Opkomst en ondergang Hitiers rijk
vastgelegd in beklemmend fotoboek
2 chauffeurs
RIJWIELEN
Geen geschiedkundig overzicht
maar een politiek document
Het Leidsch Dagblad
1. een laborante
2. een adjunct-laborante
n.V.HET MOTORHUIS
N.V. NEDERLANDSCHE SPOORWEGEN
Bollenpellers(sfers)
en flinke jongens
EDELAAR en Zonen N.V. Limonadefabriek
VRIJDAG 30 JUNI 1961
(Van onze correspondent in Bonn)
Er zijn nauwelijks woorden te vinden om de ervaring te beschrijven,
die men bij het bekijken van het fotoboek „Hitier, Aufstieg und Unter-
gang des Dritten Reiches" ondergaat. Met zo veel gevoel voor nuance
en zo veel intensiteit is dit „Dokument in Bildern" door de schrijver
Robert Neumann, geassisteerd door Helga Koppel, samengesteld, dat
de hele ontwikkeling van klein burgerlijk gebral tot puin en vlammen
tot leven komt.
Met trillende handen bekijkt men dit boek, dat als eerste foto het fiere gestap
van de bruine horden laat zien en als laatste de troosteloze puinhopen van wat
waarschijnlijk eens een deel van Dresden was. Tussen deze twee foto's ziet men
de beelden van de jonge Adolf Hitler, van zijn ideologische leermeesters zoals
Mathilde von Ludendorff en de vreemde Lanz von Liebenfels, van de Führer als
korporaal in de Eerste Wereldoorlog, als opkomend politicus en tenslotte als mis
dadige dictator van een rijk, waarin de grootste georganiseerde massamoord uit
de wereldgeschiedenis werd gepleegd.
Het ging er Neumann bij de keuze
van zijn foto's en zijn bondige teksten
niet om een kleurloos, quasi objectief,
zuiver historisch werk samen te stellen.
Niemand wordt in dit boek gespaard,
nergens wordt een blad voor de mond
genomen, als het Neumann er om gaat
zijn afkeer van nazistische neigingen te
tonen. Zo ziet men foto's van de grote
industriëlen van toén, die Hitler in het
zadel hielpen, en die ook de grote in
dustriëlen van nu zijn: Thyssen, Krupp,
Siemens, enz.
„Mijn boek is een politiek boek",
schrijft Neumann dan ook in zijn voor
woord, „het veronderstelt bekendheid
met vele van de getoonde foto's, met de
parades, de gebaren, de naar het he-
roische omgeretoucheerde fratsen van
de leiders en de schuldigen". Zij worden
echter zo getoond, dat duidelijk wordt
dat werkelijk gebeurde, wat propagan
da en wat waarheid, wat rook gordijn en
wat werkelijkheid was.
Zo laat Neumann Hitler zien ten tijde
van zijn gevangenschap in Landsberg,
knus temidden van medegevangenen in
een landelijk Zuidduits of Oostenrijks
kostuum. Het Duitse volk kreeg later
echter een foto van zijn Führer voorge
schoteld. waarop Hitler met smachten
de blik door kerkertralies naar buiten
kijkt. Dat was de propaganda, die wilde
doen geloven dat Hitler in de gevange
nis slechts had gepeinsd over de toekomst
van zijn „dierbaar Duits volk".
Stuitende beelden
Het boek verzuimt niet het troosteloze
geestelijke en economische klimaat,
waarin Hitier zijn kansen kreeg te
schetsen: de werkloosheid, de rijen voor
de brooduitdeling, de ellende van kou
en armoede in de crisisjaren na 1929.
Uit deze tijd ziet men de stuitende beel
den van de nazi-revolutionairen, die zich
om redenen van tactiek plotseling gaan
voordoen als solide burgers, van de bran
dende Rijksdag, van Hitiers eerste op
treden als kanselier, van de bijeenkomst
van de Rijksdag op 23 maart 1923, toen
Hitier onbeperkte volmachten vroeg en
kreeg, terwijl Rijksdagpresident Góring
achter hem met een toneelkijker de ge
zichten van de afgevaardigden bestu
deerde, etc.
Maar ook ziet men foto's van hen,
die het „andere Duitsland" symboliseer
den: verzetsstrijders, die in Auschwitz,
Ravensbruück of elders verdwenen, grote
schrijvers en andere kunstenaars die
naar het buitenland moesten uitwijken:
Thomas en Heinrich Mann, Brecht, Tu-
cholsky, Freud, Otto Klemperer, Bruno J
Walter, Max Reinhardt.
„Zo onprettig mogelijk"
„Zo onprettig als maar mogelijk is I
willen we zijn", zo zegt Neumann in zijn
voorwoord nog. En dat is hij dan ook
met de beelden van de sluiting van het
rijksconcordaat in 1933 tussen Pacelli, de
latere Paus Pius XI. en Franz von
Papen; en met de onthutsende teksten
van de pas kort geleden afgetreden bis-
schop dr. Otto Dibelius, die destijds
schreef: „De regering organiseert een
boycot van joodse bedrijven vanuit het
juiste inzicht, dat door de internatio
nale relaties van het jodendom de haat
campagne in het buitenland het eerst
zal ophouden, wanneer deze het Duitse
jodendom economisch gevaar oplevert".
Even gênant voor de samenleving in
de Bondsrepubliek van nu zijn de foto's
ke op de schouders van oude kamera
den en uit 1959 van een gezellige reünie
van oud-SS-ers.
Documentaire waarde
Een groot deel van het boek wordt
in beslag genomen door beelden van de
grote massamoord: mannen, vrouwen,
kinderen op weg naar de gaskamer, ge
vangen in concentratiekampen klaar
staande voor het dodelijke schot in de
nek enz. Het zijn beelden, die niet al
leen een onbedwingbare emotie teweeg
brengen, maar die ook van grote docu
mentaire waarde zijn. Vele van de hier
gepubliceerde foto's zijn n.l. afkomstig
van de SS-er Gerstein, die in het diepste
geheim foto's maakte van de gruwelen
die hij zag om deze schande, deze grove
massamoord in al zijn onmenselijkheid
aan de wereld te tonen. Deze foto's be
horen daarom tot de weinige authentie
ke beelden die er van de mensen-uit
roeiing in het derde rijk bestaan.
Politiek boek
Zoals al gezegd: Neumanns boek is
een politiek boek. Dat betekent ook dat i
hij partij is, dat zijn opinies geregeld
hun kopjes door de bladzijden, die toch
slechts spaarzaam van tekst zijn voor
zien, heensteken. Men merkt het al
gauw: Neumann is een sterk emotionele
links-gerichte intellectueel, voor wie
humanistische waarden een grote rol
spelen. Deze instelling brengt wel eens
met zich mee, dat hij de waarheid, die
hem verder zo lief is, geweld aandoet.
Zo doet hij, zonder twijfel uit begrij
pelijke antipathie tegen het Duitse mi
litarisme. de aanslag op Hitler van
20 juli 1944 af met de opmerking, dat
..patriottische officieren, die zagen dat
de oorlog verloren was en die wilden
redden wat er nog te redden viel tot
de aanslag overgingen".
Dat mag voor Von Witzleben en een
aantal anderen opgaan, het gaat niet
op voor de grote figuur achter de
aanslag, generaal Beek, die al voor de
oorlog een tegenstander van Hitler was.
Ook wordt vergeten dat de aanslag in
juli 1944 vooraf werd gegaan door een
aantal eveneens mislukte pogingen in
de jaren er voor.
Een ander punt dat wat eenzijdig door
Neumann wordt gecommentarieerd, is
wel het befaamde Duits-Russische niet-
aanvalsverdrag in 1939. Bij een foto van
Molotow Von Ribbentrop en Stalin
schrijft Neumann dat de Russen, „om
dat het Westen niet over zijn wantrou
wen tegen de Sowjet-Unie heen kon
komen, zich redden uit de isolering door
een pact met hun doodsvijand". Dat
mag waar zijn, de geheime clausule over
de verdeling van Polen en het feit dat
de Russen nog zitten aan de grens
door Polen die met Hitier werd over
eengekomen, had Neumann toch wel
aanleiding mogen geven ook hier een
„onprettig" commentaar in te lassen.
Vergelijkingen vermeden
Datzelfde had men verwacht bij de
foto's van de schilderijen, die Hitier
in tegenstelling tot alles wat naar ex
pressionisme. kubisme, surrealisme neig
de niet „ontaard" vond. Opvallend is
n.l. dat deze voorbeelden van typisch
„Duitse Kunst" met hun voorstellingen
als „De vaandeldrager" en „De boeren-
bruid" vaak als twee druppels lijken op
wat de Russische dictatuur voortbrengt
en al en toe. zoals op de Brusselse
wereldtentoonstelling, laat zien. Ook hier
heeft men het gevoel dat Neumann uit
antipathie tegen het reactionaire elke
vergelijking met de dictaturen van links
heeft willen vermijden.
Maar dit alles neemt niet weg dat
dit boek voor de hele Duitse bevolking,
ook en misschien wel juist voor de jon
geren die de barbarij niet bewust mee
maakten, een steen Is, waaraan men
zich wel moet stoten. Het boek klaagt
Immers niet alleen het verleden van i
het Derde Rijk aan. maar het richt zich i
tegen elke poging dit verleden te wil
len vergeten, laat staan goed te praten.
Geen Westduitser zal dit boek kunnen
bekaken zonder het benauwende besef j
te krijgen dat een deel van dit gruwe
lijk verleden nog voortleeft in de werke
lijkheid van nu: Oberlander, Globke,
prof. Heyde, de euthanasie-arts die ja
ren onder een schuilnaam leefde, kamp
commandant Bar en al die anderen die
er bij waren en er aan meewerkten.
In dit verband bedenke men dat van
de 53.000 leden die de S.S. telde, er
slechts 600 voor hun daden ter verant
woording werden geroepen.
MARKTBERICHTEN
LEIDEN, 30 juni. Kaasmarkt. Aan-
fevoerd 25 partijen Goudse kaas en 3 par
ijen Leldse kaas. Noteringen: Goudse ex
tra kwal. tot f 2 43; le kwal. f 2.27-2.32;
2e kwal f2 20-2 26. Leldse extra kwal. tot
f 2.70. Handel lui.
LEIDEN. 30 juni. Veemarkt Aange
voerd: stieren 6. melkkoeien 42, vette koel
en 370. vare koelen 30. vette kalveren 130,
nuchtere kalveren 242, varkens (zeugen)
41, schrammen 226, biggen 827. gelten 27.
zuig- en weldelamm 1195. zulglammeren
22. weldelammeren 23. Totale aanvoer
3207 stuks.
Notering en handelmelkkoeien f 825-
1175 per stuk. handel kalm; vette koelen
f 2.85-3.40 per kg. schoon gew goed; vare
koelen f 650-1025 per stuk. tamelijk goed:
vette kalveren f 2.00-2.60 per kg. levend
AALSMEER. 29 Juni. C V. Centrale
Aalsmeerse Velling G A Gerbera per st.
30-47. Bouvardla 10-23. Clematis 15-27.
Violieren 10-14. Eremurus 20-35. Chrysan
ten gr. bl. 45-85. Amaryllis per kelk 8-11.
Lelies ld. 30-40. Cyclamen 40-70, Iris per
bos 25-45. Ornlthogalum 65-90. Gladiolen
80-120, Colvlllet 75-110. Campanula 50-90,
Ester Read 30-64, Dahlia 40-85, Chrysan
ten 30-75. Rozen: Roselandla 3-8'2. Parel
van Aalsmeer 2-7'2. Oeh Dulsberg 6-18.
Pechtold 2-7. Townv Gold 2-5. Mad. Of-
man 2-5, Baccarat 15-31. Montezuma 8-17
Stokman 2-6. Florlade 6-17. New Yorker
4-11. Carol 3-812Carnette 2-8, Pink Sen
sation 10-21. Sweetheart 3-8. Nymph 12-
28, Moulin Rouge 2-6.
KATWIJK AAN DEN RIJN. 29 Juni
Groenteveiling: waspeen per kist Al 10.
tot 14.20. A2 2.80-970. Bl 10 60-1690, B2
7.80. sla per 100 st 1 9.40-10.40. 2 3.50-
890. bospeen per 100 boe 38.tot 59.
bloemkool per 100 st. Al 22.tot 48
A2 13.tot 26.kroten per 100 bos 7.
tot 9.kroten per kist 2.30-3 30. 6toofsla
10.tuinbonen 16.tot 34.zllver-
ulen 53pootulen 18.tot 22.ra
barber 22.tot 25.postelein 4.tot
8radijs per 100 bos 17.aardbeien
per doosje van 200 gr. 22-29 ct, peter
selie per 100 bo6 2 80. krulpeterselle per
100 bos 3.10-3 40. selderie per 100 bos 2.20
3.50. bonekruld per 100 bos 4.50.
Aanvoeren: waspeen 56.000 kg, waarvan
RIJNSBURG, 29 Juni Bloemenveiling
Flora, Alstroemerla 340-630. Ester Read
80-130. Gladiolen 8.tot 17.—, Colvlllel
360-540, Pyremldalls blauw 4.tot 7.
wit 3.tot 6.—. Nymph 9.tot 13.
Amanda 6.30-7.80. Ornlthogalum 6tot
9Supreme 2 50-3 40. Amanjers Tange-
rlna 8.tot 13.Mac. Arthur 7.tot
14.Sim roze 7.tot 14.Sim rood
5tot 10.Sim wit 6.tot 9.per
100. Engelse Irissen 40-80. Segetum 30-40,
Goudsbloemen 18-27, Orion 30-40
i per bos.
Gisteren zijn drie klokken van
de Nieuwe Kerk on de Dam te
ae jöonasrepuDiicK. van nu zmi ue luws a
uit 1951 van parachutistengeneraai Ran- Amsterdam op hun plaats gehesen.
De honderd kilo wegende kleinste
klok op weg naar zijn plaats.
BEPERKTE OPENING
VAN POSTERIJEN
Onze Haagse correspondent verneemt
nader men zie ook elders dat met
ingang van 17 juli a.s. opening van post
rekeningen voorlopig nog slechts moge
lijk is voor: a. overheid»- en semi-over-
heidsinstellingen; b. verenigingen, stich
tingen, maatschappijen en vennoot
schappen: c. in het handelsregister in
geschreven ondernemingen: d. perso
nen, die een zelfstandig beroep uitoefe
nen, zoals het beroep van notaris, deur
waarder, geneesheer, accountant of een
soortgelijk beroep.
TER AAR, 29 Juni. Groenteveiling:
kassnlibonen 1.09-1 30. ld. B 63-98. ld. stok
26-53. doppers 41-60. kapdoppers 59-90, ka
pucijners 32. alles per kg, tuinbonen 1 10-
1.50 per 10 kg. Bloemen: Cactussen 1.03
ROELOFARENDSVEEN. 30 lunl.
Bloemenveiling: Lathyrus 6-15. Colvlllels
15-80. ld. Uymph 58-76, Ornlthogalum 25-
90. Ester Read 5-21, Wlrrals Supreme 5-59
Alstroemerla 14-30. Brodea 11-17. Phvgos-
tegla 20-58. Anemonen 5-14. Phlox 24-31.
Alstroemerla 14-30. Brodea
Dahlia's 50-70. Spirea 17-19 per bos. Am!
Anjers 5-12. Rozen 3-16, Lelies 13-22 per
stuk.
ROELOFARENDSVEEN. 30 Juni.
Groenteveilingaardbeien 15-26 per
ons doos. kropsla 3,50-8.00. bloemkool 11.
tot 28.—. bospeen 26.tot 41.—. kassnlj-
bonen 100.tot 120.ld stek 28.tot
55.dubb. stambonen 150 tot 155.
peulen 28.tot 72 doperwten 40.— tot
62.kapucijners 35.tot 58.tuin
bonen 11.tot 16.per 100 kg.
Gistermiddag is Prinses Alexandra
van Kent, een nicht van Koningin
Elizabeth van Engeland, op Schip
hol gearriveerd, vanwaar zij door
reisde naar Soestdijk om Prins
Bernhard geluk le wensen. Op
Schiphol werd zij verwelkomd door
de Britse ambassadeur in Neder
land, Sir Andrew Noble, en Jonk
vrouw Röell.
gew traag: nuchtere kalveren f 1.30-1 65
per kg. levend gew lui. duur; vette scha
pen f 100-115-125 per stuk. stug; varkens
(zeugen) f 350-475 per stuk. stug. duur;
schrammen f 80-115 per «tuk. stug. duur;
bllggen f 64-70-75 per stuk, ld zuiglam-
meren f 85-102.50 per stuk. stug; weide-
lammeren f 70-83-87, kalm.
VARIA
VERTAALMACHINE
Mevrouw Aradne Lukjanov, een Ame-"
rikaanse van Russische afkomst en pre
sidente van de „Machine Translation
Ine", heeft een demonstratie gegeven
met de elektronische vertaalmachine
TBM 7090. Een artikel uit het Rus
sische blad „Prawda" werd in het En
gels vertaald met een snelheid van
60.000 woorden per uur. Een menseliike
vertaler haalt gemiddeld 400 woorden
per uur. In Amerika beschikt men over
slechts duizend mensen die uit het
Russisch kunnen vertalen en daarbij is
het grootste deel van hen al boven de
zestig Jaar. Het gevolg is dat men nog
geen tien procent van de ln het Rus
sisch verschijnende wetenschappelijke
en technische artikelen in het Engels
kan vertalen.
Het procédé is nog niet volmaakt. Over
een jaar verwacht men 150.000 woorden
per uur te kunnen verwerken Dan pas
zal het mogelijk zijn de gehele Rus
sische wetenschappelijke pers bij te
houden.
Het systeem werkt als volgt .De Rus
sische tekst wordt eerst op kaarten ge
ponst. Dze gegevens worden op een
magnetische band overgebracht. De
band wordt in het apparaat geplaatst,
samen met een band die de Russisch-
Engelse woordenlijst bevat en een co-
desysteem. De thans gebruikte lijst te''
5.000 Russische woorden en hun 32^^
Engelse betekenissen. Voor de vertallN?
van wetenschappelijke teksten is dit vol
doende. Als het apparaat een bepaald
woord niet kan thuisbrengen, laat het
een ruimte open en moet een menselijke
vertaler te hulp komen.
De vertaalondernemlng van mevrouw
Lukjanof houdt zich nog voornamelijk
met het vertalen uit het Russisch be
zig. Zij wil echter in de toekomst ook
Duitse. Franse. Italiaanse en Spaanse
tekst gaan bewerken.
meest gelezen courant
van Leiden en Omstreken.
BU het GEOLOGISCH en MINERALOGISCH INSTITUUT
der Rijksuniversiteit te Leiden kunnen geplaatst worden:
per 16 Juli.
per 16 augustus.
De laborante dient over enige laboratoriumervaring te be
schikken. Salaris volgens Rijksregeling. Persoonlijk bezoek na
oproep. Met eventuele vakantie-afspraken kan rekening
worden gehouden.
Sollicitaties voor 5 juli a.s. te richten tot de administrateur,
Garenmarkt lb. Leiden.
Hiiiniiiiiiimi
llllllllillilll II
OCCASIONS
1 Opel Kapitan radio
1957
1 Opel Rekord,
38.000 km. 1960
1 Opel Rekord,
schuifdak 1959
1 Opel 1200, i.st.v.n.
24.000 km. 1960
1 Opel Olympia, radio
1958
1 Opel bestelwagen,
39.000 km. met
zijruiten 1960
1 Opel bestelwagen,
58 000 km. 1957
1 Renault Dauphine,
26.000 km., schuifdak
1960
1 Vauxhall Victor,
48.000 km., 4 drs. 1959
1 Ford Taunus 17M
1959
1 Ford Taunus FK
1000, i st.v.n. 1958
1 Ford Taunus 12M.
52.000 km. 1959
Bovenst, auto's zijn alle voorzien van verw.
Bovenstaande automobielen ver-
keren ln zeer goede staat en
worden onder garantie volgens
Bovag-bepalingen verkocht.
LEIDEN Stationsweg 1 en 2. Tel: 01710-24741
Official Dealer van OPEL - CHEVROLET - BUICK A
Ook de hoogconjunctuur kent transportproblemen
De problemen worden zelfs met de stijgende conjunctuur,
door het steeds nijpender personeelgebrek, eer groter dan
kleiner.
Een aantal maanden al verminderde door personeeltekort de kwaliteit van
het door ons verzorgde expresgoedvervoer. Bij de zomerdienstregeling
werken de tekorten aan personeel voor laden en lossen van reizigers
treinen bovendien vertragingen van deze treinen In de hand.
Om de druk op de reizigersdienst te verminderen en een deel van het ex-
presgoed volgens de daaraan te stellen kwaliteitseisen te kunnen vervoeren,
zijn wij - tot onze spijt - genoodzaakt
de aanneming van expresgoed per 3 juli 1961 te beperken
tot een aantal goederensoorten.
Daarbij behoren lichtbederfelijke goederen (zoals bijv. bloedplasma, bloemen, gist, groente, melk, verse
vleeswaren) en o.a. medicamenten', kranten, films, periodieken, perspakjes en goederen naar en van het
buitenland en naar en van Schiphol. De volledige lijst van nog voor vervoer als expresgoed toegelaten
goederen is verkrijgbaar bij de stations en de NS-handelsagenten.
Wij betreuren het zeer genoodzaakt te zijn deze voor handel en industrie
onaangename maatregel te hebben moeten nemen. Wij geven gaarne de
verzekering de beperking weer ongedaan te zullen maken, zodra dé om
standigheden dat toelaten.
in diverse uitvoeringen en kleur.
A. DE WIT'S HANDELSHUIS
OUDE VEST 111
TELEFOON 25328
GEVRAAGD VOOR DIRECT
voor lichte schuurwerkzaamheden.
Prima vakantiewerkgelegenheid voor scholleren en
studenten.
H. VERDEGAAL ZONEN N.V., Sossenheim
(BUSHALTE WARMONDERDAMl.
vraagt voor direct
In het bezit van alle rijbewijzen.
Aanmelden:
VEURSEWEG 214 - VOORSCHOTEN
