ZATERDAGSE PROBLEMEN
Unidad Independencia
Vierhonderd jaar geleden liad
Deventer kans op universiteit
utopisch stadje
uniek in de wereld
Plan van Rome gericht tegen
besmetting door nieuwe leer
Geslaagd experiment in Mexico
Speelpaatsen
voor kleine kinderen en was-
gelegenheden.
kind moet hebben. Op de vraag
aan de administrateur van deze
stad, doctor S. Dominguez, of ar
beiders die in de gevangenis heb
ben gezeten, uitgesloten worden bij
aanvrage om hier te mogen wo
nen, luidde het antwoord ontken
nend. „Kijk eens", zei dr. Domin
guez, „er is niet de minste reden
om iemand na het uitzitten van
zijn straf en wanneer hij werkt te
weigeren. Wij onderzoeken nie-
Wanneer een arbeidersfamilie
soms uit een achterbuurt in deze
stad komt wonen, wordt er door de
maatschappelijke werksters een
oogje gehouden op haar levensge
woonten. Ontdekt men wanorde in
het huis, of gaan de buren over
lawaai en een te luide radio kla
gen, dan wordt daarop door deze
werksters gewezen. Tegelijkertijd
wordt de huisvrouw in het sociale
centrum van de stad geleerd hoe
zij, met het oog op voedingswaar
den, hygiënisch en verstandig kan
koken zonder al te veel geld uit te
geven. In dit verband: in de win
kels in dit stadje, waarvan SS eige
naar is, worden alle levensmidde
len en goederen voor zeer lage prijs
verkocht, daar er geen winst be
hoeft gemaakt te worden, dat wil
zeggen: niet meer dan om de on
kosten te dekken. En alle koopwaar
is goed. Verder kunnen volwasse
nen, die nooit in de gelegenheid
zijn geweest om lezen en schrijven
te leren, dat nu doen: onderwijs
krachten staan gratis ter beschik
king.
Wie artistieke aanleg heeft, kan
lessen in acteren, volksdansen of
anderszins krijgen. In de fraaie
tentoonstellingszaal zijn voortdu
rend waardevolle tentoonstellingen
var. Mexicaanse of andere meesters.
Er is een moderne schouwburg om
van te watertanden en bovendien
een openlucht-theater en een
prachtige bioscoop.
Jeugd
De opgroeiende jeugd behoort tot
jeugdclubs en de leden dragen uni
formen. Die van de jongens zien
ei wat militair uit. Het effect is,
Waarvoor gevochten is
Dank zij president Lopez Mateos
en de directeur-generaal "van het
Mexicaanse instituut voor sociale
verzekeering. B. Coquet, heeft zich
toen kunnen verwezenlijken wat
men nu „Unidad Independencia'
noemt en waarin alles is verwerke
lijkt waarvoor in de Mexicaanse re
volutie van 1910 zo hard is gevoch
ten.
In deze „stad" met 2.500 woningen,
waar 15.000 mensen wonen, is be
reikt wat men met alle revoluties
tracht te bereiken. „United Inde
pendencia" is een uitdrukking van
de gedachten der Mexicaanse revo
lutie.
Vergun ons u rond te leiden over
dit terrein, dat 330.000 vierkante
meter beslaat en waarvan 2 pro
cent door gebouwen wordt ingeno
men en 68 procent door park en
tuingrond, terwijl de rest voor stra
ten en parkeerterreinen is gebruikt.
De stad ligt maar 300 meter ver
wijderd van de presidentiële parti
culiere woning in het allerbeste dis
trict van de stad, heerlijk buiten,
met fraai uitzicht op de bergen,
met vogels en frisse boslucht.
De architecten hebben met grote
zorg elke kans op monotonie die
men in moderne steden vindt en
zeker in goedkopere districten ver
meden. De indruk is die van een
voorstadje waar tussen huizen van
allerlei formaat, hoogte en styl
scholen, een bioscoop, een biblio
theek, twee kinderbewaarplaatsen,
een openlucht-theater, een kliniek
enz. liggen. Er staan hypermoderne
hoge ritte flatgebouwen, er staan
kleine dubbele hulzen die het ka
rakter van een particuliere woning
hebben en huizengroepen met drie
of vier appartementen.
Eén voorwaarde
De enige voorwaarde die gesteld
wordt om in deze stad te mogen
wonen is dat men tenminste één
ZELFS de kleinste Hollandse
binnenhuisjes krijgen hun
wekelijkse beurt!
Dat staat als een paal boven
water in een land, waar de vrou
wen om haar kraakzindelijkheid
bekend staan.
Ge moet op de zaterdagmor
gen maar eens rondkijken en ge
ziet, dat er geen moeite gespaard
wordt, om alles voor de zondag
helder aan kant te hebben.
Dat is een ingeroeste, eeuwen
oude eigenschap van onze huis
vrouwen, die zich dood-ongeluk -
kig voelen, als er op deur of
raam nog een spatje te beken
nen is.
IT eigenaardige schoon-
maakcomplex heeft altijd
Dmaakcomplex
m'n grootste bewondering
getrokken
Want er behoort een tomeloze
energie toe, iedere week opnieuw
met spons en zeem tegen de ver
vuiling te velde te trekken en de
schoonheid te laten zegevieren.
Wat de huisvrouwen betreft, is
er geen actie „Opgeruimd staat
netjes" nodig. Ze weten wat het
„eigen-goed" toekomt en willen
niet onderblijven voor wat de
buurvrouw doet.
Ze poetsen tot de ramen als
blanke spiegels zijn, waarin ze
zichzelf kunnen bekijken.
Dè,n is 't naar haar gevoel pas
in orde en kunnen ze rustig sla
pen gaan.
VOOR héél veel mannen,die
tegenwoordig met gekruis
te armen de zaterdagmor
gen doorbrengen, moet 't een
vreemde gewaarwording zijn de
vrouwen zo nijver aan het werk
te zien.
Ze zitten als pasja's toe te kij
ken en vragen zich ongeduldig
af, wanneer er nu eindelijk aan
die boenpartij een einde komt en
Zaterdag 11 november 1961
Over dertien jaar viert de Leidse Universiteit, de oudste in
den lande, haar vierde eeuwfeest. Ongetwijfeld zullen grootse
festiviteiten bij die gelegenheid in brede kring de aandacht
vestigen op de belangrijke cultureel-wetenschappelijke functie
van „Leiden" in de loop der eeuwen.
Er heeft echter een kans bestaan, dat Leiden niet de oudste
universiteit van Nederland geweest zou zijn: in 1561, dus thans
vier eeuwen geleden, is er sprake geweest van de vestiging van
een universiteit in Deventer, de stad die zich juist de laatste
jaren zo heeft beijverd om een nieuwe universiteit te mogen
huisvesten.
In Rome werd namelijk overwogen, in de toen zeer belangrijke
stad aan de IJssel een universiteit te stichten teneinde te voor
komen, dat de jongelingschap in de Nederlandse gewesten voor
studie naar het buitenland zou trekken en daar „besmet" zou
worden door ketterse denkbeelden. Veel verder dan een eerste
overweging is dit plan nooit gekomen, en het zou overigens
twijfelachtig zijn geweest of een eventuele instelling op deze
basis in stand zou zijn gebleven na het verwerven van de zelf
standigheid der Nederlanden.
Niettemin is het interessant kennis te nemen van de omstan
digheden, waarin dezer dagen vierhonderd jaar geleden een
eerste poging werd gedaan om in Nederland tot de stichting van
een universiteit te komen.
Trainerend verzet
Wij schrijven 1561. In de hei
lige stad, die nog steeds niet her
steld is van de plunderingen van
de troepen van keizer Karei V, ze
telt paus Pius IV, die zijn best doet
èn het gezag van de Kerk èn het
aanzien van Rome te herstellen.
Beide hebben geleden in de voor
afgaande jaren, maar een nieuwe
tijd begint zich af te tekenen. Maar
ook die nieuwe tijd is niet zon
der zorgen, want in tal van lan
den hebben grote groepen gelovi
gen zich losgescheurd van de Kerk.
Reeds in 1545 is in Trento de
negentiende algemene kerkvergade
ring bijeengeroepen om maatrege
len te nemen tegen de zich voort
durend uitbreidende ketterse bewe
gingen, maar de prelaten schieten
niet hard op. Zij zijn nu al zestien
jaar aan het beraadslagen, telkens
met lange onderbrekingen.
Derde universiteit
In een der Romeinse paleizen
heeft bisschop Comendon, pas be
noemd tot pauselijke huntius bij het
hof van de keizer en uit dien hoof
de aangewezen om het concilie
weer bijeen te roepen, de maal
tijd gebruikt bij Francisco de Var
gas, die indertijd door Keizer Ka-
rel V is aangewezen om hem te
Trento te vertegenwoordigen en die
nu in dienst staat van diens zoon
Philips II, Koning van Spanje.
Zij zijn in een gesprek gewikkeld
over de doeleinden van het conci
lie en hun gedachten gaan uit naar
de toestand in de Nederlanden,
waar Margaretha van Parma als
landvoogdes regeert namens de
koning, van wie zij een halfzuster
is. Zij is geen krachtige figuur,
leent teveel het oor aan de edelen
die de nieuwe leer aanhangen. Daar
moeten maatregelen getroffen wor
den, willen de Lage Landen niet
voor goed verloren gaan voor de
Kerk. De nuntius vraagt de am
bassadeur of hij hem wil introdu
ceren bij de koning, want hij wil
hem een plan voorleggen. Een plan
tot bestrijding van de nieuwe leer
in de Nederlanden.
Dat plan is even eenvoudig als
doeltreffend: er moet een derde
universiteit gesticht worden om te
voorkomen, dat de jongelingschap
naar het buitenland trekt en daar
besmet wordt met verkeerde denk
beelden. Die school moet komen,
zo meent hij, binnen de stad De
venter, sedert kort wederom zetel
van een bisschop.
Er zijn maar twee universitei
ten in dit uitgestrekte en dicht
bevolkte gebied: die te Leuven se
dert 1425 en die te Dowaa:
(Douai) sedert enige jaren. Beide
liggen ten zuiden van de grote
rivieren. Er moet er ook een komer.
ten noorden daarvan en daar is
Deventer de belangrijkste stad. De
ambassadeur belooft de koning te
zullen schrijven over dit onderwerp.
Hij doet dit inderdaad. Maar uit
de wijze waarop hij dit doet kan
men afleiden, dat het plan geen
al te diepe indruk op hem heeft
gemaakt, want hij doet het onder
werp af in eenpost
scriptum onder een lange brief over
een geheel ander onderwerp. Hij
schrijft die brief op 7 november,
maar verzendt hem niet terstond.
Twee dagen later komt de secreta
ris van de nuntius bij hem om
hem aan het verzoek van zijn chef
te herinneren. Dan voegt hij aan
de brief de volgende woorden toe:
P.S. Op de 9e heeft m|j secreta
ris Tholomeo op bevel van Z.D.
reeds medegedeeld, dat bisschop
Comendon, een van hen die in
Duitsland waren om tot deelne
ming aan het doncilie uit te no
digen, een bericht over Vlaande
ren had, dat deze staten wat de
godsdienst aangaat zich in zulk
een slechte staat bevinden, dat zij
gemakkelijk, wanneer zy geen ge-
neesmiddel hebben, die nieuwigheid
zouden kunnen volgen, en dat het
nuttig zou zyn een bisschoppelijke
school of universiteit te Deventer
te stichten, vooral nu het nieuwe
bisdom van grote betekenis inzake
organisatie en leer is, en daarbjj
te verbieden, dat studenten buiten
deze staten van Uwe Majesteit gaan
om niet met ketterijen te worden
besmet
Dan gaat het post scriptum ver
der over weer een ander onder
werp: tenslotte eindigt het met
de mededeling, dat de nuntius ver
zocht heeft de koning over een en
ander te mogen spreken. Dat is
alles.
Hertogin van Parma
De brief wordt door een diplo
matieke koerier naar Madrid ge
bracht. De koning neemt geen
beslissing, maar zendt het epistel
of wellicht een afschrift er
van naar Brussel, waar men
over een en ander beter oorde
len kan. Daar immer regeert zijn
halfzuster, de hertogin van Par
ma. De koning heeft haar naar dit
gebied gezonden, omdat zij Neder
landse van geboorte is. Zij is een
kind van Karei V en van de on
gehuwde behangersdochter Janneke
van Gheynst uit Oudenaarde. Maar
Margaretha weet in feite niets van
de toestanden in de Nederlanden,
want zij is reeds op zevenjarige
leeftijd naar Italië gebracht om
.rich te verloven met Alexander de
Medici, een neef van paus Clemens
VII. De Nederlandse taal is zij
vergeten r zelfs het Frans spreekt zij
met moeite. Wel is zij een trouwe
dienares van de Kerk, want Igna
tius de Loyala is haar godsdienst-
leraar en biechtvader. Het vraag
stuk gaat haar dus wel ter harte,
maar ook zij neemt geen beslis-
sing zonder haar voornaamste raad-
gever te raadplegen.
De raadgever is Antoine Perre-
not, een zeer scherpzinnig Frans
man, die gestudeerd heeft te Pa-
rijs, te Padua en te Leuven. Hij is
bisschop van Atrecht en Sabina,
aartsbisschop van Mechelen en van
Besangon en kardinaal van Gran-
veile. Hij is in 1550 zijn vader op
gevolgd als staatssecretaris en groot
zegelbewaarder van Karei V, maar
na de troonsafstand van de ouds
vorst heeft zijn zoon hem naar de
Nederlanden gestuurd om de land
voogdes bij te staan in alle staats
zaken. Hij is derhalve de aangewe
zen man om van raad te dienen,
Trouwens, aartsbisschop van
Mechelen is primaat over de ge
hele Nederlandse geestelijkheid.
Geen haasl
Maar Granvelle heeft geen haast,
Hij heeft andere zorgen aan zijn
hoofd. Zijn vriendschap voor dt
landvoogdes is verkeerd in vijand
schap, nadat de edelen haar heb
ben ingefluisterd, dat hij zich verzei
tegen haar streven om Piacenza, dat
door troepen van Philips is bezet
weer in bezit te krijgen. Zij wan
trouwt Granvelle sedertdien en de
samenwerking is ronduit slecht. De
kardinaal neemt tenslotte ontslag en
vertrekt naar zijn bisschoppelijk pa
leis te Besangon met medeneming
van zijn zeer omvangrijke archief,
waarin zich ook de brief met het
post scriptum van Vargas bevindt
De kardinaal blijft niet langer dan
een jaar in de Franse stad, want
Philips benoemt hem reeds in 1565
tot gezant te Rome en in 1579 tot
minister en president van de Raad
voor Nederlandse Zaken. Hij sterft
in 1586 te Madrid.
In archief
Enige eeuwen later vindt de
starsarchivaris van Besangon hel
archief van Granvelle terug en
maakt daarvan melding aan d<
Franse regering, die een commis
sie benoemt met de opdracht deze
historisch zo belangrijke stukken
voor publikatie gereed te maken,
Het gevolg is dat in 1844 by de
Impremenie Royale te Parijs een
zeer omvangrijk werk van de per
sen komt onder de titel „Papier;
d'Etat du Cardinal de Granvelle
d'apris les manuscrits de la biblio-
thèque de Besangon, publie's sousla
direction de M. Ch. Weiss". Daarin
vindt men op bladzijde 412 van deel
V het in het Spaans gestelde post
scriptum van Vargas anno 1561
waarin de stichting van een uni
versiteit te Deventer wordt aanbe
volen, lang voor die te Leiden (als
oudste en van oorsprong protestant
se) tot stand kwam derhalve.
Het gedenkwaardige post
scriptum luidde in letterlijke
tekst als volgt:
P.S. Somos a IX, ya me\
comunicado el secretarie
Tholemeo por orden de S.S.
que el obispo Comendon,
uno de los que fueron por
Germania a combidar para
el concilio, aviso de Flandes
que aquellos estados estan
en tam malos terminos por
lo de la religion, que facil-
mente a' no haver remedio
se podria seguir novedad,
que seria alguno hazer una
escuela obispado o' universi-
dad en Deventria, especial-
mente agora que el mievo
obispado es de grande
authoridad, bondad y doctri-
na, y justamente impedir que
ningunos studiantes salgan
fuera de aquellos estados de
V.M. por no contraminarse
en heregias
Pagina 4
ze hun bakje koffie kunnen in
casseren, waarop ue op hun vrije
morgen recht menen te hebben.
Ze moeten geduldig zijn. Want
de vrouw laat zich door hun ge
zeur niet van de wijs brengen:
eerst de boel aan kant, voordat
de inwendige mens aan z'n trek
ken komt.
DAT zijn zaterdagse huise- f
lijke problemen, die niet
aan de orde waren, toen er i
nog zes dagen in de week ge- i
werkt werd. i
Maar de koffie smaakt des te J
beter als alles aan kant is en er
niets meer te beredderen valt.
Dat is dan een goed besluit f
van de week en het kan de hui- f
selijke vrede slechts bevorderen.
Ach: waren alle mannen óók f
zo netjes! 4
In w&t voor ideale maatschap- i
pij zouden we d&n leveni
FANTASIO J
Toezicht
Een van de talrijke tuinen in
het droom'-stadje Unidad In-
dependencia.
dat deze volksjongens de eerste
distantie tot zichzelf winnen. In dit
uniform voelen zij zich als het ware
(Van onze correspondent in Mexico)
Weinig mensen zullen ooit de geweldige dynamiek van een
revolutie in statische vorm hebben aanschouwd. Mexico biedt ech
ter zo'n curiositeit en het is het meest indrukwekkende revolu
tionaire „monument" dat men ergens ter wereld kan aanschou
wen. Want het merkwaardige van zich ontwikkelende landen is
niet alleen het ontzaglijke contrast in levenspeil, maar pok dat
daar, waar de sprong wordt gemaakt, de zogenaamde „ontwik
kelde" landen ver voorbij worden gestreefd.
mands antecedenten. Temeer niet,
daar juist opvoeding onze bedoeling
is. De idee van deze stad is om
de levenswijze van de arbeiders om
hoog te brengen. Vandaar ook dat
hier niet alleen laag bezoldigden
wonen, maar ook doktoren en ad
vocaten en families die sociaal ho
ger op de ladder staan en met hun
manier van leven een gunstige in
vloed uitoefenen. Wij hebben in dit
ene jaar van ons bestaan al werke
lijke integratie bereikt tussen beide,
er na enkele maanden past zich de
sociaal lagere klasse aan de goede
manieren en gewoonten van de ho
gere aan".
Maar dit gebeurt niet helemaal
vanzelf. Het :s op dit punt waar de
grandioze hulp van SS begint: de
tactvolle leiding en controle via 350
man personeel door SS en rege
ring betaald en van. wier diens
ten de inwoners gratis gebruik ma
ken. Tot deze staf behoren onder
meer 20 doktoren (merendeels spe
cialisten), een psychiater, psycho
logen, verpleegsters, maatschappe
lijk werksters, onderwijskrachten,
sportleraren, bewakers, personeel
voor winkels en zelfbedieningswin
kel. post- en telegraafkantoor,
theaters, jeugdclubs en ex biblio
theek.
waarvan alle lasten in 50 jaar be- Wat intussen de Europeaan uit
taald zullen zyn, een jaar gefunc- een „ontwikkeld" land betreft, die
tioneerd heeft, kan men al zeggen deze „Unidad Independencia" be-
dat het experiment een succes is. zoekt: by het heengaan betrapt hfl
De daar wonende arbeidersfamilies er zichzelf op voortdurend „fantas*
gaan zienderogen vooruit op elk tisch" te mompelen en: „Dat moes*
plan. De mensen wonen er en dat ten ze in ons land ook eens doen.
Neem het Mexicaanse systeem
van de „seguro social" (SS), de so
ciale verzekering. Het is een der
meest vooruitstrevende ter wereld
en de Europeaan die dat systeem
uiteengezet krygt, schudt aanvan
kelijk sceptisch zyn hoofd, nauwe
lijks gelovend aan wat op hem de
indruk van „utopia" maakt.
De Mexicaanse arbeider, die
maandelijks zijn sociale verzeke
ring betaalt daarin bijgestaan
dooi regering en werkgever ver
schaft zich daarmee het recht op
niet alleen ouderdomspensioen en
hulp en protectie voor vrouw en
kinderen na zijn dood, maar ook
onmiddellijk gratis gebruik van alle
medische diensten, incluis operatie
en ziekenhuis. Bovendien: een
enorme verscheidenheid van op
voedkundige programma's. De
vrouw van de verzekerde arbeider
kan evenals hijzelf en zijn kinderen
gratis lessen in lezen, schrijven,
kinderverzorging, koken, hygiëne,
eerste hulp, alle vormen van kunst
en kunstnijverheid krijgen.
Bovendien heeft SS voor zijn le
den in de hoofdstad van Mexico
al zes grote projecten van woning
bouw uitgevoerd, waar de mensen
goedkoop en comfortabel kunnen
leven. In 1959 kregen de vermaar
de Mexicaanse architecten A. Prieto
en I. M. Gutierrez opdracht om
voor SS een nieuw huizencomplex
(het zevende) te bouwen. Ditmaal
moesten echter alle diensten, die
SS aan zijn leden ter beschikking
stelt, in de uitvoering van het pro
ject worden opgenomen.
Geconstateerd was namelijk dat
de arbeiders die in de moderne wo
ningen van SS trokken, er niet al
tijd het vereiste onderhoud aan be
steedden, minder uit onwil dan als
gevolg van een opvoedingstekort. De
drijvende gedachte achter het
Mexicaanse systeem van sociale
verzekering is juist opvoeding van
het volk waardoor de levensstan
daard kan verbeterd worden. En
aldus ontstond de idee om de be
woners van deze huizen-complexen
een zekere leiding te geven en het
onderhoud ervan onder controle te
hcuden.
hun eigen meerdere als behorend
tot een geheel waarvoor zij mede
verantwoordelijk zijn. Hun optre
den begint daardoor overeenkomstig
tc worden met dat, wat men van
een welopgevoede jongeman ver
wacht. En gebeurt het dat een of
andere knaap een meisje op een
onbehoorlijke manier lastig valt,
dan is de waarschuwing dat hij
zijn club-rang of -uniform kan ver
liezen voldoende om hem weer in
het gareel te brengen.
„In onze stad", zei dr. Dominguez,
„komen geen delinquenten voor,
noch diefstallen en dergelijke. Wij
leven hier samen in ideale omstan
digheden". Geen wonder: moeilijke
kinderen, die gewoonlijk ouders met
problemen hébben, worden er op
school direct uitgepikt en door de
psychologen behandeld, evenals
daarna de ouders.
De moeders met baby's kunnen
die, als zij willen werken, naar de
bewaarplaatsen brengen, waar ze
door getraind personeel de best
denkbare verzorging krijgen. De
kinderbewaarplaatsen zijn ideaal
gebouwd. In de eetzaal voor de
kleintjes tot zes jaar vindt men een
rij in vlekvrij staal uitgevoerde,
laaggeplaatste gootsteentjes met
schuif kastjes daaronder. De kinde
ren leren namelijk meteen hun
eigen plastic eetgerei af te wassen
en netjes op te bergen. Voor de
kinderen die 's middags slapen is er
een afdeling waar rubber matrasjes
op de smetteloze grond liggen. Kin
dertoiletten zijn allemaal op lage
maat gemaakt.
Een succes
Nu deze „Unidad Independencia",
geldt ook voor de beter gesitueer-
den zó graag (met alle facilitei
ten, tot een zwembad toe, naast do
deur!) dat ze met tegenzin naar
het centrum van de hoofdstad
gaan. Er heerst rust (o wonder,
geen luide radio's harmonie en
een geest van over en weer helpen.
Uiteraard heeft dit hele project
het eerste en enige van deze
aard in de wereld een enorme
belangstelling gewekt. Waarnemers
uit alle mogelijke landen, tot India
toe, zijn hier geweest om het expe
riment te bestuderen, dat wel in
talloze landen, zeker in heel Zuid-
Amerika, zal worden nagevolgd. De
Mexicaanse regering heeft reeds tot
de opzet van een soortgelijke hui
zencomplex besloten en het is de
bedoeling die ook op andere plaat
sen in het land te bouwen. Daarbij
zullen de reeds vijf bestaande oude
re complexen nu ook van dezelfde
leiding en controle worden voorzien,
