.VLUCHTIG" BEZOEK AAN VENUS
NA REIS VAN 293.0 00.000 KM
y
Mariner ontrukt morgen eerste
geheimen aan zusterplaneet
Mr.A.J. Scliouwenaar
gisteren overleden
Honderdtien dagen onderweg
voor
half
uur
waarnemingen
Niet
eerste
poging
V.S. houden vast aan
gecontroleerde stop
ondergrondse proeven
pgericht 1 maart 1860
Donderdag 13 december 1962
Derde blad no. 30831
waarmee
(Van een onzer redacteuren)
Met een snelheid van ongeveer 133.000 kilo-
jeter per uur jaagt morgen de Mariner II op
2.000 kilometer afstand langs onze geheim-
innige zusterplaneet Venus.
Gedurende een half uur zullen dan radio-
ignalen de onvoorstelbare afstand van
6.000.000 kilometer tussen Mariner en aarde
verbruggen, een stroom van gegevens over
^enus verschaffen en een begin maken met de
Honderdtien dagen geleden, op 27 augustus, werd de Mariner II gelan
eerd. Sindsdien heeft het 202 kg wegende gevaarte in een lang gebogen havewoêstün." werd^eën'weTk' na *dë
laan ongeveer 293.000.000 kilometer afgelegd, voortdurend gegevens verza- lancering de komvormige antenne
telend over de interplanetaire ruimte. Terloops werd op 25 november het I van de Mariner op de aarde gericht,
fstandsrecord voor verbindingen in de ruimte gebroken: er was op die dag I Eerst heeft men nog gevreesd, dat
idiocontact op meer dan 35.000.000 kilometer afstand, het vorige record j ^4baïCl,IVrl
at in de zomer van 1960 met de Pionier V werd gevestigd,
dat de antenne op de maan gericht j ov«r de toestanden op de planeet, die
u,w h/.ion^iik s„4o«,1o«/.4 !- i. i i stond, maar deze vrees bleek nader- steeds door een dicht wolkendek van
Hoe belangrijk deze interplanetaire gegevens ook waren, het gehele expe- hand ongegrond. Daarna werd het onbekende samenstelling wordt om-
Iment is slechts gericht op dat halve uur van morgen, wanneer de mens j radiografische bevel tot correctie ge- geven. Aardse organismen zouden
oor het eerst iets van de planeet zelve zal „zien" door het dichte wolkendek geven. een eventueel Vsnus-leven kunnen
de elektriciteit voor de instrumenten
moeten leveren, defect was geraakt.
Later werd door ingewikkelde mani
pulaties van de aarde af dit euvel
hersteld. Gedurende het mankement
werd de stroom van inlichtingen over
de interplanetaire ruimte enige tijd
gestaakt, om de andere batterijen te
ontzien en zoveel mogelijk overbelas
ting te voorkomen. Het ging er uit
eindelijk toch om. dat de Mariner bij
Venus zelf perfect zou werken, niet in
j i i i i de eerste plaats om de gegevens tij -
ontsluiering der geheimen die de schitterende j dens de ruimtevlucht die van secun-
avond- of morgenster tot dusver angstvallig dair belang waren,
achter een dicht wolkendek heeft bewaard.
Het zal nog maanden duren, alvo- I De 202 kg wegende Mariner
ran. 4e feitrau. die In het kritieke mc( uitgMapte wieken, waarin
halve uur worden verzameld, bewerkt
en reinterpreteerd i|)n. D.t i, een *icft de zonnecellen voor de
werk ren r™>te nenwgrretheid er stroomlevcring bevinden. Ondee
aan de komvormige antenne
Wanneer morgen het kritieke hal
ve uurtje achter de rug is, zal men
wel kunnen zeggen of de waarne-
mingen goed verlopen zijn, maar nog
menten, die door het wolkendek heen niet welke resultaten zij hebben op
kunnen ..tasten" en meten, die tem- i geleverd. Misschien zijn voorlopige
peraturen in de atmosfeer en op het concludes op korte termijn moge- eniQe overeenkomst met de Ran-
oppervlak kunnen registreren, die een U)k. maar in wetenschappelijke
eventueel magnetisch veld kunnen kringen pleegt men terecht niet erg qers, waarmee men de maan
constateren, spectografisch metingen te koop te lopen met voorlopige ge-
kunnen verrichten waaruit men zou j volgtrekkingen. We zullen dus nog heeft trachten te onderzoekent
kunnen aflezen wat de voornaamste geruime tijd geduld moeten hebben.
bestanddelen van de atmosfeer zijn I voordat de schitterende avondster helaas met zeer magere resulta-
en zelfs een beeld zou kunnen vor- haar eerste sluier voor ons heeft af
men van de bodemgesteldheid. I gelegd.
heel wat gemanipu-
I leerd werd tijdens de vlucht.
Uiterlijk toont de Mariner
ten.
Dit halve uur, omstreeks negen uur Neder
landse tijd morgenavond, vormt de bekroning
van een adembenemend Amerikaans ruimte
experiment en tevens een Amerikaanse ruimte-
primeur van grote allure.
de ruimtevlucht toonden aan. dat die
Geen besmetting
Men heeft bewust gestreefd naar
een schot langs en niet op Venus. In
de eerste plaats kunnen langer tijd
en meer gegevens verzameld worden
bij een „schampschot" dan bij een
treffer. In de tweede plaats wil men
voorkomen dat Venus ..besmet" zou
worden met aardse organismen. Wel
iswaar is de Mariner voor de start ge-
afstand ongeveer 400.000 kilometer heel ontsmet, opdat geen sporen van
zou bedragen, een te grote afstand organisch leven meegevoerd werden,
voor de beoogde waarnemingen. Der- maar jn hoeverre deze ontsmetting
halve werd de zeer gecompliceerde volledig is geweest valt niet na te
corectie-manoeuvre uitgevoerd.
Op radiografisch „bevel"
gaan. Bovendien kunnen zich op zeer
- - - grote hoogte in de atmosfeer nog le-
C" ^°r £eï cont.roi5stat'on venskiemen aan de Mariner gehecht
Goldstone in de Cahfornische Mo- hehhen hoe nnwAürcrhiinl.ilr Hir
hebben, hoe onwaarschijnlijk dit ook
klinkt. Men wil ook het kleinste risi
co vermijden.
Dat is van temeer belang, omdat
men nog vrijwel in het duister tast
in onbekende aard heen.
De Russen en Amerikanen hebben
eds eerder pogingen ondernomen
een ruimtevaartuig naar Venus
zenden. Volgens Amerikaanse in-
ihtingen hebben de Russen zelfs
n reeks mislukkingen achter de
doch de Russen zelf hebben
chts één mislukking toegegeven:
t schot van februari 1961. De lan-
ring verliep toen wel redelijk, maar
t radiocontact viel na enkele da-
uit en kon niet meer worden
rsteld, ook niet met behulp van de
diotelescoop te Jodrell Bank in En-
land waaraan assistentie was ge-
lagd. Vermoedelijk is dit Russische
Imtevaartuig in mei van het vorig
it Venus op 100.000 kilometer af-
,nd zwijgend gepasseerd. Een Ame-
aanse poging mislukte op 22 juli
toen de draagraket van de Mari-
r I uit de goede koers raakte en
mietigd moest worden.
Perfecte stort
)e lancering van de Mariner II op
augustus werd een groot succes
zichzelf was dit reeds een expe-
ïenteel huzarenstukje hoewel niet
eerste van deze aard. De Atlas-
ena-B-raketcombinatie bracht de
riner namelijk eerst in een baan
de aarde op ongeveer 185 km
De Mariner voerde deze gecompli- verstoren of zodanig beinvloeden dat
ceerde correctie perfect uit met be- jde oorspronkelijke vorm later nim-
hoogte. De snelheid bedroeg toen on- hulp van een ingebouwd elektronisch mpr meer is te reconstrueren. Voorts
geveer 28.000 kilometer per uur. Van
die baan uit werd de Mariner met
de Agena-B-raket in de baan naar
Venus gelanceerd met een snel
heid van ongeveer 45.000 kilometer
per uur. Uit deze gecompliceerde lan
cering bleken het grote vernuft en
het technische kunnen van de Ame
rikaanse ruimtevaart-technici.
„geheugen". De antenne werd wegge- j zouden aardse organismen een leven
klapt om veilig te zijn voor de uit- °P Venus kunnen ontwikkelen, wan-
stromende gassen van de correctie- neer dit er nog niet is, en ook dan
raket, en de raket gaf enkele nauw- j kan de wetenschap later nooit meer
keurig berekende stoten, die 128 km de oorspronkelijke toestand nagaan,
per uur aan de snelheid toevoegden. En juist deze vragen omtrent buiten-
Daama werd de antenne weer ge- aards leven zijn van zo bijzonder
richt en enige tijd later draaide de groot belang: zij vormen het boeiend-
Mariner in een andere stand, die voor s*e hoofdstuk van het thans opbloei
de verdere duur van de ruimtevlucht ende ruimteonderzoek.
Correctie nodig het nuiiuste »as.
De technici slaakten een zucht van
verlichting, toen bleek dat alles daar
ver weg in de ruimte geheel naar
wens was verlopen.
Wanneer men zich realiseert dat
deze gehele operatie zich op ruim
twee miljoen kilometer afstand af
speelde en radiografisch werd gere
Men wist echter van tevoren, dat
nooit bij de lancering zelf de beno
digde precisie bereikt zou kunnen
worden.
Minimale afwijkingen in snelheid en
richting kunnen, wanneer het over
ruimtereizen van maanden en over
interplanetaire afstanden gaat, tot
enorme verschillen in uitkomst lei
den. En dergelijke minimale afwij
kingen kunnen gemakkelijk optre
den tijdens de tocht door de damp
kring en op korte afstand van de
aarde met haar sterke aantrekkings
kracht.
Derhalve was in de Mariner een
apparatuur ingebouwd. waarmee
men éénmaal een snelheids- en rich
tingcorrectie zou kunnen uitvoeren
in de ruimte.
Unieke operatie
Men beoogde, de Mariner op onge
veer 30.000 km. afstand langs Venus
te laten schieten. Nauwkeurige bere
keningen tijdens de eerste week van
Gesluierde schoonheid
Onze zusterplaneet Venus, die met
12400 km diameter slechts iets klei
ner is dan de aarde (12757 km mid
dellijn) is, afhankelijk van de onder
linge positie in de banen, van tijd tot
tijd onze naaste buur in het heelal,
geld van de aarde af. dan krijgt men afgezien van de maan. Mars. de pla-
diep respect voor de techniek, die de
laatste jaren is ontwikkeld.
Val naar Venus
Het is overigens niet geheel juist
om te schrijven, dat de Mariner in
de richting van Venus werd gelan
ceerd. Venus beschrijft een baan om
de zon, die binnen de aardbaan ligt.
De snelheid van Venus is groter dan
die van de aarde, en ten tijde van de
lancering lag Venus nog ver bij de
aarde „achter", terwijl de Mariner
„naar voren" werd geschoten. Venus,
i met een snelheid van 35 km. per se
conde door haar baan lopend, heeft
geleidelijk de aarde (25 km per se
conde baansnelheid) ingehaald, ter
wijl de Mariner in een langgerekte
baan de aarde voor was'gekomen, ge
leidelijk aan onder invloed van de
aantrekkingskracht van de zon naar
de binnenbaan van Venus „vallende".
Deze „val" brengt de Mariner mor
gen bij de Venusbaan juist op het
moment, dat Venus ditzelfde punt in
haar baan bereikt.
Ie Verenigde Staten gaan niet ak-
met «en ongecontroleerde
pzetting der ondergrondse kern-
leven van 1 januari af en zij zul-
zich niet laten beinvloeden door
de Sowjet-Unie ten aanzien van
r eigen kernproeven doet. Dit
de Amerikaanse afgevaardigde
de ontwapeningsconferentie in
nève. Charles Stelle, tijdens een
jadering van de subcommissie in-
stopzetting van kernproeven,
hebben bij een soortgelijke rver-
ikomst al eens slechte ervaringen
t de Sowjet-Unie opgedaan en dat
len we niet herhalen, aldus Stelle.
Westerse kringen verwachtte
een Russische verklaring dat
Sowjet-Unie na 1 januari geen
nproeven zal nemen,
telle zei, dat het Westen bereid ls
proeven stop te zetten volgens
uitgebreid akkoord, of een ge-
Itelijk verbod, dat dan vergezeld
gaan van een tussentijdse over
komst over het beëindigen van
ergrondse proeven onder doel-
fende controle.
olgens de Amerikaanse gedele-
rde had de Sowjet-nie niet we-
schappelijk kunnen bewyzen, dat
ionale controlesystemen alléén in
at zouden zjjn alle seismische ge-
ens op accurate wijze te identi-
ren.
>ver het aanbod van de Sowjet-
ie om drie onbemande seismische
ions op haar grondgebied te ves-
En zei Stelle: „Dit brengt ons niet
verder tot ons doel, een objec-
en bevredigend opsporings- en
itificatiesysteem op te bouwen",
onbemande stations zouden wel
nuttige aanvulling .op bemande
poringsstations kunnen zijn en
aantal gevallen waarin inspectie
dzakelijk lijkt, kunnen vermin-
3i, zo zei hij. Hij hoopte, dat
Russische aanbod om in princi-
internationale waarnemers toe te
teneinde de automatisch re-
ratieapparatuur op te halen of
plaatsen, aanvaarding van het
terse standpunt betekende.
Sowjetrussische afgevaardigde
rapkin mer'-.te op dat de Ver-
Ide Staten zich blijkbaar vrij ach-
1 januai* hun kernproeven
Advertentie
voort te zetten. Als dat zo mocht
zijn, zullen andere kernmogendhe-
den dienovereenkomstig reageren,
waarbij de verantwoordelijkheid dan
geheel bij de Verenigde Staten ligt,
aldus de Sowjetrussische vertegen
woordiger. Hij voegde daaraan nog
toe, dat de opmerkingen van de
Amerikaan Stelle over een morato
rium „lachwekkend" zijn. „Niemand
vraagt om een moratorium".
Vele gegevens
Tijdens de tocht van bijna vier
maanden door de interplanetaire
ruimte heeft de Mariner telkens ge
gevens uitgezonden over waarne
mingen van allerlei aard. zoals mag
netische velden, zonnestraling, ma
teriedeeltjes in de ruimte e.d. Deze
gegevens zijn wetenschappelijk van
groot belang maar ook voor toekom
stige bemande ruimtevaart.
Enige tjjd na de baancorrectie
scheen er iets mis te gaan. Uit de sig
nalen van de Mariner bleek, dat een
van de wieken met zonnecellen, die
neet die in een baan buiten de aard
baan draait, komt niet zo dicht bij
als Venus op de kortste afstand (on
geveer 42.000.000 kilometer». Niette
min weten wij door het dichte wol
kendek eigenlijk niet veel meer van
Venus dan de grootte, die baan en de
snelheid om de zon. Sommige onder
zoekers menen, dat het op de planeet
zelve uitermate vochtig is. of dat er
toestanden heersen zoals honderden
miljoenen jaren geleden op aarde
toen een weelderige plantengroei on-,
ze eigen wereld overdekte lang voor
dat er van menselijk leven sprake
was. Anderen menen, dat de gehele
oppervlakte bedekt is met zeeën van
'n nog niet bekende vloeistof. De on
doordringbaarheid van de atmosfeer
zou dan veroorzaakt worden door
enorme damp-wolken. Maar er zijn
ook deskundigen die van oordeel zijn,
dat de oppervlakte van Venus één
barre woestijn is. al of niet van zand,
en dat de ondoordringebaarheid van
de atmosfeer wordt veroorzaakt door
enorme stofwolken, voortgezweept
door onvoorstelbare stormen. Ook
denkt men wel, dat de atmosfeer zou
kunnen worden verduisterd door heel
fijn plastic-achtig stof.
Door deze dichte atmosfeer weet
men ook niets met zekerheid over de
oppervlakte-temperatuur en over de
omwentelingssnelheid van Venus om
de eigen as. dus de lengte van de
„dag" op Venus. Wat dit laatste be
treft lopen de schattingen uiteen van
24 uur tot meer dan 100 dagen.
Half uur waarnemen
Over dit alles kan de Mariner II
wellicht morgen allerlei „vertellen".
De Mariner is uitgerust met instru-
Tot boofd buitenland van d* Al
gemene Nederlandse Vereniging voor
Vreemdelingenverkeer (ANW) le per
1 februari a». benoemd de heer F. A.
M. Wllbers, than» chef afdeling pers
zaken en plv. hoofd van de dienst pu
blic relations van de KLM. Met de
aanstelling van de heer Wllbers wordt
voorzien ln een reeds geruime tijd be
staande vacature, die ls ontstaan door
het vertrek per 1 september 1961 van
Jhr. W. H. Calkoen. Tevens kan zun
benoeming worden gezien als een af
ronding van de dit Jaar doorgevoerde
reorganisatie ten hoofdkantore van de
gar
nr.
ANV'
Sinds de onafhankelijkheid van
Algerije ls de Algerijnse bevolking van
Frankrijk van 500.000 zielen met
25.000 toegenomen.
Op 50-jarige leeftijd is gisteren mr.
A. J. Schouwenaar, lid van de Twee
de Kamer, overleden, Zijn overladen
kwam niet geheel onverwacht. Hij
had veertien dagen geleden een
hartaanval gehad en was sedertdien
ziek.
VENUS 1 DAN.
'AM
VW.IHEC. O,
ZON
(Xy.iiEc.
1
V. 1 NOVf»
A.1TJEC.
M.1N0V.X
i
i
OA.1N0V
VENUS
B'J START
v
«V.10KT. M.LOKT (J^.xoKT.
AARDE B'J START
Deze tekening geeft een schetsmatig beeld van de adembenemen-
tocht van de Mariner. De gestreepte ellipsen geven de banen weer
van de aarde en Venus. In werkelijkheid zijn zij vrijwel cirkelvormig
doch in deze tekening kijkt men scheef op deze banen-schijfDe
stand van de planeten op verschillende data is aangegeven. Tussen
deze banen loopt de gestippelde Matiner-baan. Met kruisjes is de
stand van de Mariner op deze data weergegeven. Het ontmoetings-
punt van de Mariner en Venus is iets te ver naar 1 januari getekend.
De grootte van de planeten en de zon is niet juist weergegeven in
onderlinge verhouding en in verhouding tot de omvang van de
banen. Op de schaal van de banen zou de zon een vlekje van 1.5
mm doorsnee zijn. en de planeten stipjes van 0.015 mm doorsnee.
Uit de tekening is duidelijk te zien. dat de Mariner aanvankelijk
achter raakt bij de aarde, doch later door toeneming van de snelheid
onder invloed van de aantrekkingskracht van de zon. al ..vallende"
naar de baan van Venus, weer op de aarde voorkomt. Gedurende
deze maanden haalt Venus eerst de aarde in en daarna de Mariner
juist op het moment, dat deze de Venusbaan kruist. Dan vindt het
vluchtige bezoek' van een half uurtje plaats, waarvoor dit gehele
grootse experment is opgezet.
Uit de tekening blijkt ook. hoe het mogelijk is dat de Mariner
bijna 300.000.000 kilometer heeft afgelegd en toch nog ..slechts"
ruim 50.000.000 km van de aarde verwijderd is. Men khn dit ver
gelijken met een man. die loopt in 'n rijdende trein. Wanneer hij van
het ene eind van een wagen naar het andere loopt, legt hij in wezen
ten opzichte van de buitenwereld, een veel grotere afstand af dan de
lengte van de wag n.
Mr. Schouwenaar heeft van 4 fe
bruari 1958 tot 19 maart 1959 en
sedert 21 juni 1961 voor de PvdA
zitting gehad in de Tweede Kamer.
Hij werd 23 januari 1912 te Rotter
dam geboren. Hij bezocht de chr.
h.b.s. in zijn geboortestad en daarna
het Kon. Instituut voor de Marine
in Den Helder. Later studeerde hij
rechten aan de Rijksuniversiteit te
Leiden, waar hij in 1953 doctoraal
examen deed. In 1933 werd hij beë
digd als officier van de Koninklijke
Marine in de Jaren 1935-1946 deed
hij dienst bij de onderzeebootdienst.
Tijdens de oorlog was hij comman
dant van de onderzeeboten 015 en
0 23. Ook is hU belast geweest met de
bevelvoering over de Temate en de
Banckert. In de Jaren 1948-1949 was
mr. Schouwenaar officier-commissa
ris bij de Zeekrijgsraad en in 1951
plaatsvervanger fiscaal. HU was in
1950 adviseur bij de opleiding van de
A.L.R.I. (Indonesische Marine). Hij
maakte deel uit van de militaire com
missie van de PvdA. In 1954 verliet
hij als luitenant ter zee eerste klasje
de Koninkhjke Marine en trad hU in
dienst van de Nederlandse Spoorwe
gen, waar hU werd belast met de lei
ding van de afdeling opleiding en
kadervorming, welke taak hU tot 1958
vervulde.
Mr. Schouwenaar was advocaat en
procureur. Ten tyde van zUn over
lijden was zUn marinerang kapitein-»
luitenant ter zee. HU woonde in Bilt*
hoven.
Zoals bekend ls zijn echtgenote,
mevrouw J. F. Schouwenaar-Frans-
sen. lid van de Eerste Kamer voor de
VVD.
Na afloop van de gistermiddag ge
houden vergadering van de Tweede
Kamer deed voorzitster mevrouw mr.
J. M. Stoffels-van Haeften medede
ling van het overlijden van de heer
Schouwenaar.
De Kamer hoorde deze mededeling
staande aan. Op voorstel van mevr.
Stoffels zou de Tweede Kamer van
middag het overleden medelid in vol
tallige vergadering herdenken.
Tienduizenden
defileerden
Aan het défilé langs de KoninklUk
grafkelder in de Nieuwe Kerk in
Delft, dat maandagochtend werd
hervat, wordt nog steeds door vele
belangstellenden deelgenomen. Naar
schatting zUn er thans al tussen de
dertig- en de veertigduizend mensen
langs de grafkelder getrokken.
