RAI
ZONDAG GEMISTE KANS
OP ZEER VROEGE PASEN
Droog brood door
feilloos radaroog
in de nieuwe
16 t/m 25 maart
Onvolkomenheid van de uit 1582
daterende Gregoriaanse kalendei
19
Niet dagen maar momenten
Britse scheepvaartmaatschappijen mogen
Amerikaanse commissie niet inlichten
XX
A
d
b
e
CaliiU Pap? 8c mart. femid,
Luc? EuangcÜft?. dup.
NOG NIET
Opgericht 1 maart 1860
Woensdag 21 maart 1962
Derde blad no. 30609
mmmMmmmwwMmmmmmmmmmmmm
hiswa
internationale watersport-,
AMSTERDAM
geopend van 10 tot 17 uur en van
19.30 tot 22.30 uur
zondags van 10 tot 18 uur
toegangsprijs f 2.-
Volle maan na begin lente maar toch
(Van een onzer redacteuren)
Dit jaar lopen wij een bijzonder vroege Pasen
mis en krijgen we er een heel late voor in de
plaats. Nu is dat niet zo heel erg, want de
afgelopen weken hebben we een winterweer
gehad dat meer aan Kerstmis deed denken dan
aan de toch meestal lente-achtige Pasen, maar
toch is het een merkwaardige zaak. Wij willen
daarop wijzen op deze dag, dat officieel de lente
begint, waardoor de dag van vandaag een be
langrijke rol speelt in de bepaling van de
paasdatum.
We hebben het allemaal wel eens geleerd:
paaszondag is de eerste zondag na de eerste
volle maan na het begin van de lente. Op
grond van deze eenvoudige stelregel zou het
Wanneer wij ons eerst tot het verschijnsel van de gemiste kans op een
zeer vroege Pasen bepalen, dan moet om te beginnen een hardnekkig mis
verstand uit de wereld worden geholpen: de lente begint niet de gehele dag
van de 21ste maart en de volle maan duurt niet een heel etmaal. Zou dit
wel het geval zijn geweest, dan zou men kunnen volhouden dat de eerste
volle maan NA het begin van de lente nooit op maar altijd NA 21 maart
zou moeten vallen.
Beide gebeurtenissen, het begin van de lente en de volle maan, spelen zich
(elk op hun eigen tijd) op één bepaald ondeelbaar klein moment af. Wan
neer gezegd wordt dat op 21 maart de lente begint, wordt hiermee bedoeld
dat de lente op één bepaald tijdstip in de loop van de dag begint, en dit is
het moment waarop de zon gaat door het snijpunt van de hemelequator en
de ecliptica.
zondag aanstaande, de 25ste maart, paaszon
dag moeten zijn. Maar paaszondag valt volgens
de geldende Gregoriaanse kalender dit jaar op
22 april. We beleven dit jaar dus een van de
zeer sporadische uitzonderingen op de algemene
regel, die geldt voor het vaststellen van de
paasdatum.
De vroegst mogelijke paasdatum is 22 maart,
waarop voor het laatst in 1818 paaszondag viel
en voor het eerst in het jaar 2285 weer vallen
zal. De laatst mogelijke datum is 25 april het
geen ons (onopgemerkt door de omstandig
heden) in 1943 is overkomen, de enige weer in
deze eeuw.
jaar telkens op een andere weekdag
valt, maar veel weerklank hebben die
laatste pogingen niet gevonden. On
der meer prof. v. d. Bergh, die de
laatste tijd nog al eens van zich liet
horen als strijdbaar tegenstan
der van de bemande ruimtevaart,
heeft een ingenieus nieuw kalender
systeem ontworpen, maar verder dan
het stadium van plan is dit niet ge
komen.
Dit alles betekent eigenlijk een
hulde aan de ontwerpers van de gel
dende kalender, die door de invoer
ring van schrikkeldagen en het weg
laten van deze dagen op bepaalde
eeuwverjaringen een sluitend systeem
voor heel lange tijd omvat.
In dit systeem bleef de bepaling
van de paasdatum moeilijk omdat
kerkelijke gebruiken geëerbiedigd
dienden te worden. Zo kon men niet
een vaste paasdatum invoeren, zoals
reeds lange tijd een vaste kerstda
tum bestond.
De berekeningen van Lilius en de
daarnaar opgestelde tabellen kloppen
in enkele gevallen niet geheel met de
hemelverschijnselen. Van een derge
lijk afwijking tussen werkelijk
heid en berekening zijn wij dit jaar i
paasvollemanen maar liefst twee et-
getuige. Er komen zelfs gevallen voor,
waarin de data van de werkelijke
malen met de door Lilius gehanteerde
data verschillen „maar hinderlijk is
dit in geen enkel opzicht, en
de bruikbaarheid van de kalender
wordt er in het geheel niet door aan
getast.
De grote sterrenkundige Keppler
heeft deze onvolkomenheden in de
overeenstemming tussen kalender en
hemelverschijnselen eens als volgt
terzijde gelegd: „Pasen is een feest
en geen ster". Waarmee hij betogen
wilde dat de kalender niet een astro
nomisch hulpmiddel wil zijn, maar
een schema van vaststelling der
feestdagen.
Indertijd had de kalender in sterke
mate deze functie, omdat de heili
gendagen der rooms katholieke
kerk in de kalender waren vastge
legd. Thans is de kalender in hoofd
zaak een maatschappelijk hulpmid
del, dat uitstekend correspondeert
Beroep Ned. zeeman
verworpen
Het hof van de Lord Chief Justice
in Londen heeft gisteren het beroep
verworpen van de Nederlandse zee
man die op 26 oktober in Chester tot
levenslange gevangenisstraf is ver
oordeeld wegens moord op de 21-
jarige Margaret Hughes die als
dienstmeisje werkte bij een arts in
het plaatsje Menai Bridge in Wales.
De rechtbank deelde mee dat de re
den van deze beslissine eerst later
zal worden gegeven.
Vanwege het belang van de zaken
die partijen naar voren hebben ge
bracht, zal het hof de redenen van
zijn beslissing op schrift stellen.
Een woordvoerder van het Britse
ministerie van Verkeer heeft giste
ren bevestigd dat de minister van
Vervoer, Marples, acht Britse
scheepvaartondernemingen heeft
opgedragen niet de documenten te
overleggen, waarom de Amerikaan
se commissie voor de scheepvaart
heeft gevraagd ten behoeve van een
onderzoek naar de praktijken van
de North Atlantic Westbound
Freight Association.
De lijnen van deze vereniging va
ren vanuit Britse en Ierse havens
op havens aan de Atlantische kust
van de Verenigde Staten. Volgens de
minister zou overlegging van de do
cumenten in strijd zijn met het
Britse algemeen belang.
De Amerikaanse commissie pro»
beert schriftelijk inlichtingen te
krijgen over betaalde commissies en
berekende tarieven.
In Washington zei een woordvoer»
der van de Amerikaanse commissie
voor de scheepvaart dat hij geen
commentaar kon geven op de in
structies van minister Marples.
Aangenomen wordt dat in de op
dracht van de minister de vastbe
radenheid van Groot-Brittannië tot
uitdrukking komt om zich te weer
te stellen tegen wat wordt be
schouwd als een eenzijdige inmen
ging van de Verenigde Staten in da
zaken van Britse scheepvaartonder
nemingen.
Ruim vijf uur
In minder technische termen komt
het er op neer, dat de lente vandaag
om precies half vier in de ochtend is
begonnen. De eerst volle maan trad
nadien op, toen de maan van de aar
de uit gezien recht tegenover de zon
stond en dit ondeelbaar korte tijdstip
van „volle maan" viel op vier minu
ten voor negen hedenochtend, dus
bijna vijf en een half uur na het
officiële begin van de lente. n
Dit was dus eigenlijk de Paas-vol-
lemaan, en dus hoort volgens de een
voudige regel aanstaande zondag
Paaszondag te zijn. Maar de Grego
riaanse kalender bedenkt ons dit jaar
pas 22 april Pasen toe.
Wanneer er dan al deining- ont
staan is over het feit, dat de komen
de gemeenteraadsverkiezingen op de
dag voor Hemelvaartsdag vallen, kan
de regering (die deze ongelukkige sa
menloop van omstandigheden niet
tijdig heeft voorzien) zich altijd ver
schuilen achter de fout, die de op
stellers van de Gregoriaanse kalen
der bijna vier eeuwen geleden maak
ten. Hadden zij zich aan de eenvou
dige paasregel gehouden en waren zij
nauwkeurig te werk gegaan, dan zou
er geen vuiltje aan de lucht zijn ge
weest, want dan was Hemelvaarts
dag dit jaar als gevolg van de vroege
Pasen op 3 mei gevallen en niet op
31 mei zoals nu het geval is.
Niet zó eenvoudig
Overigens is het niet zo, dat de
Gregoriaanse tijdrekening in principe
uitging van de eenvoudige regel: Pa
sen is de eerste zondag na de eerste
volle maan na de lente-evening. Het
kwam er wel op neer, maar het
eigenlijke systeem van de kalender
indeling en het bepalen van de paas
datum berust op zeer ingewikkelde
tabellen met eeuwigdurende cycli
van zondagsletters, epacten, gulden
getallen en lunaties. Uit deze zeer in
gewikkelde tabellen is een kalender
opgesteld waarin de paasdagen tot
het jaar 28400 zijn vastgelegd, maar
er zijn daarbij enkele fouten opge
treden.
Waarom is dit zo ingewikkeld ge
maakt?
In de Middeleeuwen had men in
verschillende landen uiteenlopen
de tijdrekeningen en jaarindelingen.
„v, tvarhttpn epn 70
Een afbeelding van Paus Gre-
gorius XIII, wiens wereldlijke
naam Hugo Buoncompagno luid
de. en die leefde van 1502 tot
1585. De afbeelding is gemaakt
naar een penning, die geslagen
werd naar aanleiding van de ka
lenderhervorming.
goed mogelijke overeenstemming te
bereiken tussen de kalender en de
jaargetijden, maar er liep van alles
mis omdat de kalenders geba
seerd waren op onvoldoende kennis
van de hemelverschijnselen en bo
vendien op allerlei traditionele in
hoofdzaak kerkelijke motieven, die
met de hemelverschijnselen bitter
weinig van doen hadden.
Aloigi Giglio
Ten tijde van Paus Gregorius XIII
werd in Rome opdracht gegeven aan
een commissie, een betere kalender
te ontwerpen, die aansloot bij de he
melverschijnselen, met name de zon
nestand, doch die tevens bepaalde
kerkelijke tradities en normen zou
eerbiedigen. Vooral deze laatste eis
heeft het ingewikkelde systeem van
de bepaling van de paasdatum ver
oorzaakt.
In 1577 werd het ontwerp voor deze
nieuwe kalender opgesteld, voorna
melijk dank zij de energieke en ver
nuftige arbeid van de Italiaan Aloigi
Giglio, in het latijn Lilius genaamd.
Over zijn leven is weinig bekend.
Men weet wel dat zij afkomstig was
uit Calabrië en in 1552 lector werd in
de medische wetenschap in Perugia.
Nog voordat hij zijn ontwerp aan
Paus Gregorius kon toezenden, over
leed hij op vrij jeugdige leeftijd. Het
ontwerp werd daarna aangeboden
door zijn broer Antonio.
Wij willen niet op allerlei techni
sche bijzonderheden ingaan, maar
alleen constateren dat Lilius er in
slaagde een kloppend geheel te ont
werpen dat vermoedelijk nog duizen
den jaren gehandhaafd kan worden.
Weliswaar zijn er de laatste tijd en
kele pogingen ondernomen om we
derom tot een kalenderhervorming te
komen, waardoor bv. het verschil in
de lengte der maanden zou kunnen
worden opgeheven en het ongemak
zou kunnen worden voorkomen dat
pen hcnaaldp datum van jaar tot
Cicto detfE-
pattc dclTan-
nodcüa cor-
Tetione 1*82.
Let
tere
Dni-
cali
Gior
nidel
racfc
O TTO BR E.
Alqual mancano diecc giof
niper cagione dclla corret
tione dell'anno folare.
xxij
xxj
xix
Vlij
V1J
vj
V
üij
b
e
A
c
d
xvij
16
xvj
17
XV
IJ
xiiij
Reimgij Epiicopi Öc Conref
rancitci Confef.dup.
Ion vlij, Ruftici,& Eleuthe-
rij mart, femid. cum com.
S. Marei Pap? 8c confef.8c
SS. Sergij, Bachi, Marcclli*
8c Apiueij marty.
met ue zonneverschijnseien en dus
de jaargetijden.
Invoering had veel voeten
in de aarde
De invoering van de Gregoriaanse
kalender heeft indertijd heel wat
voeten in de aarde gehad. In 1582
werd de Pauselijke bul uitgevaardigd,
waarin deze kalender van kracht
werd verklaard. Daarbij werd be
paald, dat, om zekere afwijkingen
tussen de lopende kalender en de he
melverschijnselen op te heffen, tien
dagen in de maand oktober van het
jaar 1582 dienden te vervallen en wel
de data van 5 tot en met 14 oktober.
Een oud kalenderblad uit dat jaar
hebben wij bij dit artikel gedeelte
lijk gereproduceerd. Men ziet daarop
de datum van 4 op 15 oktober over
springen.
In de Nederlanden, die toen juist
in hun bittere vrijheidsstrijd waren
gewikkeld mede op grond van gods
dienststrijd, heeft vanzelfsprekend de
invoering van de door Rome gedecre
teerde kalender heel wat tegenwer
king ondervonden. Officieel vond de
invoering hier pas in het begin van
de achttiende eeuw plaats. In Frank
rijk nam men de kalender reeds in
het jaar 1582 over, in Duitsland
duurde het in vele staten nog tot de
zeventiende eeuw.
Engeland, dat steeds weinig ge
neigd is geweest om mee te doen
aan internationale regelingen nog
steeds werkt men daar met eigen in-
houds- en lengtematen, andere
gewichten en een twaalftallig munt
stelsel, terwijl het verkeer er links
houdt ging pas in 1752 tot invoe
ring van de Gregoriaanse kalender
over.
In dit land moesten in dat jaar op
een gegeven moment elf dagen in de
kalender worden overgeslagen, om
bij te komen bij de rest van de we
reld. In verschillende steden ontston
den toen ernstige onlusten, waarbij
veel bloed vloeide, omdat vele geloof
den dat zij door deze kwestie van elf
levensdagen, van elf dagen loon en
van de vrije tijd in die dagen be
roofd werden. Overigens begint het
belastingjaar in Engeland nog steeds
op 6 april, hetgeen een overblijfsel
is van de vroeger in Engeland gel
dende kalenderindeling.
Zo hebben zich ook in andere lan
den vele moeilijkheden bij de invoe
ring van de Gregoriaanse kalender
voorgedaan en herinneren ook daar
nog allerlei gebruiken aan de voor
dien geldende kalenderindeling.
Vroeg en laat
Eerder zeide wij reeds, dat de
vroegst mogelijke paasdatum, 22
maart, in deze eeuw niet voorkomt,
en dat de laatst mogelijke. 25 april
deze eeuw alleen in 1943 voorkwam
Wij hebben dit jaar 25 maart als
vroege datum gemist. Deze datum
kwam wel voor in 1951. Bovendien
viel Pasen in 1940 nog vroeger, na
melijk op 24 maart en in 1913 zelfs
op 23 maart. Verder heeft deze eeuw
het met latere paasdata moeten doen.
Een gedeelte van een kalender
blad uit 1582, waarin wij de op
elkaar volgende data van 4 en
15 oktober ter verduidelijking
hebben omlijnd. Hier moesten
tien dagen worden overgeslagen
om de nieuwe kalender geheel
volgens de opzet te doen aan
sluiten bij de hemelverschijnselen
Een zeer late Pasen hebben wy dit
jaar op 22 april. Op diezelfde datum
zal Pasen nog vallen in 1973 en 1984,
maar later wordt het niet deze eeuw.
Het is wel later geweest: in 1905 en
1916 viel Pasen op 23 april, en het
eerste jaar van de nieuwe eeuw iof
is het toch het laatste van de huidi
ge?». het jaar 2000, geeft ons ander
maal een paaszondag op 23 april.
Nog later was het als gezegd in 19431
25 april.
Opmerkelijk is, dat de datum van
24 april deze eeuw niet voorkomt.
Voor de laatste maal viel paaszondag
op 24 april in 1859, en voor de eerste
maal zal dit weer het geval zijn in
het jaar 2011.
Schupoin het nauiv
Aloigi Giglio of Lilius.
aan wiens arbeid de bijzonder
knappe hedendaagse kalender-1
indeling te danken is geweest.
Waarschijn, ijk dit niet -~n
eigentijds, maar een veel later
vervaardigd portret.
Het is nog niet zover, dat er
voor de verkeerspolitie van
Neu-Ulm, de .Schupo", geen
droog brood meer te verdienen
valt, maar, mochten de experi
menten slagen, dan zal het er
binnenkort toch van komen. In
de voorstad van Ulm aan de
Donau neemt men op het ogen
blik proeven met een door het
alziende radaroog bestuurde
volautomatische signaalinrich
ting voor de verkeersregeling.
Neu-Ulm is het laboratorium ge
worden voor de Westduitse verkeers-
experts. Mocht bet experiment inder
daad slagen en daar is alle kans
toe dan zal het nieuwe systeem in
alle grote steden van de Bondsrepu
bliek toegepast worden Voorlopig
houdt de verkeerspolitie de taak om
te controleren of het systeem goed
werkt en vooral gedurende de eerste
maanden zal er nog wel eens een
foutje insluipen, dat dan onmiddellijk
door de politieman gecorrigeerd moet
worden.
Het systeem berust op de doeltref
fende samenwerking tussen radar en
het elektronische brein. De proefne
mingen worden genomen op het
drukste verkeersplein van Neu-Ulm.
Op de vier aanvoerwegen van het
plein zijn radarschermen aange
bracht die elk naderend voertuig af
zonderlijk registreren. Het aantal
voertuigen wordt, gescheiden naar
vier inritten, geteld. Het. elektronisch
brein verwerkt deze telling automa
tisch, constateert uit welke richting
op een bepaald ogenblik de grootste
verkeersstroom nadert en kiest ver
volgens eveneens automatisch
dat schakelritme in de kleuren
groen, geel en rood dat het gun
stigste verkeersverloop garandeert.
Zo krijgt de grootste verkeersstroom
de langste tijd het groene signaal.
Ook het in- en uitschakelen van de
installatie geschiedt, geheel automa
tisch. Een schakelklok zorgt ervoor,
dat gedurende de nachtelijke uren
met weinig verkeer alleen de gele
knipperlichten bij alle verkeerslichten
van de ..radarkruising" werken.
Wat gebeurt er nu met de ver-
keerspolitieman. die binnenkort uit
geschakeld dreigt te worden? Hij
heeft de (schrale) voldoening, dat
een waar wonder van techniek gevon
den moest worden om hem te vervan
gen. Bovendien kan hij zich troosten
met de gedachte, dat bij een even
tueel uitvallen van de radarinstallatie
AFRIKAANSE OPDRACHT
VOOR PHILIPS
Philips heeft uit Sierra Leone een
opdracht ontvangen voor de levering
van een uitgebreid straalzenderpro
ject met telex- en telefoonverbindin
gen. Er zullen in Freetown en an
dere steden volautomatische tele
fooncentrales worden geinstalleerd,
die erop berekend zijn gedurende de
eerstkomende jaren aan alle aanvra
gen voor aansluiting te kunnen vol
doen. In dit project is een uitbrei
dingsmogelijkheid voorzien voor de
behoefte gedurende de komende 20
jaar.
Valencia.
Advertentie
Ver koudheidsbacillen
zijn als de dood voor
Dit doosje betekentt
protektie tegen infektie
iets wat zeker mogelijk is er
toch weer een politieman nodig zal
zyn om het verkeer verder te regelen.
Voorzichtigheidshalve werden bij de
proefinstallatie televisiecamera's bij
de radarschermen ingebouwd, om op
een eventueel weigeren van de instal
latie voorbereid te zijn. Her, verkeer
kan dan vanuit de politiecentrale ge
regeld worden.
