MARIA VAN ORANJE wordt in Buren herdacht s TWEE BELANGRIJKE BESLUITEN VAN AM EB IK VS OPPERSTE GERECHTSHOF Zeer bijzonder jubileum in vestingstadje in de Betuwe mmm olSiilèpfe Oostenrijk beducht voor het lot van economische paria5 Zware brand in Amsterdam Kanselier Gorbaeli gaat begin mei in Washington praten Aan onbillijke vertegenwoordiging van de kiezers kon nu een einde gemaakt worden Platteland contra de steden Opgericht 1 maart 1860 Zaterdag 21 april 1962 Vierde blad no. 30635 „Godshuis", en daaruit zou kunnen blijken, dat zij dit als een godsdien stige daad heeft willen stellen mis schien ook omdat op de plaats van het weeshuis vroeger een klooster van de Augustijner nonnen heeft gestaan. Bij de grote brand van Buren. In de zestiende eeuw, is het klooster verwoest en niet meer opgebouwd, daar ongeveer in dezelfde tijd de Reformatie was begonnen. Tot de taken van de kloosters in die dagen behoorde het opnemen van vondelin gen en verweesde kinderen zodat de streek hier van een dergelijke inrichting verstoken was. Wellicht is j dit gemis een van de drijfveren ge weest, alsmede omstandigheid, dat Maria schijnt te hebben gezorgd voor de vier dochtertjes van Willem |de Zwijger en Charlotte de Bour bon, nadat hun ouders waren over leden". De felste brand, die Amsterdam sinds jaren heeft gekend heeft gis teravond een papieropslagplaats van de N.V. oud-papierhandel M. A. Wes- sels verwoest. Ondanks het la-te uur trok de vuurzee, die met 25 stralen werd bestreden, grote belangstelling. Zestig brandweerlieden waren in. touw. Het vuur brak omstreeks tien uur door onbekende oorzaak uit in de 2200 vierkante meter grote loods, waar 3500 ton oud-papier lag opge slagen. De vlammen sloegen al spoe dig door het dak en mede in verband met de nabijheid van een zuurstof- fabriek rukte de brandweer met groot materieel uit vijf verschillende kazer nes uit. Assistentie werd voorts ver leend door een drijvende brandspuit en een blusploeg van de B B. De loods is geheel uitgebrand. Be halve het papier gingen ook twee heftrucks en vijf papierpersen ver loren. De schade wordt begroot op een kwartmiljoen gulden. Advertentie 5-daagse candlnavië - cruises een nieuwe stijl van vakantie Geniet 5 dagen lang van zee, zon en gezelligheid aan boord en onderga het onvergetelijke natuurschoon van Scandinavië. Per 8.8. ROTTERDAM van 30 juli tot 4 augustus 1962 naar de Scandinavische metropolen Oslo en Kopen hagen. Prijzen van f 395,— tot f 1300,—. Per s.s. STATENDAM van 6 tot 11 augustus 1962 naar de schilderachtige Fjordensteden Gothenburg en Bergen. Prijzen van f 282,50 tot f 980, In alle aanloophavens worden interessante uit stapjes georganiseerd. Vraag nadere inlichtingen bij Uw passage- of reis bureau. i 'li i J I 14. j Jij g|S*„;ï$ .ggg|H IK, v j/,tr MhÉH f pp™ (Van onze Enschedese correspondent) Schilder Wim van Malsen (26) stootte dezer dagen bij het afkrabben van een dikke eiken balk in het weeshuis te Buren op een brede scheur, waar hij gemakkelijk beide handen in kon steken. De spleet was afge dicht met stopverf, hard als steen. .Misschien wel meer dan honderd jaar oud", zei Van Malsen bij zichzelf. Het was zo. de bewijzen lagen achter de stopverf verborgen: een dikke prop kranten, om de scheur op te vullen de schil ders van tegenwoordig doen het nog wel in voorkomende gevallen. Het waren exemplaren van de Op rechte Haerlemse Courant en van de Utrechtsche Courant uit 1776, ver geeld, de randen gerafeld, maar nog duidelijk leesbaar met het laatste nieuws uit Oost-Indiën, Frankrijk, Nederlanden, en met de beursberich ten. waarbij de Oost Indische Com pagnie wordt vermeld. En advertenties als: „Uit de hand te koop: een welgeconditioneerde chi- rurgyns- en apothekarswinkel. met een huis, moes- en bloemtuyn, en erf, staande en geleegen te Oostgrafdyk, in Noordholland, te bevragen bij mr. I>ieter Bierdrager, chirurgyn in de Voorn. Winkel. N.B. Verwagt geen brieven als franco". De kranten zijn van zeer beschei den omvang een enkel blaadje van folio-formaat, met veel adverten ties. die ongeveer 60 procent van de beschikbare ruimte beslaan. Geschiedenis Het is wel toevallig, dat deze vondst is gedaan in een bijzonder jaar voor Buren. Het oude vesting stadje in de Betuwe, midden in de driehoek Culemborg, Geldermalsen en Tiel en vooral bekend door de „Gravin van Buren", een der titels van H.M. de Koningin, gaat een groot feest vieren, namelijk het jubileum van het. weeshuis. Op 25 mei aanstaande zal het 350 jaren geleden zijn. dat Prinses Ma ria van Oranje, dochter van Willem de Zwijger en Gravin van Buren, haar handtekening zette onder de stichtingsakte. Volgend jaar zal het fraaie en bijzonder goed onderhou den gebouw er dezelfde tijd hebben gestaan, getuige het jaartal boven de voordeur. Met dit ophanden zijnde jubileum feest is heel Buren aan geschiedenis gaan doen. ieder op zijn eigen wijze. Er zal een boekje verschijnen over de historie van het weeshuis, geschre ven door de directeur van het thans hierin gevestigde doorgangshuis, de heer B. M. Hoekstra. De hele burgerij werkt mee bij de opvoering van een historisch open luchtspel, dat in augustus wordt op gevoerd op ce plaats waar eens het kasteel van- de graven Van Buren heeft gestaan. Een plaatselijk drukker-uitgever gaat op eigen houtje een duit in het zakje doen met een boek over de ge schiedenis van het stadje een gun stige gelegenheid met zo'n feest in het verschiet! en ook de gemeen telijke overheid houdt- zich o.a. met historische zaken bezig, al wat lan ger overigens. En het prettige van dit laatste is, dat deze activiteit bij uitstek is gericht op de praktische kant van de zaak. Burgemeester R. A. van Sandick heeft ons er het een en ander van verteld in zijn kamer, vijf treden hoog in een voormalig notariskantoor, dat lang. heel lang geleden een boer derij is geweest, zoals veel huizen in het stadje, waar de burgers in feite boeren waren, hun behuizing binnen de muren hadden en de landerijen daarbuiten. Het uiterlijk van menig oud huis, herinnert nog aan die be stemming, ook het. notarishuis voor noemd, dat nu tijdelijk gemeente huis is, want het fraaie „echte" stad huis met een sierlijk „Siepeltorentje" wordt gerestaureerd. Behoud van Buren sprekend, geeft eerst een typische be houdende karaktertrek van de bevol king weer: „Het behoud van Buren hebben we aan de vrouwen van hier te danken", zegt hij met een glim lach. „De gehechtheid van de bevolking aan het stadje is groot, vooral bij de vrouwen. Als je als jongen van bui ten met een meisje in Buren verke ring hebt, zit er niets anders op dan in Buren te gaan wonen, anders kun je de verloving net zo goed uitmaken. Weggaan doen ze nooit". .Ja, dat is het moeilijke met die oude stadjes", zegt hij vervolgens ernstiger. ..Wat doe je er mee? Er moet een heel lelijk woord te ge bruiken, „leefbaarheid" wezen. We willen in de eerste plaats het le ven in deze gemeente houden. Oude gebouwen zijn wel aardig, maar als ze geen functie meer hebben, moe ten ze verdwijnen. Je kunt. ook iets doen. dat zich verdraagt met het oude' dat is heel goed mogelijk. Niet restaureren om te restaureren maar om het in leven te houden, om een functie te vinden, waarin oud en nieuw harmoniëren". Burens burgemeester vertelt dan uitvoerig van de sanering, die in het stadje 'ruim 1500 inwoners, cen trum van de 2300 zielen tellende ge meente, die voorts twee kerkdorpen omvat» gaande is, en van de uit breiding buiten de wallen. „Toen ik zestien jaar geleden hier kwam stond er maar één huis bui ten de wallen. Dat was de ambtswo ning van de burgemeester. Nu is het hele uitbreidingsplan bij het iniet meer bestaande) kasteel volgebouwd. We zoeken nieuwe mogelijkheden aan andere zijden van de oude stad". Verlichting Er is zodoende wel enig soelaas ge komen in het oude Buren. Er wordt alleen dat gerestaureerd, wat wer kelijk de moeite waard is en waar voor ook een bestemming kan wor den gevonden. Met het stadhuis zit het natuurlijk wel goed, doch ook voor de schilderachtige, maar zeer bouwvallige en thans bijzonder on ooglijke „muurhuizen" (die tegen de binnenkant van de stadsmuur waren gebouwd met doorgaande „kluiskel- Aclvertentle Auto matic 485,- Vraagt demonstratie aan: MEERPOEL'S Naaimachinebedrüf Breestraat 171 Leiden Telefoon 01710—24815 Burens weeshuis, thans in ge bruik als doorgangshuis voor voogdijkinderen. Het is het fraai ste historische gebouw van dit vestingstadje. ders" er onder) is 'n oplossing inzicht Ze zal weliswaar tonnen gelds kos ten, maar het Rijk (Monumenten zorg) vindt het de moeite waard en heeft reeds toestemming gegeven. En als de muurhuizen klaar zijn de burgemeester vindt, dat er iets heel moois van kan worden gemaakt zal een regionaal museum worden ingericht, een „Gelders Boerenwa genmuseum". Tegelijk met de muur huizen wordt de behoudende hand gelegd aan de daaraan vastzittende Culemborgse Poort, de enige die nog van de drie stadspoorten van vroe ger over is. Een nieuwbouw in en bij de oude stad. zegt burgemeester Van Sandick, wordt, als het nood zakelijk is, zoveel mogelijk bij de oude stijl aangepast. Dat is o.a. het geval met de nieuwe woningen op de „Commanderij", waar de Jo- hariniter Ridders een vestiging heb ben gehad. Zo tracht men een. synthese tussen oud en nieuw te vinden in het oude Buren, het stadje van Prinses Maria, die nog in de harten van de burgerij, voortleeft en door wie men zich nauw verbonden voelt met- het Oranjehuis. Vroeger klooster „Hoe komt het. dat in zo'n klein stadje zo'n groot weeshuis staat?", hebben we de heer Hoekstra ge vraagd. „Ik heb geprobeerd een antwoord te vinden tij het navorsen van de geschiedenis van het huis", zei de directeur. „Maar wat de feitelijke beweegredenen van Maria zijn ge weest. weten we niet.. In de stich tingsakte. waarvan een kopie op per kament in ons archief wordt be waard, wordt gesproken van een Monumentale hoofdingang van het Weeshuis te Buren, dot dit joar zijn 350-jarig bestaan viert. Geen lijfstraffen in Engeland (Van onze Londense correspondent) Pogingen in het Lagerhuis tot wederinvoerine van lijfstraffen ter bestrijding van de toeneming van de jeugdmisdadigheid, zijn mislukt, aan gezien de drie politieke partijen zich hiertegen verzetten. Een voorstel van enkele conservatieven tot de benoe ming van een commissie om de wen selijkheid na te gaan jonge misdadi gers. zoals in het verleden, als extra straf tot een aantal stokslagen te ver oordelen. werd verworpen. Elke week lopen er in Engeland ge middeld 270 personen door toedoen van jeugdig geboefte lichamelijk let sel op. Vele oude mensen durven, als er iemand klopt of belt. de voordeur niet open te doen. uit vrees te worden aangevallen. In Engeland bezit, zoals l men weet. bijna elke voordeur nog i een ouderwetce klopper, welke door bekenden wordt gebruikt, de bel is voor vreemden. A 1 1 EEG. slechts twee mogelijkheden Amerikanen tej^eil toelaat: men is er helemaal voor of men is er geheel tegen. Voor een derde mogelijkheid is er in deze con ceptie geen plaats, dus ook niet voor zuiver economische samenwerking met uitsluiting van een militair ver band. Wanneer men deze derde mo gelijkheid zou toelaten, betekent dit volgens Amerikaanse opvatting dat het militaire concept wordt verwa terd en dat de defensieve kracht ver zwakt. verzwakking van defensieve kracht (Van onze eense correspondent) Men kan beslist niet beweren dat de neutraliteit van bepaalde Europese landen Oostenrijk, Zwitserland en Zweden door Wenen teleurgesteld Hieruit volgt dat er voor neutra- Advertentie de Amerikaanse reqerinq wordt le staten geen plaats is in de EEG j ij T- - ook niet op zuiver economische ba- veroordeeld. Zij respecteert deze sis Nu dit nQg eens uitdrukkelijk beslissing, maar aan de andere door Amerika is uitgesproken, maken kant is zii toch wel van meninq, de Oostenrijkse polititci zich grote Kant is ZIJ toen wei van meiuiiy, zorgen ZlJ zijn des te meer teleur- dat de neutrale staten op grond gesteld, omdat de regering in We- van deze beslissinq qeen bijzon- nen juist in de laatste tijd veel be- y grip heeft gevonden in de voornaam- dere steun or uitzonderingen !ste Europese landen, die aanvanke lijk een gereserveerde houding had den aangenomen ten opzichte van de Oostenrijkse neutraliteit. Zowel Macmillan als Ltibke hebben gezegd dat er voor Oostenrijk een weg moest worden gevonden om geassocieerd lid van de EEG te worden zonder verplicht te zijn tot het volledige lidmaatschap. Tegen een dergelijke associatie heeft Amerika zich nu duidelijk uit gesproken. zodat men zich in Wenen bezorgd afvraagt, of Oostenrijk daar door niet wordt veroordeeld tot de positie van een paria die economisch aan zijn eigen lot wordt overgelaten. Het Amerikaanse antwoord op deze vraag luidt, dat de neutrale staten zich kunnen aansluiten bjj de O.E.S.O., dus bij een organisatie voor economische samenwerking tussen Europese staten. Het nadeel is ech ter, dat deze organisatie grotendeels slechts op papier bestaat en dan ook geen grote activiteit kan ont plooien, zolang de EEG voorlopig nog alle aandacht en de grootste economische inspanningen voor zich opeist. Volgens de V.S. zou deze organisa tie het niet-politieke middel zijn om binnen het kader van de Verenigde Staten van Europa tot economische samenwerking, bijzondere voordelen, handelsovereenkomsten en vooral tot kunnen oE mogen verwachten. OEschoon dit Amerikaanse standpunt reeds lang bekend is, is de Oostenrijkse reactie daarop in de laatste tijd veel pessimisti scher geworden, nadat de Ame rikaanse onderstaatssecretaris deze mening nog eens duidelijk tot uitdrukking heeEt gebracht. Volgens Amerikaanse opvatting moet de grote internationale poli tiek gezicht zijn op het evenwicht tussen het vrije Westen en het com munistische Oosten. Om dit even wicht te bereiken moet de verdedi ging de eerste plaats innemen en daarom zouden niet alleen de hui dige leden van de EEG, maar ook alle aspirant-leden dus Engeland, Denemarken en Noorwegen te vens by de NAVO moeten zijn aan gesloten. Natuurlijk moet ook de economische samenwerking tussen de EEG-landen worden bevorderd en zy kan zelfs in een bepaald stadium de meeste aandacht trekken, maar goed beschouwd blijft ook deze sa menwerking een middel om de mi litaire kracht te versterken. Amerika meent het zo ernstig met dit evenwicht, dat het inzake de invoer-faciliteiten te komen. In Oos tenrijk is men sceptisch ten opzich te van dit plan. dat nog veel te ver in de toekomst' ligt. Het gehele complex van mogelijk heden en plannen zal binnekort spe ciaal in verband met Oostenrijk ter sprake komen, omdat de Oosten rijkse kanselier Gorbach op 3 mei a's. naar de V.S. vertrekt om er met de regeringsinstanties van gedachten te wisselen. Eén ding staat daarbij vast: ook Amerika is van mening dat men de Oostenrijkse neutraliteit anders moet beoordelen dan die van Zwitserland of Zweden. Ofschoon de neutraliteit van Oostenrijk niet als verplichting in het staatsverdrag van 1955 werd opgenomen, was het toch een voorwaarde voor de toestemming van Moskou. En dit is dan ook vast gelegd in het zogenaamde „memo randum van Moskou". Met andere woorden: Oostenrijk heeft zijn neu traliteit weliswaar vrij gekozen, maar het was in concreto daartoe gedwon gen, wanneer het zijn soevereiniteit door het staatsverdrag willde ver krijgen. Zwitserland en Zweden wa ren in hun keuze van de neutraliteit veel vrijer en bovendien zijn deze twee staten economisch en fiananci- eel veel sterker dan Oostenrijk. Duidelijk gevaar Dat alles weet de Amerikaanse re gering, maar toch zal het voor Gor bach niet gemakkelijk zyn om on danks het goed sluitende plan van de V.S. toch te pleiten voor een uitzon deringspositie van Oostenrijk in de EEG. Ook in Wenen ziet men in dat een dergelijke uitzondering een precedent kan zijn, waarop anderen zich weer kunnen beroepen, zodat dan de gehele Amerikaanse defensieve constructie in gevaar komt. Gorbach zal echter de bijzondere aandacht voor het vol gende vragen: wanneer Oostenrijk op economisch terrein wordt geïso leerd, zal er In Europa een zwakke plek onstaan die veel gevaarlijker is dan een concessie in de EEG samenstelling. In Wenen, maar ook in Washing ton weet men maar al te goed dat Moskou niet zonder reden zelfs tegen alle associatie-pogingen van Oosten rijk ten aanzien van de EEG heeft geprotesteerd. Moskou zou Oostenrijk het. liefst geheel geisoleerd zien van het Westen, voornamelijk in econo misch opzicht. En juist dit gevaar dient te worden voorkomen. (Van onze correspondent in Washington) In de aEgelopen tien jaar heeEt Amerika's Opperste GerechtshoE twee zeer belangrijke beslissingen genomen: op 17 mei 1954 over de gelijkstelling van rassen op de scholen en op 26 maart 1962 over de billijke vertegenwoor diging van de kiezers. In vele staten van Amerika zijn de plattelands-districten ge rekend naar het aantal der kiezers veel ster ker in de wetgevende organen van de deel staten vertegenwoordigd dan de steden. Het Opperste GerechtshoE heeEt thans verklaard, dat Eederale rechtbanken bevoegd zijn bij klach ten over zulk een onbillijke representatie een oordeel uit te spreken. Het zal jaren vergen om dit euvel te bestrijden, maar de uitspraak van Amerika's hoogste hoE betekent een slag voor de behoudende elementen op het platte land en een steun voor de bevolking der steden en voorsteden, waar men in het algemeen meer voelt voor sociale hervorming en rasgelijkheid. Bovendien kan men in het algemeen wel zeg gen, dat de Democratische partij voordeel zal kunnen hebben van dit belangrijke besluit. Zie hier een kras voorbeeld van de onbillijkheid waartegen een groep van stadsbewoners uit de deelstaat Tennessee protest heeft aangetekend: het landelijke district Moore in die staat heeft 3454 inwoners en één lid in het Huis van Afgevaardigden van Tennessee; de stad Memphis daarentegen heeft 627.019 inwoners en acht leden in het Huis. Dat betekent, dat één stem in het district Moore meer dan 22 keer zo veel effect heeft als een stem in Memphis. trekkelijk weinig negers aan de ver kiezingen deel. De conservatieve blanke kiezers hebben daar gemak kelijk de overhand en omdat hun landelijke districten zo overdreven sterk vertegenwoordigd zijn in de or ganen van de staat, is de staatsver- tegenwoordiging veel behoudender dan eigenlijk overeenkomt met de stemming onder de bevolking in het algemeen. Voordeel voor de Democraten en de negers Sedert 1901 heeft de volksvertegen woordiging van Tennessee geen wij ziging gebracht in de representatie der verschillende districten. Reeds in 1901 was die niet billijk te noemen, maar thans is het in verscheidene gevallen op het paskwillige af. Vol gens de staatswet had men de repre sentatie iedere tien jaar moeten her zien. maar dat is eenvoudig nage laten. Op het platteland in de zuidooste- uu-o deelstaten nemen nog maar be- In de Amerikaanse grondwet staat echter, dat iedere burger recht heeft op „gelijke bescherming" en het Op perste Gerechtshof heeft >ans vastgesteld, dat in bepaalde gevallen onbillijke representatie beschouwd zou kunnen worden als In strijd met de grondwet. Het Hof sprak geen oordeel uit over de klacht der stede lingen in Tennessee, maar gaf als zijn mening te kennen, dat federale rechtbanken bevoegd zijn over repre sentatie in de deelstaten te oor delen. Belangrijke uitspraak Deze uitspraak is uiterst belang rijk. Tot dusverre ging men ervan uit, dat volgens het oordeel van het Opperste Gerechtshof de federale rechtbanken van deze kwestie moes. ten afblijven. De rechterlijke macht zo was de opvatting tot nu toe mocht niet verwikkeld raken in po litieke kwesties. Dat zou het respect voor de objectiviteit van de rechter lijke macht schaden. Nu is het inderdaad een feit, dat het Opperste Gerechtshof zich door zijn jongste uitspraak op politiek terrein heeft gewaagd. Maar, zo betogen de progressieven in Ame rika ook een politiek systeem kan onrechtvaardig zijn en het is de taak van de rechtbank tegen onrecht op te treden. Zulk een beslissing van het Opper ste Gerechtshof heeft geen onmid dellijk effect. Het Hof brengt de zaak alleen aan het rollen, het stuwt in een bepaalde richting. Het Hof heet niet aangegeven, waar -'*•» erens lag tussen flagrante onbillijkheid en de kleine gebreken, die in elke democratie onvermijde lijk zijn. Maar thans is het mogelijk geworden, dat een lagere federale rechtbank het representatie-systeem van een deelstaat onder de loep gaat nemen en als de onbillijkheid op vallend groot is zou men kunnen verbieden, dat in zulk een staat ver kiezingen worden gehouden voordat I eerst de vertegenwoordiging recht vaardiger is geregeld. Hof en politiek Op de duur zal de bevolking der steden en voorsteden een groter stem in het kapittel krijgen. De emanci patie van de negers is daar verder gevorderd dan op het platteland en daardoor zal de neger, ook in conser vatieve staten zoals Georgia, groter invloed krijgen. Die staten in het zuidoosten zijn overwegend demo cratisch. De Democratisch te partij zal daar aan de macht blijven, maar de kans is groter geworden, dat pro. gressiever elementen Invloed krijgen. In de deelstaten, die niet In de zuidoosthoek liggen, bestaat echter in verscheidene gevallen eveneens een zekere onbillijkheid in de verte-, eenwoordieing van stad en platte land Vaak is daar het platteland Republikeins tegenover een overwe gend Democratische stadsbevolking. Zou de uitspraak van het Hof ook in laatstgenoemde staten te hulp ko men aan de bevolking in de stad, dan zou het Hof dus invloed hebben uitgeoefend in de partijstrijd en de kansen voor de Democratische partij hebben vergroot! De stemmen van Amerika's opperrechters waren ver deeld: genoemde beslissing is geno men met zes tegen twee stemmen en het tweetal dat zich tegen de uit spraak verzette was van oordeel, dat b-t Hof rvpf verwikkeld mocht raken in de politiek. Toch mag men het niet zo zien. dat de huidige 'Democratische) Amerikaanse reeerine. met behulp van het Opoerste Gerechtshof de zaken naar haar hand zet. Het is waar, dat het departement van Jus titie de zaak der stedelingen heeft bepleit, maar het strekt Eisenhowers departement van Justitie tot eer. hetzelfde gedaan te hebben, al wist men ook, dat dit de Republikeinen géén goed kon doen!

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1962 | | pagina 13