GROFSMEDERIJ VIERT
125-JARIG BESTAAN
LUCKY...
THE REAL
INTERNATIONAL
CIGARETTE
LUCKYIN NEDERLAND I.25
LUCKY
STRIKE
Dynamisch bedrijf is nog steeds
georiënteerd op de scheepsbouw
BELANGRIJKE INDUSTRIE IN LEIDEN JUBILEERT
William Archibald Bake nam in
1836 initiatief tot oprichting
Ambtelijke
vergissing
Haagse wil geen kantoorpand
naast haar villa in Zorgvlied
Tweedaags feest
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 25 augustus 1961
Vierde blad no. 30435
Een van de belangrijkste industrieën in Leiden
gaat volgende week jubileren. Op 31 augustus
1836 vond n.l. de juridische geboorte plaats van
een onderneming, die tegenwoordig als de N.V.
Koninklijke Nederlandsche Grofsmederij en in het
binnenland en in het buitenland grote bekendheid
geniet. In de afgelopen 125 jaar verrezen er zowel
op het terrein aan de Zuidsingel als op een stuk
grond in „De Waard", onder de rook van Leider
dorp, enorme fabriekscomplexen, waar het iedere
dag opnieuw bruist van activiteit. Wie er ooit
geweest is moet wel tot de conclusie zijn gekomen
dat de Grofsmederij een bijzonder machtig bedrijf
is. Opgericht met een maatschappelijk kapitaal
van f. 200.000 en een personeelssterkte van 80
man is de „Grof" uitgegroeid tot een onderneming
met een maatschappelijk kapitaal van f. 10.000.000
(waarvan geplaatst f. 3.200.000) en een werk
nemersaantal van 670.
Het initiatief voor de stichting: van dit industriële bedrijf, dat dus niet uit de
ambachtelijke sfeer is voortgekomen, is uitgegaan van de luitenant-kolonel der
artillerie William Archibald Bake. Deze militair werd ook de eerste directeur, een
functie die hij slechts vier jaar heeft vervuld. Al bij de oprichting van de „Grof"
had Bake het oog gericht op de spoorweg AmsterdamHaarlem, die toen in voor
bereiding was en hij maakte er onmiddellijk werk van de levering van de rails
in opdracht te verkrijgen. Dit is hem weliswaar gelukt, maar de prijs, die hij kon
bedingen was zeer laag en bleek in de praktijk verliesgevend. Bovendien had
men de fabricage niet direct onder de knie en kon men dus niet op tijd leveren.
Om de boete niet teveel te laten oplopen heeft de Grofsmederij toen een
gedeelte in Engeland besteld. Het resultaat van deze minder prettige geschiedenis
is geweest een verlies van ongeveer f. 50.000. De verhouding tussen de commis
sarissen en de directeur was zo gespannen, dat Bake al in 1840 zijn ontslag nam.
pen. Dit besluit heeft er toe geleid, dat
binnen enkele decennia het aanzien en
het karakter van de onderneming volko
men veranderden. Het succes met deze
sleephelling was zo groot, dat men in
1880 besloot zelf schepen te gaan bou
wen.
Weer enkele jaren later werd de fa
briek uitgebreid met een timmermans
werkplaats en een gieterij, waardoor het
bedrijf in staat werd gesteld stoomsche
pen tot in alle onderdelen in eigen be
heer te bouwen. Daar de ligging van
het bedrijf aan een nauw en niet ge
makkelijk bereikbaar vaarwater bepaald
niet gunstig was hebben commissarissen
en directie na ongeveer vjjftig jaar
van voorspoed moeten besluiten het bou
wen van schepen te staken.
Er kwam evenwel in het begin van
deze eeuw een nieuwe kettingfabriek
op het terrein „De Waard" aan de rand
van de stad. Deze fabriek breidde zich
hoe langer hoe meer uit. Gedurende de
oorlosgjaren werden hier clandestien
voorbereidingen getroffen voor de fabri
cage van een nieuw produkt: krukassen.
Deze krukassen zijn van het middelzwa
re type dat in diesel-elektrische locomo
tieven en in scheeps-dieselmotoren
toegepast wordt. Na de oorlog werden
ook de gieterü en vervolgens de con
structiewerkplaatsen naar „De Waard"
overgeplaatst. Met zijn ankers, kettin
gen, stevens, roeren en krukassen is de
Grofsmederij nog steeds sterk op de
scheepsbouw georiënteerd.
De laatste ontwikkeling heeft be
trekking op de fabricage van pijpflen-
zen voor de olieindustrie. In een gloed
nieuwe fabriekshal dezelfde waarin
Moeilijke periode
Na deze ontslagaanvraag brak er voor
de Grofsmederij een moeilijke periode
aan. Mede door het verlies op de rails
was er een ernstig tekort aan kapitaal,
waarin men door leningen voorzag. Men
begon van alles aan te pakkeneen
ijzeren oranjerie voor Koning Willem I
dezelfde vorst, die in 1836 de op
richtingsplannen van Bake had goedge
keurd ijzeren ledikanten voor het le
ger. lichters en een ijzeren trekschuit.
Het meest blhvende succes had men ech
ter met de toeleveringen aan de scheeps
bouw, waaronder in het begin vooral an
kers. Trachtte men m 1840 ankerket
tingen te produceren pas tien jaar later
gelukte het een ketting te vervaardigen,
die aan alle eisen voldeed. Sindsdien
hebben de kettingen mét de ankers on
onderbroken deel uitgemaakt van het
produktie-schema.
In het jaar 1850 verkreeg het bedrijf
het predikaat „Koninklijk" en in 1862
werd. onder leiding van een nieuwe di
recteur, de fabriek aan de Zuidsingel
grondig gereorganiseerd. De meeste op
drachten kwamen m deze periode uit
Indië.
In 1870 heeft het niet veel gescheeld
of de onderneming moest worden opge
heven, zo groot was in dat jaar de
economische terugslag. Geruime tijd
heeft men in dubio verkeerd of men
het bedrijf al of niet zou voortzetten.
Ommekeer ten goede
De ommekeer ten goede kwam als ge
volg van een besluit een sleephelling
te bouwen voor de reparatie van sche-
Een sfeervol beeld van de dyna
miek in de kettingfabriek van het
jubilerend bedrijf.
op 31 augustus a.s. de gasten zullen
worden ontvangen worden deze flen
zen door een aantal speciale machines
bewerkt Het resultaat van de gehele ont
wikkeling is een grote veelzijdigheid en
elasticiteit.
Wat de export betreft deze bedraagt
op het ogenblik ongeveer vijftien procent
van de totale omzet. Italië is een van
de belangrijkste afnemers maar er wordt
uiteraard nog naar tal van andere lan
den geëxporteerd.
LUCKY STRIKE ...wordt in practisch alle landen ter wereld gerookt
LUCKY STRIKE ...vliegt op haast alle internationale luchtlijnen mee.
LUCKY STRIKE ...vaart op schier alle passagiersschepen ter wereld met.1
Een ambtelijke vergissing, die in
Wenen in de loop van 1849 werd ge
maakt. had voor de Grofsmederij
een belangrijk gevolg. In het jubi
leumboek van de jubilerende onder
neming lezen we, dat de fabriek in
dat jaar een hoopvolle groei ver
toonde. Het keerpunt van verlies in
winst was nabij en de ijverige direc
tie knoopte in binnen- en buiten
land belangrijke relaties aan. Er
werd druk gecorrespondeerd met
Rusland, Pruisen en Oostenrijk,
want de Grofsmederij had een pro
dukt aan te bieden, waarvan de kwa
liteit tot buiten de grenzen bekend
begon te raken: scheepsankers en
smeedstukken voor de scheepvaart,
speciaal voor de oorlogsmarine. Onze
eigen Koninklijke Marine was sinds
1842 een goede afnemer van deze
produkten een referentie, die de
directie bij haar offertes stellig niet
ongenoemd liet. De onderhandelin
gen met de Keizerlijke Oostenrijkse
Marine leken te zullen slagen. In de
loop van 1849 arriveerde in Leiden
de brief waarin de dubbelmonarchie
de Leidse ankers bestelde. Maar er
ivas iets vreemds met de brief aan
de hand. Hij was gericht aan de di
rectie van de Koninklijke Ne
derlandsche Grofsmederij, Anker- en
Kettingfabriek. De briefschrijver had
het predikaat .Koninklijke" ten on
rechte gebruikt, maar het ivas een
strelend predikaat. Misschien was
het de aanleiding tot een stap die
men wellicht al enige tijd overwoog.
Vast staat in ieder geval dat direc
tie en commissarissen na ontvangst
van de brief besloten het predikaat
.Koninklijke" aan te vragen. Het
verzoek had inderdaad succes, want
op 27 maart 1850 deelden commis
sarissen tijdens de algemene verga
dering van aandeelhouders mee, dat
Ontwikkeling gaat snel
Bang, (lat zij in woongenot gestoord wordt
Mevrouw L. S. P. van PaassenSchroot, die eenr villa heeft gekocht in de wjjk
Zorgvlied in Den Haag, wil niet dat de Kamer van Koophandel en Fabrieken
voor Den Haag een nieuw kantoorpand naast haar huis bouwt. Daarom spande
ze een kort geding tegen de Kamer aan, dat gistermorgen voor de president van
de rechtbank in Den Haag. mr. R. Prins, heeft gediend.
De Kamer van Koophandel heeft vorige week de bouwvergunning voor het
nieuwe pand gekregen en begon onmiddellijk, omdat zjj per 31 december 1962 haar
oude gebouw moet hebben verlaten. Mevrouw Van Paassen diende een bezwaar
schrift in bij de Kroon. Ze wenst dat de rechter bepaalt, dat er helemaal nooit
gebouwd mag worden, of althans niet zolang er geen beslissing op het bezwaar
schrift is gevallen.
De pleiter van mevrouw Van Paassen,
mr. G. H. Zweers, stelde o.m., dat er
voor het villapark Zorgvlied bepalingen
zijn die verbieden, dat er een dergelijk
kantoorpand gebouwd wordt. Er is in
1913 een overeenkomst gesloten tussen
de gemeente Den Haag en de Maat
schappij Zorgvlied, die zich ten doel
stelde van het toen nog braak liggende
terrein een villapark te maken. Met de
overeenkomst heeft deze maatschappij
willen bereiken, dat er inderdaad een
villapark zou komen.
Daarvoor zocht zjj de vorm van de
erfdienstbaarheid. Hierop beroept me
vrouw Van Paassen zich. Zjj voelt zich
nu bekocht, want ze is bang dat een
dergelijk groot gebouw veel verkeer zal
trekken en veel lawaai zal veroorzaken,
waardoor zij in haar woongenot
gestoord zal worden.
aan de Grofsmederij het predikaat
„Koninklijke" was verleend.
De pleiter van de Kamer van Koop
handel, mr. J. Kist, stelde o.m., dat in de
overeenkomst van 1913 nog een bepa
ling was opgenomen, die inhoudt dat er
naast de villa's nog ten hoogste vijf ge
bouwen, anders dan voor normale be
woning, mogen worden gebouwd. Er zijn
er nu pas twee in Zorgvlied.
De twee advocaten betoogden over en
weer overheersend erf en lydend erf,
waren het niet eens over de hoeveelheid
lawaai, die een dergelijk kantoor ver
oorzaakt „de cocktailparties van de
daar gevestigde ambassades brengen
ook veel lawaai met zich mee", meende
mr. Kist en over het al dan niet
stopzetten van de bouw.
Mr. Zweers vond dat er een ongeoor
loofde druk op de Kroon gezet zou
worden als de bouw zou doorgaan. Maar
mr. Kist stelde daar tegenover, dat als
de Kroon de bouwvergunning zou ver
nietigen, alleen de Kamer pech gehad
zou hebben. Ze zou dan het halfklare
gebouw moeten afbreken. Maar daar
over behoefde mevrouw Van Paassen
zich geen zorg te maken.
De president bepaalde dat hij over
een week uitspraak zal doen.
Bij een jubileum hoort een feest. De
grote grofsmederij maakt er een groot
tweedaags feest van. Op donderdag 31
augustus a.s. is er des morgens op het
terrein in „De Waard" een herdenkings
samenkomst tijdens welke het personeel
aan de directie een monument zal aan-
toekomstplannen van de I bieden, dat reeds, .nder zware doeken
gehuld, een plaatsje bij de kettingfa
briek heeft gekregen.
Des middags is er in de nieuwe fa
briekshal op hetzelfde terrein een recep
tie. die duurt van half vier tot zes uur.
Op vrijdag 1 september wordt voor al
degenen die bij het werk op de „Grof"
de
Over de toekomstplannen van
Grofsmederij het volgende. Bijzondere
aandacht wordt gegeven aan de ijzer
gieterij, en wel met name aan de produk-
tie van blokvormen. Aangezien in Ne
derland en in Europa de staalsmelt-
capaciteit toeneemt en in de komende
jaren nog ver zal worden opgevoerd,
is men bezig de capaciteit van de gieterij j betrokken zijn een feestavond
aan deze ontwikkeling aan te passen. Stadsgehoorzaal gegeven. Het program
Het bedrijf wordt aanzienlijk vergroot, ma vermeldt o.m. een cabaretvoorstel-
en begin 1962 zal een hypermoderne
oveninstallatie in bedrijf genomen wor
den. De produktiecapaciteit die op dit
ogenblik toereikend is om aan de bin
nenlandse vraag te voldoen, zal daar
mede worden verdubbeld.
Binnenkort zal ook de smederij wor
de gemoderniseerd. De ontwikkeling van
betere materiaalsoorten gaat nl. snel en
om aan de verhoogde eisen te kunnen
voldoen dient men telkens de outillage
te verbeteren
Naast al deze technische problemen
is er vanzelfsprekend nog het probleem
van de opvoering van de produktiviteit
en van de personeelsvoorziening. Des
ondanks ziet de huidige directeur, ir.
M. C. de Jong, de toekomst van zijn
bedrijf met vol vertrouwen tegemoet. En
met hem nog vele anderen!
ling met medewerking van vele bekende
artiesten.
Volledig van werk voorzien
De N.V. Koninklijke Nederlandsche
Grofsmederij te Leiden is het komende
halfjaar volledig van werk voorzien. De
resultaten in het eerste halfjaar zijn
niet achtergebleven ten opzichte van die
in de overeenkomstige periode van 1960.
Dit is gisteren van directiezijde meege
deeld op een persconferentie ter gele
genheid van het aanstaande 125-jarig
jubileum van het bedrijf.
Een overzicht van het fabrieks
complex in ..De Waard''
Arbeider viel dood
van elfde verdieping
(Van onze correspondent)
De 33-jarige bouwvakarbeider Chris-
tiaan Los uit Haarlem is na een val van
de elfde verdieping van het in aanbouw
zijnde torenflatgebouw aan de Neude in
Utrecht, in het Academisch Ziekenhuis
aldaar overleden.
De heer Los had na zijn val van deze
etage, 35 meter boven de grond, een
schedelbasisfractuur opgelopen, waar
aan hij later is bezweken. Het ongeluk
gebeurde gistermiddag tegen half drie,
toen hij als tegengewicht op een ijzeren
balk stond, die men van de elfde naar
de negende verdieping moest laten zak
ken. De man bevond zich in het gebouw,
terwijl het grootste deel van de balk
buiten stak. Op een gegeven ogenblik
brak de bevestiging van de kabel, de
balk zwiepte naar beneden, waardoor
het slachtoffer naar buiten werd ge
slingerd. Hy viel door het dak van een
directiekeet en bleef zwaargewond lig
gen.
Instortende muur doodt sloper
Drie gewonden
door vallend puin
Gistermiddag tegen half 2 is een stuk
muur van het pand Veenstraat 18, hoek
Brinkstraat, te Enschede, welk pand
men aan het slopen is, ingestort.
Drie personen werden onder het puin
bedolven. Van hen was de 25-jarige J.
Veenstra, de Genestetstraat 40 te En
schede vrijwel op slag dood. Zijn beide
collega's werden gewond. Een vierde ar
beider liep enkele schrammen op.
De muren van het pand waren, op een
stuk zij-muur na, afgebroken tot het
plafond van de begane-grond verdie
ping. Een van de arbeiders, wilde be
ginnen met het stuk zij-muur, dat aan
de kant van de weg stond, af te breken.
Hij haalde hiertoe een stut aan de bin
nenkant van die muur weg. Zonder dat
iemand er verder iets aan deed, brak
het stuk muur af en viel naar binnen.
Het viel door de vloer van de eerste
verdieping en het plafond kwam toen
terecht op de drie arbeiders, die op de
begane grond stonden.
J. Veenstra werd op slag gedood. F.
Bremer, eveneens uit de Genestetstraat,
en G. Lutje, Reudinkstraat 38, werden
gewond. Zij zyn naar het ziekenhuis
„Ziekenzorg" gebracht.
De heer Veenstra was gehuwd en va
der van twee kinderen. De vierde, die
bij dit ongeval was betrokken, J. Schrik-
ker, kreeg slechts schaafwonden aan de
armen. Hij liep deze op toen hy de
vallende muur nog wilde tegenhouden.
Het pand was enige tijd geleden aange
kocht door de gemeente met de bedoe
ling het af te breken. De verkeerssitua
tie op dit punt moet namelijk worden
verbeterd.
De Vereniging Winkelpromenade
Lijnbaan in Rotterdam organiseert in
samenwerking met de Rotterdamse Kunst
stichting van 5 september tot en met
1 oktober in de Lijnbaan een internatio
nale affichetentoonstelling, die een grote
verscheidenheid van oude en moderne
affiches op velerlei terrein zal laten zien.
