DEENSE VORSTENZOON
WERD NOORS KONING
llffilfBBMr
Strijd tegen bedrog in
tv-reclame in Amerika
Boeren waren hoeders van
nationale waarden
1 1
BKO BA EEN VEILIGE KEUZE
Hongaarse zigeuners
nog stiefkinderen
7 Juni eeu historische datum
de nieuwe SKODA Combi staat voor U klaar
fmroi
„Donkere koffiebleek wijn
en helder witwas helblauw
LEIDSCH DAGBLAD MAANDAG 12 FEBRUARI 1962
(Bijzondere medewerking)
n
Het spreekt vanzelf, dat de verwarring van onafhankelijkheid en van
een grondwet nog vieren de Noren ieder jaar de zeventiende mei als de
„Dag der Grondwet" de opbloei van het nationalisme zeer stimuleerde.
De Noren ontdekten reeds kort na de verbreking hunner banden met
Denemarken, dat de Noorse boeren door de eeuwen heen de nationale
erfenis met zorg gehoed hadden. Daarom vestigde men de blik op het
platteland, toen het er om ging een nieuw Noorwegen op te bouwen. De
boeren bezaten immers de voor die opbouw onmisbare kracht en zin voor
onafhankelijkheid.
Het dient gezegd, dat het eerste Noorse romantische nationalisme meer
van idealisme dan van werkelijkheidszin was doortrokken. De schilders
begonnen de boerenbevolking uit te beelden in kleurige klederdrachten
bij de kerk of tijdens volksfeesten, maar vrijwel nooit tijdens het werk.
De schilderij, die in de vorige eeuw zeer veel succes oogstte, was de „Brui
loft in Hardanger". Gude, een bekend kunstschilder, s; hilderde het berg
en fjordenlandschap. De beroemde Tidemand vulde de boot met mooi
uitgedoste boeren. Later schreef de dichter Andreas Munch een gedicht
over dat onderwerp. De componist Halvdan Kjerulf probeerde zijn krach
ten eveneens op het thema. Onder de schrijvers, die schreven over het
sterk door hen geïdealiseerde boerenleven, moet vooral Björnstjerne
Björnson worden genoemd.
in Zweedse hand, bleek naarmate
de eeuw verstreek meer en meer
ongewenst. Hierbij kwam, dat
Noorwegen zich na 1814 economisch
flink ontplooide en dat zijn buiten
landse handel een factor van bete
kenis was geworden. Mede hierdoor
vielen de Noorse en de Zweedse bui
tenlandse belangen lang niet altijd
samen. Daarom werd in Noorwe
gen het verlangen naar een eigen
Noorse buitenlandse dienst steeds
krachtiger. Nationale zin, drang
Het ls merkwaardig, maar ook
begrijpelijk, dat echter juist
uit de boerenstand schrijvers
voortkwamen, die bij wijze van re
actie een heel wat realistischer
beeld gaven van het leven ten plat-
telande. Dit neemt niet weg, dat de
romantici der vorige eeuw al
waren zij eenzijdig en overdreven
de eer toekomt, de oude Noorse
tradities en zeden op de voorgrond
der belangstelling te hebben ge
bracht. Misschien was het enigs
zins ironisch van de geschiedenis,
dat die „boeren-renaissance" ont
stond juist toen het aloude boeren-
en vissersbestaan nieuwe banen be
trad, toen wegen en spoorwegen de
dalen en afgelegen districten open
den, toen ook in Noorwegen de
„verstedelijking" van het leven, de
vlucht van het land naar de stad
zich merkbaar begon te maken. Een
voorbeeld. De Noorse hoofdstad tel
de in 1860 ongeveer 60.000 zielen.
Bij de eeuwwisseling was dit aantal
gestegen tot 225.000.
Landelijke tradities
gehandhaafd
Meer dan in vele andere landen
bleven in Noorwegen de oude
landelijke tradities toch be
staan. Die tradities te hoeden en
te bewaren was men zag het in
Noorwegen vroegtijdig in van
groot belang voor de nationale idee
en de nationale eenheid. Reeds in
de jaren zestig der vorige eeuw ont
stonden zowel in de steden als op
het land verenigingen, die beoog
den de oude muziek, klederdrachten,
volksdansen en wat dies meer zij in
ere te houden. Oude kerken en
boerderijen werden gered van de
ondergang. Deze beweging werd in
de loop der negentiende eeuw steeds
krachtiger en is nog heden ten da
ge zeer actief.
De bom barst
Koning Haakon VII met zijn
gemalin Koningin Maud (En
gelse prinses) en hun zoontje
Olav, toen kroonprins, bij hun
komst in Noorwegen in 1905.
Koning Haakon stierf in 1957;
Olav werd zijn troonopvolger.
naar onafhankelijkheid en financi-
eel-commerciële overwegingen von
den elkaar en versterkten de be
weging voor algehele onafhanke
lijkheid.
Indien de Zweedse koning de teke
nen des tijds had verstaan, indien
hij begrepen had. wat de Noren
van hem verlangden, zou hij hen
op het „buitenlandse" pad stellig
een eind tegemoet zijn gekomen.
Hij antwoordde echter op alle pro
testen van Noorse zijde tegen het
buitenlands beleid met een min of
meer hoffelijk „NEEN". De ver
houding tussen beide landen en
tussen de Noren en hun koning
werd daardoor geleidelijk slechter.
Zwedens tegenwerking en gebrek
aan soepelheid stuwden de Noren
voort op de weg naar algehele on
afhankelijkheid.
Dit bleek onmiskenbaar, toen het
Noorse Parlement (het Storting) in
mei 1905 een wet aanvaardde, op
grond waai*van de Noorse regering
het recht verkreeg, een eigen con
sulaire dienst in te stellen. De
Zweedse koning weigerde die wet te
bekrachtigen. Het Noorse kabinet
trad af. Vergeefs poogde de koning
om een andere regering te vormen.
De buitenlandse politiek was
het grote struikelblok, dat de
Zweedse koning zijn functie
kostte. De nieuwe koning
alleen van Noorwegen!
won tijdens zijn regering
aller harten en sympathie,
omdat hij zich hield aan zijn
devies: „Alt for Norge".
Geen Noors staatsman of politicus
was bereid, het démissionaire ka
binet af te vallen. Het struikelblok
was en bleef het buitenlands be
leid.
Revolutionair besluit
Christian ia (zoals de Noorse
hoofdstad toen nog heette)
was in last. Tal van vergade
ringen werden belegd. Besprekingen
tussen vooraanstaande figuren uit
parlementaire, ambtelijke en zake
lijke kringen waren aan de orde
van de dag. Moest men toegeven?
Moest men zich neerleggen bij de
wil des konings? Mocht men dat
doen? NEEN EN NOOIT, dit was
het algemeen gevoelen. Toch moest
er iets gebeuren. Maar wat?
Het antwoord op deze vraag ver
nam de wereld op 7 juni 1905. Het
was een revolutionair antwoord. In
volledige overeenstemming met de
leden der afgetreden regering nam
he t Storting de beslissing om
„de Unie met Zweden onder een
gemeenschappelijke koning te ont- I
binden, daar de koning opgehouden
heeft als koning van Noorwegen te
handelen". In aansluiting op deze
beslissing verzocht het Storting aan
hel Démissionaire ministerie om als
„Voorlopig Bewind" de regering des
lands uit te oefenen tot tijd en wijle
een definitieve oplossing zou zijn
gevonden.
De Noren vonden dus, dat hun
koning „te weinig Noors" was en
verleende hem derhalve ontslag. De
oude vrijheidszin der Vikingers leek
nog eenmaal in volle kracht op te
leven. Zweden was natuurlijk in ho
ge mate ontstemd over de revolu
tionaire besluiten van het Storting.
De betrekkingen tussen Zweden en
Noorwegen werden uiterst gespan
nen. Gelukkig echter maakte Zwe-
den's verontwaardiging na enige tijd
plaats voor de bereidheid om tot
besprekingen te komen. Na moei
zame onderhandelingen kwamen de
Noren en Zweden tot overeenstem
ming wat betreft de opheffing van
de personele unie. De officiële be
kendmaking van deze overeenkomst
vond plaats op 26 oktober 1905.
Tijdens de onderhandelingen met
Zweden had het Noorse Voorlopig
Bewind reeds een volksstemming
georganiseerd. De uitslag was (voor
de Zweden!) overtuigend genoeg,
want 368208 kiezers spraken zich
Uit vóór en slechts 14 tegen ver
breking der banden met Zweden.
Een nieuwe koning
Noorwegen had zijn Zweedse ko
ning de toegang tot het Noor
se huis ontzegd. Wat nu te
doen? Een der eerste stappen van
het Voorlopig Bewind was een ver
zoek te richten tot de Zweedse ko
ning, dat inhield, een prins uit het
Zweedse koningshuis (Bernadotte)
aan te wijzen als koning van Noor
wegen. De Zweedse koning weiger
de. Toen waren de Noren weliswaar
viij in hun keuze, doch hun moei
lijkheden waren niet geringer ge
worden.
Er was namelijk een tamelijk
sterke en invloedrijke groep Noren,
die aan de uitroeping van een „Re
publiek Noorwegen" de voorkeur
gaven boven de verkiezing van een I
nieuwe monarch. Het voorlopig Be-
wind echter nam het standpunt in, j
dat zowel uit traditionele en histo-
rische als uit praktisch-politieke
overwegingen voortzetting van de
monarchale regeringsvorm te pre
feren was.
De Europese vorstenhuizen wer
den op de keper bekeken. Na enig
gezoek vond men een Deense vor
stenzoon, Prins Karei, de beste
troonkandidaat. Daarom verzocht
men hem, de Noorse koninklijke
waardigheid te willen aanvaarden.
Onmiddellijk stelde de prins zich
in verbinding met zijn grootvader,
Koning Christiaan IX van Dene
marken. Na van hem toestemming
te hebben verkregen, deelde Prins
Karei de heren in Christiania me
de, dat hij de Noorse kroon aan
nam. Hij stelde evenwel een voor
waarde: Hij verlangde een volks
stemming, want hij wilde onder
geen beding koning van slechts een
deel des volks worden.
Die volksstemming de tweede
van 1905 werd gehouden. Voor de
prins spraken zich uit 259563 kie
zers, tegen hem 69264 (voorname
lijk republikeinen).
Op 18 november volgde de offi
ciële koningskeuze in het Storting.
Met algemene stemmen wees de
Noorse volksvertegenwoordiging
Prins Karei aan als koning. Die
zelfde dag nog telegrafeerde Prins
Karei, dat hij van ganser harte de
nieuwe functie aanvaardde. „Ik zal
aanknopen bjj de middeleeuwse
Noorse koningstraditie", gaf hjj te
kennen, „en mij voortaan noemen
Haakon VII. Mijn zoon zal Olav
heten. Mijn devies en richtlijn zul
len zijn de woorden Alt for Norge
(alles voor Noorwegen)".
Op 25 november 1905 arriveerde
Koning Haakon, 23 jaar oud, met
zijn gemalin Koningin Maud teen
dochter van Koning Eduard VII
van Engeland) en hun tweejarig
zoontje Olav in Christiania (Oslo).
Kort nadien volgde zijn plechtige
kroning in de Nidaros Cathedraal
te Trondheim. Noorwegen was een
onafhankelijk en soeverein konink
rijk geworden.
Geliefde vorsten
Reeds kort na zijn troonsbestij
ging bleek, dat Haakon VII
het Noorse volk voor zich had
gewonnen. Zelfs onder hen, die op
grond van hun republikeinse over
tuiging tegen zijn komst waren ge
weest, vond hij spoedig trouwe me
dewerkers en vrienden. Trouwens,
Noorwegen ontplooide zich tijdens
Haakon's regering in snel tempo. De
jaren 1905—1940 en 1945—1957
staan met gulden letters opgete
kend in het boek der Noorse histo
rie.
In 1940 scheen het, dat Noorwe
gens opbloei zou worden afgesloten.
De Duitsers bezetten Haakon's land
en op 7 juni 1940 op de kop af
35 jaren na het aan de Zweedse
koning verleende onts'ag! verliet
de koning zijn land, omdat hij zyn
plicht niet meer kon doen zoals hij
dat wilde. Hij ging naar Engeland,
Koningin Maud's geboorteland.
Toen de Duitsers verslagen waren,
keerde Haakon terug naar Noorwe
gen. Dat was op 7 juni 1945! Met
recht is de zevende juni dus een
historische datum voor het Noorse
volk.
Bjj Haakon's terugkeer in 1945,
bij Haakon's jubileum in 1955 en
bij Haakons dood in 1957 bleek tel
kens weer, hoe gezien de vroegere
Deense Prins in zijn Noorse konink
rijk was. Want Haakon was er, an
ders dan zijn Zweedse voorganger,
in geslaagd om de Noorse harten te
veroveren. Hoe kwam dit? Kort ge-
zegd:Omdat Koning Haakon VII
zich had ingeleefd in de Noorse
geestesgesteldheid, omdat hij zich
de Noorse denk. en leefwijze eigen
wist te maken en omdat hij steeds
heeft gehandeld volgens zijn devies
„Alt for Norge', „Alles voor Noor
wegen'.
Het Noorse volk prijst zich ge
lukkig, dat ook Haakon's zoon, de
huidige Koning Olav, zich met al
zijn krachten van hart en geest
wijdt aan de belangen van zijn
volk. dat hem daarvoor erkentelijk
is. Evenals zijn vader staat Olav op
het standpunt, dat zijn onderdanen
Noors en Noren zijn, dat zij vóór al
les Noors en Noren willen blijven.
Advertentie
draagvermogen 400 kg - laadruimte met neer-
5ÈS5a^g geklapte achterbank: 150 x 100 x 80 cm - geheel
stalen carrosserie van 1 mm dikke staalplaat -
tpjl Super motor: 1221 cc - 47 pk -125 km/u.
H. ENGLEBERT N.V. - DOBBEWEG - VOORSCHOTEN - TEL. (01717) 2010"
Bal
DEALERS:
Autobedrijf V. A. REYS, Hoge Rijndijk 55, Zoeterwoude, tel. 22381
Automobielbedrijf L. C. OTTO, Herenweg 21, Noordwijk-B, tel. 2820
De held van het televisieverhaal vervaagde op de miljoenen
schermen in de Amerikaanse huiskamers en de opgewekte stem
van de omroeper kondigde aan: „Nu volgt een boodschap van
onze adverteerder."
Het beeld van de held nog vers in het geheugen, zagen de
kijkers plotseling een glazen pot met stomende koffie voor zich
op het scherm verschijnen. De omroeper lichtte enthousiast toe:
„U kunt het verschil niet alleen proeven, maar ook zien. Kijk
eens naar dat dikke, donkere brouwsel. Mmmmm".
Het dikke, donkere brouwsel is he
laas te licht bevonden door de fede
rale commissie voor communicaties
(FCC) in Washington, die er op toe
ziet, dat de argeloze Amerikaanse kij
kers niet misleid worden door listige
adverteerders.
Gebleken is namelijk, dat in plaats
van echte koffie, warme rode wjjn
was gebruikt bjj de opname, omdat
zoals een van de medewerkers ver-
Dit is het gebouw van het
Storting, het Noorse parle
mentsgebouw in Oslo.
klaarde, de wjjn „een betere, donker
der en rjjkere aanblik bood".
Zo kreeg een zekere zeepfabrikant
die sponsor is van een reeks tv-uit-
zendingen, laatst van de immer waak
zame FCC het bevel blauw voortaan
geen „wit" meer te noemen.
Een lid van de FCC verklaarde
hierover: „Zoals velen wellicht reeds
weten, ziet wit er zeer smoezelig uit
op tv". Een FCC-spion, een van de
velen die uitzwermen over de re
clamefilmstudio's in New York en
Hollywood, was er in geslaagd onge-
Dit herleefde nationalisme kon
geen vrede met de bestaande
Noors-Zweedse unie vinden. De
Noren wensten geen tweederangs
plaats binnen die unie. De koning
van Zweden ontzag de Noorse ge
voeligheden te weinig.
Het grote struikelblok bleek te
liggen op het terrein der buiten
landse betrekkingen. Wat in 1814
nog aanvaardbaar leek, te weten:
Noorwegens buitenlandse politiek
merkt de studio binnen te glippen,
overhemd bleek in feite een hel
blauw overhemd aan te hebben.
Schoolvoorbeeld
Een schoolvoorbeeld van misleidend
adverteren was de advertentieleuze:
„Hoe bestaat het, hiermee kan je
zelfs schuurpapier scheren". De FCC
kwam dit bedrog op het spoor door
het gezonde verstand en de grote do
sis achterdocht, waarover elk lid van
de commissie beschikt. Zonder de
zaak eerst te onderzoeken kreeg de
firma die deze superscheerapparaten
verkocht, bevel deze vorm van ad
verteren te staken. De zaak werd la
ter uitgezocht en toen bleek, dat men
een stuk plexiglas gebruikte, bespo
ten met een laagje zand. Hierop werd
een laag scheerzeep aangebracht,
waarna het scheerapparaat zijn werk
kon beginnen. Zonder scheermesje
zelfs, werd het zogenaamde schuur
papier kaalgeschoren.
Niet zó snel
De Amerikaanse televisiekijkers
zullen het voortaan ook zonder de
advertentie van een bepaald merk
neusdruppels moeten stellen, dat ver
ondersteld werd „twee maal zo snel
verlichting" te brengen.
Een FCC-onderzoeker rapporteer
de hierover: „Men ziet iemand door
de neus uitademen op een stukje
koud glas. Voor het gebruik van de
„vaporisator" beslaat het glas niet en
de omroeper zegt „Kijk, verstopt".
Daarop wordt de „vaporisator" ge
bruikt en de test herhaald. In enke
le seconden krijgt de proefpersoon
weer licht. Om dit effect te berei
ken is de neus van de proefpersoon
de eerste maal volgestopt met wat
ten, die voor de tweede test eenvou
digweg worden verwijderd. Heel een
voudig en in strijd met de wet".
Duizenden goedgelovige Amerika
nen kochten het middel om te erva
ren dat het niet zo snel werkte als
op de televisie.
Bijzondere banden
Een bandenfabrikant kreeg het met
de FCC aan de stok dankzij een
filmpje waaruit bleek dat zijn ban
den sneller tot stilstand kwamen op
een nat wegdek dan gewone ban
den. Bij nader onderzoek bleek, dat
de banden van de fabrikant alleen
een beter resultaat behaalden omdat
op hun baan een laag zwart zand
was gestrooid, terwijl op de weg
helft waarop de „gewone" banden
werden getest olie was gespoten.
Volgens FCC-functionaris Philip
Elman hebben de adverteerders altijd
wel een excuus klaar als zij betrapt
worden.
„Ze zeggen niet in te zien wat er
verkeerd is aan enige „onschuldige
overdrijving". Een adverteerder wees
erop, dat in tv-voorstellingen zoals
„Gunsmoke" of „Laramie" papierma-
ché decors worden gebruikt voor ge
bouwen, of dat de acteurs thee drin
ken in plaats van de voorgeschre
ven alcoholische drank", aldus El-
man. „Dat is een vreemd argument.
In de cowboyfilms tracht men geen
produkt te verkopen. Maar dat doen
deze adverteerders wel. Van nu af
aan zal ze dat niet meer door mid
del van trucjes lukken".
Boerenbevolking
teruggelopen van
50 tot 32 pet.
(Van onze Weense
correspondent)
De Hongaarse autoriteiten
doen hun uiterste best om de
zigeuners te integreren en zij
beroepen zich daarvoor op het
communistische parool, dat
iedereen het recht heeft op
arbeid, maar ook de plicht
daartoe. Maar deze plannen ge
lukken slechts voor een deel.
Aan de ene kant willen de meeste
zigeuners liever rondzwerven en ver
zetten zij zich tegen een vaste woon
plaats en vooral tegen vast werk op I
het platteland of in een fabriek. Aan
de andere kant echter houdt de be- j
volking nog altijd vast aan de vroe-
gere methode van discriminatie ten
opzichte van de zigeuners en ook
deze op hun beurt zijn niet bereid1
om zich met de andere bevolkings
groep te integreren.
Het dorpje Alsoszentmarom b.v. telt
1200 inwoners, van wie 680 zigeuners
zijn. De gemeente heeft twee scholen,
de ene met 42 kinderen van Hon
gaarse afkomst en de andere met
honderd kinderen van zigeuners. De
scheiding is er zo volstrekt, dat men
zelfs twee jeugdverenigingen moest
oprichten.
Wanneer de zigeuners zich ergens
zouden willen vestigen en b.v. in het
boerenbedrijf wilden werken, zouden
zij aangenamer en vooral ook gezon
der kunnen leven. Werkgelegenheid
op het platteland is er genoeg, want
in de laatste vijftien jaar vertoont
zich ook in Hongarije de trek naar
de grote stad, zodat de plattelands
bevolking terugliep van 50 tot 32 pro
cent. Hier zouden de zigeuners kun
nen inspringen, maar zij stellen hun
vrijheid boven alles.
Het gevolg is dat zij allerellendigst
leven Zij eten slechts tweemaal per
dag en hun „menu" bestaat dan uit
„letscho" (een soort paprika-stamp
pot zonder vlees), aardappels, bonen,
brood met suiker en vla. Deze vla
wordt gemaakt uit meel, water en
gist. De gezondheidstoestand is zeer
slecht en de meeste zigeuner-kinde
ren zijn dan ook te vroeg geboren.
Het gemiddelde gewicht bij de ge
boorte bedraagt 4 pond en 83 gram
in tegenstelling met een normaal ge
wicht van 6.4 of 6.6 pond.
