A.G.B.
Wonderschone Perzische kunst
ti het Haags Gemeentemuseum
A.G.B V/H WIS
Parij se seizoen belooft veel
kunstzinnige gebeurtenissen
ijkdom van vondsten
van oudheid tot nu
WISBRUN LIFFMANN
Molière - Claudel
staan aan cle spits
kunst
kaleiöoscoQp
Wat U moét zien:
7raiidiozc, unieke collectie
ericht 1 maart 1860
Zaterdag 8 september 1962
Derde blad no. 30751
DEN HAAG
De langste dag
Het nieinve filmseizien wordt voor
lopig gedomineerd door de komende
première van „De langste dag", die
producer en tegenwoordig dicta
tor van Twentieth Century-Fox
Darryl F. Zanuck op een persconfe-
annonceren dat zij,
teneinde de samenwerking dezer beide ondernemingen
nog verder te intensiveren
en de service aan de clientèle te perfectioneren,
hebben besloten de beide zaken samen te voegen.
vG.
A
V/H WISBRUN LIFFMANN
zal u gaarne welkom heten in haar vestiging
VENESTRAAT 35-37
DEN HAAG
Beeldje van steen met goud versierd.
Elam3e millennium voor Christus.
bonden uit het begin der 18de eeuw,
bevattend het epische gedicht van
Firaausi, Sjahnameh, in ongeveer
6000 regels, over de geschiedenis van
Iran van de oudste tijden tot de
ondergang van het rijk der Sassanie-
den in 642 na Chr., verdeeld in 50
regeringen.
Vele nog ongepubliceerde Luristan
Bronzen verhogen de bezienswaardig
heid dezer Leidse inzendingen, alle
afkomstig uit de collectie, waarop
voornoemd Instituut zich beroemen
mag.
Slechts een greep.
(Van onze Parijse correspondent)
VOORZOVER men in Parijs in het algemeen en voor de
kunstgebeurtenissen dan nog eens in het heel bijzonder al een
wissel op de toekomst trekken mag. kan gezegd worden dat het
nieuwe seizoen dat haar eerste schuchtere stappen nog maar nau
welijks heeft gedaanvéél voor de komende maanden belooft. Véél
te zienveel te horen, véél te beleven in Parijs voor de diverse min
naars der diverse muzen. Te zien in de kunstgalerijen, de schouw
burgen en de bioscooppaleizen en te horen in de concertzalen en
zélfs in de Opera.
rentie in Parijs voor 25 september
a.s. ter gelegenheid van een weldadig
heidsgala heeft aangekondigd.
Onder de hoge koersen van het he
dendaagse toneel staat daarentegen
Paul Claudel aan de spits van wie
gelijktijdig liefst vijf verschillende
stukken worden gemonteerd: „Sou
lier de satin", „Partage de midi", Père
Humilie", „l'Otage", „Le pain dur"
„l'Echange".
Voor de trekpleisters van hun af
fiches hebben intussen weer verschei
dene schouwburgdirecteuren bij de
film leentjebuur gespeeld en zo zul
len Anna Karina, Simone Signoret,
Curd Jurgens in de rol van Freud
in het Amerikaanse stuk „The far
country" Edwige Feuillère en Ma
rie Bell om slechts enkele namen
te noemen zich in de komende we
ken over de Parijse planken bewe
gen.
Debussy-hulde
Het muziekseizoen wordt ingezet op
24 okbober met vijf „internationale
weken" die 32 concerten omvatten
waarvoor uit alle hoeken der wereld
orkesten en solisten in de Parijse rich
ting zullen koersen. Een uitvoerige
huldiging ter ere van Debussy's 100ste
sterfdag is in dit Festival opgenomen,
waarbij de vader van de „moderne
muziek" ook nog als object voor een
musicologisch congres in de Sorbonne
zal fungeren. Als plaats van hande
ling voor een nieuwe montering van
zün meesterwerk de opera Pelléas et
Mélisande (met decors van Jean
Conteau) zal echter niet Parijs doch
Metz mogen dienen.
En een hernieuwde Carmen
aangekleed door Bernard Buffet
Toch steeks de oude Molière de
oude militante katholieke dichter-di-
plomaat nog naar de kroon, want
Jean Meyer die een paar jaar gele
den door minister Malraux uit de
Comedie Fran?aise verjaagd werd,
zet in het Palais Royal dezelfde cul
tus aan Frankrijks grootste blijspel
schrijver niettemin welgemoed voort
door nu elf zijner stukken waar
onder „Le bourgeois gentilhomme"
met de trekken van de komiek Fer-
nand Raynaud op zijn repertoire
te plaatsen. Waarbij regisseur-acteur
Meyer ook nog de tijd heeft gevon
den met een werk dat Mic-Mac heet,
als auteur te debuteren.
Andere nieuwe namen?
Ionesco die toch zeker geen veel
schrijver is, heeft voor dit seizoen
twee nieuwe stukken geserveerd: „Le
piéton de l'air" waarover Barrault
zich zal ontfermen en Les Rois
waarvan hij mij ruim vijf jaar gele
den al een eerste schets van het
manuscript liet zien. Zijn geestver
want Audiberti is bij Ionesco niet
achtergebleven door eveneens met
twee nieuwe werken voor het voet
licht te verschijnen: „La Brigitta" en
„Pomme. pomme, pom me". Achard
heeft zijn jaarlijkse huiswerk de
naam van „Turlututu" gegeven, doch
Anouilh die tot dusver maar weinig
seizoenen heeft overgeslagen om zijn
soevereiniteit over het hedendaagse
Franse toneel te bevestigen, schijnt
zich dit jaar eens met de rollen van
bewerker (van Graham Greens the
Complaisant Lover» en regisseur
H. van Vitrac's „Victor ou les enfants
au pouvoir") te willen vergenoegen.
I eel import
Dc import van buitenlands toneel is
trouwens over het algemeen nog al
beduidend. Genoteerd zijn zo al twee
voor Frankrijk nieuwe Brechts
Galilei" en „de Jungle der steden"),
„Durrenmatt's Franck V", „Wede-
kind's „Lulu" en Henry James' „Beest
in de wildernis" (in de bewerking
van Marguerite Duras, die van eigen
hand nog „Viaducs de Seine et Oise"
bij hoopt te dragen). Onder hetzelf
de hoofd van vreemde oorsprong kun
nen ook Tsjechow, Ibsen en Mala
parte nog worden gerangschikt. Ge
heel van vreemde openbaring was van
het vorige seizoen met „La maison
d'os" en de eveneens poëtische
Robert Pinget die met drie titels
„Architruc. Manivelle en l'Hypothe-
I se" heeft getekend.
zal, op naar beurt, Marseille voor
Parijs krijgen te zien. Daarentegen
valt Parijs weer de eer te beurt
Gilbert Bécaud's eerste opera
(d'Aran) ten doop te mogen houden,
waarvoor de chansonnier-componist
een speeltijd van drie maanden heeft
uitgetrokken.
De balletomanen onder het pu
bliek die in Parys de laatste jaren
nauwelijks meer aan hun trekken
kwamen, hebben op hun kalender in
het bijzonder de 15e december al
aangestreept, dat Roland Petit in het
kader van Vilar's TNP, zijn nieuwe
ballettroep zal presenteren, waarvan
Rosella Hightower de fonkelende ster
is.
En wanneer we u dan ook nog
hebben meegedeeld dat Le Corbusier
zijn levenswerk gaat exposeren, dat
het Louvre een Delacroix- tentoon
stelling in het vooruitzicht stelt en
dat het kubisme zich in het oeuvre
van Braque, Gris ,en Picasso wil il
lustreren, dan zult ge het vermoedelijk
met ons eens zyn, dat 't veelbelovend
rommelt in de Paryse brouweryen
van de kunst!
Nieuwe uitgaven
Zuid-Spanje, door J. v. d. Broek.
Hier is Oisterwijk, door Bertus Aaf-
jes e.a.
De toneelspelen van William Shakes
peare. In de vertaling van dr. L. A. J.
Burgersdijk, bew. door C. Buddingh.
De trein, door G. Simenon.
Maigret en de luie inbreker, door
G. Simenon.
Maigret In Ney York, door G. Sime
non.
De sjaal, door Fr. Durbrldge.
Ten oosten van Algiers, door Paul
Vlaanderen.
De zilveren vlinder, door Pearl S.
Buck.
Op de mat naar de top, door Henk
van Veenendaal.
Bloedtransfusie, door K. Punt.
De toepassing van hormonen by het
vee, door dr. J. Grashuls.
De water- en zouthuishouding in
het menseiyk lichaam, door dr. J. J. R.
Houtzagers, M. J. v. d. Velde en prof.
dr. P. Sorgdrager. Zwarte Beertjes,
uitg.: A. W. Bruna en Zn., Utrecht.
Twee uitslovers, door W. Allngs jr.
en C. J. Kelk. Uitg.: A. W. Bruna en
Zn., Utrecht.
MOLIÈRE
die met elf stukken recordhouder
blijft van het nieuwe Parijse
(Van onze Kunstredactie)
IE de tentoonstelling Zevenduizend jaar Perzi
sche kunstff in het Haags Gemeentemuseum
yend tot 19 november bezoektzal in hoge mate
yeid worden door de 700 kunstwerkenbijeenge-
\ht door prof. Roman Ghirshmandirecteur van de
heologische dienst in Iran.
ij zijn, behalve uit Perzische musea ook uit Euro-
Leiden! en Amerikaanse verzamelingen in
kleen afgestaan.
e omvangrijke collectie trok al eerder in Parijs,
\ch (en gedeeltelijk) in Essen sterke aandacht.
j voorgaande tentoonstellingen over Perzische kunst, omvat
voorwerpen uit welhaast alle beschavingsperioden der Per-
,e geschiedenis, vooral als gevolg van velerlei vondsten bij of-
e opgravingen en clandestiene onderzoekingen in de laatste 30
l, die elkaar met verbluffende snelheid opvolgden, speciaal na
I
im
$*4
voor 100 miljoen dollar verzekerde
gouden plaat, van Koning Darius I
(519485), met een gewicht van 4998
gram, afkomstig uit de Apadana, de
"koninklijke audiëntietroonzaal te
Persepolis, waar de Koning op de
troon gezeten, de afgezanten der va
zalvolken ter betaling van hun jaar
lijkse schatting ontving. Tien regels
in oud-Perzisch zeven in Babylonisch
en acht in Elamitisch spijkerschrift
Ibevatten een trotse Koninklyke
proclamatie.
Voorts noemen wij uit de gouden
eeuwen der Perzische geschiedenis
een absoluut natuurgetrouwe recon
structie van het monumentale paleis
terras van Persepolis (Imperium der
Achaemenieden van 550331, wier
monumentale kunst in overeenstem
ming was met de waardigheid van
de vorst. Daaruit sprak de principiële
opvatting van het staatsbestuur: het
volk was aan de koning onderwor
pen en deze op zyn beurt aan de
hoofdgod van de Iraanse goedsdienst.
De Bruin
Bijzonder interressant is het ken
nis te nemen van het vele, dat
de Nederlanders in Persepolis
verricht hebben. Naast de kooplie
den was daar ook de beroemde ont
dekkingsreiziger en schildertekenaar
C'ornelis de Bruin (1G52-1719) van
wie twee grote wérken stammen,
prachtig geïllustreerd met honder
den gravures die hy over zyn rei
zen liet verschijnen.
De Bruin verbleef in de jaren
1704 en 1705 te Pe rsepolis, van welk
verblijf hij in zijn tweede boek een
uitvoerige beschrijving geeft, versierd
met vier prachtige panorama's en 18
platen, waaronder een met copieën
van spykerschriftinscriptie.
De Bruin zal ook in de historie
geboekstaafd blijven door zijn 22 ko
pergravures van Persepolis. Uit ar
cheologisch wetenschappelijk oogpunt
blijven zijn tekeningen van grote
waarde, omdat zij een beeld geven
van de ruines in de aanvang van de
18de eeuw en men dat niet het thans
beschikbare materiaal vergelijken
kan.
Nog iets over de beroemde, ja ver
bazingwekkende Perzische tapijtkunst.
Ook daarvan ziet men optfde exposi
tie een serie excellente voorbeelden.
Het hoogtepunt hiervan is Neder
lands bezit: in de 16e eeuw kreeg
de Port. Isr. Gemeente te Amster
dam voor de synagoge een tapijt ten
geschenke, dat slechts op hoogtijda
gen gebruikt is en zich daarom nog
welhaast in ongeschonden toestand
bevindt. Andere tapijten stammen o.
a. uit het „Museum für angewandte
Kunst" te Wenen en uit de verza
meling van de beroemde schrijver
Erich Maria Remarque, die een
prachtige kunstcollectie bezit, waar
onder acht Cézannes.
Uit Leids bezit
Uit Leiden zijn ook vele voorwer-
werpen op deze expositie in
gezonden. afkomstig uit het
Rijksmuseum van Oudheden en de
collectie van dr. A. A. van Kamp
man directeur van het Ned. Insti
tuut voor het Nabije Oosten, aan
wiens verhelderde explicaties wij veel
te danken hebben gehad.
Prachtig is het in zijn bezit zijnde
manuscript van Firdausi (17de eeuw),
in vier marocain-lederen banden ge-
Diep inzicht
iaruit is komen vast te staan,
het centrum van de rijk geva-
!de ceramiek zich bevond op het
lau van Iran. Grote verschei-
ieid bieden ook de in de laatste
Iren gevonden z.g. Luristanbron-
^era-incident
itse opera-uitvoeringen kunnen
.Ljn op een goede reputatie. Niet
[Kim wegens hun muzikale kwali-
maar ook wegens de perfecte
tische uitvoering. Slechts zelden
zich in de meestal gesubsidieer-
tiouwburgen, storende incidenten
Niettegenstaande dat, komt het
D^u en dan toch vpor, dat het ver-
van een voorstelling storend of
■Komische wyze beïnvloed wordt,
[Nat requisieten ontbreken, cou-
niet zorgvuldig genoeg zijn be-
Nligd of het doek te vroeg of te
valt.
en zeer bijzonder incident deed
1 s'i onlangs voor in het Mannheimer
wnaltheater. Men bracht de
*%ubadour" van Giuseppe Verdi. In
vijfde tafereel zingt het koor het
2 bïsche „Overwinnen of sterven",
toen gebeurde het! De naar het
ollP*el voerende noodtrap zakte in
hasiar onder het gewicht van de zan-
ls fc vanwie de ineesten allesbehal-
slank waren. Achttien koorleden
g ftten in de diepte en met een be-
ui£Djk verzwakte koorzang moest
te, uitvoering ten einde worden ge-
^ielukkig liep geen der neergestorte
5?ponen ernstig letsel op. Slechts
zangers moesten met beenbreu-
C0JI naar het ziekenhuis worden ver-
,R bden. De andere koorleden werden
bloeduitstortingen en andere
fhie verwondingen niet belemmerd
_j de uitoefening van hun muzikale
lOverwinnen of sterven" zal voor
't ensemble van het Mannheimer
]..itionaltheater een lied met „diepe"
«kenis blyven.
zen. Talrijke andere vondsten hebben
een diep inzicht gegeven in de pro-
to- en preahistorie van Iran.
Daaronder is prachtig gouden en
zilveren edelsmeedwerk er zijn 24
gouden voorwerpen van grote waar
de aanwezig)
De vele noviteiten betekenen
evenzovele ware verrassingen
In het bijzonder ook wat betreft
de ceramiek van Nisjapur, waardoor
verheldering is gekomen in tot nu
toe duistere perioden van de Perzi
sche geschiedenis, waarbij o.a. is ge
bleken, dat Iran van de Sassanie-
dische tijd af een eigen glasproduk-
tie bezat.
„Kleinkunst"
Bij het bezichtigen van
alle kunstvoorwerpen komt de
bezoeker telkens onder de in
druk van de ontzaglijk rijke verschei
denheid, welke de Perzische kunst
in de loop der eeuwen gekend heeft.
Zij behoren allen tot de z.g.
„kleinkunst".
De grote zijn afwezig, enerzijds
omdat deze moeilijk vervoerd konden
worden, anderzijds in verband met
het feit dat de grote sphinxen van
de Propylaeen van het terras van
de hoofdstad Persepolis en rotsreliefs,
hier niet die indruk zouden maken,
welke zij wel in Perz.ë vestigen, de
sphinxen bijv. als entree van een
Koningspaleis.
In hoofdzaak zijn er dus op
enkele reliëfs en kleine plastieken
na. gebruiksvoorwerpen van aarde
werk. metaal en goud. terwijl ook
van de Iraanse handschriften en mi
niatuurkunst onovertroffen meester
werken te zien zijn.
Het bijzonder aantrekkelijke van
deze expositie is, dat talrijke voor
werpen tot nu toe in ons land to
taal onbekend waren.
Gouden plaat
Wanneer wij uit dc schier on
eindige hoeveelheid voorwer
pen enkele specifiek spec
taculaire naar voren halen, dan wij
zen wy allereerst op dc in 1936 door
de Hertzfeldexpeditie gevonden en
Dit zal de dames interesseren: gouden handschoen met vinger
ringen. waarvan nog twee zijn bewaard. Z!<viyé, einde 7e eeuw
voor Christus.
Kortom: iedereen, die in de Per
zische kunst belangstelt, moge
het Haagsch Gemeentemuseum
bezoeken.
Mij deden hierboven slechts enkele
grepen, zouden er evengoed minstens
even belangrijke uit geput kunnen
hebben.
Men mag met volle overtuiging spre
ken van een grandioze verzameling
zoals zij nimmer of nooit meer te
bezichtigen zal zijn.
Een collectie vondsten welke een
suggestief en overtuigend beeld
schenkt van de enorme vitaliteit en
ongelooflijke rykdom der Perzische
kunst van haar voor-geschiedenis tot
aan het heden.
Men verzuime niet er zich van te
overtuigen!
H.
