Residentie-Orkest komt weer
miiziekseizoen opluisteren!
r
kunst
kaleiöoscogp
Herman Fortuin: regisseur van
Cocteau's De menselijke stem
Acht concerten met
rie gastdirigenten:
Wet gewetensbezwaar
militaire dienst ook
door Senaat aanvaard
Ellen Vogel morgen
onder zijn leiding
voor de televisie
JAARBEURSGEBOUW - Vredenburg - Utrecht
-
I2J3 025 ESS
1586 inzendingen, o.a.
laitinkMadema en Dorati
Vrijbuiteren Hendrik de praterj
N'
pgericht 1 maart 1860
Woensdag 26 september 1962
Derde blad no. 30766
Advertentie
-
Grote jaarlijkse beurs voor particulieren
Dagelijks van 10 tot 10 uur op: WA 1
0002 meubelshow B^3|
Irganisatie: H. H. de Klerk Zn R. S. Stokvis Zonen
--*ï-
v -few-''T'-o- -
V*:
•i .-f
BS! 03 EES 03
Artifort Zitmeubelen Ster Meubelen
Heugafelt Erres Radio - Televisie
Fristho Meubelen/Veneta Tapijt/Propos
Meubelen Golden Dream Matrassen
Luxaflex Inventa Haarden Ploeg
Stoffen Erres Wasmachines - Centri
fuges j Formule Meubelen Tretford
Terrasol Tuin- en Terras Meubelen
R.S. Stokvis Sfeerverlichting
Nationale Deense Meubel Inzending
7 Weense hulde aan de
(Van onze kunstredactie)
|BT in onze stad zo geliefde Residentie-Orkest, geeft ondanks
de bijzonder grote kosten nu weer de ook voor dit
ble zwaar te dragen huurverhoging van de Stadsgehoorzaal!
J gelukkig traditiegetrouw ook in het komend seizoen weer een
pe van acht abonnementsconcerten.
pet orkest speelt hier, gezien de uitstekende akoestiek en de
eterde accommodatie van de Stadsgehoorzaal, waarover
rteur W. Brederode zich uitermate verheugd betoonde, graag,
al omdat men in Leiden kan bogen op een geïnteresseerd
itorium, dat zich ieder jaar over het gebodene bijzonder
den betoont.
De keuze van de te spelen
dirken is dit jaar wat voorzich-
j uitgevallen, zodat extreem-
iressieve composities niet
ld worden. Dit houdt
verband met de program-
s, welke het Residentie-
:est tijdens zijn Amerikaanse
ee van half april tot half
1963 ten gehore zal brengen,
llettemin beloven de concer-
genoegzaam interessante
ken, welke naast de vijf
Ike onder leiding zullen staan
Willem van Otterloo, ge-
jeerd worden door drie gast-
igenten, t.w. Bernard Haitink
igent van het Concertge-
uworkest, de jeugdige Ita-
anse dirigent Bruno Maderna,
in korte tijd internationale
rmaardheid verkreeg in
bijzonder zijn werkzaam-
den te Darmstadt trokken
rk de aandacht en Antal
irati, wiens regelmatig op-
den bij het Residentie-Orkest
eerder in onze stad grote
lardering heeft kunnen oogs-
Antal Dorati zal in 1963
or een langere periode het
lagse orkest leiden.
„Geen zwakke
broeders
en kan er zich over verheugen,
dat de Leidenaars niet als
„zwakke broeders" onder het
terend publiek beschouwd worden,
h dat de leiding van het .R.O. hen
volwaardig beschouwt en daar-
door middel van de te brengen
gramma's getuigenis aflegt.
)ok voor het komend seizoen zul-
hier solisten van internationale
utatie optreden, t.w. de pianisten
dolf Firkusny, Shura Cherkassky
JMalcolm Frager, de violisten Theo
l? if en Christian Ferras, de alt
'•'Tista Ludwig „een der beste,
hij ooit gehoord heeft", zo ver-
erde ons de heer Brederode de
p or Richard Lewis die met
rati Mahlers „Lied von der Erde"
ii len zingen alsmede de Chinese
K i Yi-Kwei Sze, die zich o.a. in
lerlka grote vermaardheid wist te
De cellisten Frans V rijhof f.
lartin Zagwijn en de dirigent
dens een repeti-
verwerven. Hij zal de „Liederen en
Dansen van de Dood" van Moessorgs-
ky voordragen.
De serie
De concertenserie wordt geopend
op 4 oktober: het onder directie van
Willem van Otterloo die avond uit te
voeren programma bevat het piano
concert K. 491 van Mozart en Bruck-
ners „Derde Symfonie". Op 1 novem
ber dirigeert Van Otterloo de Haydn-
symfonie no. 101, de Balletsuite van
Max Reger, het Vioolconcert van
Benjamin Britten, te spelen door
Theo Olof en de Slavische Dansen
van Dvorak.
Beinard Haitink dirigeert het con
cert op 22 november.
Dan wordt de Haydnsymfonie no.
99 ten gehore gebracht, waarna de
bas Yi-Kwei Sze Moessorgsky's „Lie
deren en Dansen van de Dood"
brengt, met als grandioos besluit Stra-
winsky's „Petrousjka".
Op 13 december dirigeert Van Ot
terloo zijn „Symphonietta", de virtuo
ze Cherkassky hier reeds eerder
opgetreden speelt Rachmaninofs
Paganini Rapsodie, voorts hoort
men de Tweede Symfonie van Saint-
Saëns en ten slotte „L'Apprenti sor
rier'" van Dukas.
Op 24 januari is Bruno Maderna
als leider aan de beurt.
Onder hem speelt het orkest het
Concerto Grosso van zijn landgenoot
Geminiani, waarop volgen de Vierde
Symfonie van Mendelssohn, het
Eerste Vioolconcert van Prokofjew
(tc vertolken door Christian Ferras)
en Lfv Valse van Ravel. De dirigent
op het concert van 14 februari is
wederom Van Otterloo. Uitgevoerd
worden de met de Van der Leeuw-
prijs bekroonde Dansflitsen van
Dresden, het pianoconcert K. 415 van
Mozart (solist Malcolm Frager) en
Schumanns Vierde Symfonie.
Het concert op 14 maart wordt ge
leid door Antal Dorati: na de On
voltooide Symfonie van Schubert
volgt Das Lied von der Erde van
Gustav Mahler, met als solisten de
alt Christa Ludwig en de tenor Ri
chard Lewis. De concertenserie wordt
op 4 april door Van Otterloo besloten
met de Symfonie K. 385, de onpro
blematische Derde Symfonie van
heer J. J. Mostart
„Golden Rathausmann"
De Weense Loyalty Club heeft
aan de heer J. J. Mostart te Den
Haag. de „Goldene Rathausmann"
prijs 1962 verleend voor zijn boek
„Wenen smeltkroes van Europa". De
ze literaire prijs wordt jaarlijks ver
leend voor de beste publikatie over
Wenen. De heer Mostart is alge
meen secretaris van de vereniging
Nederland-Oostenrijk.
De „Goldene Rathausmann" is een
verkleinde gouden kopie van de ijze-
Her,k Badings en het Eerste Piano- ren „Rathausmann". een beeld dat
concert van Joh. Brahms, te spelen
door Nikita Magaloff.
Pleitbezorger
Het thans uit 102 musici bestaan
de R.O. heeft in het komend
seizoen wederom twee concert
meesters, namelijk Theo Olof en Wil
lem Noske. naar bekend de opvolger
van Herman Krebbers, die helaas als
concertmeester naar het Concertge
bouworkest is overgegaan. De cellist
Victor Bouguenon. is, na uitnemend
geslaagd proefspel, aangesteld als
derde aanvoerder van de groep cel
listen. tezamen met Martin Zagwijn
en Frans Vryhoff.
Wederom hebben twee buitenland-
se krachten hun intrede gedaan, na- stellingen geven en wel in Amster-
melijk Geneviève Jacot (Frankrijk) dam (4 en 5 oktober in het Cen-
en E. Kürkcü (Turkije) en wel in de traal Theater). Den Haag <7 en 8
groep tweede violen. j oktober in het Kurhauspaviljoen) en
Men kan er zich over verheugen, Rotterdam (6 en 10 okt. in het
dat het R.O. sinds talrijke jaren Kunstcentrum 't Venster)
de bij uitstek muzikale pleitbezorger Fiesta Gitana is voorts uitgenodigd
in onze stad wederom de nodige voorstellingen te geven in het Gaiety
luister zal bijzetten aan het muziek- Theatre te Dublin tijdens het daar
seizoen 1962'63. 1 te houden Festival.
de spits van de toren van het raad
huis te Wenen bekroont.
Tijdens een feestelijke bijeenkomst
te Wenen op 27 oktober zal de heer
Mostart de prijs in ontvangst ne
men. Hij wordt dan tevens gein-
stalleerd als erelid van de Weense
Loyalty Club. Hij zal ip Wenen gast j
zijn van de plaatselijke V.V.V..
FIESTA GITANA WEER
IN ONS LAND
Fiesta Gitana, de groep welke
reeds meermalen met succes optrad
met een programma van gezongen
en gedanste flamenco, zal, aangevuld
met twee beroemde zangers uit Se-
villa, El Perdate en El Nino de San
I Bemando, wederom een zestal voor-
(Van onze parlementaire redacteur)
Met vrijwel de gehele A.R.-fractie tegen alleen prof.
Diepenhorst niet heeft de Eerste Kamer gistermiddag zonder
hoofdelijke stemming de wet gewetensbezwaren militaire dienst
aangenomen.
De ministers Visser (Defensie) en
Beerman (Justitie» willen met deze
nieuwe wet discriminatie in de
rechtspositie van de gewetensbe
zwaarden ten opzichte van de dienst
plichtigen voorkomen. Door het in
werking treden van deze wet eindigt
het bestaan van de dienstweigerings-
wet van 13 juli 1923.
„We hadden een bevredigende
praktijk met die oude regeling", zei
de heer Algra A.R.nostalgisch
die in het vuur van zijn betoog niet
(Van onze kunstredactie)
HET leven heeft vaak andere dingen met de mensen voor dan
zij zelf wensen of geloven. Ogenschijnlijk onbelangrijke ge
beurtenissen kunnen een lot een volkomen andere draai
geven. Wie de nu 51-jarige Herman B. Fortuin een kwarteeuw
geleden zou hebben voorspeld dat hij op dit moment een vooraan
staand B.B.B.-regisseur zou zijn. had er in de eerste plaats op
kunnen rekenen smakelijk door hemzelf te zijn uitgelachen.
Hoewel, de journalistiek leidt tot alles
Fortuin, die op het ogenblik in ons land is voor de regie van
Ellen Vogel, die morgen met Cocteau's ..De menselijke stem" bij
de VARA op het scherm komt, heeft ons zijn wat wonderlijke
leven verteld als de mild ironische commentator, die een film nog
eens voor zich ziet afgedraaid.
Toen voor de oorlog een Amsler- doen" vroeg de familie zich bezorgd
damse hoogleraar hem verzekerde af. Hij schrijft zo aardig, vond men.
dat hij het slechtste kandidaatsexa- jen het lukte dan ook als onbetaald
men in de rechten had gedaan, ooit volontair in dienst te komen bij een
door hem afgenomen, gaf hij zijn j Haags blad als tweede redacteur
studie op. „Wat moet Herman nu 1 voor muziek en begrafenissen.
„Muziek en dood"
,Ik ben zowel geïnteresseerd ln
muziek als in de dood" zegt hij met
een soort nostalgie. Zijn Waterloo in
Den Haag werd een militaire begra
fenis. Fortuin zag kans alle namen
en rangen te verwisselen. „Het hele
regiment is komen klagen". In de
Residentie voelde Fortuin zich niet
erg thuis en hij was eigenlijk wel blij
een positie te kunnen aanvaarden als
„hoofdconducteur" van de juist in
het leven geroepen kleine krant in de
Groene. Het kon niet anders of dit
satirische krantje in het weekblad
kreeg spoedig een anti-nazi-in-
stelling. „Bij het inzien T an een groot
gevaat kwam je automatisch in die
positie. Je zag sterretjes. Geobse
deerd door de Duitse ontwikkeling
was die reactie automatisch", zegt
hij bijna verontschuldigend.
Ondertussen was Herman Fortuin,
getrouwd met de bekende Duitse ac
trice Ernestine Costa, leerlinge van
Max Rheinhardt. Haar Berlijnse
vrienden, waartoe Tucholsky en
Brechï behoorden, verzekerden haar
bij het lezen van Fortuins artikeltjes
tegen de nazi's: „Als ze hem ooit
in handen krijgen, slaan ze hem
dooo
Ik hen te lui"
Muziekfestival van
Warschaumodern
De Sowjet-Unie staat op het ogen
blik minder afwijzend tegenover „ab
stracte" en experimentele muziek, die
in het westen gecomponeerd wordt.
Tot deze conclusie is men geko
men op het jaarlijkse festival van
hedendaagse muziek van Warschau,
waarvoor musici en critici uit oost
en west negen dagen in de Poolse
hoofdstad bijeen geweest zijn.
Uit veel bleek dat de Sowjet-Unie
haar houding gewijzigd heeft en
minder star is geworden, verklaarde
de Amerikaanse componist Elliot
Carter in een vraaggesprek. Dit
standpunt werd gedeeld door critici
uit Polen en een aantal Westerse
landen. Zij houden rekening met de
mogelijkheid, dat dit het gevolg is
van een beleidsbesluit in Moskou.
Het festival van Warschau, volgens
Carter het beste bestaande festival
van hedendaagse muziek, werd bij
gewoond door 15 componisten en mu
sicologen uit de Sowjet-Unie alsme
de door 100 Russische muziekstuden
ten.
A een fortuinlijke vlucht in een
vissersboot ging Fortuin in Lon-
den zijn diensten bij de regering I
aanbieden.
Het waren een dozijn grijze he
ren. die hij vond in Grosvenor House,
zittend vlak naast een Zuidamer-
kaanse band.
Fortuin werd redactiesecretaris
van het Londense „Vrij Nederland". I
„Géén heel erg goede, ik ben te j
lui", zegt hü.
merkte, dat. zijn das zich van zijn
smetteloos witte overhemd losmaak
te, om tenslotte geheel in zijn vest
te verdwijnen. Toen dit kleine euvel
hersteld was, wilde minister Visser
de heer Algra graag toegeven, dat
de praktijk met de oude regeling be
vredigend was. „Maar, zei hij. „We
moesten een dusdanige omschrijving
vinden, dat elk formeel misverstand
kon worden voorkomen".
Omschrijving
Die omschrijving is dan de vol
gende: „Ernstige gewetensbezwaren
zijn de onoverkomelijke gewetensbe
zwaren tegen de vervulling van mi
litaire dienst van hem, wiens gods
dienstige of zedelijke overtuiging
hem deelneming aan elk oorlogsge
weld verbied". Met deze formule
ring is volgens de heer Algra ech
ter het hek van de dam. en kun
nen pacifistische, anti-militaristische
of anarchistische opvattingen tot
vrijstelling van dienst leiden, mits
zij maar op een bepaalde wijze wor
den voorgedragen.
„De regering heeft er geen besef
van in wat voor gevaren zU zich
begeeft, nu overal kweekplaatsen van
anti-militarisme ontstaan", verzucht
te de heer Algra. En de heer Van
Hulst (C.H.U.) klaagde, dat er door
het gehele land repetitoren reizen om
jonge mannen klaar te stomen voor
hun auditie bij de commissie, die de
minister moet adviseren over de
vraag of hun bezwaren aangemerkt
kunnen worden als ernstige gewe
tensbezwaren in de zin van de nieu
we wet. Deze bezorgdheid vormde
voor de heer Van Hulst geen re
den om een „tegen" te laten horen.
Hij had kennelijk, evenals de A.R.
senator Diepenhorst, vertrouwen in
het werk van de adviescommissie.
Minister Visser maakte trouwens
duidelijk, dat de commissie nooit op
politieke motieven ontheffing van
militaire dienst zal verlenen.
In beroep
Als een gewetensbezwaarde bericht
ontvangt, dat zijn bezwaren niet zijn
erkend, kan hij binnen veertien da
gen na de datum waarop de afwij
zende beslissing aan hem is verzon
den in beroep gaan bij de Kroon.
Over de taak, die de Raad van Sta
te bij een dergelijke beroep heeft,
wilde de heer Trhomassen <Pv.d.A)
het fijne weten. Minister Beerman
gaf, zorgvuldig formulerend, de vol
gende taakomschrijving: de Raad
van State draagt bij aan de inhoud
van de formulering van het „onover
komelijke gewetensbezwaar" en het
begrip „oorlogsgeweld", en ziet er op
toe, dat de commissie de voorgeschre
ven procedure goed in acht neemt.
Later in de middag verdedigde mi
nister Veldkamp met succes het wets
ontwerp, dat betere formuleringen
bevat betreffende de toelating van
buitenlandse artsen en tandartsen in.
de Nederlandse praktijk dat de wet
tot dusver kende. De heer Kranen
burg (CJï.U.) vond de waarborgen
betreffende het toelaten van tand
artsen echter nog niet goed genoeg,
en wenste daarom aantekening, dat
hy geacht wenste te worden tegen
het wetsontwerp te hebben gestemd.
Het ontwerp werd zonder hoofdelij
ke stemming aangenomen.
„Moskou onthoudt
zelfbeschikking
aan Oost-Europa
De Canadese minister van Buiten
landse Zaken. Howard Green, heeft
gisteren in de Algemene Vergadering
der Verenigde Naties de Britse kilo-
niale politiek tegen een Russische
aanval verdedigd en gezegd dat de
Assemblee haar aandacht moet vesti
gen op wat de Russen in Oost-Euro
pa doen. „Vele miljoenen mensen
daar kunnen vandaag de dag het
recht op zelfbeschikking niet uitoefe
nen. het recht dat de Sowjet-regering
wel voor anderen vraagt", zo zei hij.
Voor de Nederlandse afdeling van
de B.B.C. begon Fortuin ons van
Londen als „Vrijbuiter" en „Hendrik
de prater" moed in te spreken. Zijn
ware naam moest geheim blijven
vanwege Duitse represailles in Ne
derland. Max Blokzijl noemde hem
„een anonieme vuilspuiter uit Lon
den". een benaming waarop Fortuin
nog steeds erg trots is.
De B.B.C.-medewerker nam overi
gens ook de Nederlandse kolonie on
der schot in zijn weekbladrubriek
„Vrijbuiters vrijheden en blijheden".
Majoor Kliekjes groeide tot één van
zijn vaste figuren. Na de oorlog
bleef hij in Engeland. Zijn vrouw
had er meer mogelijkheden. Zijn gro
te routine met radiowerk maakte
hem voor de BBC tot een bruikbare
kracht. Hij werd naar Europa uitge
stuurd voor een reeks documentaires
lover het politiek en economisch her
stel „Zij verveelden mij oneindig"
zefc Fortuin met afgrijzen. De dra
matisch kant trok hem meer aan.
Hij heeft nu een indrukwekkende
reeks van wereldklassieken als hoor
spel gebracht voor oan. het "third
program".
Levensthema
Iïder mens heeft een bepaalde
drijfveer, een soort levensthema.
Bjj Foruin is dat „Ik lieg altijd,
maar het leven liegt beter" In de
sketches en hoorspelen, die hij
schreef komt dat steeds weer naar
voren. Hij is allerminst de arrogante
ELLEN VOGEL
arrivé. Ook in de positie, die hij zich
heeft verworven, blijft hij tasten en
zoeken en neemt daardoor voor zich
in. „Ik weet nooit wat ik wil. Ik ont
dek wat ik niet wil en daar komt een
zeer positief beeld uit te voorschijn",
zegt de man die zichzelf een natura
list noemt.
Waarom Fortuin in Engeland
ls gebleven? Dit land stelt een grote
re uitdaging. Het is beter de minste
te zijn in een onbeperkt gebied dan
de beste in kleine kring. Door zijn
kleine taalgebied kan Nederland niet
met dezelfde intensiteit in contact
staan met de onbeperkte mogelijkhe
den.
Kunst is moeilijk
Herman Fortuin is In Amsterdam
drie weken met Ellen Vogel
bezig geweest zijn bewerking in
te studeren van Cocteau's monoloog
„La voix humaine". Zijn opvatting is
dat dit drama het kijken naar een
mens moet zijn, een mens. die speelt
zowel als gespeeld wordt. Dat ver
klaart ook het zeer geringe aantal
van 60 shots in ongeveer 55 minuten.
Er moet steeds een duidelijk excuus
zijn om van camera te veranderen.
Met die beperkingen kan men ook
pas de nadruk leggen op momenten.
Het vertalen en instuderen van „De
menselijke stem" in drie «eken verg
de een grote inspanning. „Je denkt
graag na en wordt liever niet ver
rast. Kunst Ls al moeilijk genoeg,
maak het je gemakkelijk"
