kunst
Operaseizoen in atmosfeer van
een typisch Engels tuinfeest
Sublieme opvoering
Pelléas et Mélisaiide
Componist Oscar van
Hemel zeventig jaar
waard.
Albert et© Klerk; superieur
organist in Pieterskerk
Vloeiende, romaanse gevoeligheid
Glansrol van Guus Hoekman
Jpgericht 1 maart 1860
Vrijdag 3 augustus 1962
Derde blad no. 30720
een prettig optreden en enige overtuigingskracht
is alles wat U nodig heeft, om van hoge provisie
verzekerd te zijn.
Eén varude mogelijkheden is ons thuis via Uw
eigen telefoon met de werving van nieuwe abon
nees te assisteren.
Schrijf naar de Verkoopafd, van Bonaventura
Postbus 1116 - Amsterdam of bel 02Ö-243082 en U
ontvangt nadere inlichtingen.
Vermeld In brief of briefkaart wel of geen telefoon
en per wanneer beschikbaar.
Albert de Klerk concerteerde in de Pieterskerk. Na hem volgen
nog Blankenstein en Engels in de uitgestippelde concertenserie.
Drie mannen zijn dit met een superieur vakmanschap. Zij hebben
alle een onvoorwaardelijk respect voor de compositie gemeen.
Misschien is De Klerk van hen de elegantste. De muzikale gratie,
de voorkeur voor het fijngelijnde, het welgevormde, het onzware
zijn bij hem wel heel opmerkelijk. Het klinkt allemaal zo vloeiend
en spontaan, gevoed door een romaanse gevoeligheid.
(Van onze Londense correspondent)
ELKE namiddag gedurende de zomermaanden kan men op het
drukke Victoria Station in Londen het ongewone schouw
spel zien van dames en heren in avondkleding, die zich tussen
afgejakkerde en hollende forensen, kalm en opgewekt naar de
speciale muziektrein begeven, welke hen na anderhalf uur sporen
in het tussen Eastbourne en Brighton gelegen historische stadje
Lewes brengt. Vandaar dalen zij in bussen de steile heuvels af.
aan welker voet, verscholen tussen het groen het achttiende-
eeuwse buitengoed Glyndebourne is gelegen, sinds 1934 het
centrum van het inmiddels beroemd geworden Opera-festival,
dat naar dit vriendelijke woonhuis is genoemd. Het Festival is
de schepping van de dezer dagen overleden John Christie.
Verj aa rsgeschen k
Deze doceerde in zijn jonge jaren
natuurkunde aan het vermaarde
Eton College, de duurste school van
Engeland. Hij erfde een vermogen
en stelde dit na zijn huwelijk met
de sopraan Audrey Mildmay, die
verbonden was aan de Carl Rosa
Opera, geheel in dienst van het
muziekdrama. Op een goede dag
besloot hij zijn vrouw als verjaars
geschenk een door hem te bouwen
operazaal te geven. Zijn vrienden
hadden er weinig vertrouwen in dat
op deze afgelegen landelijke plek
een operacentrum ook maar enige
kans van slagen zou hebben. Maar
Christie zette door en zijn excen
trieke denkbeeld sloeg spoedig in.
Wat Bayreuth voor Wagner deed,
wilde Christie in Glyndebourne
voor de door hem verafgode Mo
zart doen. Met de medewerking
van uit nazi-Duitsland verdreven
kunstenaars zoals Fritz Busch en
Carl Ebert duurde het niet lang of
Christie's ideaal werd werkelijkheid.
Zijn bijdrage tot herleving en voor
al vernieuwing van de opera was
enorm. Want in Glyndebourne
werd van het begin af pioniersar
beid verricht. Ook minder bekende
opera's niet alleen van Mozart
werden hier opgevoerd en Christie
stelde de eis, dat zoveel mogelijk
de oorspronkelijke partituren zou
den worden gebruikt. Hij zorgde
voor een speciale feestelijke glans.
Avondtoilet was verplicht. Een
avondje Glyndebourne voor twee
1 personen inclusief de reis en de
maaltijden, die men er gebruiken
kan. kost zeker een kleine honderd
gulden.
Niet alleen voor
miljonairs
MAAR men denke niet, dat
dit alleen een festival is
voor miljonairs, al ruist er
de zijde en ivemelt het er van
glanzende Rollsen. De échte mu
ziekliefhebbers, ongeacht hun
financiële status, komen er elk
jaar weer. Er zijn talrijken, die
er het gehele jaar voor sparen!
Want een bezoek aan Glynde
bourne is een zeldzame beleve
nis. Hier luistert men naar mu
ziek en aanschouwt men dra
ma's. ver verwijderd van de da
gelijkse drukte en het zenuw
slopende gejaag van de grote
stad, in een romantische omge
ving, welke een eenheid vormt
met het toneelgebeuren.
Men waant zichzelf in de won
dere wereld van de opera, speciaal
zoals die gesuggereerd wordt door
Debussy's subtiele, ragfijne muziek
van „Peléas et Mélisande" en Mon-
tresors poëtische, impressionistische
en wat. de interieurs betreft Rem-
brandtieke décors, waarlijke ju
weeltjes van ensceneringskunst.
Met deze hier zelden opgevoerde
opera werd dit jaar het seizoen ge
opend.
Een mooie zomeravond in Glyn
debourne doet aan een andere Hol
landse meester denken: Albert
Cuyp. In de verstilde atmosfeer van
het landgoed, beschenen door de
ondergaande zon. staan rondom
dromende roodbonte koeien, een
combinatie welke onze hier zo ge
liefde landschapsschilder steeds
weer opnieuw heeft geinspireerd.
Ook het water, dat op zijn doeken
zo'n grote rol speelt, ontbreekt niet,
want daarvoor zorgt het riviertje
Glynde.
Ideale s feer
Engelsen zijn veel minder stijf
en formeel, dan hun uiterlijk
soms doet denken. Maar een
Brit is pas zichzelf, wanneer hij
gras onder de voeten voelt, in z'n
onvolprezen parken, op het cricket-
veld of andere sporttapijten en in
de intieme tuinsfeer van Glynde
bourne. Hier gaat men als
het weer 't toelaat in de lange
pauze ongegeneerd in het gras bi)
CONCERT IN DE
TREIN
Na een Mozartopera in
Glyndebourne te hebben
bijgewoond, reisden wij
eens naar Londen met het
orkest terug. Zo groot was
de geestdrift van de terug
kerende toeschouwers en
musici, dat een van de
laatsten, aangestoken door
de algemene atmosfeer
van vervoering, zijn in
strument, een Cello, weer
uitpakte en in de dave
rende en rammelende
trein begon te strijken.
Zijn voorbeeld werd door
hoe langer hoe meer or
kestleden gevolgd, en bin
nen een paar minuten was
er in de lange doorlopende
wagon een concert aan de
gang. De reizigers juich
ten. Het was typisch voor
de unieke instelling, die
Glyndebourne heet.
een slootrand picknicken. Voor
sommigen betekent dit kip en
champagne, voor anderen warme
worstjes. Op de paadjes. onder
vruchtbomen, op de „lawns" met
vijvertjes, doorkijkjes, trapjes en
muurtjes welke beide laatste de
functie vervullen van onze gehei
ligde café-terrasjes, die in Enge
land op enkele uitzonderingen na
taboe zijn heerst evenals in de
boerenschuur-achtige foyers een
knusse ongedwongenheid. In deze
waarlijk ideale sfeer kan men open
staan voor operamuziek op een
wijze, welke nauwelijks is te evena
ren. Ook al ontmoet men George
Christie, die de taak van zijn vader
overnam, niet, de bezoekers hebben
niettemin het gevoel de gast van de
familie te zijn. Alle deuren staan
open. Men wandelt door de grote
salon met de oude meesters langs
de wgnden, waar de Christies vroe
ger orgel- en andere concerten in
eigen kring gaven en welke nog
steeds als particuliere muziekzaal
dient.
Het gehele complex ademt een
vakantieachtige gastvrijheid. Het
operagebouw, dat met de kleedka
mers en andere bijgebouwen, onop
vallend naast het oude herenhuis
met zijn uitspringende vleugels, op
rijst, biedt plaats aan 600 personen
en beschikt over een groot tech-
nisch-geperfectioneerd toneel, als
mede een afzonderlijk repetitie-to
neel van dezelfde afmetingen als
het echte. Elke pretentie en elke ba
rokke bombast, welke historische
operagebouwen vaak kenmerken en
iets onnatuurlijks geven, zijn hier
vermeden.
Eenheid
HRISTIE's doel was om
C opera te bieden als een le
vende kunstvorm met eigen
bestaansrecht, niet als een soort
aanhangwagen bij de zang van
virtuozen, ook niet als een exo
tische en irrationele dramavorm,
maar als het zelfstandige mu
ziekdrama, dat Gluck en Wag
ner propageerden toen zij „Al-
ceste" en „De Ring" componeer
den. Zang, toneelactie en orkest
muziek zag ook Christie als
eenheid. Hij was tegen het sy
steem van operahelden en hel
dinnen, die de planken plachten
te beheersen ten koste van al
het andere. Hij sputterde tegen
zangers en zangeressen, die ac
teerden als kleermakers-poppen
en zich als machines bewogen.
Dit alles werd getolereerd ter wil
le van goede zang. Deze acht men
natuurlijk ook in Glyndebourne als
voorwaarde voor het welslagen van
een opera, maar men laat de an
dere produktiefactoren minstens zo
zwaar wegen. Carl Ebert zorgde
voor het juiste evenwicht van alle
elementen, welke van levensbelang
zijn voor een opera als afgerond
kunstwerk. Glyndebourne volgde
wat dit betreft de continentale ont
wikkeling in dit opzicht. Mozarts
opera's waren voor Christie en de
zijnen het schoolvoorbeeld van per
fectie. Bovendien was het succes
van een Mozart-opera van tevoren
verzekerd. Later werd het publiek
opgevoed tot waardering van Verdi,
welke destijds verwaarloosd was.
Hoo,
g ui ven u
Macbeth pakte na enige aarze
ling en daarna ging men ex
perimenteren met Donizetti's
Don Pasquale. Britten's „De ont
ering van Lucretia" was de eerste
muziek welke na de oorlog in Glyn
debourne klonk. Daarna werd het
Guus Hoekman als Koning
Arkel in Debussy's Pelléas et
Mélisande".
repertoire, met Mozart als kern,
steeds uitgebreid. Glyndebourne
heeft prachtig voorbereidend werk
verricht voor het Edinburgh Festi
val, maar aangezien men niet over
kapitalen beschikt, kan men niet
altijd alleen topfiguren aantrekken.
Desniettemin is de kwaliteit van het
gebodene doorgaans zeer hoog. De
tijd, dat operasterren, praktisch
zonder repetities optraden is voor
bij. In Glyndebourne is dat na
tuurlijk nooit gebeurd. Het feit, dat
men daar opera als gecombineerde
kunst beschouwt, betekent, dat de
gehele technische uitrusting het op
roepen van het totaalbeeld van
zang. dans, acteren en orkestmu
ziek beoogt. Alles wordt door de
muziek bepaald ook en niet in de
laatste plaats het décor. De opvat
ting, dat de opera een gevaar was
voor goede kunst behoort mede
dank zij Glyndebourne defini
tief tot het verleden.
Gebeurtenis
De .Relléas et Mélisande" ge
produceerd door Carl Ebert, die
zich reeds drie jaar geleden
heeft teruggetrokken, was een
grote artistieke gebeurtenis.
Sommigen beschouiven deze
opera als de belangrijkste com
positie van deze eeuw, omdat zij
de brug vormt naar de moder
nen. Er zijn natuurlijk talrijken
voor wie de fragile schoonheid
van Debussy's muziek, zoals deze
in de concertzaal tot ons komt
voldoende is. Het was een van
de eerste oorspronkelijke gelui-
De Glynderbourncopera.
Het gebouw verrijst achter het
met klimop begroeide woon-
huis van de Christie's.
De Klerck koos Couperin, Bach.
Mozart, Alain.
Van Couperin zijn twee orgelmis-
sen verbreid, een voor de parochie
kerk. een voor de kloosterkerk, uit
welke laatste het „Offertoire sur les
Grands Jeux" ten gehore werd ge
bracht. Hoewel deze orgelstukken de
gezongen mis vervingen, is van gre
goriaanse affiniteit niet zoveel te be
merken. Er is een midden tussen
dichterlijkheid en wijding, met in dit
Offertoire een zich sterk verbredende
zegging in het derde deel.
Wonderen
Bach schreef 6 orgelsonates, waar
van de tweede gegeven werd. Wie I)e
Klerk al eerder Bach heeft horen
spelen, wist vanzelf al dat zulke trio-
delen door het artistieke registreren,
door het voorname fraseren en het
ingeschapen gevoel voor verhoudin
gen als „muziekwonderen" uit de
pijpen moesten komen, al was Bach
minder gelukkig in het Allegro dan
in de juweeltjes die eraan vooraf
gingen (Vivace en Largo).
Voor degenen, die verrijking van
hun muziekkennis interresseert, treft
het dat De Klerk de 2de Orgelfan
tasie (Köchel 608speelde, terwijl
Stoffel van Viegen verleden maand
de eerste iK.V. 495» vertolkte. Ze
staan beide in f moll. Mozart heeft
wel orgels bespeeld, maar behoort
niet tot de orgelcomponisten. Maar
hij kon nu eenmaal alles en het gaat
hier om transcripties van stukken die
bestemd waren voor een „Orgelwal-
ze", een muziekautomaat die op boe
ken draaide zoals dat bij een draai
orgel het geval is. Deze 2de Fantasie
is erg pianistisch gedacht: wij menen
dat van het kostelijke stuk een versie
bestaat voor piano vierhandig
Openbaring
De „3 Pieces" van Jèhan Alain
(een jongeman die' in de eerste we
ken van de laatste wereldoorlog sneu
velde) waren een openbaring. „Lita
nies" is wel meer te horen. De andere
waren Variaties op een thema van
Clément Jannequin en „Le Jardin
Suspendu". Alain wist iets buiten-
tijdelijks te scheppen.
Men kan er een romantisch waas
in vinden en mag het tevens ..mo
dern" noemen, zonder het harde,
schrille of opzettelijk onconven
tionele. In de melodische trekken kan
men liefde voor Fauré en Debussy
horen. Maar in de ietwat recitati-
vische stijl is het vooral de harmo
nische taal die de spanningen wekt,
het bijwijlen onwezenlijke klanken
idioom, hei mystische, het visionaire.
V.
Roermond krijgt
nu ook schouwburg
De gemeenteraad van Roer
mond heeft gisteravond beslo
ten een krediet van f. 2.250.000
te verlenen voor de bouw van
een stadsschouwburg. Een uit
voerig debat ging aan dit be
sluit vooraf. Met 19 stemmen
voor en 4 tegen werd tenslotte
het voorstel van B. en W. tot
de kredietverlening aanvaard.
Tegen stemden de twee-mansfrac
tie van de PvdA en twee leden van
de katholieke fracties. De PvdA-
fractie motiveerde haar standpunt
met de stelling, dat het begrote ex
ploitatietekort van f 150.000 per jaar,
zijnde volgens haar berekeningen
27 van alle gemeentelijke belastin
gen, niet verantwoord is. Volgens de
PvdA-fractie is het onjuist investe
ringen te doen, die binnen de eerste
10 jaar nog boven de mogelijkheden
van Roermond liggen.
„Bouw een schouwburg", zo advi
seerde zij de raad, „maar doe dit nu
den rond de eeuwwisseling, een
reactie op de rhetoriek en de te
grote nadrukkelijkheid der voor
gaande periode.
Maar Beni Montresors hypnoti
sche décors versterkten het klank
mysterie juist nog in klank
en vorm. De tijdeloze wereld van
doorzichtig oplichtend groen dom
pelde de toeschouwers als het ware
fysiek onder in de reeds door mu
ziek en zang opgeroepen droom
sfeer. Bij deze enscenering werd
men zich ervan bewust, dat er on
danks de beeld-verzadiging van
film en TV niets indringender be
staat dan het levende communica
tiemiddel van het toneel, indien dit
maar op de juiste wijze wordt ge
hanteerd.
Het sprookje, een mengeling van
schoonheid en droefheid, werd hier
tastbaar door de sublieme samen
werking van alle elementen, maar
in werkelijkheid is de Pelléas meer
dan een sprookje, namelijk een
symbolische behandeling van le
vensfilosofie, in simpelste termen
vaag aangeduid, maar daardoor
niet minder verstaanbaar. Zo „ver
taalde" Claude Debussy het drama
van Maurice Maeterlinck, dat hij
in een boekenstalletje oppikte en
waaraan hij tien jaar werkte voor
het volmaakt was.
Overtuigend
De drager van die filosofie is
de oude wijze koning Arkel, op
sublieme wijze vertolkt door onze
landgenoot, de bas Guus Hoek
man. De critici, die hier lang
niet mals zijn, loven hem una
niem als degene, die deze opera
door zijn nobele zang en zijn
ontroering droeg, hoewel zijn
optreden slechts van korte duur
is.
Doch hij verschijnt op de voor
het drama beslissende momen
ten. Hoekman was, zo schreef
men, waardig, superbe en ten
volle overtuigend. Hij kan over
zijn eerste grote optreden in En
geland dan ook voldaan zijn.
Naast hem moet de Fransman
Michel Roux als Golaud, Arkels
kleinzoon, worden genoemd voor
zijn volkomen natuurlijke zang
en spel. De Pelléas van de Frans
man Henri Gui schoot helaas
door houterigheid tekort. Denise
Duval kwam als Mé Lisande ook
niet helemaal tot haar recht. De
Zweedse sopraan Kerstin Meyer
uias voortreffelijk als Geneviève,
de moeder van Golaud en Pel
léas.
niet. maar later wanneer de indus
trialisatie werkelijk op gang is ge
komen en de bevolking dermate is
toegenomen, dat de bouw van een zo
groot object is verantwoord. Zoek
thans naar een andere oplossing", zo
stelde zij de raad voor.
Het college van B. en W. en de
meerderheid van de raad was echter
van mening, dat wil een industriële
ontwikkeling slagen, men voor dege
nen die daarin werkzaam zijn een
klimaat moet scheppen, dat voldoet
aan de culturele behoefte.
Volgens het Roermondse college
van B. en W. is dit een taak voor
de overheid. „Het jaarlijkse tekort
in de exploitatie van de schouwburg
is dit bezit voor de Roermondse be
volking waard", zo meende het colle
ge van B. en W.
Congres over
cultureel beleid
De Stichting Nationaal over
leg voor gewestelijke cultuur
houdt op vrijdag 14 en zaterdag
15 september in de Stadsdoelen
te Delft een congres over decen
tralisatie en centralisatie in het
culturele beleid.
Vrijdag om tien uur begint de ont
vangst van de deelnemers, om half-
elf gevolgd door de begroeting door
dr. W. Verkade, voorzitter van het
nationaal overleg voor gewestelijke
cultuur.
Mr. J. Klaasesz, Commissaris der
Koningin in Zuid-Holland, zal de
opening verrichten. Dr. J. P. van
Praag, lid van Ged. Staten van Zuid-
Holland, houdt daarna een algemene
inleiding over het onderwerp van het
congres.
De congressisten worden 's mid
dags om half vijf ontvangen door het
gemeentebestuur.
In vier Belgische provincies, Luik,
Namen. Luxemburg en Limburg, zijn
met ingang van 1 augustus de speel
automaten in café's verboden. Dit be
tekent dat er alleen al in de provincie
Luik zeker een 10.000 van deze auto
maten. die voornamelijk van Ameri
kaanse makelij zijn, zullen moeten ver
dwijnen. De liefhebbers van een gokje
zullen alleen nog maar muziek voor
hun geld kunnen krijgen, want de
grammofoonautomaten mogen blijven
staan.
Vandaag herdenkt, gchik kort gemeld, de componist Oscar van Hemel
te Hilversum, zijn zeventigste verjaardag. Hem is indertijd de prof van
der Leeuwprtjs toegekend voor zijn scheppend werk. Symfonieën, strijk
kwartetten,trio's, liederen en ballades zijn uit zijn hand de muziekwereld
ingegaan.
Deze gematigd-moderne componist, in wiens compositietrant het
stnkt-persoonhjke niet ontbreekt, behoort niet tot degenen, die met luid
geschal zichzelf op de voorgrond trachten te plaatsen. Hu is steeds op
bescheiden wijze zijn weg gegaan. Naast grote deskundigheid en intel
ligentie, munt zijn kunst uit door gevoeligheid en voornaamheid. Vele van
zijn werken zijn ten rechte in het. repertoire van vooraanstaande misici
opgenomen. Behalve een voortreffelijk componist ook een voortreffeh'k
pedagoog!
