in ^Tempel
Madame de Maintenon:
vriendin en echtgenote
Kopen
op de markt
r 1
Veel export
TWAALF BEROEMDE VROUWEN (X)
van de grootste
ons continent
een
op
Uitgebreid
Rozen
Lodeivijk XII noemde haar
..Hare Braafheid
Zaterdag 8 september 1962 Pagina 2
Hobby van
Bijna de gehele produktie vl
Tempelse kwekerij is bestemi i
de export. Voor 'n deel gesj
het vervoer met eigen, vocj<
transport ingerichte en venj
de wagens. De export bed'
ongeveer 5 miljoen stukjj,
jaar. De drukte culminea' i
het voorjaar. Er zijn in ditji1
jaar weken geweest, dat de i
ditie van de fa. Edelman 1
dan 200.000 cactussen had te'
werken.
De tuinders zijn zeer if
zichtig met hun produkten. 1*
daar, dat bij het overplaatst f
potjes met een tang worden f
gepakt.
(Foto Leidsch Dag f
tige scènes, waarin zijn o.
vriendin blijk gaf van gering
schaving en „Hare Braai
door beheerste deugdzaao
steeds de slag won en het i
aan haar zijde behield. Ja, zo T
was de positie van Frangoise g-, h
den, dat zij ten aanval gin X
met goed geplaatste en welovt
gen argumenten het liefdesbol m
van haar vroegere vriendin i: n
nemende mate wist te onde X
ven.
Toen kwam het sensationele!
ces-Voisin. Als hoogtepunt 1
een reeks vergiftigingsschan:
kwam aan het licht, dat V
Voisin, een gevaarlijke giftm
ster, regelmatig bezoeken onj j.
van Lodewijk's vriendin Madan
Montespan en dat deze zich r:
vergif liet voorzien om mede}
sters uit de weg te ruimen, ir
bijzonder Mademoiselle Fantaj ei
die sinds kort bij de koning p]
gunst was gekomen. MaarJ
erger: de dochter van Vrouw w 11
onthulde, dat Madame de Moj ei
pan het met haar vergif ook c
Zonnekoning zelf voorzien had y
Dit betekende de val vani a'
eerzuchtige vrouw. Om een ]-j
schandaal te vermijden, vei:
Lodewijk XIV weliswaar een w
onderzoek naar de giftmengs d
praktijken van zijn vriendin, c
moeder van zeven zijner kinj A
was. Zij mocht zelfs aan het st
blijven. Maar voortaan kreej sc
andere vertrekken toegewezei re
was haar rol uitgespeeld. n
Aanvankelijk gebruikte Mat
de Maintenon de nieuwe siti i:
slechts om de Koning op 't pad i
deugd terug te brengen en een| t
nadering te bewerken tussen,
en de Koningin Maria Thet s
Maar nooit bleek de macht va n
deugd merkwaardiger dan hier t
was, alsof juist de gewetenloo» e
van zijn voormalige geliefde c
Zonnekoning steeds meer dret t
de richting van „Hare Braaf hè l
Huw<
Een nieuwe sensatie deed
voor aan het Franse hof.
ter van geheel andere j
dan die der vergiftigingsscha
len. Koningin Maria-Theresia i
en op 12 juni 1684 hertrouwd i
koning in het geheim met Matj i
de Maintenon. Weliswaar kreej
niet de titel van koningin mas
had meer invloed op Lodewijksl
dere levenswandel dan de we'
lijke koningin ooit had uitgeoei
Steeds opvallender neigde de i
nekoning tot braafheid en vrc
heid. Voor een officiële geliefde
naast Madame de Maintenon
plaats. Toen Lodewijk op 1 sepj
ber 1715 op bijna 77-jarige leë
stierf, was Madame de Maintj
tachtig. Hun volkomen harmoii
huwelijk had méér dan 30 jaaij
duurd.
Madame de Maintenon wist 8
al te goed, dat onmiddellijk n;
dood van de koning de moe
beheerste haat van heel de I
vijandige hofkliek over haar
losbarsten. Zo goed mogelijk 1
zorgde zij haar koning in zijn 1
ste ziekte. En toen zijn einde
derde, ontvluchtte zij heimelijk
paleis van Versailles nog eer
de laatste adem had uitgebh
Zij trok zich terug in Saint-Qr.
instituut voor jonge meisjes ui;
verarmde adel, dat zij zelf gesll
had. Te midden van haar pupi
was zij veilig voor regent Pb
van Orleans en zoveel anderen,'
achter uiterlijke welwillend!
boosaardige voornemens jej
haar verborgen.
Het einde,
In Saint-Cyr ontsliep z\j rustigj
midden van de meisjes en vr
.ven. die haar liefhadden, op
april 1719, ruim 83 jaar oud. Er
de kapel van Saint-Cyr werden li
stoffelijke resten bijgezet. Uit T
sailles kwam niemand over om
begrafenisplechtigheid bij te wol
voor de tweede vrouw van de Z<
nekoning. In Versailles was j
braafheid weer opzij gezet en w?
te Lodewijk XV met nieuwe n
naressen aan de ondergang
het koninkrijk.
Madame de Maintenon oefer
zoals wij zagen, grote invloed
op de persoonlijke levenswar
van Frankrijks grootste kon
Had zij ook invloed op de politi'
gang van zaken in Frankrr
Gorden Eeuw? Stellig. Zo had
de hand in het spel bij de uitvJ
diging van een aantal weinig t'
rante maatregelen, vooral bij
herroeping van het Edict van Ni
tes (1685), waardoor zoveel Prof
tanten zich gedwongen zap
Frankrijk voor goed de rug tot
keren. Ook de schijnheilige toon.
het overdreven vertoon van vrod
heid, waardoor het Franse hof i
in de laatste levensjaren van 1
dewijk XIV kenmerkte, zijn I
haar invloed terug te voeren,
haar eigen brieven spreekt die I
vloed zeer duidelijk.
Toch heeft zjj door haar bra'
heid veel betekend voor Loden
XIV en daardoor voor Frankri1
zodat aan deze tamelijke koele, K
rekende vrouw stellig een plal
moet worden toegewezen on^|
Frankrijk's beroemde vrouwen.
Het is niet de bedoeling, dat deze
of gene cactusliefhebber naar de
kwekerij in Tempel gaat om te
grasduinen in de enorme voor
raad en daar die exemplaren te
kopen, die hij mooi vindt. In
het algemeen wordt niet aan par
ticulieren geleverd. Bovendien
vindt slechts een uiterst klein ge
deelte via de handel zijn weg
naar de binnenlandse consument.
gebeurt met een oliestookinstal-
latie. De verwarming is volauto
matisch. Dat wil zeggen, dat de
verwarming vanzelf wordt uitge
schakeld, zodra een bepaalde te-
peratuur is bereikt. Die tempera
tuur is niet gelijk voor de ver
schillende kassen, doch wordt be
paald door de soorten die daar
in gekweekt worden.
„Man, weet goed wat je gaat begin
nen. Zo iets kan immers nooit
gaan".
Dat zeiden collega's tegen de boom
kweker Edelman uit Tempel
(Reeuwijk), toen zij gehoord had
den van diens voornemen de bo-
menteelt eraan te geven en zich
te gaan toeleggen op het kweken
van cactussen.
Maar de heer Edelman heeft al die
goed gemeende raadgevingen in
de wind geslagen en hij heeft
gedaan, wat hij meende, dat eco
nomisch verantwoord was. Wat
de collega's destijds een gewaagd
experiment voorkwam, is volko
men geslaagd. De cactuskwekerij
van de heer Edelman heeft zich
ontwikkeld tot een bedrijf van
een omvang, als men in deze
branche in de gehele wereld maar
enkele vindt.
Ook toen de heer Edelman nog zijn
boomkwekerij exploiteerde had
hy al een hoekje in zijn kas ge
reserveerd voor cactussen. Het
was maar een handjevol van de
exotische planten, uitsluitend als
liefhebberij. Hij had er schik in,
wat. cactussen te telen, en be
steedde graag daaraan wat vrije
uren.
Later ging hij ook wat voor de
handel kweken. De produktie
breidde zich geleidelijk uit. Dit
laatste was voor de heer Edel
man het bewijs, dat er toekomst
zat in de cactuskwekerij, en op
grond daarvan heeft hij durven
besluiten zijn bedrijf volledig om
te schakelen.
Deze verzameling is voor geen
goud te koop en zeker de enorme
cactus in het midden op de foto
niet, die meer dan een eeuw oud
is.
(Foto Leidsch Dagblad)
Na de oorlog heeft de cactuskwe
kerij in Tempel een grote vlucht
genomen. Steeds meer kassen
moesten worden bijgebouwd. Nu
zijn er twaalf, die een gezamen
lijk grondoppervlak hebben van
2.500 vierkante meter. En boven
dien wordt er nog een kleine hoe
veelheid gekweekt onder platglas.
Wilt u nog wat cijfers? In die kas
sen staan ongeveer 2 miljoen cac
tussen in circa 3.000 variëteiten.
In duizendvoudige vormen staan
de stekelige woestijnplanten ge
rijd en even groot is de variatie
in kleur, die neigt van groen naar
bruin, rood, geel en wit en wordt
geaccentueerd door de bloemen,
die de planten voortbrengen.
Er zijn exemplaren van 2 meter of
nog hoger, maar ook cactussen
van slechts enkele centimeters.
Door combinatieteelt (de ene cac
tus groeiend bovenop de andere)
heeft men het aantal soorten nog
uitgebreid.
Vaak worden hier meer dan
200.000 cactussen per week in~
gepakt en verzonden, naar alle
delen der wereld.
(Foto Leidsch Dagblad)
Tussen de cactussen bloeien de ro
zen. Een broer van de heer Edel
man heeft de voorkeur gegeven
aan de oude vertrouwde rozen-
cultuur. Zijn kassen met rozen
staan tussen die gevuld met cac
tusseri. Bovehdien worden op het
bedrijf van de firma Edelman
nog vetplanten gekweekt, zij het
in geringe hoeveelheid en ook ka
merplanten.
Natuurlijk is er op het bedrijf ook
een ketelhuis. De kassen moeten
immers verwarmd worden. Dat
boomkweker
wer<l zijn
handel
Overal in het land zijn
er bloemenmarkten; gezellige en
kleurige markten, waar men al
lerlei soorten bloemen en plan
ten kan kopen. Men kan er op
zijn gemak uitzoeken en het zijn
nu vooral de kleurige chrysan
ten, die de aandacht trekken.
Chrysanten zijn mooie tuin
planten, doch ook en vooral pri
ma snijbloemen, doch dan moet
men ze na aankoop wel goed
verzorgen. De onderste bladeren
dient men te verwijderen. Bo
vendien hebben sommige soorten
moeite met het opzuigen van
het water; ze hebben vry hou
tige stengels ep. dus dient men
die van onderen met een scherp
mesje een eindje open te splij
ten. De bloemstengels kunnen
van onderen ook schuin bij ge
sneden worden, doch het is in
ieder geval verkeerd ze van on
deren met een hamer tot moes
te laan; ze zullen dan het water
nog met moeite kunnen opzui
gen.
U zult langer van de bloemen
plezier hebben als ook snybloe-
■nenvoedsel in het water wordt
opgelost; zet ze dus niet zo op
koud water. Per liter water
dient men één pakje op te los
sen; het water zal dan niet on
aangenaam gaan geuren en
men behoeft het ook niet regel
matig te verversen.
Als uw tuinchrysanten nu
nog niet bloeien, doch nauwe
lijks knoppen hebben gevormd,
zijn dat niet de goede soorten
voor tuinbeplanting; men moet
ze liever opruimen en volgend
voorjaar andere bestellen. Dan
dient men vroegbloeiende soor
ten te bestellen en vermeldt er
dan bij dat u soorten moet heb
ben voor tuinbeplanting. Klein-
bloemige soorten moet men voor
dit doel hebben; de grootbloe-
mige bloeien over het algemeen
veel te laat. Van chrysanten zal
men alleen plezier hebben als ze
in een voedzame, goed bemeste
grond gepoot worden. Volkomen
winterhard zijn ze n:-t; de beste
manier is ze in een koude bak
te laten overwinteren, doch men
kan ze ook laten staan en dan
met een laag ruigte of turfmolm
afdekken. Dat gaat ook heel
goed. Er zijn allerlei kleuren en
het is heus de moeite waard ze
in eigen tuin te kweken.
G. Kromdijk.
Begin en schandaal
Wat haar, gezien haar afkomst
zonder deugdzaamheid niet
zou zijn gelukt, bereikte zij
door toegepaste braafheid. Want zij
kreeg toegang tot de aristocratische
salons, waar men met haar te doen
had en haar wilde helpen. Ten hui
ze van Maarschalk d'Albret ont
moette zij Madame de Montespan,
een intieme vriendin van Lodewijk
XIV. Madame Scarron verstond de
kunst om op gepaste ogenblikken
haar afkeer van de ondeugd te ver
bergen. Zo werden beide vrouwen
goede vriendinnen. En toen Lode
wijk XIV een verzorgster nodig
had voor de zeven kinderen, die
Madame de Montespan hem had
geschonken, viel zijn keuze op Ma
dame Scarron.
Madame de Montespan was hier
mede zeer ingenomen, want van
haar deugdzame vriendin vreesde
zij geen concurrentie. Aan het hof
hield Frangoise zich bescheiden op
de achtergrond. Maar meer en
meer ging de koning in haar ver
standige gesprekken en adviezen
behagen scheppen, temeer, omdat
zij zich van haar taak als opvoed
ster uitstekend kweet. „Hare Braaf
heid", zo noemde de Zonnekoning
Fran?oise later goedmoedig spot
tend. Geleidelijk aan ging zij een
grotere plaats inr.emen in 's ko-
nings hart en hoofd dan Madame
de Montespan. In 1674 schonk Lo
dewijk haar een landgoed, Mainte
non, dat hy verhief tot markiezaat,
zodat Fran^oise zich voortaan Mar
quise de Maintenon mocht noemen.
Ja, zoveel gezag hadden haar woor
den bij de koning, dat zij zich kon
veroorloven, wat niemand anders
aan het hof kon: de trotse, onge
naakbare vorst van tijd tot tijd te
wijzen op zijn onzedelijke levens
wandel. En Lodewijk aanvaardde
dan Madame de Maintenon's .ver
maningen met een glimlach.
Natuurlijk werden de betrekkin
gen tussen Madame de Mon
tespan en Madam de Mainte
non meer gespannen. Herhaalde
lijk was de koning getuige van hef-
Lodewijk XIV, in de geschiedenis bekend hls de „Zonnekoning", was in
staatszaken bedachtzaam en wilskrachtig, maar in zijn persoonlijk leven
een gastronoom en een hartstochtelijk minnaar. Vele vrouwen' waren door
zyn tamelijk wilde leven gegaan, toen hij Madame de Maintenon ont
moette. En zij slaagde er in uit die ontmoeting een hechte verbintenis te
maken en hem terug te leiden naar een leven van vrome ingetogenheid.
Wie was deze vrouw, die zo'n ongewone bekering tot stand wist te brengen?
Zij was de kleindochter van een
Hugenotenleider en vriend van
Hendrik IV, Théodore
d' Aubigné. Op 27 november 1635
werd zij in de gevangenis (haar
ouders waren gearresteerd om ge
loofsredenen) van Niort geboren.
Toen haar vader weer vrij was
(haar moeder was spoedig gestor
ven), nam hij zijn dochtertje Fran-
goise mede naar Martinique, het
eiland, waar later Joséphine de
Beauharnais geboren werd. Na eni
ge tijd keerde zij terug naar Frank
rijk, waar een bloedverwante de
zorg over haar op zich nam en
haar bekering tot het Katholicisme
bewerkte.
Oude man nam
jonge vrouw
Na enige strubbelingen werd
Francoise inderdaad katholiek, ja,
zelfs zeer ijverig katholiek. Zij
woonde toen in Parijs en was daar
aan vele verleidingen blootgesteld,
vooral omdat zij beeldschoon was
en erg arm. Geroerd door haar
moeilijkheden, ontfermde zich in
1652 de dichter Scarron over haar
en trouwde met haar. De man was
oud en kreupel, maar hij wilde voor
haar een beschermer zijn. Fran-
Qoise was toen 17 jaren oud. De
jonge vrouw zorgde zo goed als zij
kon voor haar man en zijn huis
houden, maar gelukkis was het hu
welijk niet. Enige tijd was de wo
ning der Scarrons niettemin een
brandpunt van geestelijk leven,
waar tal van tintelende en ver
luchte geesten elkaar ontmoetten.
Scarron zelf leidde een vrij losban
dig leven. Toen hij stierf, liet hij
zijn jonge, bekoorlijke 25-jarige we
duwe geen cent na. Een tijd lang
vond Frangoise onderdak in een
kerkelijk Tehuis voor Onbehuisde
Vrouwen.
Scarron had als dichter een vrij
schamel jaargeld ontvangen. De
Franse regering, die de kunst wilde
steunen, gaf hem jaarlijks 300 li-
vres. Na zijn dood richtte Frangoise
een verzoek tot de koningin-moe
der, Anna van Oostenrijk, als we
duwe van Scarron dat jaargeld te
mogen behouden. Er gebeurde een
wonder: voortaan ontving zij 2000
livres per jaar „wegens haar goed
gedrag"!
De jonge weduwe nam zich voor
van dat geld een weloverwogen ge
bruik te maken. Zij stak zich goed,
maar niet uitdagend in de kleren.
En al haar gedragingen waren er
voortaan op gericht, zich machtige
relaties te verschaffen om vérder
te komen in de wereld. Zij kreeg
al spoedig de kam om met de mar
kies de Villarceaux te trouwen, die
een kennis van Scarron was geeest
en een grote losbol was. Frangoise
weigerde tot ieders verbazing, maar
zij wist heel goed wat zij deed.. Haar
brave levenshouding had haar reeds
een jaargeld van 2000 livres opge
leverd. Zij wilde de weg der braaf
heid blijven bewandelen.
