Dr. Victor van Vriesland:
schrijver, dichter, criticus
kunst
kaleiöosQCjcp
Betty Holtrop - 95 -
in Haarlem overleden
Openhartig antwoord
op reeks van vragen
Vroeg schilderij van
Rembrandt gevonden
Jean Dulieu winnaar
prijs Kinderboek '62
BENDER
ZATERDAG ZEVENTIG JAAR
Zij was
een
„groot
actrice
„Nachtmens"1
Door Nederlandse geleerden
In depot van museum te Lyon
Paulus de hulpsinterklaas"'
Werk van H. van Kroiningen
in liet Academiegebouw
Zowel monumentaal als anecdotisch
Opgericht 1 maart 1860
Donderdag 25 oktober 1962
Vierde blad no. 30790
Wat de tegenwoordige literatuur
betreft zegt dr. Van Vriesland: „Het
leven wordt benarder. Dat brengen
de huidige schrijvers veelvuldig tot
uitdrukking".
Daadwerkelijkheid
Het einde van het gesprek,
waarin nog tal van andere letter
kundige problemen de revue
passeerden, die dr. Van Vries
land bespiegelend aan een be
schouwing onderwierp, komt in
zicht.
Het .benarde leven" met zijn
kakafonie aan klanken, gaan wij
weer in.
Dr. Van Vriesland achter
latend bij zijn talloze boeken.
Zeker geen man, die de we-
Advertentla
Een piano is een prachtig bezit voor heel het
gezin. Ook voor u is dit ideaal beslist bereikbaar.
Kom gerust eens bij ons kijken naar de vele merken
en praten over de talrijke mogelijkheden. Wij
geven u graag alle gewenste inlichtingen.
Bel of schrijf om onze foto-brochure nr. 60A
Leiden, Hoogewoerd 90, tel. 20097 Amsterdam Arnhem Breda Rotterdam
deskundig in klank
reld met haar geweld en genoe
gens buiten sluit. Integendeel, er
middenin staat. Intenser nog.
sinds hij de touwtjes van de we
reldomspannende P.E N.-club -
7000 leden, van wie 3000 jour
nalisten in handen houdt.
Telkens en telkens rinkelde tij
dens dit gesprek dan ook de tele
foon: „verfoeilijk lawaai", maar
noodzakelijk om het contact met
de buitenwereld te onderhouden.
Van zijn stille studeerkamer
naar de straat: het zijn maar en
kele stappen.
Terug in de „daadwerkelijk
heid".
Door dr. Van Vriesland ter
dege „gekend" en „onderkend".
En nog met hart en ziel aan
gehangen!
H.
(Van onze kunstredactie)
In Haarlem is gelijk gisteren kort gemeld op 95-jarige
leeftijd de oud-actrice Betty Holtrop—van Gelder overleden, een
van de bijna legendarische figuren uit de tijd dat de Koninklijke
Vereeniging het „Nederlandsch Tooneel" vanuit de Amsterdamse
Stadsschouwburg het hele toneelleven in ons land domineerde.
Wie tot de leden van de Koninklijke Vereeniging behoorde, be
hoorde tot een instituut dat op eenzelfde niveau stond als da
Comédie Frangaise in Frankrijk.
Betty Holtrop-Van Gelder: vrijwel Want van 1890 tot 1920 was Betty
niemand van de huidige toneelbe- Holtrop-Van Gelder, die in 1866 te
zoeker; zal die naam nog kunnen Amsterdam werd geboren, een van
verbinden aan herinneringen aan de leidende leerkrachten aan de to-
een Portia-vertolking in ..De koop- neelscbool. waar rij zelf nog onder
mar van Venetie". aan een Ophelia leidinr van onze grootste actrice uit
in Hamlet" of een Koningin Eli- de tweede helft van de vorige eeuw,
sebeth in Schillers „Maria Stuart". Maria Kleine-Gartman. het vak had
We! kent men de naam uit de to- geleerd. Zo vormde zU met Anna
neelherinneringen van acteurs en ac- Sablairolles, Chrispün. Jan C. do
trices. die bij haar hun opleiding Vos en enkele anderen de schakel
I ontvingen en die nu vaak ook al tussen het onvervalste komedianten-
afscheid van de planken hebben ge- dom van voorheen en het moderne
nomen, zoals Rika Hopper
ICarelsen.
en Fie toneel, zoals Verkade en Royaards dat
in ons land hebben groot gemaakt.
Feest voor Rika
Hopper - 85 -
Gisteren heeft de bekende oud-
actrice Rika Hopper in haar woning
aan de Henri Polaklaan te Amster
dam haar 85ste verjaardag gevierd.
Er waren haar talrijke bloemstuk
ken en telegrammen toegezonden.
1 Vele acteurs en actrices aLsmede
i vrienden, vriendinnen kwamen de
jarige gelukwensen, o.w. Caro van
Eyck en Ko van Dijk. alsmede de
bekende Russische regisseur Pjotr
Sjarow, die thans by de Ned. Opera
tFoto Leidsch Dagblad) de première van de opra ..Raskol-
i nikoff" voorbereidt. Rika Hopper, die
Dr. VAN VRIESLAND
in zijn werkkamer
(Van onze kunstredactie)
ri ET is niet gemakkelijk door te dringen tot het ..heiligdom"
±1 van dr. Victor Emanuel van Vriesland, literator en dichter,
sinds kort president van de Internationale P. E. N.-club een
hoge eer voor ons land! ere-doctor in de Letteren en Wijsbe- - meenam»
geerte aan de Leidse Universiteit, schrijver van een groot aantal ^iVlOCICril SCliriJVCIl sandberg,
ren en Kunst" van de N.R.C.. kan
dus over dit onderwerp meepraten.
„Vindt U. dat de journalistiek
schade doet aan het schrijversschap?
„Beslist niet. alleen goed" ant
woordt hy. „Zij leert iemand snel
werken, zich pregnant en kort uit
drukken. Ik had aanvankelijk de nei
ging hèèl langzaam te werken. Dat is
nu anders. De belangrijke journalisten
van vroeger een Tak of een Coe-
nen waren allen grote stilisten.
boeken en gedichtenalsmede een onnoemelijke hoeveelheid essays j
en kritieken. Wanneer U alle functies zoudt willen opsommen. \A/
welke dr. Van Vriesland bekleedt, komt daar nauwelijks een eind
Voorts is hij ridder van het Legioen van Eer. een onderscheiding
hem verleend voor zijn enorme propaganda ten bate van de Franse
cultuur in ons land. winnaar van de P.C. Hooftprijs en Constantijn
Huygensprijs.
Êen erudiet in de volledige zin des woords
Deze dr. Van Vriesland, wiens colleges aan de Leidse Univer
siteit dezer dagen onder de titel ..Het werkelijkheidsgehalte in de
letterkunde" in boekvorm gisteren ts verschenen, wordt zaterdag
a.s. 70 jaar.
Dit feit loont de moeite om er
even bij stil te ataan.
Wij zitten, na een wandeling
door donkere gangen, in dit hei
ligdom: een ruime werkkamer,
vrolijk en licht, in een oud huis,
met een prachtig uitzicht over de
Amstel.
Dr. Van Vriesland, man van
wijs inzicht, met grote humor
men kent hem ook van de radio-
en televisieforums in ons land en
België ontvangt ons in die
kamer, met aan de wanden dui
zenden boeken. Boeken achter
glas, boeken zonder glas, boeken
op tafels en op zijn bureau.
„De eerste categorie heb ik
gelezen, de tweede nog niet"
zegt hij. Zij worden hem nog
steeds in èèn ononderbroken
stroom door bevriende autèurs
en uitgevers toegezonden.
Het lijkt ons haast onvoorstel
baar zoveel boeken te moeten
doorworstelen, vooral als de
werkzaamheden van een man als
dr. Van Vriesland zo oneindig
vele zijn.
Het aantal loopt nu al tegen
de 10.000!
HOE speelt U het klaar zoveel te
lezen en te werken, terwijl Uw
leven zoveel (ook organisato
rische) verplichtingen kent?"
Vóór alles heb ik geleerd mezelf te
beheersen. Dan: ïk.ben een „nacht
mens", werk gemiddeld tot vier zes
uur in de morgen, ga dan slapen tot
de middag. Helaas heb ik bij het
ouder worden iets meer slaap nodig
dan vroeger. Ik ben een „geluidsneu
roticus". Met lawaai niets is zó
schadelijk voor de menselijke ziel!
om me heen, is wérkelijk creatieve
arbeid voor my onmogelijk. Daarom
werk ik het liefst 's nachts, wanneer
het doodstil is. Maar ik offer er een
brok gezondheid aan op
„Verontrustend"
WIJ vuren een aantal vragen op
r. Van Vriesland af.
De eerste: „Vindt U, dat er op
de middelbare scholen voldoende
aandacht wordt besteed aan Neder
landse en buitenlandse literatuur?
Ook aan taalonderwijs en stijl?"
Zijn antwoord: „Dat is in het
algemeen verontrustend. Daar kan ik
van meepraten, want ik was jaren
lang gecommitteerde bij de eindexa
mens. Ik stond dikwijls versteld over
de slechte resultaten van het onder
wijs. Uitgezonderd van het werk van
enkele leraren, die met écht enthou
siasme voor de literatuur bezield zijn
en zich geïnspireerd aan hun taak
wijden. De leraren moeten echter
roeien met de riemen die ze hebben.
Ze zijn als de dood dat de jeugd geen
belangstelling voor de klassieke
schrijvers toont, en bepalen zich
daarom in hoofdzaak tot die van de
jongste generatie.
In Frankryk is het met de belang
stelling voor de literatuur héél an
ders gesteld. Daar kent om zo te
zeggen iedere conducteur en ieder
koffievrouwtje ook de namen van de
grote schrijvers van vroeger".
\T zegt U van de ..moderne"
manier van schrijven? Vindt U
deze een bevrijding of een ver
wildering?"
„Er is sprake van taalverarming,
wanneer je de spreektaal gebruikt.
Dat moet je alleen doen als het be
slist noodzakelijk is. Wat het schrij
ven over seks en abnormaliteiten be-
betreft: het hangt ervan af of een
groot kunstenaar of een klein man
netje aan het woord is. Literatuur
berust immers op het literaire „kun
nen".
Auteurs als Anouilh en Beckett
werken zuiverend, omdat ze de
absurditeit van de situatie in het
moderne leven laten zien. Er zijn
overigens opbouwende schrijvers,
die slechts literatuur leveren, er
zijn daarentegen destructieve
schrijvers, die prachtige litera
tuur brengen.
Censuur daarop is uit den boze.
We moeten vóór alles opkomen
voor het vrije woord".
's morgens een interview gaf voor de
televisie, betoonde zich even kras en
vitaal als altijd en genoot van de
hartelijke belangstelling. Het is voor
haar een bijzonder feestelijke dag
geworden!
Gouden medaille
voor jhr. Sandberg
De directeur der Amsterdamse ge
meentemusea, jhr. dr. W. J. H B.
Sandberg, heeft gisteren op zyn 65-
ste verjaardag in New York de gou
den medaille in ontvangst genomen,
die hem is toegekend voor zyn ty
pografisch werk door het American
Institute Ofgraphic Art (AIGAt.
Deze medaille wordt elke twee jaar
toegekend. In dit Amerikaanse in
stituut is gisteren een expositie van
typografisch werk van de heer Sand
berg geopend.
Nederlandse Kunsthistorici hebben in het museum in de Franse
stad Lyon een vróeg tot dusver onbekend schilderij van
Rembrandt ontdekt. Het doek meet 90 bij 123 centimeter. Het
beeldt de „Steniging van de Heilige Stefanus" uit en moet, blijkens
de datering in de linkerbovenhoek, in 1625 geschilderd zijn.
Rembrandt was toen 19 jaar oud. Dit is de eerste keer in de kunst
historie. dat met zekerheid een schilderij in een zo vroeg jaar van
de grote meester kan worden gedateerd.
Niemand was van het bestaan van
dit doek op de hoogte. Slechts is ze
ker. dat het in 1844 door het mu
seum verworven werd. Hoogstwaar
schijnlijk is het daar nooit tentoon
gesteld. Het staat ook niet in de
openbare catalogus.
De Rembrandt is gevonden door
dr. H. Gerson en dr. S. Gudlaugson
van het Nederlandse Rijksbureau
vooi kunsthistorische documentatie
in Den Haag. Deze geleerden doen
met steun van het departement van
O.K. en W. een onderzoek naar
noord- en zuidnederlandse kunstwer
ken in Franse provinciale musea.
Steniging Heilige
Stefanus
Betty HoltropVan Gelder,
kort voordat zij in 1920 afscheid
nam van het toneel.
Pose
Na haar toneelschool-opleiding
debuteerde Betty Holtrop-Van Gel-
dei in 1886 bij het gezelschap Van
Lier in het Amsterdamse Grand
Theatre. Twee jaar later kwam zij
bij de Salon des variétés en in 1889
werd zy geëngageerd bij de Konink-
lyke Vereeniging, waaraan zy tot
haar afscheid in 1920 verbonden
bleef. Behalve actrice en toneelpe
dagoge was zy ook een bekend voor
vechtster van de vrouwenemancipa
tie Haar denkbeelden heeft zy op
j schrift gesteld in boeken als „Wo-
De Nederlandse deskundigen von- and Theatre" en ..De vrouw
den na vondsten van „kleine mees- het toneel",
terselders het doek in het depot
S van het museum in Lyon en ver- De in 1917 overleden acteur J. A.
moedden spoedig dat het een Rem- Holtrop was haar echtgenoot. De hul-
S brandt zou moeten zijn. Toen het j dige president van de Nederlandse
doek gedeeltelijk was schoongemaakt i Bank, dr. M. XV. Holtrop is naar
van stof en vuil kwamen het jaar- zoon. Een dochter, Marie Holtrop
„Onbederfelijk"
OWZE tweede vraag: „Meent
dat jonge schrijvers eerst
WZE tweede vraag: „Meent U,
dat jonge schrijvers eerst
veel moeten lezen igedich
ten en proza), vóór ze zich tot
schrijven kunnen zetten en een
eigen stijl kunnen opbouwen?"
Dr. Van Vriesland antwoordt:
„De jongste generatie dénkt dat
ze uit de lucht is komen vallen.
Zo is het echter niet: zij heeft
haar voorgangers gehad. Taal is
„Hoe denkt U over het tegenwoor
dig dikwijls zo snel omhoog schieten
en het bewieroken van jonge au
teurs?"
„Dat is veelal een gevolg van een te
gering onderscheidingsvermogen bij
het lezend publiek. Men is te weinig
kritisch ingesteld. Veel te gauw wordt
iets „mooi" gevonden. Er is een alge
meen verbreid gebrek aan literaire
„cultuur". Sommige schryvers noe
men zich zelf dadelyk een „genie".
Dat is een pose, "pour épater le
bourgeois" (om de burger te over
donderen)
Nobelprijs
Tot nu toe is nooit een Neder
lander in aanmerking gekomen
voor de Nobelprijs voor de Letter
kunde. Hoe staat U daar tegen
over?"
Zeker zou een landgenoot er-
Jean Dulieu is aangewezen als de schrijver van het beste kinderboek
van dit jaar. Zijn nieuwe boek Paulus als hulpsinterklaas" heeft de
bekroning gekregen van „Kinderboek 1962". Als morgenavond de kinder
boekenweek officieel wordt geopend, zal de geestelijke vader van bos
kabouter Paulus de prijs van f. 1000.in handen krijgen.
Zowel van Universiteitszijde als
door de Nederlandse P.E.N.-club
is al sinds enkele jaren Simon
Vestdijk voor deze prijs kandi
daat gesteld.
Ik juich het toe en billijk het,
als zij hem ditmaal wordt toege
kend. Grote schrijvers als Bou-
tens en Gorter zouden deze on
derscheiding allang verdiend
hebben"..
Andere
traditie. Het is echter bespottelijk voor uitverkoren kunnen worden
te menen dat zij niet leest, al ge
beurt dat veel minder dan vroe
ger. Maar b.v. van een Mulisch
een Vinkenoog, een Lucebert
om maar enkelen te noemen
weet ik persé, dat ze 't wel doen,
zij het misschien eenzijdig.
Wel is het juist, dat er in mijn
jeugd in bepaalde milieus véél
meer gelezen werd dan nu. Al heel
jong zijn we met de klassieken op
gevoed. Tegenwoordig heerst er
evenwel onder de jongeren een
dodelijke angst hun originaliteit
te verliezen als ze veel lezen. Dat
is natuurlijk nonsens. Een talent
blijft een talent, vindt op den
duur altijd eigen richting, is „on
bederfelijk".
„Heeft U zélf naar een eigen styl
gezocht?"
„Dat heb ik ongetwyfeld. ook naar
eigen vormgeving. Maar styl veran
dert steeds.
Hoe ouder je wordt, des te
simpeler en directer ga je schryven.
Ik dicht gemakkelyk. er gaat even
wel een langdurig geestelyk proces
aan vooraf".
tal en de forse, zwierige „R" van
Rembrandt voor den dag.
De deskundigen vinden dit schil-
dery dat links ruiterfiguren, in het
midden de te stenigen Heilige en
rondom hem een menigte tegen de
achtergrond van een kasteel voorstelt
van groot kunsthistorisch belang.
Een merkwaardig détail is. dat men
in de menigte een jongeman ziet,
was eveneens actrice, maar zy heeft
het toneel al vroeg vaarwel gezegd.
De begrafenis van Bety Holtrop-
van Gelder heeft gisteren in alle
stilte plaatsgevonden.
van de Jonge Rembrandt vertoont.
Het schildery wordt thans schoon-
gemaakt en gerestaureerd, waarna
die onmiskenbaar de gelaatstrekken reprodukties zullen worden gemaakt.
Expositie van het L.A.K.
IN het Academiegebouw der Leidse Universiteit is thans het werk
te bezichtigen van de schilder-graficus H. van Kruiningen.
Deze ontving zijn opleiding aan de kunstnijverheidsschool en
het tekeninstituut Prysma te Amsterdam. Als graficus maakte hij in
hoofdzaak kleurenlitho's en etsen. In 1949 verscheen van zijn hand
een bibliofiele uitgave van 24 van zijn kleurenlitho's.
Vele' van zijn werken hebben een plaats gevonden in binnen- en
buitenlandse musea.
Ook schreef Van Kruiningen een aantal kinderboeken. Hij illus
treerde vijf bibliofiele uitgaven: ..De Metamorphosen van Ovidius",
Zonnelied van Achnaton", .Met Gilgamesj epos", Heer Halewijn"
en ,X)e opstand van het grauw".
Van Kruiningen kreeg de Prins Bemhardprijs 1959 voor sport en
kunst. Ook schreef hij en verzorgde de regie van de film ,J)e Zwarte
Tampon".
vragen
De jury, bestaande uit de dames
Henriet Laurey. mej. C. J. H. van
Reenen. Miep Diekmann en de he
ren A. Lens en Th. Vesseur, heeft
vastgesteld dat de goede kwaliteit
van het Nederlandse kinderboek niet
slechts is gehandhaafd sedert vorig
Ook over het verschil tussen man- I do/fh is toegenomen. Het
poëzie; bekroonde boek van Jean Dulieu
NDG spreken wy over de experi
mentele poëzie dr. Van Vries
land kan daarin veel waarderen
en staat achter het „goede" ervan
Journalistiek
DR Van Vriesland is jarenlang
journalist geweest. Hy was b.v.
van 1931-1938 redacteur „Lette-
nelijke en vrouwelyke poezie; hy
vindt, dat deze hoe langer hoe meer
naar elkaar toegroeien" want de
vrouw wordt steeds mannelyker en
de man steeds vrouwelijker". Maar
hy. als literair specialist, herkent het
verschil toch altyd nog onmiddellyk.
De vraag of de Nederlandse litera
tuur een specifiek eigen karakter
heeft, wordt als volgt beantwoorr
„Buitenlandse invloeden worden,
meestal sterk vertraagd, door de Ne
derlandse auteurs op eigen wijze ver
werkt. Ons specifiek eigene komt
vooral tot uitdrukking in het schil
derachtige en de bijzondere aan
dacht voor het détail.
BOEKENWEEK 1963:
OPENING 29 MAART
wordt een duidelyk hoogtepunt ge
noemd in de reeks van boeken, die
de schryver gewyd heeft aan zijn
Paulusfiguur en diens vrienden. De
jury acht de schryver een van de
weinige kinderboekenschryvers. die
met hun werk niet alleen de vyf tot
zevenjarigen, maar ook de oudere
jeugd tot twaalf jaar bereiken.
Jean Dulieu schreef 15 kinderboe
ken, waarvan vele titels meerma
len zyn herdrukt. Een vijftal werd
in het Duits vertaald. Zyn werk, dat
hü zelf pleegt te illustreren, werd
reeds enige malen bekroond. Met
een door hem ontworpen en ge
maakt poppenspel gaf hy ongeveer
200 opvoeringen. Voor de radio
De boekenweek 1963 zal staan in
het teken van de Europese cultuur
en vrijdagavond 29 maart worden
geopend met een voorstelling van schreef hy meer dan 600 teksten voor
„Oresteia" van Aesohylos door het kinderhoorspelen, die alle door hem
Piraikon Teatron uit Athene in hot werden gesproken, waarbij hü de
Concertgebouw te Amsterdam. Dit kunst verstond met zyn stem alle
heefi de voorzitter van de commissie figuren een eigen karakter te ge-
van de collectieve propaganda ven ver en deze karakters vol te hou-
Ihet Nederlandse boek medegedeeld, den
Zyn werk is van zeer goed ambach
telijk gehalte. Mytische en symboli
sche onderwerpen wisselt hy af met
objecten, die hy ontleent aan de
meest nuchtere realiteit. In verband
met het laatste is het interessant een
vergelyking te treffen met Ap Sok
Van Kruiningen zowel als Sok heb
ben n.l. een reeks prenten gemaakt
van de Deltawerken, maar hoe ver
schillend van opvatting! Brengt Sok
het onderwerp tot de meest elemen
taire iyn terug. Van Kruiningen voert
het beeld op zijn etsen in aquatint in
een gemengd abstract/figuratisme tot
donkere, tot in de hoeken gevulde,
prenten.
Zy treffen door een bedwongen
systematiek in de opbouw, op een be
paalde wyze monumentaal, soms
anekdotisch, zoals „Machinekerkhof"
(cat. 27». Mooi van beweeglyke ïyn-
voering is „Zeilwedstryd" (cat. 20).
Een prachtige prent is ook „Fieren-
kooi" (cat. 24». evenals de surrealis
tische „Vreemde dukdalf" (cat. 5).
In gecombnieerde techniek trof ons
vooral „Visserschepen I" icat. 3).
Fascinerend zyn verder de etsen „De
winkel van Poesjkins doodkisten
maker" (cat. 15) en „De droom van
Roesjkin's doodkistenmaker" (cat.
16». twee vry lugubere, doch geens
zins afstotende prenten, waarin zelfs
Wat betreft de bibliofiele werken
wyzen wü speciaal op de kleurenli
tho's voor „Heer Halewyn" en de
prent „De Raven" uit „Het Gilga
mesj epos". Zonder evenwel tekort te
doen aan de andere prenten uit de ge-
exposeerde uitgaven.
Eeen zeer goede tentoonstelling van
werk, waarin het goede ambacht met
de schone kunst op zeer gelukkige
w-yze zijn verenigd.
de anekdotische noot niet is vergeten. N-H,
FRANSE MUZIEKWEEK
BIJ PARIJS
(Van onze correspondent te Parys.)
In het raam der „internationale
weker", die van eind oktober af het
Paryse muziekseizoen beheersen,
heeft de Nederlandse Volkshoge
school in het kasteel Meridon by
Parys een Franse muziekcursus ge
organiseerd die van 10 tot 17 no
vember zal duren. De deelnemers zul
len verschillende concerten, opera- en
balletvoorstellingen in Parys en in
Versailles bywonen. terwyl het pro
gramma in het kasteel zelf dan nog
in een pianorecit&l van Lia Palla
en inleidingen door de kannunik
Rouselle en door Frank Onnen voor
ziet. Inlichtingen en aanmeldingen
by de Volkshogeschool in Bergen
