u Kin Treffende Mahleravond: Das Lied von der Erde" Groninger Asiel voor Psychopaten bevreesd voor nieuwe opstand kunst kaleiöoscoqp Hagenaars die illegaal wedden, mogen NIET meer naar de courses van Franse regisseur Ewigin de alles overspoelende tijd Le voyage en ballon originele kleurenfilm JflallaBrMbüefluHrHs 14 19 Concert Residentie - )rkest Nationale expositie Opgericht 1 maart 1860 Vrijdag 15 maart 1963 Derde blad no. 30907 Advertentie |atordercwe Vrijdag dinsdag maart ALS groots eerbetoon aan Qustav Mahler bracht Antal Dorati diens uit 1908 daterend Das Lied von der Erde oorspron kelijke titel „Das Lied vom Jammer der Eerde", door hem zelf: ,Symphonie fiir eine Tenor und eine Altstimme und Orchester" genoemd. Ontegenzeggelijk zijn schoonte en rijpste schepping. Aangrijpender nagedachtenis aan deze veelvuldig en zeker niet altijd ten onrechte verguisde componist is nauwelijks denkbaar. Het is hem helaas niet vergund geweest dit werk ooit zelf te horenhet beleefde zijn eerste uitvoering onder Bruno Walter op 10 november 1911, Mahler was reeds op 18 mei van dat jaar gestorven. Hij verkeerde in de tijd van het ontstaan te Toblach in voortdurende angst voor de dood: ziekte en andere moeilijkheden waren daarvan de oorzaak. De indringende kenmerken daarvan zijn in deze aangrijpende fantasierijke, muziek duidelijk te on derkennen. Deze is geïnspireerd op de prachtige teksten uit de door Hans Bethge gepubliceerde verzame ling liederen „Die Chinesische Flöte" welke tengevolge van verschillende wijzigingen en een andere rangschik king tot een sublieme eenheid zyn aamengeweven. Dit onvergankelijke geheel is, on derbroken door blyde intermezzi doortrokken van een onzegbare me- Jancholieën tragiek, na alle geleden smart en wanhoop uitmondend in de vredigheid, de resignatie en de sere niteit van het berustend wegsterven de: „Ewig", „Ewig", een vergetelheid welke Mahler persoonlijk vermoede lijk echter slechts aan het voor hem noodlottige einde heeft weten te iden Hoge waarden Deze liederencyclus, gehouden in rlopende stemmingen, t.w. „Das ;lied vom Jammer der Erde". _jr Einsame im Herbst", „Von der lugend" met „Von der Schönheit", :r Trunkene im Frühling" en „Der :hied", vormt een aaneenschake- van allerdiepst gevoelde passies, ioties en expressies. Vervuld van oneindige weemoed, doch ook 'llisch en ontroerend en innig: ex- taties van een worstelende ziel, wie geen enkele menselijke wan- ,iige verscheurdheid dan wel pure ioonheidsbeleving is voorbijgegaan, tet tóch als het meest overheersende en waarschuwende het „Dunkel is das Leben, dunkel is der Tod" Een „eenzame in de herfst van zijn leven" hoewel Mahler slechts 50 jaar geworden is spreekt hier van en jammer, maar ook van jeugd onheid en geluk. Toch treft hij zijn voorbereidingen x»r „het laatste afscheid". Een man, in die tyd slingerend tussen doffe apathie en dan weer plotseling fel- |0plaaiende levenslust en levensdrang. Er zijn de uiterste contrastwerkin gen tussen donker en licht. Fascine rend is de zang, even fascinerend de |Wondere geraffineerde instrumentra- 'tie, waardoor klankjuwclen ontston den, welke reeds jarenlang tallozen in hun ban hebben geslagen. Door een kleurenpalet van ongemene en dikwijls mysterieuze differentiatie. Mahler schiep met zijn „Das Lied der Erde" een meesterwerk van 'hoogste waarden, dat nog altijd een zeldzame plaats in de muziek literatuur inneemt. Bewogenheid Tydens een uitvoering als waarvan de intens muzikale en met Mahler vertrouwde Dorati. met medewerking van het Residentie-Orkest en een tweetal voorname solisten als Christa Ludwig (alt) en Richard Lewis (te nor) ons deelgenoot maakte, kon men alle uiteenlopende, bewogen facetten Italiaans-Pools overleg over ontwapening De Italiaanse minister van Buiten landse Zaken. Piccioni. heeft giste ren een onverwachte.ontmoeting ge had met de Poolse premier. Cyrankie- wicz. Zij spraken op het vliegveld van Rome ongeveer drie kwartier met elkaar nadat de Poolse premier daar was aangekomen voor een onaange kondigd particulier bezoek aan Rome en even voordat Piccioni zou ver trekken voor tweedaagse besprekin gen in Londen. Premier Cyrankie- wicz zal waarschijnlijk enkele dagen in Rome blijven. Hij heeft een be zoek gebracht aan Mexico. Volgens een Italiaanse zegsman hebben Piccioni en Cyrankiewicz van gedachten gewisseld over internatio nale vraagstukken, met name over de ontwapeningsbesprekingen in Gc- nève. waarop beide landen vertegen woordigd zijn. Piccioni had erop aan- Haagse rechtbank beslist: schoonheid: vrucht van een jeugdig genie, die een partituur wist te schrijven, welke nog al tijd als een voorbeeld van instru mentale kunst kan gelden. De minutieuze wijze, waarop Antal Dorati haar behandelde HBI deed wellicht enige afbreuk aan j £a"we"<!t om h,et s,uUen v?n *>«- i,i i I Ujke ontwapeningsovereenkomst te de inspiratie, de blazers mochten bewerkstelligen, niet altijd even zuiver zijn: niet- temin een dankbare inleiding tot een concert, dat de hogste be vrediging heeft geschonken. H. (Van onze Haagse correspondent» De stichting Nederlandse Draf- en Rensport heeft zich niet schuldig ge maakt aan een onrechtmatige daad door drie Hagenaars de toegang te ontzeggen tot de paardencourses, die onder auspiciën van de N.D.R. wor den gehouden. Dit besliste gisteroch tend de president van de Haagse rechtbank, jhr. mr. G. Witsen Elias. in het kort geding dat de drie Ha- gedrongen. dat Polen al zijn invloed genaars hebben aangespannen tegen - de stichting. De N.D.R heeft de drie Hagen- naars (en nog 60 anderen» van de rimaii Har hogere krijgt functie CHRISTA LUDWIG van het opus ten diepste ondergaan. Ons persoonlijk heeft de machtige Wagneriaans aandoende tenor van Richard Lewis het sterkst gegrepen: zelden hoorden wij diens zangen zo suggestief en expressief gebracht, met een meesterlijke vocale beheer sing, overtuigende voordracht, en een voortreffelijke Duitse uitspraak, technisch perfect zowel in het forte als in het mezzavoce, waarmee hij in het „Von der Jugend" uitmuntte. Welk een sublieme, warme klank- pracht, welk een doorleefde bezieling tevens Ook de alt meer een mezzo van Christa Ludwig bezit superieure kwaliteiten, doch zij kan toch die van b.v. een Ilona Durigo in ditzelfde j werk niet doen vergeten. Haar ont- brak veelszins de „menselijke" ziels- bewogenheid, de zang bleef te zoete- lijk en oppervlakkig en in de lagere I RICHARD LEWIS regionen ontbeerde zij soms de ver eiste diepte. En zeker ook schoot zij in zeggingskracht tekort. Antal Dorati heeft met de meeste behoedzaamheid en zijn befaamd in dringend analytisch vermogen het orkest geleid door de talrijke, wel haast onoverkomelijke klippen der gevarieerde en veeleisende partituur. t Enorme bijval Het is zeker interessant geweest. Mahler, die in deze cyclus wel het gaafste van zijn oeuvre schonk, weer eens te horen, al kan de „moderne" mens nóg zoveel bezwaren tegen de j geopenbaarde gevoelsoverladenheid i naast alle fijnzinnige subtiliteiten te j berde brengen. En te ervaren, dat althans déze Mahler, welke veranderingen er ook sinds zijn tijd in de muziekontwikke- ling zijn opgetreden, zich weet te handhaven in de snelle stroom van de alles overspoelende tijd Ook dit werk is „Ewig!" De enorme bijval, getuigde van de waarachtige, meelevende verbonden heid van het auditorium, dat aller grootse prestaties in bewonderende harmonie had ondergaan. Langdurig zijn de solisten terugge roepen. in welke hulde ook de diri gent en het orkest betrokken werden. En Schubert De avond is geopend met de overbekende .Unvollendete' van Schubert, nog steeds een werk van verheven melodieuze „Mary, Mary" bij Ned. Comedie In het nieuwe De la Martheater heeft de Nederlandse Comedie gis teravond de première gegeven van de komedie ..Mary. Mary" van de Amerikaanse schrijfster Jean Kerr, welk stuk met groot succes op Broadway in New York werd ge speeld. In dit stuk waarin het gaat om het zeer persoonlijke, bizarre gevoel voor humor, waarmee Jean Kerr ons mensen en situaties 'laat waar nemen. werden de vijf rollen ver tolkt door Guus Oster. Kitty Jans sen. Winnifred Bosboom, Jan Teu- lings en Louis Borel. President Kennedy neeft gisteren Averell Harriman. thans onderminis- I ter van Buitenlandse Zaken voor aangelegenheden beueffende h Verre Oosten, formeel voorgedragen Geruchten over staatsgreep in ARGENTINIË Zwaar bewapende voor de benoeming tot one. muster ziin geplaatst op strategische punten van Buitenlandse Zaken voor politie- en bij belangrijke gebouwen in Bue- ke aangelegenheden, de op twee na nos Aires en in de Argentijnse pro- hoogste functie in hei ministerie van vincies. Dit is geschied nadat gcruch- Buitenland e Zaken. Harriman zat in ten de ronde hadden gedaan over een deze nieuwe functie George McGhee komende staatsgreep, waarby enkele opvolgen, die door de president tot j marine-officieren betrokken zo-iden ambassadeur in de Westduitse |zyn. Bondsrepubliek is benoemd. 150 jaar Ned. kunst In verband met de landelijke herdenking 1813-1963 zal deze zomer van 6 juli tot 29 sep tember in het Stedelijk Mu seum te Amsterdam een grote nationale tentoonstelling ,.150 jaar Nederlandse kunst" worden gehouden. Deze expositie zal in schilderijen, beeldhouwwerken, aquarellen, tekeningen en gra fiek een overzicht geven van de Nederlandse beeldende kunst sinds 1813. De organisatie is toevertrouwd aan een landelijk comité onder voorzitterschap van mevr. J. V. C. Bakker-Hef- ting, oud-directrice van het Ge meentemuseum Den Haag. Het garnizoen van Buenos Aires is in staat van paraatheid gebracht. Een gedeelte der militaire moet in de kazernes blijven. De toegangen tot het paleis van de gouverneur van de provinciale hoofdstad La Plata zijn door de politiemannen afgezet. De thans weer in Argentinië heer sende politieke spanning is veroor zaakt door de uitspraak van een Ar gentijns gerechtshof, dat organisaties waarbij voormalige aanhangers van Juan Peron zich hebben aangesloten, op gelijke voet met de andere par tijen aan de in juni a.s. te houden algemene verkiezingen mogen deel nemen. Een aantal felle anti-pero nisten heeft daarop vele bijeenkom sten georganiseerd waarop, naar men meent, ook acties voor een staats greep zijn besproken. courses geweerd omdat zij verdacht worden van ongeoorloofd wedden tijdens de courses of het verlenen van bemiddeling daartoe. Het drie tal ontijent dit echter en eiste in kort geding herroeping van de maat regel. In zijn uitspraak constateerde de president dat uit de getuigeverkla- ring van de heer N. G. van Ree. rechercheur in dienst van de Stich ting Totalisator Nederland, die nauw samenwerkt met de NX>R., blijkt dat er aanwijzingen zijn waar uit de schuld van de drie eisers aan de beweerde overtreding van de to- talisatorwet valt af te leiden. De aanwijzingen zouden nog sterker zijn wanneer de verklaringen met de namen van degenen, die inlichtingen hebben gegeven over het gedrag van eisers, bekend zouden zyn gewor den. De president kon echter de wens van de stichting om deze namen geheim te houden uit vrees voor percussies billijken ook al omdat ge- daagde de opdracht heeft krachtig op te tret^en tegen het bookmakers- bedrijf. De strafcommissie van de •N.D.R. heeft naar het oordeel van de president een nauwkeurig onderzoek ingesteld in deze zaak. Op grond hiervan achtte hij de genomen maatregel dan ook gerechtvaardigd nog afgezien van de vraag of een dergelijke rechtvaardiging nodig is. De eis herroeping van de maat regel werd dan ook afgewezen en eisers werden veroordeeld tot beta ling van de kosten van het geding. Vieei' een overval in Columbia Een groep van dertig Columbiaan- se bandieten, die door een vrouw werd geleid, heeft dertien personen ter dood gebracht. De slachtoffers werden aan bomen of palen gebonden cn vervolgens doodgeschoten. Dit is meegedeeld door overlevenden van de overval. (Van onze Groningse correspondent) In het Rijksasiel voor Psychopaten aan de Hereweg in Gro- j ningen is de sfeer gespannender dan ooit. Er heerst grote onte vredenheid, zowel onder de gedetineerden als bij de bewakers. De botsinkjes tussen beide partijen, die zich dagelijks herhalen, zijn zo mogelijk nog talrijker geworden. Onder het personeel van de inrichting bestaat de vrees, dat het nog eens tot een uitbarsting kan komen, omvangrijker en heviger dan de opstand van zondagavond 6 januari. Premières bij Nationale Ballet „La Sylphide" en „Ombres" Het Nationale Ballet voert dins dagavond 19 maart in de Amster damse Stadsschouwburg twee pre mières uit, n.l. van het ballet- Pantomime „La Sylphide" in de choreografie van Harald Lander op de muziek van Herman Lovenssköld. De décors en kostuums werden ont worpen door Nicola Benois. direc teur de mise-en-scène van de Scala te Milaan. Het tweede nieuwe ballet Is „Ombres" een werk van de jonge Nederlandse choreograaf Rudi van Dantzig. Dit abstracte ballet is gezet op muziek van Ton de Leeuw. De décors en kostuums zyn van Toer van Schayk. Voorts staat op het programma de „Pas de trois" van George Skigine „Idylle" op muzek van Pranpois Serrette met décors en kostuums van Alwyne Camble. %Het Kunstmaandorkest onder leiding van André Presser begeleidt de balletten. K. en O.'s Film van de maand in Casino Mariëtte van Wijk onderscheiden Op concours te Barcelona De 41-jarige Franse regisseur Albert Lamorisse aanvankelijk fotograaf, sinds 1947 cineast heeft hier te lande reeds enkele malen de aandacht getrokken door enige kleine, maar voortref felijke werken: Crin blanc" (over de wilde paarden in de Camar- gue) en „Le ballon rouge". In de twee voorstellingen van K. en O.'s „Film van de maand" draaide gisteravond in het Casino-theater een derde en veel langere film: „Le voyage en ballon", een werk in kleuren, dat een verrukkelijke mengeling is van ballonroman- tiek, onvergetelijk landschaps- schoon en spannende trucage. Misschien is Lamorisse tot het maken van deze originele film ge ïnspireerd door de fantasie van zijn zoontje, die zich als Franse jongen ongetwijfeld heeft laten meeslepen door Jules Verne's bal- lonverhalen. In elk geval speelt Pascal Lamorisse een belangrijke rol in dit verhaal over een jeugdig- enthousiaste uitvinder-met-witte- puntbaard, die een bestuurbare luchtballon heeft uitgevonden, een ballon, die naar wens van de be stuurder kan stijgen en landen. Zyn kleinzoon (tje) ziet kans zich op het laatste ogenblik aan de mand vast te klemmen. Als zijn grootvader hem eenmaal heeft ontdekt, kan hij de reis meemaken. Om de even avontuurlyloe als indrukwekkende ballon tocht over grote delen van Frankrijk is het Lamorisse begon nen. Tal van verrassend-mooie delen van Frankrijk glijden onder ballon en camera door. Hoe impo sant zo'n ciocumentaire-voor-de- Franse VVV's overigens zou zijn, het element van spanning zou erin j ontbreken. Het is geen geringe verdienste van de regisseur, dat hij er voortdurend in slaagt de lotge vallen van de ballon en zijn passa giers tot een belangrijk element van emotie te maken.. Eenmaal gaat de ballon aan de haal met alleen een dorpsschone aan boord. Het kost de grootste moeite de ballon weer aan de grond te krijgen. Tenslotte is het de jonge Pascal, die in zijn eentje een reis onderneemt, achter na gezet door zijn hoogst nerveuze grootvader en diens bediende in de begeleidende auto. Deze ontsnap pingen bieden een unieke gelegen heid om als het ware terloops, maar daarom niet minder imposant de schoonheid van het Franse land schap te laten zien. De leden van K. en O. hebben zich gelukkig mogen prijzen, dat een boeiend en oorspronkelijk werk als dit gisteravond in het theater aan de Hogewoerd is vertoond. Het klinkt als een cliché, maar is in dit geval maar al te waar: wie deze film niet heeft gezien, heeft heel wat gemist. Aan „Le voyage en ballon" ging een andere Franse kleurenfilm vooraf: „Le rouge et le poisson", die nu wy hem voor de tweede maal zagen, inderdaad uitstekende kwaliteiten blijkt te bezitten. De oorzaak van de toegenomen I moeilijkheden moet zeker niet in de laatste plaats gezocht worden in een grondige inspectie, die in de laatste week van februari plotseling is uit- I gevoerd met medeweten van het de- I partement van Justitie in Den Haag. 'Dat heeft veel kwaad bloed gezet. De inspectie heeft, met het daar- aan verbonden nawerk, een wees in beslag genomen. Alles is overhoop I gehaal en heel wat „overbodige" at- I tributen zijn voorgoed uit de soms lovervolle cellen verwijderd. Het j personeel van het asiel moest de con trole uitvoeren en er werd op toege zien, dat de cellen weer „model" vol op 6 januari duidelijk gedistantieerd van de rel en zelfs gedreigd met een tegenactie. Thans lijkt het echter niet uitgesloten, dat zij in hun onte vredenheid een front maken met de overige gedetineerden. Nog meer Bij de aanstootgevende cellenin- spectie komt dan nog de volkomen ontoereikende personeelsbezetting en het feit dat een deel van de maat regelen, die na de opstand werden getroffen door de directie gevange niswezen en psychopaten van het gens de voorschriften uit Den Haag. ministerie van Justitie al weer onge- De Noordwijkse pianiste Ma riëtte van Wijk heeft van 1 tot 10 maart j.l. deel genomen aan het Grand Concours Internatio nal Maria Canals te Barcelona. Zij was een van de jongste kan didaten. Als enige verwierf zij het Grand Diplome d'Honneur en kreeg deze hoge onderscheiding met een programma, bestaande uit werken van Bach. Chopin. Beethoven, Brahms. Albéniz en. Prokof. Haar interpretatie en voordracht bleken de bijzondere aandacht te hebben van de presidente van het concours, Madame Maria Canals. Zij had het voorrecht met nog enkele kandidaten aan haar te worden voor gesteld. Madame Canals complimen teerde Mariëtte van Wijk met haar prestaties e.i groot artistiek talent. Thans vertoeft de jeugdige pianiste voor een rustperiode thuis, maar bin nenkort zal zy weer naar Parys ver trekken om haar studie voort te zet ten. werden ingericht. Vele gedetineerden beschouwen de bewakers thans als |de grote boosdoeners. Zij kijken de bewakers met de nek aan en het ge zag van deze „ordehandhavers" dat toch al zo vaag en wankel is. Ls zo mogelijk nog gedaald. Het boven- j staande werd ons van diverse zijden bevestigd door personen van „binnen de muren". En er is meer. De onte vredenheid onder de gedetineerden heerst niet alleen in de verouderde noordvleugel, waar op 6 januari de opstandigen huishielden, maar ook in de gemoderniseerde zuidvleugel. De bewoners van laatstgenoemde vleugel voelen zich veelal ver verheven boven de rest van de gedetineerden. In be trekkelijke tevredenheid over hun bevoorrechte positie hebben zij zich ,DodewaarcP' nog niet definitief daan is gemaakt. De enkele personen, die ter versterking van het personeel van andere inrichtingen werden aangetrokken zijn op één na al weer vertrokken. Van de circa 20 ge detineerden (onder wie enige rad draaiers van 6 januari), die om. in de asielen in Avereest en Doetinchem werden ondergebracht, is een aantal weer teruggekeerd in Groningen. En op personeelsuitbreiding is geen enkel vooruitzicht De advertenties, waarin bewakers en verplegend per soneel werd gevraagd, hebben tot nog toe niets uitgericht. Wel loopt het asiel voortdurend de kans, dat het bewakers verliest. Uit informa ties is ons gebleken, dat er door deze mensen druk gesolliciteerd wordt, want de ontevredenheid is groot. De voornaamste klachten van de bewakers zijn: 1. slechte betaling van zcnuwslo- pende arbeid (circa f300 per maand voor een beginnelingf 500 per maand Ls een „heel best" salaris). 2. veel te veel begrip voor slecht gedrag gedetineerden en veel te wei nig voor moeilijkheden van bewa- Op een gegeven moment kan men er niet meer tegenop en blijft in over spannen toestand thuis. „We leven op een vulkaan, die elk ogenblik tot uitbarsting kan komen", zei ons een zieke bewaker. Een andere bewaker, die de zoveelste dienst van een zieke collega had waargenomen, verzucht te: „Steeds ben je blij als de dag er weer op zit. Gelukkig, denk je dan. het is weer goed gegaan. Het enige, wat je kunt doen. is de moeilijkhe den zoveel mogelyk uit de weg gaan, of je nu gelyk hebt of niet". Niet alleen de betrokken bewakers zien het somber in. Een buitenstaan der, die toevallig in de gelegenheid is geweest om de gang van zaken te observeren, formuleerde het zo: .Die gevangenen hebben het beter dan de Ibewakers: eigenlijk zitten de bewa kers meer gevangen dan de gevan genen". Vanuit de gezichtshoek van de be wakers gezien is dat laatste maar al te waar. De bewaker ls de gevangene van het asiel. Hy zit volkomen vast aan zijn werk, dat hem vaak in zijn vrye tyd achtervolgt. Hij mag er schoon genoeg van hebben en solli citeren naar een andere baan, wég van het asiel is hij daarmee nog lang niet. In de eerste plaats is verreweg het grootste deel van de 55 bewakers al op gevorderde leef tyd en bezig te vergrijzen in het vak. In de tweede plaats zijn velen in wat toen nog de strafgevangenis was als gewoon ge vangenisbewaarder begonnen en hebben zij geen ander vak geleerd. In de derde plaats zal men bij ande re verwante overheidsdiensten niet gauw personeel wegtrekken van een Rijksasiel, dat al zo krap in de men sen zit. Zo zit het Groninger asiel dan met een oude bewakingsgarde, die onder hoogspanning en voor een deel tegen wil en dank, haar werk verricht. Niet alleen raken ze zo overspannen als de oudere brigadier, die al geruime tijd in een zenuwinrichting verblijft, maar verandering van werk sfeer lijkt voor velen hoog nodig. Jongere opvolgers zijn er echter niet. De bouw van een 50-megawatt kernenergiecentrale in Dodewaard staat nog allerminst vast. nn mr w r ft.1,1™ i 3. vele uren overwerk zonder enig sSSE-«SS-SAS De^lannen tot de bouw van een dergelijke centrale, ontworpen door t Mndaeen verloren dreiet de N V. Samenwerkende Elektriciteits 1 laani tondaern ver,orcn dreigt te Producenten (S.E.P.). zijn in principe I inmiddels wel door de commissie-Eu- ratom aanvaard. Binnen twee maanden, zal deze commissie een definitieve beslissing Ziehen t. - De situatie wordt er nog moeilijker nemen over de participatie met f 18 op, doordat er voortdurend een groot miljoen door Euratom aan dit project aantal zieken is onder de bewakers. Syriërs schieten op Israëliërs Van Syrische zijde is gisterochtend het vuur geopend op Israëlische vis sersboten op het Meer van Galilea. zo is in Tel Aviv oekendgemaakt. Er vielen geen slachtoffers. Volgens de Israëliërs was het de tweede beschieting in deze week. Twee dagen geleden gaf het Isra ëlische ministerie van Buitenlandse Zaken by de VN uiting aan zyn be zorgdheid over de hervatting van de incidenten van Syrische zyde.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1963 | | pagina 5