GRAZ
Zich
concentreren
r
VJ
is een Oostenrijkse stad
met een eigen karakter
z-n*
Massale trek van moerasaiulijvie:
typisch Nederlandse polderplant
Rustoord voor gepensioneerden,
maar ook drukte van studenten
en de luister van de „Opera"
Hele wolken hingen in de luelit
Zaterdag 1 juli 1961
Politiek
broeinest,
cultureel
centrum
(Van onze Weense correspondent)
Onder de Oostenrijkse steden komt Graz met zijn 250.000 inwoners
onmiddellijk na Wenen, maar het eigenlijke verschil ligt op een geheel
ander vlak. Graz is nog altijd de deftigste en meest gracieuze stad van
Oostenrijk, een rustoord voor gepensioneerden, waaraan men reeds
vroeger de naam ..pensionopolis" had gegeven! Middenin de stad ligt
een zeer groot plantsoen, dat even aan Breda doet denken, maar het is
veel uitgebreider. Natuurlijk is de technische vooruitgang en de
economische ontwikkeling niet ongemerkt aan deze universiteitsstad
voorbijgegaan, maar toch is het een toevluchtsoord gebleven voor
mensen, die een voorliefde hebben voor rust, teruggetrokkenheid en
bezinning. Aan de andere kant blijkt hier vooral veel geestelijke
dynamiek aanwezig te zijn. Voor de „opwinding" zorgen de studen
ten, die hier nog duidelijk hun stempel drukken op het uiterlijke leven.
In een miljoenenstad als Wenen zijn de studenten een onbelangrijke
minderheid, in Graz echter beheersen zij de restaurants en café's.
Niet de toeristen bepalen hier de kamerprijzen, maar de studenten en
zij zijn het ook die in het maatschappelijke leven op de voorgrond
treden.
De Opera, het optische middelpunt van Graz.
Alles wat men in Wenen aan
treft, is ook in Graz aanwezig,
maar dan op kleinere schaal. Ook
de universiteit is ondergebracht in
een groot, paleisachtig gebouw met
brede trappen, pilaren en zuilen,
maar alles is hier een slag kleiner.
Een uitzondering vormt echter de
Opera, die voor deze stad bijna te
groot lijkt te zijn. Niet een kathe
draal of een hoofdstation beheerst
hier het stadsbeeld, maar de Ope
ra, die ook van binnen werkelijk
elegant is. Dit grootsteedse gebouw
is voor deze hoofdstad van de pro
vincie Stiermarken inderdaad een
soort symbool, omdat men van hier
de laatste grote sprong maakt naar
de Opera van Wenen en naar de
grote muzikale wereld.
Wie in Oostenrijk het visitekaartje
„Graz" kan laten zien, heeft de beste
introductie voor de hoofdstad. Een groot
gedeelte van de beste zangers aan de
Weense Opera is in Graz begonnen.
Hier ontmoet men telkens directeuren
van de grote opera's die op zoek zijn
naar nieuwe talenten. En telkens wor
den ook nieuwe krachten ontdekt, die
hier tot ontwikkeling zijn gekomen en
dan voor goed verdwijnen. Dat is het
noodlot van een stad als Graz, waar
o.a. ook een dirigent als Karl Böhm
is begonnen evenals geleerden met een
wereldnaam zoals de wijsgeer Meinong,
de natuurkundige Schrödinger en de
socioloog Röpke.
Opleiding in Nederland
Integenstelling echter met Salzburg
beperkt zich het muzikale leven niet
tot een enkele maand, want de Opera
is het gehele jaar geopend, zodat men
hier kennis kan maken met een uit
gebreid repertoire. Een van de eerste
zangeressen, die tot het vaste ensemble
behoort heeft haar jeugd, tot haar
18-de jaar toe, in ons land doorge
bracht.
Deze Friedl Pöltinger heeft niet al
leen in ons land de lagere en middel
bare school bezocht, maar is bovendien
leerlinge geweest aan het Amsterdams
Conservatorium onder Sem Dresden.
Haar piano-diploma heeft zü ook in Ne
derlands spreekt en dat zü met heel
haar ouders naar Nederland gekomen
waar haar vader als ingenieur werkte.
Nu leeft en werkt ze al jaren weer
in Oostenryk, maar dat neemt niet
weg dat ze een volkomen accentvry Ne
derlands spreekt en dat zij met heel
haar hart en met alle jeugdherinne
ringen aan ons land hangt! Daarom
komt zü er geregeld terug en koopt
dan pondsgewüze drop. hagelslag,
muisjes en hele stapels ontbütkoekü!
rei en door de bekende klucht van Gol-
doni. Ondanks de enigszins opge
schroefde reclame is dit werk toch niet
zo belangrijk dat het ook buiten Graz
een kans zal maken, maar hier is het
een succes, omdat het publiek veel eer
meeleeft. Het gevolg is dat zangers
en zangeressen zich ook veel meer laten
gaan, zij veroorloven zich grappen die
elders onmogelijk zyn. Alleen in dit
opzicht maakt Graz een provinciale in
druk, maar voor de acteurs is het pret
tiger werken. Wat zü in een miljoenen
stad missen, vinden zij hier in over
vloed, want ze zijn hier bekend en ze
vinden er waardering.
In het kader van het festival
werden natuurlijk ook in Graz ver
scheidene tentoonstellingen ge
opend, onder andere van klasicisti-
sche schilderkunst en vooral van
goud- en zilverwerk uit Stiermar
ken. Voor de stad zijn dergelijke
tentoonstelloingen bovendien ge
beurtenissen van maatschappelijke
aard waarbij een bepaalde kring
aanwezig moet zijn, al ivas 't alleen
maar om te worden gezien. En toch
heeft alles hier een voorname en
tegelijk een prettige en gemoede
lijke stijl.
Terwijl recepties in Wenen een rou
tine-karakter dragen, heerst in
Graz een persoonlijke atm.^i^^
vooral wanneer er een receptie
plaats heeft in 't prachtige
Eggenberg.
4
Studentencabaret had groot
succes in de hoofdstad
Ook op cultureel terrein werken de
studenten als ferment. Datblükt vooral
uit het studentencabaret dat in het
„Forum" optreedt. Hier echter ontdekt
men geen spoor van provincialisme,
want de grappen, steken en kwinksla
gen zijn hier veel natuurlijker, geesti
ger en van hoger intellectueel peil dan
in Wenen. Het is dan ook niet ver
wonderlijk, dat een vroeger studenten
cabaret uit Graz werd uitgenodigd om
in de Oostenrykse hoofdstad op te tre
den. Het succes was zo groot dat het
engagement moest worden verlengd
Er is geen stad in Oostenrijk waar
zoveel buitenlandse invloeden samen
komen. Niet alleen komt een derde
van alle studenten in Graz uit het
buitenland vooral uit het Nabye
Oosten maar zelfs op de Technische
Hogeschool zijn de buitenlanders ver
reweg in de meerderheid. De nabyheid
van drie grenslanden is hier de ver
klaring van, maar kan ook aanleiding
worden tot explosies.
Politiek gesproken heeft het in Graz
altijd een beetje gebroeid. Dit is het
gevolg niet alleen van de grens-situa-
tie. maar ook van het feit, dat deze
stad zich wil handhaven tegenover het
centralistische streven van de hoofd
stad. Ook in dit opzicht heeft Graz
een succes geboekt, want de nieuwe
kanselier, dr. Gorbach, is uit Graz af
komstig en heeft een grote rol gespeeld
in de politiek van Stiermarken. Dit
voorbeeld heeft inspirerend op andere
provincies gewerkt, zodat ook zü hun
rekening en hun eisen in Wenen ko
men aanbieden! Het zal de taak van
het nieuwe kabinet zijn' om deze twee
stromingen coördineren.
Op cultureel gebied echter heeft het
streven naar decentralisatie zijn on
miskenbare voordelen. Dat bewijst
vooral de geschiedenis van de provincie
Stiermarken, waar eerst Illyriërs en
Kelten en tenslotte ook Romeinen wa
ren gevestigd. De kunst die hier bloeide
had een geheel eigen karakter en werd
niet vanuit een centraal punt gedi
rigeerd. De resten van deze cultuurge
schiedenis vindt men overal in Stier
marken, vooral in Leibnitz, waar men
de oud-Romeinse stenen en beelden
niet in een museum heeft onderge
bracht, maar in de buitenmuren van
kerken en kloosters heeft ingemetseld.
Zodoende vervullen zij ook nu nog een
functie en geven een uitstekend voor
beeld van integratie, die juist in onze
tijd zozeed wordt nagestreefd.
Wereldpremière
Tüdens het zomerfestival treedt
Friedl Pöltinger in de Opera op, want
ook Graz heeft na de oorlog een mu
ziekfeest georganiseerd met een uitge
breid repertoire. De directie heeft zelfs
de hand weten te leggen op een we
reldpremière, namelijk op de komische
opera „Knecht van twee heren" van
Waldemaar Bloch. De Oostenrykse
componist heeft niet alleen de muziek
gecomponeerd, maar ook de tekst ge
schreven, waarvoor hü zich liet inspi-
In deze dagen, waarin in vele ge
zinnen weer de spanning is
van het al of niet overgaan van
ónderen, horen wy herhaaldelijk
de opmerking, dat de kinderen zich
to moeilijk kunnen concentreren.
Het is dikwyls niet het ontbreken
van verstand dat hen doet struike
len, maar wat het zo moeilijk maakt
de cursussen zonder stagnatie te
volbrengen is dat het de kinderen
ontbreekt aan concentratie. Wij
kunnen er direct wel ter veront
schuldiging bij zeggen, dat het de
kinderen in dat opzicht zeker niet
gemakkelijk gemaakt wordt. Er is
zoveel dat de aandacht opvraagt. Al
vroeg hebben ze veel dingen, waar
aan zü moeten meedoen. Wij kun
nen er ook wel bij zeggen dat in
vele gevallen de kinderen aan ons
ouderen een slecht voorbeeld heb
ben: er is weinig concentratiever
mogen: wij brengen er in het da
gelijks programma van onze bezig
heden ook dikwijls niet zo byzonder
veel van terecht-
Misschien hangt het met dat ge
brek aan zich kunnen concentreren
wel samen, dat het met onze vorde
ringen in levenswysheid en werke-
lyke geestelyke groei dikwijls niet al
te best gesteld is. Het blyft alles
vaak onaf en onvolgroeid, wij heb
ben veelal geen reden tot roemen
wanneer we proberen na te gaan
in hoeverre we wyzer en ryper zyn
geworden door de dingen die wy
beleefd hebben.
In een boekje over de kunst, van
het mediteren vond ik de volgende
omschrijving van wat zich concen
treren is: „Het betekent evenzeer
zich richten op als ontvankelijk
zyn voor, kijken naar iets als het
ondergaan van iets, toegaan naar
de dingen als het op zich laten
afkomen van de dingen, zoeken naar
een weg als zich laten leiden op een
weg, want waarheid wordt verwor
ven èn geboren". By concentratie
denken wij meestal aan een een-
zydige inspanning \an de kant van
de leerling. Terecht wordt er in
genoemde omschrijving op gewezen
dat het zich concentreren telkens
twee zijden heeft: nooit alleen een
krampachtige gerichtheid onzer-
zyds, maar ook een openstaan voor
wat tot ons komt. Wil zelf met. gro
te aandacht willen leren en opne
men, maar ook openstaan voor wat
onder het leren tot ons gebracht
wordt. Moderne onderwijsmethoden
zijn er op gericht de juiste concen
tratie te bevorderen. Het kind moet
ook plezier in het onderwerp krij
gen, niet te lang tegen de stof zit
ten aan te kijken, maar ontdekken
dat het al lerende telkens nieuwe
ontdekkingen kan doen. Bij de juiste
methode leert het kind zich gezond
te concentreren zonder dat het al
te eenzijdig gespannen en daardoor
overspannen zal worden.
In ons geestelijk leven valt het
ons dikwyls bijzonder moeilijk de
juiste concentratie te vinden. Er
zyn heel veel mensen, die wel graag
iets van hun leven willen maken,
maar die zichzelf moeten bekennen
dat het onder de maat bhjft omdat
zij er niet de nodige concentratie
voor hebben kunnen opbrengen.
Misschien helpt het ons als we juist
ten aanzien van ons geestelyk leven
die verschillende facetten van het
zich concentreren nog eens even
onder ogen willen zien.
WOORD
VAN
BEZINNING
Zich richten op en ontvankelijk
zyn voor. Ja, dat is het eerste no
dige: gericht zijn op Hem, die onze
levens richting kan geven. Onder
scheiden wat belangryk is en wat
byzaak, opdat wy Hem in ons leven
de plaats zullen geven, die aan de
Heer des levens toekomt. Gericht
heid onzerzijds en dan tevens ont
vankelijkheid: d.w.z. openstaan,
luisteren, ruimte laten om God in
ons leven toe te laten. Niet denken
dat wij alle touwtjes in handen
kunnen houden, maar durven zeg
gen: „Neem mijn hand in Uwe han
den en geleid my als een kind".
Kyken naar iets en het onder
gaan van iets. Kijken naar wat
God ons te zien geeft. Uit de bijbel
komen levende beelden tot ons, in
onze ontmoeting met mensen geeft
God ons ineens iels van Zijn lei
ding te zien. Dat is niet het kijken
zoals dat voor het televisietoestel zo
veel gebeurt: laat de beelden maar
t*"^ji*Nii[ii'JPl|i?'it li' V' a
wisselen, we zitten er maar half
geinteresseerd naar te küken. Maar
werkelijk proberen te zien alles wat
er te zien is. dan gebeurt ook dat
wonder dat we al kijkende ineens
iets kunnen ondergaan. We zien
dat het anders is dan we dachten,
we ondergaan de zegen dat we zien
de worden.
Toegaan naar de dingen en het
op zich laten afkomen van de din
gen. Ja. we mogen geen zitten-blü-
vers worden als we geestelyk wil
len groeien. We moeten met ons le
ven naar Gods boodschap toegaan:
ons laten in beweging brengen en
dan zullen we ervaren dat ook de
dingen van Gods koninkrijk op ons
leven toekomen. Dan blijft dat alles
geen vreemde, verre wereld: „het
heil, waarnaar wü vragen, het komt
ons tegemoet".
Zoeken naar een weg en zich la
ten leiden op een weg. Wü hébben
het nog niet. wü zün samen met
anderen nog onderweg. Maar juist
als wé zo onderweg zün, weten we
ook dat het maar niet een blind
tasten is, al zoekende komen wü
op de weg van Hem. die kon zeggen:
„Ik ben de weg, de waarheid en het
leven".
Als wy ons zo leren concentreren
mogen we tot onze vreugde ontdek
ken dat ook die laatste opmerking
waar is: „want waarheid wordt ver
worven èn geboren". We verwerven
inzicht, doorzicht in menselüke ver
houdingen maar zullen bovehal de
vreugde ervaren dat in ons de waar
heid opnieuw geboren wordt omdat
wij zelf worden herboren als men
sen, die mogen leven in de vrüheid
van de kinderen Gods.
DR. S. L. VERHEUS.
doopsgezind predikant te Leiden
\N de droge zomer van 1959 is er op de drooggevallen gronden
van de polder Oostelijk Flevoland iets wonderlijks gebeurd. Van
duizenden en nog eens duizenden wilde planten, die daar groeiden,
maakten zich pluizige zaden los. Heel licht zweefden miljoenen
pluisjes boven de oneindig schijnende vlakte, zover men kon zien. Die
pluisjes schenen elkaar te zoeken. Ze vonden elkaar ook en ze hecht
ten zich aaneen. In de lucht ontstonden zo hele wolken, die tenslotte
door een stevige Noordwestenwind werden weggedreven, ver van de
plaats, waar het zaad zich van de moederplanten had losgemaakt. En
daarmee was het grote avontuur van de moerasandijvie begonnen,
want deze was het die zich in enorme massa's op het nieuw gewon
nen land had gevestigd een forse lichtgroene plant met dikke
holle stengel, zachtbehaarde bladeren en hele trossen heldergele
bloemen.
99
Eenheid van Romeinse en christelijke cultuur
(Leibnitz ai Stiermarken).
„Niet zeldzaam
Het Jaar daarop bracht een zeer
vochtige zomer de zaadjes van de
moerasandüvie ontkiemden en toen
bleek wat voor een wonder er was ge
schied. In tal van streken van Noord
west-Duitsland vonden natuurliefheb
bers tot hun grote verrassing een
plant, die in de flora vajn die gebieden
als „zeldzaam" stond geregistreerd. En
zeldzame planten worden natuurlük te
bevoegder plaatse gemeld in dit ge
val o.a. bü dr. Gritz Runge te Münster,
natuurbeschermingsconsulent aldaar,
maar toen bleek al gauw. dat van
„zeldzaam", toch al zo'n rekbaar be
grip, geen sprake meer was! Dr. Runge
was overigens voorbereid op deze mas
sale invasie. Uit. Arnhem had men
bericht, dat moerasandüvie zich plot
seling over heel Oost-Nederland had
verspreid en dat de plant zonder twy-
fel ook in Duitsland zou worden gesig
naleerd.
Van alle zijden kwamen berichten,
dat Senecio Paluster, zoals de
wetenschappelüke naam luidt,
was gevonden en de kaart, waarop dr
Runge deze vondsten pleegt bij te hou
den. kreeg in minder dan geen tijd een
pokdalig uiterlük door de vele stappen,
die evenzovele groeiplaatsen van de
moerasandüvie betekenen.
Hoog boven de Noordoostpolder, over
Drente, Overysel en Gelderland zweef
den de pluiswolken <men heeft ze in
ons land per auto bijna 100 km kun
nen volgen!) naar het nieuwe versprei
dingsgebied. dat thans een groot deel
van het aan ons land grenzende Duitse
gebied beslaat en zich wigvormig uit
strekt tot ver achter Hannover. Ovei
heel Westfalen en ook in het Rünlano
daalden de pluisjes neer en ze ont
kiemden langs poelen en riviertjes tus
sen Osnabrlick en Dortmund, tussen
Mgppen en Paderborn. Onderweg ble
ven natuurlük ook veel zaadje? steken,
maar desondanks ls en blüft moeras
andüvie in het oosten van Nederland
vrü zeldzaam, en of zü zich hier zal
weten te handhaven of zich zelfs zal
uitbreiden, is nog zeer de vraag.
Want- het grote geheim van het plot
selinge massale optreden van deze
plant ligt in slikgrond, waarop verder
(nog) niets groeit.
De drooglegging van oostelük Fle
voland deed een enorme maagde-
lüke slikvlakte ontstaan in
een ommezien had moerasandijvie zich
daar in ongelofelüke hoeveelheden ge
vestigd. Kort daarna vielen als gevolg
van de droge zomer van 1959 overal
moerasgronden, turfkuilen, oude klei-
gaten, vüvers en andere stilstaande
wateren geheel of gedeeltehjk droog.
Daarby kwam weer slikgrond vrü- De
wind die de zaadjes in oostelüke rich
ting trasporteerde, deed de rest, en ze
ontkiemden in groten getale, toen de
waterstand het oude peil bereikte. Zo
doende is 1960 een echt „moerasandij-
viejaar" geweest. En nu schünt Sene
cio Paluster bü gebrek aan geschikte
terreinen en als gevolg van de vrü
hoge waterstand op haar retour te
zün, want de tweede generatie, van dit
jaar dus, moet al uit minder goed ont
wikkelde planten bestaan.
In die richting gaat het onder
zoek, dat te Munster met be
trekking tot deze merkwaardige
massale immigratie in Duitsland
wordt verricht. Daar zijn alle na
tuurliefhebbers om medewerking
verzocht, de tegenwoordige groei
plaatsen van Senecio Paluster op
nieuw te melden, onder opgave
van het aantal planten, dat bij de
vondsten wordt waargenomen.
Van jaar tot jaar wil men nu door
registratie van de vindplaatsen en
door tellingen trachten vast te stel
len of de moerasandijvie in deze
van huis uit „droge" streken in
derdaad levensvatbaarheid heeft,
of dat van een incidentele ver
spreiding kan worden gesproken,
als gevolg van de abnormale
weersomstandigheden in 1959.
Moerasandijvie
