Baltische landen ingelijfd na
leugens, afpersing en geweld
ZOEKLICHT
IZAAK BABEL,
DE LAATSTE WAGON
Tragische ondergang van vrijheidlievende volken
Bolwerk tegen de revolutie'''
moest snel opgeruimd worden
WOORD
VAN
BEZINNING
ern uitzonderlijk schrijver
CLEIDSCH DAGBLAD
Soldaten in stemlokalen bij
waardeloze schijn verkiezing
Zaterdag 23 februari 1963 Pagina 1
Geen keus
naar onze oude stad te kijken om
te begrijpen wat Duitse arbeid en
cultuur hier tot stand hebben ge
bracht. In onze grote liefde voor
onze stad en voor ons land zijn wij
altijd eén geweest!-' Deze sombere
woorden waren al te profetisch,
want de naderende wolken waren
donkerder dan iemand toen had
kunnen vermoeden.
In een gesprek, dat de Litause
minister-president Krévé in Mos
kou met Molotow voerde, merkte
deze op: ,.U zult zien, dat de be
volking der Baltische staten bin
nen vier maanden voor aansluiting
bij de Sowjet-Unie zal stemmen. U
moet de werkelijkheid in het oog
houden, dat de kleine staten in de
toekomst zullen verdwijnen. Litau-
en en de andere Baltische landen
zullen zich, samen met Finland, bij
de eerwaardige familie der Sowjet-
Unie aansluiten" Volgens de
Sowjetrussische leiders onderschei
den aansluitingen bij hun rijk zich
van alle andere, doordat ze „vrij
willig" geschieden door realistisch,
d.w.z. „verstandig" denken, alsmede
door vertrouwen in de grote broer,
die niets anders beoogt dan het
welzijn van het „nieuwe broertje".
volgden getrouw de aanwijzingen
van Moskou. Reeds op 14 en 15 sep
tember zouden de verkiezingen
plaatshebben. Ze leidden tot ver
vroegde vervulling van Molotows
voorspelling, namelijk de ..vrijwilli
ge" aansluiting van de Baltische re
publieken bij de Sowjet-Unie Hoe
het bij die verkiezingen is toege
gaan, vernam de buitenwereld pas
later door vluchtelingen, daar de
landsgrenzen potdicht waren.
Stadhuis in Tartu gezien vanaf
de Stenen Brug.
met Molotow en de Russische mi
nister van Handel Mikojan. In-
plaats van ondertekening van het
handelsverdrag stelde Molotow de
afsluiting voor van een verdrag van
wederzijdse bijstand, dat echter
van Estnische zijde om formele en
andere redenen werd afgewezen.
Molotow beantwoordde deze afwij
zing met een bedreiging met geweld.
Toen de Estnische minister zijn col
lega Molotow herinnerde aan het
vredesverdrag van 2 februari en
aan het niet-aanvalsverdrag van 4
mei 1932. antwoordde deze cynisch,
„dat Rusland toen door de oorlog
was uitgeput en verzwakt, maar dat
het intussen sterk was geworden,
zowel in militair als economisch op
zicht". Op de hulp van het buiten
land behoefde Estland bij de con
stellatie van dat ogenblik niet te
rekenen, aldus de Russische minis
ter. Gedurende deze onderhande
lingen vlogen Russische bommen
werpers over de havenstad Tallinn
i Reval» en kruisten Russische oor
logsschepen voor de Estlandse kust.
Voorts werden Estland en Letland
ervan beschuldigd een militaire
overeenkomt te hebben gesloten,
waarin ook Litauen en Finland wa
ren betrokken. Estland moest
zwichten (28 september).
Ruim ge neten
Sowjet-Rusland achtte zich nu
gerechtigd in de Baltische staten
bases aan te leggen, vooral vlieg
velden, o.a. het grote onderaardse
bij Tartu. Moskou beweerde im
mers, zoals ook nu nog. door het
Westen bedreigd te zijn en ver
wachtte steun en bescherming van
zijn kleine, uitgeputte buren In
werkelijkheid begrepen de Sowjet
russische leiders natuurlijk heel
goed. dat zij vaste voet in de Balti
sche landen hadden gekregen. Maar
zij wilden méér. Zij vroegen zowel
Engeland als Frankrijk om toe
stemming hun agressieplannen uit
te voeren en wel tegen de staten,
waarmee zy zojuist vriendschaps-
en bijstandsverdragen hadden ge
sloten. Lord Halifax karakteriseer
de deze plannen hoffelijk als een
dekmantel voor andere geheime
doeleinden.
Tegelijkertijd voerde de Sowjet-
Unie onderhandelingen met Hitler-
Duitsland in de juiste overtuiging,
dat de nationaal-socialisten, wat
het respecteren van verdragen en
het volkerenrecht betreft, een even
ruim geweten hadden als zijzelf.
Als resultaat kwam het bekende
niet-aanvalsverdrag tussen deze
landen tot stand (in augustus 1939).
In een geheim protocol, dat pas la
ter bekend werd, verleende Hitler-
Duitsland zijn zegen aan de Sow
jetrussische plannen. Welk lot op
grond van deze en andere akkoor
den tussen Molotow en Von Rib-
bentrop aan de Oostzeelanden was
toegedacht, bleek duidelijk uit de
in alle haast en wreedheid uitge
voerde volksverhuizing van de
Duits-Balten. „Heim ins Reich" na
750 jaren! Zoals Hitier zich cynisch
uitdrukte: „Om de volledige vernie
tiging te verhinderen door een an
der regime, dat nu zijn heerschap
pij zal vestigen".
Rugdekking
Met het Duits-Russische verdrag
beoogde Hit Ier ten koste van
de Oostzeerepublieken zijn rug te
dekken bij zijn voorgenomen aan
val op Engeland. Het wegslepen
van tienduizenden achtergebleven
Baltische tegenstanders naar Sibe
rië 11941) bevestigt, dat alles vol
gens lang tevoren beraamde plan
nen gebeurde. Bij het overhaaste
vertrek van de Duits-Baltische
groep uit Estland sprak opperbur
gemeester Soots in Reval de volgen
de afscheidswoorden: „U verlaat
ons op een ogenblik waarop weder
om donkere wolken aan de horizon
verschijnen. Wy kunnen u niet hier
houden. Maar wy behoeven slechts
Na de gedwongen ondertekening
der verdragen werd de Baltische
bevolking aangegrepen door angst
en door een gevoel van vereenza
ming. Zij had behoefte aan morele
steun en aan samenwerking ter be
vordering van economische en cul
turele belangen. Met dit doel voor
ogen begaven Lcttische en Litause
afgevaardigden zich half juni 1940
naar Reval ter bijwoning van vier
„Baltische cultuurdagen". Nauwe
lijks waren ze in Reval gearriveerd,
of ze ontvingen een ultimatum uit
Moskou om direct naar hun land
terug te keren. Daar zouden ze
Moskou welgezinde parlementen
moeten kiezen en de intocht van
Russische troepen in hun land moe
ten toestaan. Als reden voor het
ultimatum werd opgegeven, dat de
„Baltendagen" geen cultureel doel
hadden, maar in werkelijkheid een
militaire en revolutionaire samen
zwering tegen de Sowjetrussische
regering beoogden.
De drie republieken hadden
geen keus. Ze zwichtten. In juni
191(0 trokken rode troepen de Bal
tische landen binnen en bezetten
deze binnen enkele dagen. Tege
lijkertijd begaven Zjdanow en de
ministers van Buitenlandse Zaken
Wisjinski en Dekanoseio zich vaar
Reval, Riga en Kaunas om daar
parlementen te vormen, die het
Russische cotnmunisme welgezind
waren. Pafs en Ulmanisde Est
nische en Lettische ministers—pre
sidenten, werden gearresteerd en
naar Sibei'ië gebracht, waar ze
verdwenen.
Om de geweldige opwinding, die
door deze maatregelen in de Bal
tische landen ontstaan was, te sus
sen. verklaarde Zjdanow, dat de
zelfstandigheid dezer republieken
reeds door de bijstandspacten was
gegarandeerd, evenals de vrijheid
van persoon en eigendom. Ook zou
den er geen veranderingen opge
drongen worden, die in strijd wa
ren met de wetten des lands. Ook
aan invoering van het communis
me dacht niemand in Moskou, werd
verzekerd
Een komedie
Zoals te verwachten was liepen
de „vrye verkiezingen" op een ko
medie uit. Kleine communistische
groepjes, die zich onder bescher
ming van de rode troepen hadden
gevormd, kregen meer invloed en
Op de programma's van de com
munistische kiezerslijsten werden
weer onaantastbaarheid van per
soon en eigendom beloofd. Daar al
le andere partijen niet toegelaten
waren en blanco-stemmen als voor
stemmen werden gerekend, beston
den de kiezers uitsluitend uit com
munisten en meelopers. Het spreekt
wel vanzelf, dat de gekozen parle
mentsleden allen bereid waren de
volgende door Moskou gedicteerde
resolutie te aanvaarden: „De vrije
Staten Estland. Letland en Litauen
wensen in socialistische republieken
te worden veranderd en in de Sow
jet-Unie te worden opgenomen."
Gedurende de onderhandelingen
hielden rode troepen de kieslokalen
en parlementsgebouwen bezet. Het
verzoek van de drie landen werd
„welwillend" door de Sowjetrussi
sche regering aanvaard. Op 3. 5 en
6 augustus werden de vrije re
publieken Litauen. Letland en Est
land als de 14-de, 15-de en 16-de
deelrepubliek van de Sowjet-Unie
ingelijfd, zulks onder stormachtige
bijval van de afgevaardigden in de
Opperste Sowjet <het z.g. parlement
in Moskou». Het yzeren gordyn
was gevallen Een zwaar gor
dyn!
In vogelvlucht zijn we over
bijna achthonderd jaar Balti
sche geschiedenis heen gestre
ken. Oppervlakkig maar toch
voldoende duidelijk om vast te
stellen, dat Ruslands primaire
rechten op het bezit van de
Oostzeelanden evenals zovele
andere beweringen op zuivere
fantasie berusten. Jammer ge
noeg is het Moskou gelukt dit
sprookje zo hardnekkig te ver
dedigen en te verspreiden, dat
het in de gehele wereld min of
meer geloofd wordt. Wie durft
er tegenop te komen?
Mevr. dr. M. Nieuwenhuis-
v. Uexküll.
„In de laatste wagon" ls de
titel van een novelle van Leon-
hard Frank. Het gaat over een
bergtreintje, dat langzaam tegen
de steilte van een hoge berg
wand oprydt. In de laatste wa
gon zit een gemêleerd gezel
schap: üit allerlei kringen en
groepen van het volk. En zoals
gewoonlijk gaat het gesprek over
van alles; want ieder heeft zo
zyn eigen gedachten en menin
gen. Al zyn er verschillen, men
voelt zich behaagiyk ln de heer
sende verdraagzaamheid. ZU
gaan naar een bekend doel Het
valt over hem. Het gesprek ls
verlamd. Alles is vergeten en
een krankzinnige drang naar
eigen behoud grypt hen aan.
Daar juist hadden ze nog zo in
teressant gesproken over geloof
Theater ..Estonia" in Tallinn (Reval)
EEN
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiuiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitN
OP DE BOEKENMARKT
„Verhalen". (Rode Ruiterij.
Verhalen uit Odessa en an
dere verhalen. Vertaald uit
het RussLsch door Charles
B. Timmer. Moussault. Am
sterdam 1962.
Isaak Babel is een Russische
schrijver, die in 1894 in Odessa
werd geboren, zyn ouders waren
joden en tot zyn zestiende jaar
heeft de jonge Isaak zich toegelegd
op de studie van het Hebreeuws en
van de Talmoed. Aan de handels
school van Odessa heeft de Franse
leraar. Vadont genaamd en afkom
stig uit Bretagne, grote invloed op
hem gehad. Van deze heeft hy het
perfecte Frans geleerd waarom hij
op het Congres ter Verdediging der
Cultuur in 1935 in Parijs geprezen
werd. Op zyn vijftiende jaar was
hij begonnen verhalen in het Frans
te schrijven, maar met de uitzon-
derlyke zelfkritiek hem eigen hij
schrok er niet voor terug op één
verhaal tweeëntwintig varianten te
schrijven en er daarvan maar één
goed te keuren ontdekte hy dat
hij naar zyn moederiaal, het Rus
sisch. terug moest keren teneinde
het leven, zoals hy het ervoer, in
zyn gehele ontstellende kracht
terug te kunnen geven.
Op het moment dat openbaar
had moeten worden wat geloof
en kerk eigenlyk is. Juist toen
stortte zy. zelfs zonder gerucht,
in. Temidden van allerlei ge
rucht stort de kerk geruisloos in.
En wy hebben nog wel zoveel
gedacht over geloof en onge
loof. Zoveel erover geschreven
en er zoveel over gesproken.
Hoe. hebt gy geen geloof?,
vraagt Jezus. Laten
maar eeriyk zeggen:
angstig.
het
zyn
ligt al op hen te wachten.
't Gaat allemaal rustig voort
totdat, door een fout, gemaakt
by het vastkoppelen der wagens
bij een wisselovergang, onge
merkt deze laatste wagon loslaat
en eerst langzaam, dan al snel
ler en sneller met een razende
vaart terugrolt, de berg af.
De mensen in de wagon be
merken het aanvankelyk niet, zo
verdiept zyn ze. Plotseling kry-
gen ze door dat er iets hapert,
ze willen het nog niet geloven.
Eindelyk dringt het tot hen
door naer welk gevaar zij heen
razen en een starre ontzetting
en ongeloof maar alle theo
rie, cultuur en geloof valt weg.
Brullend in doodsangst dringen
zy met de ellebogen naar de
achterwand van de wagon om
een paar meter verwyderd te
blyven van de ondergang. Er is
niets meer dan alleen angst en
paniek.
Het slot van het verhaal is dat,
door een wonder kun je wel zeg
gen. de wagon toch nog tot stil
stand wordt gebracht en allen
dus gered zyn. Maar voor dit
happy ending staat er nog een
klein zinnetje: „Zonder gerucht
stortte de kerk in". Wanneer?
Er ls een kerk. Gods Woord
is er. Dat is het Woord van
schuldvergeving en nieuw leven.
Maar de kerk dreigt in te stor
ten. Zonder gerucht. Als het ge
loof ons omsluit is alles te door
staan. Als het nu maar niet ge
ruisloos in elkander stort. God
beware ons.
God bew are het geloof in onze
harten. God beware de kerk.
Laat dit de inhoud van uw voor
bede zyn.
H. J. A. HAAN.
evang. luth. predikant
te Leiden.
In 1916 maakte Babel kennis mets
Maxim Gorki en de schets ..Het)
Begin", de laatste uit deze lyvige
bundel verhalen, geeft in een vol
ledige ontroering de invloed weer»
die deze indrukwekkende voorgan
ger gehad heeft op de jonge beze
ten schryver, die toen nog met zyn
verhalen leurde langs de redactie
bureaus.
Gorki heeft Babel o.a. aangera
den de wereld in te gaan. Deze raad
resulteerde in een dienst van zeven
jaar by het kozakkenregiment van
generaal Boedjonnyj in de strijd
tegen de Polen. „Rode Ruitery" is
de verzamelnaam waaronder de
verhalen van deze onmenselyke
veldtocht zyn tezamengebracht.
Daarnaast staan de verhalen uit
Odessa en nog twee aparte groepen.
Aanvankelyk legde de regering
Isaak Babel geen moeilykheden i£
de weg by zijn publikaties, met uit
zondering dan van zijn vroege ar
restatie in 1916. Evenwel, vóór het
proces plaats kon vinden, werd het
kantongerecht met zyn hele inhoud
een prooi van de vlammen tijdens
de opstand van februari 1917. Zelf
beschouwt Babel het jaar 1924, na
zijn dienst in het leger, als het be
gin van zijn letterkundige loop
baan. Na 1926 publiceert hy vrywel
niet meer. Zyn poging om zich aan
te passen by de sociale eisen gesteld
door het Sowjettistiscne bewind,
mislukt natuurlyk en dit feit ge
voegd by zyn buitenlandse relaties,
maakt dat hy in 1939 werd gear
resteerd in de schryverskolonit
waarin ook Pasternak vele jaren
heeft doorgebracht. Over zyn leven
valt het zwygen van de dood zoals
over ontelbaar vele anderen. Pas
kort geleden is bekend geworden
dat Isaak Babel op 17 maart 1941
gestorven is. Hoe is niet bekend, zo
vertelt de vertaler in zyn uitvoerige
inleiding.
De verhalen van deze in het bui
tenland en ook bij enkelen in Ne
derland (Du Perron» reeds bekende
auteur, maken in het Nederlands
van de onlangs met de Nijhoffprijs
bekroonde vertaler Charles Timmer
een overweldigende indruk. Over
weldigend in de eerste plaats door
de even compacte als lucide vertel
trant, waarin een samengebaldheid
van emoties, ervaringen, gewaar
wordingen de lezer dwingt tot veel
meer dan een rustig in zich opne
men van de tekst. De uitzonderlijk
heid van de beelden en de vergely-
kingen is reeds iets waaraan de le
zer van West-Europa niet gewend
is en die hem dus een zekere geeste-
lyke vermoeidheid moet bezorgen.
Overweldigend ook zijn de schok
kende —dit woord is eigenlyk te
zwak. maar ik vind geen sterker
gebeurtenissen zelf die. hoe kort en
lakoniek ook opgetekend, de lezer
voortdurend dwingen tot een terug
keer in de trant van: „Dringt het
wel goed tot je door wat daar
staat?"
Naast de diepe bewondering voor
dit schrijverschap ontwikkelt zich
bij het lezen van deze verhalen een
emotionele uitputting en zelfs een
afkeer van al dat sterven van dier
en mens in modder en sneeuw. Men
voelt de neiging zich af te wenden.
Niet om te ontkomen, want de
authenticiteit van dit werk is on
miskenbaar, maar omdat men een
voudig niet meer verder kan. Uitge
put is men van de slagvelden, van
de barre wildheid van de boerefees-
ten. van de honger en de wreed
heid.
Isaak Babel ls gonder twyfel een
groot en uniek schryver, maar hy
moet geharnast met grote rust en
gewapend met diep begrip gelezen
worden.
CLAIM FGGTNK
i
t
i
11
I
1
tl
B
b
4
n
:t
u
T
E
13
St
el
7.
ft
t
(III. slot)
Dat de Sowjetrussische regering nooit van plan is geweest zich
te houden aan de verdragen met de Baltische republieken, bewijst
de verklaring, die op 28 december 1918 in de Izwestia verscheen
en die als volgt luidt: ..Estland. Letland en Litauen bevinden zich
op de directe weg van Rusland naar West-Europa en betekenen
daardoor een bolwerk tegen onze revolutie. Deze staten scheiden
SowjetRusland van het revolutionaire Duitse rijk. Deze hinder
nis moet opgeruimd worden. Het Russische proletariaat moet de
mogelijkheid hebben de revolutie in Duitsland te activeren. De
verovering van de Baltische Zee (d.i. Oostzee) zal de Sowjet
russische regering in staat stellen ook in de Scandinavische landen
de revolutie te ontketenen, zodat die zee tot een zee van de Sow
jetrussische revolutie zal worden". Dat was duidelijke taal en ge
tuigde van een benijdenswaardig juiste blik op de toekomst.
Open vensiers
ontsluiten
Van het ogenblik af. dat er een
eonflict dreigde tussen Duitsland
en de Sowjet-Unie, begon laatstge
noemde een stryd met leugenach
tige beschuldigingen en afpersing
van verdragen met geweld. En dat
terwijl de Baltische republieken op
3 november 1939 besloten hadden
een politiek van strikte neutraliteit
tegenover de oorlogvoerende landen
te voeren en deze belofte steeds
trouw zijn nagekomen. Terecht
hadden zij hiertoe besloten, want in
november van hetzelfde jaar had
Zjdanow, secretaris van 't Russische
centraal comité, op een communis
tische partijdag gezegd, dat „het
venster naar het Westen open
gebroken moest worden om te zien
wat daarachter gaande was". Maar
dit venster stond al open. zodat
opening-met-geweld dus volkomen
overbodig genoemd kon worden.
Op welk een geraffineerde wyze
de Sowjetrussische regeerders de
vrye staat Estland en de andere
Baltische landen tot verdragen wis
ten te pressen, die tot hun onder
gang moesten leiden, leert het vol
gende geval Op 21 september 1939
begaf de Estnische minister van
Buitenlandse Zaken Selter zich op
uitnodiging van de Sowjet-Unie
naar Moskou om daar een handels
overeenkomst te ondertekenen.
Reeds diezelfde avond had de
Estnische minister een onderhoud
Een Estlands meisjes in klederdracht.
