5RENGT AMERIKA EERSTE
NSTRUMENTEN OP MAAN?
„GEZELSCHAP"
VOOR VERONICA
PYJAMA'S
Ranger een experiment van
grote historische betekenis
Vriend of concurrent J
Nederlands echtpaar chartert
schepen voor vaart op Cuba
Belangrijke primeur in de maak
Peek&Cloppenburg
Mysterieus
radioschip
gaat vlak hij
voor anker
pgericHt 1 maart 1860
Dinsdag 16 oktober 1962
Derde blad no. 30782
Wanneer het experiment met de Amerikaan-
niimte-capsule Ranger V, die op de maan
iet landen, slaagt heeft dit een bijna niet te
«schatten betekenis. In de eerste plaats zou
ivoor de eerste maal zijn, dat wetenschappe-
ie instrumenten op de maan landen en van
u zeer waardevolle gegevens over onze
iste buur in het heelal openbaren. In de
ttde plaats accentueert dit experiment op
ertuigende wijze de verbluffend snelle
b [wikkeling van de (onbemande) ruimtevaart,
v eerst vijf jaar geleden begon met de lance-
)t ij van de eerste Russische Spoetnik op 4
?4! (ober 1957. In de derde en wellicht belangrijk-
i [plaats wordt hiermee nogmaals de mythe ge-
pistraft, dat Rusland aanzienlijk vóór zou
jen op Amerika op het jonge technisch
tenschappelijke gebied van het ruimte-onder-
jk. Slagen van dit experiment zou zelfs de
ratting rechtvaardigen, dat Amerika een
uienlijke voorsprong heeft, afgezien van de
ojjjoek Pioniers, Loeniks en
C y
io{ geen Jaar na het lanceren van de eerste Russische kunstmaan en
acht maanden na de eerste geslaagde Amerikaanse kunstmaanlan-
mg, mislukte op 17 augustus 1958 een Amerikaanse poging om de eerste
mier" naar de omgeving van de maan te brengen; de Thor-Able draag-
rt ontplofte 77 seconden na de start. Twee maanden later, op 11 oktober
I, bereikte de Pionier II door een iets te geringe snelheid een afstand
i Rechts" 114.000 km van de aarde, terwijl de afstand tot de maan
m de 400.000 km bedroeg. De Pionier III, ditmaal niet met een Thor-
imaar met een Juno II gelanceerd, bracht het op 6 december 1958 iets
der ver, namelijk tot 102.000 km.
evoor zover bekend geworden eerste poging van de Russen had daarna
veel groter succes: op 2 januari 1959 werd de Loenik I gelanceerd, die
;000 km afstand van de maan passeerde en tot eerste kunstplaneet
iveerde in een baan om de zon tussen de banen van de aarde en Mars.
(Van een onzer redacteuren)
wel belangrijke maar toch wetenschappelijk
gezien niet meest essentiële kwestie van de
kracht der ruimteraketten.
Dit laatste belangrijke aspect van het Ranger-
experiment kan de Amerikaanse burger bevrij
den van wat wel eens zijn ,,maanfrustratie" is
genoemd: de verwarring welke ontstond toen
dere ruimtetechnieken heeft ontwik
keld dan de Russen, die hun spekta
kelstukken (met over de gehele we
reld grote psychologische effecten)
alleen dank zij veel krachtiger ra
ketten konden verwezenlijken. Bo
vendien zou een geslaagd Ranger
experiment belangrijk kunnen zijn
voor de ontwikkeling van het pro
gramma om Amerikanen op de maan
te laten landen.
Rijke vruchten
Trekt men een vergelijking tussen
de Russische en de Amerikaanse
vruchten van het ruimteonderzoek,
dan blijken laatstgenoemde veel gro
ter in aantal en betekenis te zijn
dan de eerste. Thans blijkt, dat ook
de technische verfijning by de Ame
rikanen aanzienlijk groter is dan
bij de Russen, die er alleen in slaag
de Amerikaanse maan-schoten telkens mislukten den met een zeer snelle en krachti-
ge raket de maan te raken. Een der
en de Russen keer op keer spectucalaire succes- Keljjke treffer js spectacuiair en
sen boekten. Vertrouwen van de Amerikaan maakt veel indruk, maar de wezen-
(en in het Westen in het algemeen in h« ^Wt£
Amerikaanse ruimtevaartprogramma kan door mentenlanding. welke door de Ran-
het Rangerproject worden gestimuleerd, en dit ger wordt beoogd.
vertrouwen is een noodzakelijke voorwaarde I
voor verdere successen, alleen al omdat slechts
bij een dergelijk vertrouwen de noodzakelijke
enorme financiële offers gevraagd kunnen en
gebracht zullen worden.
Een stimulans in deze geest waren ook al de
geslaagde bemande vluchten en laatstelijk ook
het Marinerschot naar Venus.
Belgische prins
licht geuond hij
studenten rel
Prins Alexander, de zoon van
Koning Leopold en Prinses Liliane, is
licht gewond geraakt tijdens studen
tenrelletjes in Leuven, die overigens
geen ernstige vormen aannamen.
Volgens de Gazet van Antwerpen
moest de Prins „het hazepad kie
zen' 'bij een charge van de Leuvense
politie op een samenscholing van stu
denten voor een bioscoop.
Een woordvoerder van het paleis
in Brussel bevestigde gisteren, dat
Prins Alexander vrijdagavond bij
het verlaten van een bioscoop zon
der dat hij bij enige manifestatie
was betrokken „in een verwarde
situatie belandde en een licht val
deed". Hij bezeerde zich daarbij aan
de elleboog, die hij enkele dagen in
een verband heeft gedragen.
Prins Alexander studeert medicij
nen in Leuven.
Kennedy ontvangt
Ben Bella
De Algerijnse premier Ben Bella
is gisteren met groot militair cere
monieel in het Witte Huis ontvangen.
De Amerikaanse president zei tot
Ben Bella, dat de Verenigde Staten
en Algerije de wens tot handhaving
van de nationale onafhankelijkheid
en de wereldvrede gemeen hebben.
De Algerijnse leider bracht president
Kennedy dank voor diens steun aan
de Algerijnse nationalisten.
Advertentie
elke woensdag
Jongensmarkt
van ijzersterke, .wol-
warme" keperilaneL U
kunt het wassen zo
vaak u wilt - de kleur
blijft fris. Fijne royale
pasvorm. In leuke rui
ten en effen kleuren.
Speciaal verlaagde
J. M. prijs
leeftijd 4 jaar
4.9S
met kleine stijging per maat
b.r. 12 joor 6.'*
Rangers
TREFFER en FOTO'S
ree maanden later, op 3 maart
w rd de Pionier IV de eerste
Wkaanse kunstplaneet na de
n op 30.000 km afstand te zijn
sseerd. Met deze Pionier IV, die
TJttens een baan tussen die van
«li arde en van Mars doorloopt, werd
jp 650.000 km radiocontact on-
Iwden, waardoor een schat van
aschappelyke gegevens werd ver-
>id, en een afstandrecord voor
^orerbindingen werd gevestigd.
succes, wetenschappelijk en
inisch een triomf van de eerste
werd opzienbarend overscha-
door de Loenik II, op 12 sep-
i>er 1959 door de Russen gelan-
d: deze Loenik II werd de eerste
te «treffer.
M
e: )t op het moment van Inslag Cf>
maanoppervlak werd radiocon-
met de Loenik onderhouden,
hts uit het uitvallen van dit con-
precies op het aan de hand van
Fgegevens berekende theoreti-
moment van inslag op het
^Anoppervlak werd geconcludeerd,
•e de man geraakt was. Dit kon niet
[}J eel worden waargenomen door
ers, evenmin als de (waarschijn-
vrij geringe) blijvende gevolgen
ide inslag op het maanoppervlak.
u eer spectaculair was het volgen-
i) Russische maan-succes: op 4 ok
er 1959 werd de Loenik III ge-
eerd, die enkele dagen later fo-
e4 ifische opnamen maakte van de
«kende, steeds van de aarde af-
Ode zijde van de maan, welke
li enkele dagen later naar de
k werden overgeseind en tot een
Tl beeld van deze zijde van de
in werden samengevoegd. Over de
henticiteit dezer foto's is van vele
0 twijfel geopperd, en latere
fache publikaties hebben In bre-
8 kring de opvatting doen postvat
dat het hier ofwel om verval
len of om een wetenschappelijk
ag betekende bravourstukje ging.
Afstand-record
t éénmaal oogstte Amerika daar-
weces met do Pionier, namelijk
U maart 1960, toen de Pionier
mar een baan om de zon tussen
urde en Venus werd gelanceerd,
fing hier niet om een maan-
4, maar om een bewuste lance-
van een kunstplaneet, waarmee
•P een afstand van 35.940.000
eadiocontact werd onderhouden;
nieuw indrukwekkend afstands-
*d. dat door de Russen nog bij
te na niet is benaderd.
'ot op deze afstand konden de
uiers met een druk op de knop
1iarde in werking worden gesteld
uitgeschakeld. Rusland verloor
Jeel korter afstand het radiocon-
rtmet de instrumentencapsule, wel-
'°P 12 februari 1961 in de richting
1 Venus werd gelanceerd. Deze
zou bereikt moeten worden
«n ogenblik, dat zij ongeveer
80.000 km van de aarde verwy-
M was, maar na enkele dagen
It rt het contact verloren op enkele
IA ^rdduizenden kilometers afstand
SI ook d hulp van de krachtige ra-
m Wescoop van Jodrell Bank in En-
tod kon dit contact, ondanks de
®entie van naar Engeland ge-
Russische deskundigen, niet
v herstellen.
°P 25 september en op 15 decem-
f. 51960 mislukten andermaal Pionier-
6 toringen, en daarna hebben zowel
4 [Jenkanen als P.us jen geruime tijd
maan-schoten afgezien, terwijl
ftwiier-project werd gestaakt.
Rangers mislukten
k Amerikanen gingen vorig jaar
9 tot de eerste fase van het Ran-
JPtoject, dat eveneens de maan
uiteindelijk doel had. De eerste
i: Pranger-lanceringen, bedoeld om
de maan naar 800.000 km van
jj Storde te komen, mislukten door
JÖCTe werking van de draagraket-
let lar» reeds vóór deze misluk
kingen in de bedoeling, de derde
Ranger een geremde landing op de
maan te laten maken, teneinde zo
doende enige instrumenten in de
capsule te behouden, die dan belang
rijke wetenschappelijke gegevens
naar de aarde zouden zenden.
Ruimte affuit
Het ging by de lancering om een
zeer gecompliceerde techniek: de
eigenlijke maanraket werd gelanceerd
nadat een eerste draagraket de Ran
ger in een baan om de aarde had
gebracht. Een lancering van een soort
ruimte-affuit dus, zoals de Rus
sen dit met hun Venus-projectiel
hebben gedaan en ook de Ameri
kanen met hun Mariner, die thans
op weg is naar Venus. Deze lance
ringstechniek is wel zeer gecompli
ceerd, maar biedt het voordeel van
een grote precisie wanneer alle ap
paraten feilloos werken.
vaarte passeerde de maan door een
iets te grote snelheid op een afstand
van 37.000 kilometer. In april pro
beerde Amerika het weer. Ook dit
maal lukte het niet. een ..zachte"
landing op de maan te maken door
een deel van het instrumentarium.
De Ranger IV passeerde de maan op
korte afstand en viel aan de niet
zichtbare zijde te pletter. Doordat
„achter" de maan het radiocontact
uitviel, konden de remraketten niet
in werking worden gesteld. Het was
wel de eerste maantreffer van Ame
rika, maar het beoogde resultaat
was niet bereikt. Toch heeft dit
maanschot veel meer wetenschappe
lijke gegevens opgeleverd dan de
Russische maantreffer.
T.V.-opnamen
De Ranger-capsule weegt bijna
350 kg en omvat een zeer ingenieuze
apparatuur, welke uit 20.000 onder
deeltjes bestaat. Televisie-camera's
zullen opnamen van het maanopper
vlak maken in de periode, dat de
Ranger tussen 4200 en 25 km van
de maan is verwijderd. Dan maakt
de landingscapsule zich los en komen
de remraketten in werking.
Na 66 uur
Het is de bedoeling, dat de Ran
ger op de maan terecht komt
ruim 66 uur na het moment van
de lancering. Lukt het een betrekke
lijk zachte landing te maken, dan
zullen de wetenschappelijke instru
menten gegevens uitzenden over stra
ling op het maanoppervlak, maan-
bevingen en lichtsterkten, waardoor
men onder meer gegevens hoopt te
I verkrijgen die het vraagstuk van de
Ranaer III en IV oorsprong der maankraters nader tot
een oplossing kunnen brengen
De derde Ranger mislukte echter 1 Slagen van dit Ranger-experiment
In januari van dit jaar. Het ge-bewijst, dat Amerika veel verfijn-
(Van onze Haagse correspondent)
Radio Veronica" heeft er
een vriend (of een concurrent?)
bijgekregen. Even ten zuidwes
ten op minder dan een halve
mijl van het radioschip Vero
nica voor de Scheveningse kust
is vorige week een ander radio-
schip op komen dagen en
voor anker gegaan. Door het
mistige weer is het van de wal af
vrijwel onopgemerkt gebleven.
Alleen de vissers en de wach
ters op het Scheveningse Sein
huis. die nauwlettend de radar in
de gaten houden, hebben het op
gemerkt.
Het is allemaal een beetje geheim
zinnig met het tweede radioschip
de in Panama geregistreerde
groen geschilderde kustvaarder
„Magdamaria", dat onder de naam
„Radio Nord" in de lagune van
Stockholm commerciële programma's
uitzond.
Aan boord bevinden zich negen
potige Polen en één Zweed, die ver
leden, doel en toekomst verbergen
achter een niet onvriendelijk, maar
desalniettemin afwijzende ontvangst.
„Wij zijn een gewoon schip, want
de zendapparatuur is verzegeld. Wy
proberen het te verkopen en dan zal
de nieuwe eigenaar wel beslissen,
waar en wanneer wij moeten uit
zenden". Verder vertellen zij niets.
Geen namen, geen bijzonderheden.
Niets, niets, niets.
Nietszeggend
Goed. ze laten je aan boord. Ge
ven je koffie in de met televisie en
boeken vrij gezellige longroom. Voor
de rest nietszeggende antwoorden
of juist veelzeggende blikken en
lachjes. Zij willen alleen maar vertel
len, dat het schip vroeger voor de
uitzendingen van de Zweedse Radio
Nord werd gebruikt en dat het nu
van Engeland is gekomen.
Maar was de „Magdamaria" niet
dat radioschip, dat enkele maanden
geleden van de ankers sloeg en in de
lagune van Stockholm in territoriaal
water aan de grond liep? En werd
datzelfde schip niet aan de ketting
gelegd, omdat het Zweedse parlement
het verbod voor commerciële uitzen
dingen in een wet bekrachtigde? Zy
halen hun schouders op en lachen
wat. „Wy weten het niet, wy waren
toen nog niet aan boord".
Hoe heeft het schip zich dan aan
de autoriteiten kunnen onttrekken?
„Wij weten het niet", zeggen ze
schouderophalend.
Geheimzinnig
Waarom is de .Magdamaria" vlak
by de Veronica gaan liggen? „De
eigenaren wilden het. omdat het
de beste plaats was", zegt de Poolse
kapitein.
Waarom de beste plaats? „Ik weet
het niet. Misschien wel om te ver
kopen". zegt hij. Verder aandringen
helpt niet.
Namen Een wat spottend en
cynisch gelach van de mannen en
zij maken in het Pools een paar
grappen. De kapitein wil alleen maar
vertellen, dat zy vrijwel allemaal
van Poolse origine zyn en weigert
in details te treden of zij ergens ge
naturaliseerd of vluchtelingen zyn.
„Wij hebben liever niet. dat met
weet dat wij aan bood zyn", is het
enige antwoord.
„Ik wil eerlyk zyn", zegt de kapi
tein onverwacht. „Wy zyn een ge
woon schip. De eigenaar wil het hier
of in België of ergens anders verko
pen. Verder weten wy niets en zo
lang niets is geregeld, willen wy
geen inlichtingen geven. Ook willen
wij niet bekend maken wie wy zyn"
(doelend op de nationaliteit van de
bemanning, die waarschijnlyk niet
helemaal Pools is).
Waarom is het schip niet een ha
ven binnengekopen? „Ach. dat is te
veel moeite en rompslomp met in-
en uitklaren, maar als wij langer
hier blyven, dan lopen wij mis
schien binnen. Wy zyn een gewoon
schip, als elk ander".
Foto's maken weer een spottend
en cynisch gelach niet onvrien-
delyk overigens en weer een grap
je in het Pools. Weer vertelde de
kapitein, dat hy niet wil hebben, dat
men (maar wie?) weet, dat zy aan
boord zyn.
Niets
Kapitein X en de pitige Polen
zyn niet onvriendelyk, maar terug-
Russische raketproeven
boven Stille Oceaan
De Sowjet-Unle zal tussen 16 okto
ber en 30 november op twee plaatsen
in de Stille Oceaan een nieuw soort
meert raps-raket voor kosmische
doeleinden beproeven, zo meldt het
Russische persbureau Tass.
Volgens Tass heeft de Sowjetrus-
sischf regering aan de betrokken
regeringen gevraagd om hun schepen
en vliegtuigen te waarschuwen uit
veiligheidsoogpunt de proefgebieden
niet binnen te komen.
Zaterdagavond la nabij Colmbra,
ln Portugal, een autobus met bede
vaartgangers op een spoorwegovergang
door een trein gegrepen. Acht personen
werden gedood en twintig gewond De
overwegwachter had nagelaten de
spoorbomen neer te laten.
houdend. Tenslotte begint er een
spelletje van kastje naar muur. Mis
schien, dat de Zweed (volgens ka
pitein X radiotechnicus) Iets wil
vertellen, stelt hij voor.
De Zweed blykt eenmaal ge
vonden een hekel aan kranten
te hebben. Hij staat protesterend op
van zyn berekeningen, die duidelyk
niets met scheepvaart of navigatie
te maken hebben. Neen, geen naam,
geen foto's. Zweed Y ontkent zelfs
technicus te zyn. „Ik ben vertegen
woordiger van de eigenaren", zegt
hy. maar de papieren wyzen anders
uit.
Een lichtpuntje ls er. De Neder
landse agent voor het schip is Dirk
zwager scheepsagent uren in Maas
sluis, zoals uit de brieven van zyn
vrouw die hem kranteknipsels
heeft toegestuurd, maar die hij niet
kan vinden blykt. „Allemaal leu
gens", zegt de Zweed Y, doelend op
de knipsels. Maar hy neemt even
min als kapitein X de moeite om de
sluier van geheimzinnigheid op te
lichten.
Vragen
By Radio Veronica weet men al
leen, dat het schip er ligt. „Wij heb
ben er niets mee to maken. Wy we
ten ook van niets".
Voorlopig blyft het radioschip
„Magdamaria" een gewoon, zy het
wat geheimzinnig schip, met een
merkwaardige bemanning. Voorlo
pig want het lykt erop dat het
schip juist daar is gaan liggen om
ook te gaan uitzenden. Is het schip
daarom voor Scheveningen gaan lig
gen? Is die verkoop alleen maar een
dekmantel?
Het is een vreemde zaak, te meer
omdat juist nu de kwestie van de
clandestiene commerciële zenders in
het brandpunt van de belangstelling
staat door de voorbereidingen voor
de internationale overeenkomst, die
een einde zal maken aan de clande
stiene uitzendingen en die als een
zwaard van Damacles boven de hoof
den van de radioschepen hangt.
(Van onze correspondent in Arnhem)
Nu Rusland schepen nodig heeft voor vervoer van goederen
naar Cuba. wordt op tal van landen een beroep gedaan scheeps-
ruimte beschikbaar te stellen voor vervoer van niet-strategische
goederen naar het eiland van Castro. De wapens vervoert Rusland
zelf wel. Mevrouw Matoeska Fein—Urbanowa in Arnhem, in het
Tsjechische plaatsje Opawa geboren en getogen, heeft van
Rusland het verzoek ontvangen met rederhen in Nederland en
andere Westeuropese landen contact te zoeken. In dit werk wordt
zij bijgestaan door haar echtgenoot, die haar sinds twee jaar
behulpzaam is bij de bemiddeling tussen Oosteuropese landen en
Nederland.
Met communisme in politieke zin
en met de politiek in het algemeen
hebben de handelsbetrekkingen tus
sen het Arnhemse echtpaar Fein en
Een instrumentencapsule van
het type Ranger. De wieken met
zonnebatterijen zijn op deze foto
slechts gedeeltelijk uitgeklapt.
Links dé beschermende neus-
kegel, die tijdens de vlucht door
de dampkring het gevaarte be
schermt. maar die buiten de
dampkring nog voordat de Ran
ger uit de ..parkeerbaan" naar
de maan wordt geschoten, wordt
weggeworpen
de communistische landen niets te
maken, al wordt dit byna van hen
verwacht „Onder het motto: voor
geld is alles te koop", aldus de heer
Fein, „worden zaken gedaan".
De heer en mevrouw Fein geven
het onmiddellyk toe: Rusland heeft
om Westeuropese schepen gevraagd
voor het vervoer van stukgoed naar
Cuba. Hoeveel schepen en van *-'elke
tonnage en uit welke landen kon en
wilde de heer Fein niet vertellen.
Maar de conclusie was, dat de Ne
derlanders er niet nappig op zijn en
dat slechts één Nederlandse onderne
ming bereid is voor schepen te zor
gen. Eenter niet voor het vervoer
van strategische goederen een be
paling die voor elk schip in elk
Westeurore^s land geldt. Dit is ove-
SSTdïRuVSjïndenanag; CuSl «uur\
gaan wel per eigen schip. Voor an
dere goederen die Rusland naar Cu
ba stuurt, zyn andere schepen no
dig en die kunnen uit West-Europa
worden betrokken, zoals uit West-
Duitsland. Daar zyn ze „minder
bang verklaart de heer Fein spy-
tig.
Voor het overige is aan de betrek
kingen tussen het echtpaar Fein en
de communistische landen weinig
geheimzinnigs. De heer Fein deed
zes jaar geleden zaken in bouw-
machines met Oosteuropese landen
en twee jaar geleden ontmoette hy
nrhln™ 0^ak,je meJ- Matoeska
Urbanowa. die leerlinge was aan de
toneelschool in Praag Zij trouwden
en na de gebruikelnke
moeilykheden, die echter snel wer
den opgelost, naar Nederland. Het
laatste dat mevrouw Fein van de
Tsechische autoriteten hoorde was
het verzoek, de Tsjechische belangen
Jn Nederland zo goed mogelijk te be
hartigen. Dit doet z{j nu, en met
succes.
Z'J 5oekt, 1Tm« haar echtgenoot,
contact met Nederlandse maatschap-
pyen en zy zoekt afzetmogelijkhe-
den voor produkten als betumen,
hout en taPyten in Ne
derland en verzorgt voor Nederland
afzetmogelijkheden van kunstzijde
huiden chemische artikelen, papier
en medicamenten in Albanië
Een uitnodiging uit Albanië Is by
de neer en mevrouw Fein binnenge
komen om besprekingen te voeren
over de mogelykheid tot aanstelling
van mevrouw Fein, die verschillen
de Oosteuropese talen spreekt
maar of en wanneer
mevrouw Fein de uitnodiging aan
neemt is nog niet bekend.
