Techniek verdringt romantiek
bij Britse marine
I PEPEROMIA'S VOOR DE KAMER
BOEREN ZIEN BROOD IN
„KUNSTIGE" KUNSTMELK
Vestzakkruiser
Devonshire
hypermodern
Halfmiljoen stierkalveren wordt
thans (goedkoop) gemest
Zaterdag 26 januari 1963 Pagina 2
(Van onze correspondent In Londen)
Portsmouth Ontgoochelde Engelsen, die het moeilijk kunnen verkroppen, dat hun land in de
toekomst op velerlei gebied nog slechts een be scheiden rol heeft te spelen, vergeleken bij die
waaraan het eeuwenlang gewend is geweest, roepen klaaglijk uit, dat het met hun dierbare
Royal Navy, tot voor kort onaantastbaar symbool van de nationale veiligheid, nu ook al gedaan
is. Dit is natuurlijk schromelijk overdreven. Al is het aantal vaartuigen van de Britse vloot de
laatste jaren enorm ingekrompen.
te afstand lang voor zij de horizon
hebben bereikt, moeten worden op-
gevangén, hetgeen gebeurt met be
hulp van het geleide projectiel
..Seaslug", dat met een aan de ach
tersteven bevestigde lanceerlnrlch-
ting de lucht wordt ingeslingerd.
Die lanceerinrichting is de Achil
leshiel van het schip, want wanneer
deze onklaar zou raken, verliest het
zijn waardevolste wapen. Hoewel
de „Seaslug" van achteren wordt
gelanceerd, kan zulks in alle rich
tingen geschieden, ook over de leng
te van het schip heen. Rond het
dek staan ook nog andere raketten
voor kortere afstanden (de „Sea-
scat") opgesteld.
Over de „Seaslug" is men geest
driftig gestemd, omdat deze raket
bewezen heeft 85 percent van zyn
snel bewegende doelen te treffen.
Ter vergelijking er voor diene dat
statistisch geredeneerd in de laat
ste wereldoorlog er voor elk door
de geallieerde neergeschoten vlieg
tuigen 180.000 granaten moesten
worden afgevuurd, zo gering was
toen nog de trefzekerheid.
Eerste
De „Devonshire" is het eerste En
gelse oorlogsschip, dat een met tor
pedo's uitgeruste helikopter aan
boord heeft, welke als nieuw en
vervaarlijk anti-onderzeebootwapen
wordt beschouwd, omdat het bereik
veel groter is dan met door een
torpedojager of fregat af te vuren
torpedo's. Bovendien kan de heli
kopter ook aan boord van andere
schepen dalen.
De ..Devonshire" is uitgerust met
stabilisators. Reeds bij de eerste
proeftocht, toen men in de Ierse
Zee met drie typen storm had te
kampen, bewezen deze hun waarde.
Het schip lag zo vast als een rots.
En in het zware weer kon de heli
kopter met gemak opstijgen en lan
den.
De commandant kan tijdens de
operaties met een snelle smalle lift
zo nodig naar de brug snellen, waar
hij op 'n speciaal podium zijn „solo
partij" kan spelen. De brug is
tevens reserve in geval de „ops
De "Devonshire"het eerste speciaal gebouwde Britse oorlogs
schip dat met geleide projectielen is uitgerust en dat tot taak heeft
de vloot tegen luchtaanvallen te verdedigen. Het is voorts uitge
rust met een met torpedo's bewapende helikopter (op achterdek
zichtbaar), welke op grote afstand onderzeeboten kan bestoken.
Het schip is groter dan een normale (torpedoboot)-jager, maar
veel kleiner dan een kruiser. Waterverplaatsing ruim 5.000 ton.
Zeker, er is geen plaats meer voor de beroemde slagschepen van
weleer zoals de ,,Hood", de Royal Oak", de .Dreadnought", de ,,Iron
Duke", de .Vanguard" en de „King George V", die over de hele wereld
waren verankerd en een grote plaats innamen in het bewustzijn van
de Britten en niet weinig bijdroegen tot hun gemoedsrust. En onver
stoorbaarheid. De Britse Grand Fleet" en zijn absolute heerschappij
ter zee behoren tot het verleden. Maar een nieuwe vloot, sneller, be
weeglijker en evenzeer geducht is bezig de verouderde te vervangen.
Het is een vloot aangepast aan de eeuw van het kernwapen en super-
technisch van karakter.
Atoombommen en romantiek
gaan niet samen, daarvan wordt
men zich bewust aan boord van de
jongste aanwinst van de Britse Ma
rine, de „Devonshire". Een geheel
nieuw type oorlogsschip, dat het
mldden houdt tussen een torpedo-
Jager en een kruiser. Het meet 5000
ton (ter vergelijking: een torpedo
jager meet 2000 ton en een kruiser
14000 ton), vertoont een sierlijke
Itfn en hoewel vol gepakt met de
laatste technische snufjes is het
een ruim en voor bemanning pret
tig schip.
Historie
Maar de historie verlaat de En
gelsen nooit. Vandaar dat men op
dit marine-etablissement al dade
lijk geconfronteerd wordt met het
silhouet van Nelson's vlaggeschlp
uit de slag bij Trafalgar, de stoere,
houten „Victory", de scheepswand
vol kanonnen en hoogoprijzende
masten en ra's, alles keurig geres
taureerd.
Nelson stond nog met zijn uit-
schuifbare eenogige kijker op de
brug, maar de commandant van de
„Devonshire" leidt de operaties vier
dekken lager in de „ops room", een
betrekkelijk, kleine ruimte waar tal
rijke radarogen en andere elektro
nische signalen de belangrijkste in
formaties geven. Er is hier plaats
De „Devonshire" ligt in de wijde
Solent klaar voor zijn eerste grote
oefentocht. Op een heldere winter
dag biedt deze oude oorlogshaven
een fascinerende aanblik. Zover het
oog reikt moderne, grijze oorlogs
bodems in het hardblauwe woelige
water, dat omzoomd wordt door de
zachtgroene glooiingen van het
wijde heuvellandschap.
voor vijftig officieren en man
schappen. Het zijn alle specialisten
op een uitgebreid technisch terrein.
Tijdens de „slag" loopt de comman
dant tussen lessenaars, radarscher
men. diagrammen en kaarten heen
en weer om zijn orders te geven.
Beschermen
De hoofdzaak van dit met geleide
projectielen uitgeruste schip is de
vliegdekschepen en bijbehorende
vaartuigen van een .task force"
met raketten tegen luchtaanvallen
te beschermen. Dit betekent dat
aanvallende vliegtuigen op gro-
Peperomia's zijn tegenwoordig
erg bekende kamerplantjes. Ze
worden niet zo hoog en niet zo
breed en het is dus echt iets
voor de smalle vensterbank.
Peperomia glabelle wordt tegen
woordig enorm veel gekweekt;
een plantje met bont gekleurd
blad, dat gemakkelijk voort te
kweken is door middel van stek
ken. Jonge scheuten kunnen in
maart van de moederplant wor
den afgenomen; in een potje
met zanderige grond zullen ze
vrij gemakkelijk wortels vormen.
Er zijn ook vele Peperomia-
soorten, die men door middel
van bladstekken kan voortkwe-
ken; een volwassen blad wordt
met een stuk van de bladsten
gel in een potje met zanderige
grond gezet. Men kan er een
plastic hoesje overheen zetten;
de stek zal dan sneller wortels
kunnen vormen. Men dient de
stek tot de blad voet in de grond
te zetten; te zijner tijd ziet men
de jonge blaadjes te voorschijn
komen.
Peperomia's verlangen over
het algemeen tamelijk veel
warmte en zullen dus in de nor
maal verwarmde kamer ge
kweekt moeten worden.
In deze tijd van het Jaar
kunnen ze de volle zon wel ver
dragen, doch na half april niet
meer en dan zal men ze dus
moeten beschermen. Een licht
plekje willen ze echter wel heb
ben. Ze verlangen ook een voch
tige atmosfeer; men moet dus
veel sproeien en doe dat vooral
met lauw water.
Het plantje kan ook wat ex
tra voedsel hebben en het is dus
nuttig in de winter om de twee
weken een beetje te bemesten;
na half april kan men dat we
kelijks doen.
Als de plantjes in een te klein
potje staan, moet men ook ver
potten. Wacht er mee tot half
maart; dan heeft men het weer
mee. Gewone bloemistengrond
dient men er voor te gebruiken;
vergeet niet dan onder in het
potje enkele scherven aange
bracht moeten worden.
G. KROMDIJK
Peperomia als sierbladplantje.
room" buiten gevecht zou worden
gesteld. Een stuurwiel ontbreekt
daar. Het schip wordt automatisch
bestuurd en er bevindt zich in een
ander gedeelte een stuurwieltje dat
alleen bij manoeuvreren wordt ge
bruikt.
Het schip is er op ingericht om
door e«n gebied dat getroffen is,
door nucleaire neerslag te varen.
Alles benedendeks wordt dan afge
sloten van de buitenwereld, terwijl
het dek met daar In aangebracht
watersproeiers nat wordt gehouden
en voortdurend schoongespoeld.
Krachtig en snel
Alleen de Amerikaanse en Britse
marine bezitten thans een „raket-
ten-destroyer" zoals de officiële
aanduiding van de ..Devonshire"
luidt, maar de Engelsen zijn er
trots op dat de hunne, welke later
werd gebouwd dan die in de Ver
enigde Staten, en dus verbeterd kon
worden, in enkele opzichten daar
van afwijkt. In de eerste plaats ge
bruikt de Royal Navy een puur
Britse raket. Verder zijn de stabili
sators voor de bouw „aangemeten"
in plaats van er later aan toege
voegd en daardoor beter op het ge
heel afgestemd.
De „Devonshire" beschikt voorts
over 2vler wegens hun lichte ge
wicht zo aantrekkelijke gasturbines,
die de dubbele stoomturbines, welke
onder norm;» Ie omstandigheden
worden gebruikt extra kracht ge
ven voor grote snelheden en in een
noodsituatie het schip binnen drie
minuten kunnen doen vertrekken!
Er ia voor deze machinekamer min
der ruimte nodig dan het geval
zou zijn bij het gebruik van stoom
turbines alleen.
De radar werkt als luchtwaar-
schuwingsdienst en zorgt voor het
aftasten van het zeeoppervlak, ter
wijl onderzeeboten door het so-
narsysteem worden waargenomen.
De bemanning bestaat uit 33 offi
cieren en ruim 400 manschappen.
Het voedingsprobleem is opgelost
door een handig cafetariasysteem.
terwijl gerenommeerde Maltese
koks voor een uitgebreide keus aan
spijzen zorgen, welke, naar wij kon
den ervaren, voortreffelijk zijn be
reid.
Er is ruimschoots voor recreatie
gezorgd. Ondermeer is er een film
en tv-zaal. er zUn kaarttafels en er
is gelegenheid voor het beoefenen
van allerlei spelen.
Zes stillis
Zonder bewapening heeft de ..De
vonshire". welke 170 meter lang en
18 meter breed is, ongeveer 12 mil
joen pond sterling gekost. Binnen
kort zal de Engelse vloot over zes
„raketten-dest-royers" beschikken,
welke ook hun rol in de NAVO zul
len vervullen. Begin van dit jaar
volgen de „Hampshire". „Kent" en
„London", en later de „Glamorgan"
en ..Fife" welke over een verder
ontwikkeld type „Seaslug" zullen
beschikken.
Deze raket wordt beschreven als
het beste op zee meegevoerde
grond-naar-luent projectiel in de
Westelijke wereld I
De ..Devonshire" en de verdere tot
de z.g. county-klasse (de schepen
zijn, zoals men gemerkt heeft, naar
graafschappen genoemd) behoren
de raketschepen, zijn geschikt voor
elk weer en elk klimaat. Aircondi
tioning zorgt voor een gelijkmatige
temperatuur, of het schip nu in de
tropen is of in de Poolzee.
De ..Devonshire" werd op 10 Juni
1960 door Prinses Alexandra te wa
ter gelaten en werd op 15 novem
ber 1962 in dienst gesteld.
„Nuchter" vlees nagenoeg verdrongen
liggende rijpheid van het vlees te
Komen.) En voordat we het ver
geten; natuurlijk speelt de kunst
melk ook ten aanzien van fokdieren
een rol. maar dan worden er an
dere ingrediënten voor de opbouw
van het bloed en het beenderstelsel
toegevoegd.
Jaarlijks worden er in ons land ongeveer 6 k 700.000 stierkalveren ge
boren, waarvan het grootste deel voorheen dadelijk naar de slachtbank
ging om als „nuchter" kalfsvlees in de slagerswinkels te verschijnen.
Dit beeld is thans grondig veranderd, daar een paar jaar geleden een
steeds meer terrein winnend goedkoop kunstmelkpoeder uitgevonden
werd, dat het mogelijk maakte een nieuwe winstbron aan te boren: de
handel in blank gemest kalfsvlees, (van dieren tussen de 13 en 15 weken
oud.)
Het woord „uitvinding1" is geenszins misplaatst. Wie er echter het eerst
op de gedachte kwam. de afgewerkte melk van onze zuivelfabrieken met
behulp van bepaalde dierlijke en plantaardige vetten ten behoeve van
de kalverstand weer tot „volle" melkpoeder om te toveren, zal altijd wel
duister blijven. Maar gedachten hangen soms in de lucht en kunnen (zoals
de historie reeds so vaak bewezen heeft) soms op verschillende punten
gelijktijdig tot ontwikkeling gebracht worden. Er zijn meerdere industrieën
min of meer in de selfde tijd aan het „uitvinden" geslagen en het gevolg
ie thans, dat er ongeveer 50 soorten kunstmelk-merken In de handel zijn,
vervaardigd door 25 fabrikanten, die elk stuk voor stuk in principe
de samenstelling en werkmethode van hun produkt als „geheim"
beschouwen.
Interessant is ondertussen, dat een
belangrijke concentratie van
deze inmiddels over het hele
land verspreide kalverindustrie op
de Veluwe is komen te liggen. Dit
heeft verschillende overigens
voor de hand liggende oorzaken.
Ten eerste rees hier in betrekkelijk
korte tijd te Staverden <bU wijze
van spreken als een reuzen-padde
stoel» onze grootste kunstmelkpoe
der-fabriek uit de grond, die met
het oog op de raad: „Na volle biest"
de naam „Navobi" kreeg. Ten twee
de is de bodem in deze streek
schraal, zodat de boeren het nieuwe
winstobject ter versterking van hun
kleine gemengde bedrijven gaarne
accepteerden. (Inmiddels voltrekt
zich thans ook een soortgelijke ont
wikkeling in meerdere streken van
Brabant, waar de kalvermesterü
hand over hand toeneemt.)
Bil dit alles dient bedacht te wor
den. dat de zo in trek zijnde blank
heid van het vlees mede afhanke
lijk is van het ter plaatse aanwezi
ge water, dat naast kalk soms 2 a 3
soorten ijzer kan bevatten. Het wa
ter van heidegronden is veelal
„puur" en mogelijk hangt een en
ander met een oud volksgezegde sa
men: „Een koetje van de klei en
een kalfje van de hei".
Op het ogenblik is de toestand op
de Veluwe zo, dat men rond Sta
verden in een straal van 15 km een
regelmatig gemiddeld totaal van 6
k 7000 mestkalveren aantreft,
waprvoor veelal schuren gebouwd
werden, waarin de dieren in hou
ten vakjes afzonderlijk naast
elkaar geplaatst werden.
dat er muziek voor hem in het ge
val zit. daar hij per kg gemest vlees
ongeveer f2.30 tot f4 ontvangt.
We zullen maar niet al te diep
gaand gaan rekenen, maar
net. is wel aardig, te verha
len. hoe alle raderen in elkaar grij
pen. Want nu de veelal verguisde
ondermelk weer geld waard gewor
den is. komt ook de garantieprijs
voor de melk weer stabieler te
staan, terwijl anderzijds bepaalde
in diskrediet verkerende vetten
die in zekere zin afbreuk deden aan
het welvaartspeil van de boer
weer in de „agrarische kringloop"
zijn opgenomen, aangezien ze hel
pen. de „kunstige" volle kunstmelk
weer op te bouwen
„verloren zoon" levert hiervan een
klassiek voorbeeld) geslacht werd.
zijn dus voorgoed voorbij. Ongeveer
een half miljoen stierkalveren
een zeker percentage, dat niet ge
schikt is voor de mesterij, gaat nog
de weg van „nuchter" kalfsvlees
komt jaarlijks in het proces van de
..winstvermeerdering". Natuurlijk
begint dit met een levendige han
del op verschillende fronten, waar
bij de nieuwe markt in nuchtere
mestkalveren een grote rol speelt.
(Terwijl de gro^iersprijs voor het
nuchtere slachtdier slechts f 1 tot
fl.60 per kg bedraagt, noteert het
meer gevraagde kalf een prijs van
f2 tot f4 per kg).
De mester zelf. die 15 weken lang
ongeveer 150 kg. poeder voert k rai-
son van f180 (dit komt overeen
met 1000 liter volle melk. die dus
volgens de garantieprijs .28 ct. per
liter of f2.80 zou moeten kosten)
ziet dir, omgezet in een vleestoena
me van naar schatting 100 kg, zo-
Moeilijke weg
Babybeef"
Ondertussen ls dit nieuwe
systeem van goedkoop mesten, dat
zich uitgebalanceerd richt op blan
ke vlefsvorming bij een normale
vetverdellng (de vorming van een
sterk beenderstelsel ls voor dieren,
die slechts maximaal 15 weken te
leven hebben, minder essentieel),
niet het laatste woord op het ter
rein van kalfsvlees. In de laatste
tijd komt de zgn. „babybeef" sterk
opzetten, dwz. de mesterij van het
stierkalf gedurende een half jaar
(deze methode maakt thans in Bel
gië een heel sterke opgang), waar
door een slaehtprodukt verkregen
wordt, dat volledig als „biefstuk"
van dc haas" beschouwd kan wor
den. Maar dit vraagt een andere
werkmethode, waarbij o.a. het wei
land weer een rol gaat spelen.
Voor ons land ziet het er niet
naar uit. dat de „babybeef" het
huidige systeem ter verkrijging van
blank export-kalfsvlees zal gaan
verdringen. Nog steeds stromen
goed gevulde wagons naar alle
windrichtingen, waarbij de voor
Duitsland en Luxemburg bestemde
zendingen waar men een voor
keur 'oont voor „licht gemest"
veelal geslachte of levende dieren
van 10 11 weken bevatten. (Over
het algemeen zijn echter 15 weken
nodig om tot een „volledige afmes-
ting" en een goed aan de markt
De heer A. Gardenbroek te Sta
verden. een der directeuren
van hot oude graanbedrijf,
dat sedert een goede twee jaar tot
genoemde melkpoeder-industrie uit
gegroeid is. vertelde ons. dat de ge
dachte om nieuwe wegen in te
slaan, reeds in '55 opkwam.
„Het is een moeilijke weg ge
weest, want we hebben vele proe
ven mceten nemen. Eind '57 meen
den we na een half Jaar lang onze
mengsels met behulp van verschil
lende kalvergroepen aan de prak
tijk getoetst te hebben, geslaagd te
zijn. Maar het zou nog twee jaar
duren, voordat we een samenstel
ling vonden, die we verantwoord in
de handel konden brengen. Natuur
lijk beschikken we hier ook over
een laboratorium, maar de praktijk
is en blijft toch essentieel. We heb
ben bij de fabriek regelmatig in
eigen stallen 400 mestdieren staan,
die dienen als observatie- en
demonstratiemateriaal deze
worden dus uitsluitend met ons poe
der gevoerd
Op het ogenblik voedert dc Ve-
luwse industrie ongeveer 30 f1t van
onze slachtkalvermarkt (waarbij
zich ook fokdieren berinden), zodat
tonnen ondermelkpoeder ter ver
werking naar Staverden stromen.
Er moet echter veel uit het buiten
land betrokken worden, omdat het
eigen land tijdelijk tc weinig afval-
produkten levert.
Inmiddels verheugen veel klein»
en kleinere boeren in den lande er
zich over. dat dc economisch ster
ker staande veehouders op vettere
gronden voor de nieuwe bloeiende
tak van mesterij maar weinig In
teresse hebben. Want waar zou men
anders de benodigde kalveren van
daan moeten halen
Hoe dan ook de nieuwe ont
wikkeling verschaft juist hen, die
hieraan het meeste behoefte heb
ben, dc nodige en gewenste steun.
Jaap Stigter
Drie mestkalveren van onge
veer 15 weken poseren voor dt j
fotograaf
Onbemind
enig kalfje van de boorden
van het Uddelermeer is voor
bestemd om straks „ge-
schnitzeld" of „geoesterd" (met
de nodige schijfjes citroen) b.v. de
smaakpapillen van toeristen in
drukbezochte Italiaanse centra te
gaan strelen. Het meeste kalfsvlees
wordt immers levend of geslacht
in het laatste geval in vrieswagons
geëxporteerd en dit is feitelijk
een gevolg van de mentaliteit van
de Nederlandse huisvrouw. Het is
immers een ingeburgerde opvatting,
dat kalfsvlees onder het begrip „lu
xe" thuishoort. De ouderwetse en
degelijke runderlappen liggen over
het algemeen zo vast ln het voor
stellingsvermogen verankerd, dat
veel huisvrouwen eenvoudig niet
weten, wat kalfsvlees is en hoe ze
dit bereiden moeten. Maar het bui
tenland is er dankbaar voor, da
het smakelijke blanke vlees van he
gros van het Nederlandse publiek
het stempel „onbemind" kreeg.
De tijden, dat het kostbare „vet
gemeste" kalf slechts op hoogtijda
gen het bijbelse verhaal van de
