In Nieuw-Guinea is men
bezorgd voor toekomst
Eigenmachtig optreden
oorzaak besmetting
Diepgaand debat kerk
onderwijs, humanisme
Gevolgen plan-Bunker
zijn met gering.
OPEL, KAPITAN
Tragisch en ellendig
Menings ver schil len
liepen hoog op
n.v.HET mQtQrhuis
Afwachtenafwachten.
Schuld van Amsterdams monteur
In Tweede Kamer:
Radiumnaald
in kachel
Opgericht 1 maart 1860
Donderdag 28 Juni 1962
Derde blad no. 30689
Zal men zich verraden voelen
(Van onze correspondent in Hollandia)
Stellig is er geen zaak die op het ogenblik zozeer de gemoederen
>p Nieuw-Guinea bezighoudt als het plan-Bunker. Druk wordt er-
jver gepraat door de Nederlanders, de Papoea's en ook door de
militairen, want ook voor hen zou uitvoering van dat plan conse-
juenties kunnen hebben. Bij de Nederlandse burgers op Nieuw-
Suinea is de reactie op de toenemende kans dat het tot uitvoering
:al komen er een van bezorgdheid en neerslachtigheid.
Tweede Kongo?
Men maakt zich bezorgd omdat het
jdstip dat men Nieuw-Guinea voor-
oed zal moeten verlaten naderbij
ihijnt te komen. Ook omdat men
reest dat de uitvoering van het
lan-Bunker misschien niet altijd
yen vlot zal verlopen. Velen vrezen
oor een „tweede Kongo", dat hier
m veroorzaakt zou moeten worden
oor tegen de Nederlanders in op-
and komende Papoea's, die zich
oor die Nederlanders verraden zou-
tn voelen. Men treft deze bezorgd-
eid vooral op afgelegen plaatsen,
aar geen Nederlandse militairen ter
eveiliging liggen en waar op een ge-
even ogenblik de bescherming van
Papoeapolitie twijfelachtig zou
unnen worden.
Dat de gevolgen van een uitvoering
in het plan-Bunker op Nieuw-Gui-
ea niet gering zullen zijn is duide-
jk. Een integrerend onderdeel van
et plan is immers dat het bestuur
yer Nieuw-Guinea na een tussen
eriode met VN-bestuur aan In-
onesië overgedragen zal worden. En
at terwijl de officiële Nederlandse
oorlichting op Nieuw-Guinea jaar
jaar uit heeft verteld dat van
perdracht aan Indonesië geen spra-
kon zijn als de Papoea's zich daar
let eerst zelf voor uitgesproken had-
omdat van zelfbeschikking on-
x Indonesië toch niets terecht zou
omen, getuige de ervaring met de
quidatie van de federale staten van
idonesië in 1950. Dat internationale
itwikkelingen Nederland zoudeh
innen brengen tot een wijziging
in dat standpunt is iets dat de Pa
oea's heel moeilijk uit te leggen zal
|n.
Grote aandacht
Overigens blijkt dat de Papoea's,
oor zover zij het ontwikkelingspeil
larvoor reeds bezitten, de ontwik-
dingen aandachtig volgen, zeker
ren aandachtig als de Nederlanders
Nieuw-Guinea. En zij reageren
op al naar hun geaardheid. Een
ro-Indonesische groepering is er al-
d al geweest op Nieuw-Guinea.
en treft de betrokkenen vooral aan
Sorong, Fak Fak, Kaimana, Me-
mke, Seroei en de Radjah Ampat-
landen. Of deze groep zich uitbreidt
ilt moeilijk te beoordelen, al is wel
ikend dat niet alleen in de genoem-
plaatsen veelvuldig naar de Indo-
esische propagandazenders geluis-
rd wordt. Of die propaganda aan-
aat, of doordat men zo vaak
agrante onjuistheden verkondigt
iemand die in Teminaboua woont
eet heus wel dat die stad nooit in
idonesische handen is geweest)
ai ist averechts werkt voor Indonesië
Lib at zich moeilijk beoordelen. Maar
32 larnaast hebben we dus ook de uit
sproken anti-Indonesische Pa-
"Ifiea's en de groep van de afwach-
Nu al
opportunist
Uit de reactie op het optreden
hj gen de Indonesische infiltranten is
er. uidelijk gebleken dat de Papoeabe-
Diking over het algemeen uitgespro-
211 sn anti-Indonesisch is. Men duldt
ien indringers in de kampong. Het
apoea-vrijwilliger korps dat vorig
ar begon met 200 man en er dit
5 ar 200 aan gaat toevoegen zou dat
intal gemakkelijk vele malen kun-
t«fn vergroten. Maar voor de"oplei-
ng tot inspecteur van politie geven
ch onvoldoende Papoea-kandidaten
Voor het PVK hoeft men alleen
,ar geen analfabeet te zijn, voor in-
Sjecteur van politie moet men ulo
ez ibben en het zijn dus duidelijk de
iel eer ontwikkelden die bedenken dat
118 m carrière in Nederlandse dienst
in toekomst wel eens zou kunnen
'J haden. Ook elders vindt men deze
wachters in de Papoeagemeen-
hap, de mensen die vinden dat Ne-
irland en Indonesië het maar sa-
loilen moeten uitzoeken. Ligt het niet
eeüor de hand dat deze mensen die nu
I opportunist blijken te zijn straks
3;|idonesië zullen kiezen.
Welke reactie?
Komt het tot uitvoering van het
lan-Bunker, dan is echter de be
de ngrijkste vraag hoe de groep zal
in ageren die nu nog pro-Nederlands
Pjjliof liever: pro-Papoea. Op hoog ni-
rel, t»u zou men natuurlijk kunnen
tieiergaan lot de uitroeping van een
(publick West-Papoea, maar waar-
hijnlijk beseft men wel, dat dat
sl tinig zinvol zou zijn. Ook Katanga
het niet gelukt, en Nieuw-Guinea
niet rijk maar arm.
Wat de gewone bevolking betreft
in il de reactie op een realisering van
ro< Et plan-Bunker waarschijnlijk
r aatselijk verschillen. Daarbij zal
ituurlijk ook van veel invloed zijn
oe de overgang wordt voorbereid.
Duden er Amerikanen als VN men-
in n naar Nieuw-Guinea komen, dan
1b Ebben zij stellig een streepje voor.
len heeft int de tweede wereldoor-
B nog bijzonder prettige herinne
ringen aan elkaar. Eén van de beste
tt moedigste helpers van de Ameri-
lanse troepen tegen de Japanners
i overigens Silas Papare geweest, de
ian die nu in Indonesië de belangr
ijkste figuur is onder de Papoea's
ie willen dat Nieuw-Guinea bij In
donesië komt
pi
Hier en daar zjjn er, zegt men,
uitlatingen gedaan, die erop wijzen
dat de Papoea's zich op de Nederlan
ders zouden willen wreken, als zij
zich door hen verraden zouden voe
len. Het is natuurlijk een mogelijk
heid waar rekening mee gehouden
moet worden. De komst van steeds
meer Nederlandse militairen naar
Nieuw-Guinea wordt hier dan ook
wel gezien als een maatregel niet al
leen bedoeld om Indonesische agres
sie tegen te gaan, maar ook om een
eventuele uitvoering van het plan-
Bunker mogelijk te maken.
Maar vooralsnog zijn er nog altijd
plaatsen waar geen Nederlandse mi
litairen liggen, en daar maken de
Nederlandse burgers zich waar
schijnlijk de meeste zorgen. Overi
gens zal het Nederlandse beleid wel
rekening houden met de mogelijk
heid van moeilijkheden en daarvoor
reeds voorbereidingen getroffen
heeft.
Ergens heeft het snelle verloop van
de evacuatie uit plaatsen als Fak
Fak, Kaimana, Teminaboea en So
rong (een evacuatie die voorhands al
leen vrouwen en kinderen heeft be
troffen toch ook zijn bemoedigende
kant, al is men er ter plaatse wel
van geschrokken. En voor de rest
kan men hier in Nieuw-Guinea wei
nig anders dan afwachten. Afwach
ten en zich voorbereiden op een on
zekere toekomst. Het is niet bemoe
digend allemaal. Gelukkig echter zit
nog niet iedereen hier in de put en
zijn er nog vrij wat opbouwprojec-
ten (wegaanleg, huizenbouw, rubber-
aanplantingen enz) die gewoon door
gaan. Dat is dan ook maar het beste!
De dirigent van het Residen
tie Orkest, Willem van Otterloo
is gisteren van Schiphol naar
Australië vertrokken, waar hij in
zes weken 27 concerten zal diri
geren. Zijn zoon Rogier verge
zelt hem als beloning voor het
behalen van het eindexamen
gymnasium.
COMFORT
PRESTATIE
PRESENTATIE
Dat zijn nog maar enige der vele kenmerken van deze
ruime 6 persoons automobiel.
Behalve voortreffelijk rijgenot biedt deze wagen van
klassieke allure de hoogste veiligheid. Bovendien een
groot aantal extra's die U tot nu toe alleen in de
superklasse aantrof.
Leverbaar in standaard en luxe uitvoering.
Desgewenst met de alom bekende
Hydramatic automatische transmissie.
Nu schakelen overbodig. De luxe uitvoering ook lever
baar met vouwdak of overdrive.
Zoveel redenen meer dus om kennis te maken met
dit uitzonderlijk product in deze prijsklasse. Overtuig
U door een proefrit. Wij staan voor U klaar.
STATIONSWEG 1 en 2 - LEIDEN - TEL. 01710-24741
(Van onze Amsterdamse correspondent)
De besmetting met tyfus via het drinkwater in Amsterdam is te
wijten aan een constructiedie een al te actieve monteur op de
rioolwater zuiveringsinrichting-W est, zonder medeweten van zijn
superieuren, had aangebracht. Dit blijkt uit een verklaring, die
burgemeester mr. G. van Hall gistermiddag, namens het College
van B. en Win de gemeenteraad aflegde en waarin het gebeuren
bij dit gemeentelijk bedrijf ontoelaatbaar en onverantwoord werd
genoemd.
Na de vijf tyfuspatienten, die
vrijdag j.l. waren gemeld, zijn
als gevolg van een aan de Am
sterdamse artsen gerichte circu
laire nog tien patiënten in het
Wilhelminagasthuis opgenomen,
van wie er één aan tyfus bleek te
lijden. Hiermee is het aantal ty
fuspatienten op 6 gekomen.
,,Het is tragisch en ellendig,
dat deze mensen de dupe zijn
geworden", aldus mr. Van Hall.
Bruin water
De burgemeester gaf uitvoerig ver
slag van het gebeuren sinds de 21ste
(Van onze parlementaire redacteur)
Een diepgaand debat op levensbeschouwelijk grondslag ontspon
zich gisteravond in de Tweede Kamer bij de behandeling van het
wetsontwerp over het voortgezet onderwijs. Inzet van de strijd was
de relatie tussen kerkgenootschappen en genootschappen op gees
telijke grondslag.
Gisteravond was het te doen om de vraag, of in openbare
schoollokalen leerlingen niet alleen in de gelegenheid kunnen
worden gesteld godsdienstonderwijs te volgen, maar ook of in deze
lokalen vormingsonderwijs" kan worden gegeven op humanis
tische grondslag.
te van het amendement, maar de
tekst kwam volgens hem neer op ge
lijkschakeling van kerken en huma
nistische organisaties. Hier kon geen
sprake van zijn. Dr. Albering, in
wiens partij de laatste tijd minder
afwijzend werdt gedacht over ruimere
tegemoetkomendheid jegens het Hu
manistisch Verbond, wilde de heer
Kleijweg.t de hand toesteken door
hem uit te nodigen het amendement
in een voor de KVP aanvaardbare
zin te wijzigen. Vast zou moeten
staan onder meer dat een verzoek
om buitenkerkelijk vormingsonder-
wij - zou moeten uitgaan van de
ouders der betrokken leerlingen.
Het wetsontwerp spreekt alleen
over godsdienstonderwijs, maar de
heer Kleijwegt (PvdA) en mevrouw
Van Someren (VVD) hadden een
voorstel ingediend om ook mogelijk
heden voor de andere categorie te
openen. Hun voorstel was vervat in
het allereerste amendement dat op
het mammoetontwerp is ingediend.
Hun amendement zoals het nu luid
de stuitte op bezwaar bij alle confes
sionele fracties in de kamer. Deze
beschikken tezamen over een (kleine)
meerderheid zodat venverping niet
uitgesloten is, tenzij de heer Kleij
wegt en mevrouw Van Someren ver
andering in de tekst aanbrengen.
„Gelijkheid"
De KVP-er dr. Albering ging in
beginsel wel akkoord met de gedach-
Minister Cals ondersteunde deze
opvatting. „Goed", zei de heer Kleij
wegt, „maar dan zal ook in de wets
bepaling over het godsdienstonder
wijs moeten staan dat de ouders dit
onderwijs voor hun kinderen begeren.
Ik vraag geen gelijkstelling, maar
wel gelijke behandeling".
Men werd het er gisteren nog niet
over eens, zodat het gesprek vandaag
zou worden voortgezet. Fel afwijzend
tegen het amendement waren de he
ren Roosjen (AR). Tilanus (CH) en
Van Dis <SG>. Hoewel zij allen ver
klaarden de geestelijke vrijheid geen
geweld te willen aandoen, meenden
zij dat het humanistische vormings
onderwijs nog te veel onzekerheden
bevatte. Waaruit zal dit onderwijs be
staan en wie zullen met het geven
van dit onderricht worden belast?
Ir. Van Dis vatte zijn bezwaren
het scherpst samen: de overheid als
dienaresse Gods mag op de openbare
school geen leringen toelaten die God
van de troon afstoten. Dr. Tilanus
had bezwaren wegens de opvoeding
der kinderen. „Bij gevangenen en mi
litairen betreft het volwassene»,
maar bij dit wetsontwerp niet", zo
redeneerde bij ongeveer.
Amendementen
ingetrokken
Van de rest van het Mammoet
debat van gisteren vermelden wjj nog
dat mevrouw Van Someren (VVD)
een aantal kansloze amendementen
introk. Zij had scherpere eisen willen
stellen aan de benoembaarheid van
rectoren en directeuren van scholen
en aan de bevoegdheid der leerkrach
ten in het eerste jaar van V.W.O. en
H.A.V.O.
De heer Kleijwegt (PvdA) had
succes met een voorstel om bij de
opsomming van de diverse akten
van bekwaamheid ook de akte voor
staatsinrichting in te voegen. Mr.
Roosjen (AR) kreeg gedaan dat
mei. Op die dag werd op het terrein
van de rioolwate^zuiveringsinrich-
ting-West geconstateerd, dat er
bruin water uit de waterleidingkraan
kwam. Eerst dacht men aan roest,
maar hoewel het water spoedig weer
helder was, besloot men het te on
derzoeken in het eigen laboratorium.
Dergelijke proeven nemen enkele da
gen in beslag. Zij strekken zich bo
vendien uit over diverse watermon
sters. Op 29 mei gaf het bedrijf aan
de gemeentewaterleidingen door, dat
er een bacteriologische besmetting
van het drinkwater was geweest.
Het waterleidingbedrijf had dit in
middels zelf ook reeds geconstateerd
uit de watermonsters, die dagelijks
op verschillende punten van de stad
worden genomen. Onmiddellijk wer
den maatregelen genomen, die in de
eerste plaats bestonden uit het af
sluiten van het besmette gebied van
het overige waterleidingnet en het
spuien van het hier aanwezige wa
ter. Op 1 juni werden B. en W. over
de besmetting ingelicht.
Aanvankelijk gebeurde het door
spoelen van dit filter met gezuiverd
rioolwater. Volgens de burgemeester
is enkele jaren geleden een monteur
„die weieens meer initiatief op eigen
houtje vertoonde" ertoe overgegaan,
om voor een meer effectieve reini
ging van het filter een slang op een
kraan van de waterleiding te koppe
len.
Talloze malen is men op deze wijze
tewerk gegaan, zonder dat er iets mis
ging.
Op 21 mei echter is de waterlei
dingkraan, na het reinigen van het
filter, blijven openstaan. Op een ge
geven ogenblik was de druk van het
rioolwater echter groter dan die van
het drinkwater en zo was het moge
lijk, dat het rioolwater via de slang
in de drinkwaterleiding kwam. Er
zou op deze wijze 1V> 2 kubieke
meter vuil water in het leidingnet
zijn gekomen.
Door nog onopgehelderde oorzaak
hebben de keerkleppen in de water
leiding, die een dergelijke toevoer
hadden kunnen voorkomen, niet ge
werkt.
Menselijke fout?
Over de vraag of hier sprake is
geweest van een menselijke font die
Publiceer niets"
n
Het gemeentebestuur liet zich rap
port uitbrengen. Toen stond het voor
de vraag of er publiciteit aan het
gebeuren moest worden gegeven. Op
die dag 1 juni was het water
volkomen zuiver, terwijl het voorts
twijfelachtig werd geacht, dat het
besmette water ziekten zou hebben
kunnen veroorzaken. Deskundigen,
onder wie hoofdambtenaren van de
GG en de GD, adviseerden B. en W.:
„Publiceer niets, anders brengt dat
de bevolking in opschudding en denkt
een ieder, die pijn in zjjn buik heeft,
dat h(j aan tyfus lijdt".
Het was niet uitgesloten, dat er
tyfuspatiënten zouden rondlopen (de
incubatietijd bedraagt 7 tot 10 da
gen).
Publikatie zou, volgens de ambte
naren, de mensen zonder enige nood
zaak ongerust maken. Wel werden
de directeuren van ziekenhuizen op
de hoogte gesteld. Op 13 juli werden
twee patiënten in het ziekenhuis op
genomen, onder verdenking van ty
fus. Op 20 juni stond onomstotelijk
vast, dat zij inderdaad aan deze ziek
te leden.
B. en W. meenden, dat dit het
ogenblik was, waarop de 1200 Am
sterdamse artsen, die immers in het
geheel niet op die ziekte waren be
dacht Amsterdam telt sinds de oor
log slechts enkele tyfusgevallen per
jaar) per brief te waarschuwen.
De besmetting van het drinkwater
is gekomen na het reinigen van een
filter van de rioolwaterzuiveringsin
richting.
schoolbesturen hoger beroep kunnen
aantekenen tegen bepaalde beslissin
gen van de inspectie.
ARP en SGP stemden tegen het
wetsartikel waarin een principiële ba
sis wordt gegeven aan het openbaar
onderwijs (dit wordt „onder het aan
leren van gepaste en nuttige kundig
heden dienstbaar gemaakt aan de
ontwikkeling van de verstandelijke
vermogens der leerlingen, aan hun
lichamelijke oefening en aan hun
opleiding tot alle christelijke en
maatschappelijke deugden"). Mr.
Roosjen vond deze oude, uit 1806 da
terende formule, in de tegenwoordige
tijd min of meer belachelijk en ir.
Van Dis sprak in navolging van wij
len van Groen van Prinsterer over
„een onzedelijk woordenspel".
te voorkomen was, zal nog een on
derzoek volgen. De burgemeester
vond het gebeuren dubbel onaange
naam, omdat het Amsterdamse wa
terleidingbedrijf als een der beste
van ons land bekend staat en
de rioolwaterzuiveringsinrichtingen
worden geleid door de beste deskun
digen op dit gebied. Het vertrouwen
in de directie van deze bedrijven is
dan ook groot.
Over de medische kant van de
zaak zei mr. Van Hall: „Men is te
optimistisch geweest en heeft van be
gin af aangenomen, dat de besmet
ting van het water niet van
dien aard was, dat men er ziek van
zou kunnen worden. Ik vraag mij af
of, als wij hadden geweten dat er zes
nieuwe patiënten zouden komen, wij
een andere weg hadden bewandeld."
De raad bleek begrip te hebben
voor de moeilijke positie van B. en
W.
Verwondering
Enkele sprekers betreurden, dat de
artsen niet eerder waren ge
waarschuwd, maar voelden zich toch
niet geroepen om een oordeel uit te
spreken over het beleid van B. en W.
Uiteraard was men verwonderd
over het feit, dat opzichters en
hoofdopzichters van de rioolwater-
zuiveringsdienst nimmer de onver
antwoorde wateraansluiting hadden
opgemerkt en enkelen drongen aan
een strengere controle van het
waterleidingbedrijf op de aansluitin
gen in de diverse bedrijven.
Voorts werd gevraagd naar de ver
goeding van de materiële schade van
de patiënten. De burgemeester acht
te het vanzelfsprekend dat de ge
meente deze voor haar rekening
neemt.
Brommend door de bochten boy
in een jack van GENTLEROY
GEEN GEVAAR
Blijkens een officiële bekend
making is er in het R.-K. St.-
Luidina ziekenhuis in Purmer-
end een radiumnaald in de
kachel van de centrale verwar
ming terechtgekomen. Een on
derzoek met Geigertellers heeft
aangetoond, dat zich radium be
vond op een hoop sintels uit de
kachel van het ziekenhuis die
was gedeponeerd op het land
van de landbouwer Kok in Pur-
merend. Deze had de sintels za
terdag j.l. bij het ziekenhuis
weggehaald. Mensen en goede
ren welke mogelijk in aanraking
met het radium zijn geweest, zijn
allen onderzocht, maar daarbij is
komen vast te staan, dat zij geen
enkel gevaar hebben opgelopen.
De vermissing van de radiumnaald
werd tijdig ontdekt. Onmiddellijk
daarna werden maatregelen genomen
om te voorkomen, dat het radium ge
vaar zou opleveren. Het onderzoek
werd geleid, aldus de bekendmaking,
door de inspectie van de milieu hy
giene, een onderdeel van de inspectie
van de Volksgezondheid, en door de
arbeidsinspectie. Het verloren ge-
gane radium is inmiddels achter
haald. Alle noodzakelijke maatrege
len zullen worden genomen om ieder
gevaar verder uit te sluiten.
Het verdere onderzoek van de zaak
ligt in handen van de officier van
Justitie.
SNELHEIDSBEPERKING
IN DENEMARKEN
Op verzoek van de Deense zuster
organisatie deelt het Verbond voor
Veilig Verkeer mee. dat in Denemar
ken een tijdelijke snelheidsbeperking
voor weggebruikers is ingesteld.
Op bepaalde data zal. behalve de
doorlopend geldende bepalingen me6
betrekking tot het rijden in de be
bouwde kom. voor de autowegen een
maximumsnelheid van honderd of
tachtig kilometer per uur van kracht
zijn.
Deze snelheidsbeperking geldt op
alle dagen tot en met zondag 8 juli
en voorts elke zaterdag en zondag tot
en met 12 augustus.
Commissie voor nieN
ambtelijke corruptie
De minister van Justitie, mr. A. C.
W. Beerman, heeft een commissie in
gesteld die dient te onderzoeken of er
in Nederland behoefte bestaat aan
het strafbaar stellen „van het omko
pen en het zich laten omkopen van
anderen dan Nederlandse ambtena
ren." De commissie kan eventueel
voorstellen doen over de formulering
van een aanvulling van de strafwet.
De minister heeft tot leden van
deze commissie benoemd; prof. mr.
A. Mulder, hoogleraar aan de Leidse
Universiteit (voorzitter), mr. E. J.
Anneveldt, hoofd van de afdeling
staats- en strafrecht va.n het mini
sterie van Justitie, ir. W. van Osse-
len. lid van het dagelijks bestuur van
de Nederlandse Maatschappij voor
Nyverheid en Handel, mr. W H.
Overbe k, officier van Justitie, hoofd
van het arrondissementsparket te
Utrecht. K. Chr. de Pous, commissa
ris van Rijkspolitie, chef der Spoor
wegrecherche.
Als secretaris is aan de commissie
toegevoegd: mr: W Breukelaar, refe
rendaris bij de afdeling staats- en
strafrecht van het ministerie van
Justitie.
De minister heeft, bepaald dat de
commissie kan worden aangeduid als:
Commissie niet-ambtelijke corruptie.
