zBemkard,
If
$1
rinó
cler
ederlanden
w
D"
LEIDSCH DAGBLAD ZATERDAG 17 JWï 1961
X
n<jjfêy
(Van een onzer redacteuren)
Bijna vijfentwintig jaar geleden begroette een
juichend Nederland de toekomstige echtgenoot
van Prinses Juliana. Dit enthousiasme gold in
de eerste plaats onze toekomstige Koningin,
want van Prins Bernhard wist men alleen, dat
Prinses Juliana en hij het naar haar eigen
woorden geleidelijk aan zeer eens" waren
geworden.
Nu, een kwart eeuw later, kunnen wij aan de
vooravond van de vijftigste verjaardag van
Prins Bernhard dankbaar getuigen, dat Prinses
Juliana haar volk met dit „zeer eens worden"
een dienst van onschatbare waarde heeft
bewezen en nu omvat een juichen voor het
Vorstenhuis ook hem, die in deze vijfentwintig
jaren bewezen heeft niet alleen een der onzen
maar een onzer besten te zijn.
Dat is hem niet cadeau gedaan. Prins
Bernhard heeft de achting van ons volk niet
automatisch verworven als echtgenoot van onze
tegenwoordige Koningin. Zulk een automatisch
verworven achting zou voos zijn en onstand
vastig. Ook daarom is het zo verheugend, dat
Koningin Welhilmina in een ,,open brief" enige
maanden voor haar abdicatie ter gelegenheid
van de laatste verjaardag van Prins Bernhaixl
als echtgenoot van Prinses in plaats van
Koningin Juliana ons Nederlanders vroeg hem
niet Prins Gemaal" te noemen, waarin het
automatische der achting min of meer zou zijn
voorondersteld, maar Prins der Nederlanden.
Het zou trouwens geheel in strijd met het
karakter van Prins Bernhard zijn geweest, de
gevoelens van ons volk min of meer als
huwelijksgeschenk aangeboden te krijgen, want
een van zijn vele eigenschappen is, niets
cadeau te willen hebben.
Prins Bernhard heeft niet als echtgenoot
maar als mens de plaats verworven, die hij
thans in de Nederlandse samenleving bekleedt.
Een vooraanstaande positie, gebouwd op harde
arbeid, helder begrip en zuiver gevoel.
f verde
ELKE is die plaats? Hoe was
de weg daarheen?
Waarheen voert deze weg
verder?
Een antwoord op die laatste vraag
is menselijkerwijze uitgesloten. Maar
een antwoord op de eerste vragen in
een kort bestek als dit herdenkings
artikel evenzeer.
Zo veelzijdig immers is zijn werk
geweest, zo uiteenlopend van richting
de karaktertrekken die er uit naar
voren traden, dat een korte opsom
ming onmogelijk is.
ZOU men in enkele woor
den een karakteristiek
van Prins Bernhard wil
len geven, dan staat reeds de
keus open tussen velerlei typerin
gen: zakelijk idealist, idealistisch
realist, niet taai maar ongeloof
lijk wilskrachtig, een intens wer
ker met een fabelachtig absorp
tievermogen gepaard aan de
gave om het overbodige te ver
geten, iemand die meestal gelijk
heeft maar het gelijk nimmer
zoekt, even snel van oordeel, in
zicht en beslissing als snel op de
weg en in de lucht, zeer zelf
bewust en vast in eigen over
tuiging maar evenzeer blind va
rend op het kompas van hen die
hij zijn vertrouwen heeft ge
schonken. openhartigheid gevend
maar ook verlangend en bij ge
brek aan lange tenen aanvaar
dend, primair emotioneel en im
pulsief maar zijn gevoelens met
een strenge zelfdiscipline in de
hand houdend, begiftigd met een
merkwaardig vermogen om ge-
voelsdetails evenzeer te achten
als de verstandelijke grote lijn,
een gezonde humor en een spon
tane jovialiteit parend aan een
diep wortelende ernstige levens
opvatting welke getuigt van
moed zonder roekeloosheid, als
ambassadeureen catalysator
(niet een motor!) voor de Neder
landse welvaart en de Neder
landse naam, daarbij getuigend
van een Nederlanderschap in
hart en nieren doch evenzeer van
een intens beleefd gevoel te be
horen tot de internationale sa
menleving van mensen, patriot-
tist naast internationalist.
Het lijken veelal tegenstellingen,
deze eigenschappen en gaven, maar
zij zijn in Prins Bernhard samen
gegroeid tot een evenwichtig geheel,
zoals dat zelden aangetroffen wordt.
Deze kwaliteiten kunnen wellicht het
bondigst onder één noemer worden
gebracht met de woorden van zijn
vader toen Prins Bernhard op 21
maart 1926, tien jaar vóór zijn on
stuimig entree in ons land, als jon
gen zijn belijdenis aflegde: een gou
den hart en een helder verstand. De
jaren daarna zouden leren, hoezeer
deze typering gerechtvaardigd was
Deze veelheid van eigenschappen
vraagt eigenlijk om een verklaring
uit een uitvoerige biografie, uit han
delen en woorden van de Prins dei-
Nederlanden, maar dat is in het ka
der van deze beschouwing niet mo
gelijk. Wij zullen hier en daar een
greep moeten doen en een detail ster
ker belichten terwijl vaak belangrij
ker gebeurtenissen onbesproken moe
ten blijven.
Gaat men in grote lijn de halve
eeuw van zijn leven na, dan
schijnt alles Prins Bernhard in
da schoot gevallen tg rijn. Hoe be
drieglijk is echter een dergelijke
„kleinbeeldopname" welke wij eerst
zullen voorzetten, want er blijkt niet
uit, dat welhaast alles door strijd
verworven en niets „cadeau gekre
gen" is.
Prins Bernhard werd op 29 juni
1911 in Jena geboren als oudste zoon
van Prins Bernhard zur Lippe Bies-
terfeld en Prinses Armgard geboren
Von Cramm. Hij stamde uit een
Duits Vorstenhuis waarbinnen een
levensovertuiging heerste welke ge
tuigde van een ruimer internationale
blik dan bij dergelijke Vorstenhuizen
in die tijd gemeenlijk het geval was.
Hij volgde een gymnasium-opleiding
in Züllichau en Berlijn en studeerde
rechten in Lausanne en München,
welke studie hij in 1935 afsloot, on
geveer een jaar na het overlijden
van zijn vader die hem deze studie
richting in plaats van de begeerde
economie min of meer had opgelegd
met het oog op een latere diploma
tieke loopbaan, zoals gebruikelijk was
voor jongelieden uit Duitse Vorsten
huizen.
Inmiddels was Hitier aan de macht
gekomen en de wijdere blik van Prins
Bernhard dan de algemeen heersen
de eng-Duitse weerhield hem van het
kiezen van die eerst verwachte di
plomatieke toekomst. Hij kwam via
familieconnecties bij de I. G. Far-
ben, waar hij van onder af aan be
gon met een carrière, die reeds acht
maanden later grote perspectieven
bleek te bieden. Op zijn eigen wens
werd hij in het buitenland geplaatst,
waar hij begon met postzegels plak
ken post verzorgen, brieven contro
leren op tikfouten en dergelijke
werkjes. Hij klom echter snel op en
werd na acht maanden tot assistent
van de directie benoemd met de toe
zegging dat hij, wanneer zijn werk
bleef bevallen, op dertig jarige leef
tijd op een volwaardige directeurs
functie staat kon maken.
Maar op 8 september 1936 werd
via de radio bekend, dat hem een
andere toekomst was beschoren. Ko
ningin Wilhelmina deelde mede, dat
haar dochter Prinses Juliana zich
verloofd had met Prins Bernhard
van Lippe Biesterfeld, die toen
slechts enkele maanden tevoren 25
jaar was geworden.
Op 7 januari 1937 werd het huwe
lijk voltrokken. Vijfentwintig jaar
later maakt het Nederlandse volk
zich op om met het Koninklijk ge
zin de vijftigste verjaardag van
Prins Bernhard te vieren.
it is dan de „kleinbeeldopname",
volgens welke dit merkwaardige
leven zich schijnbaar soepel,
glad en gedragen door de goede
gunsten van het lot heeft ontwikkeld.
Een vertekend beeld echter, want
de details komen onvoldoende uit,
en die tekenen juist in dit geval
het ganse leven.
Prins Bernhard heeft het niet ca
deau gekregen, het ook niet willen
hebben. Het „kleinbeeld" toont voor
al de eerste vijf en twintig jaar. La
ten we er eens enige details uit ver
groten.
In het Duitsland van na de eerste
wereldoorlog kreeg Prins Bernhard
het als Prins van den bloede zeer
zwaar te verduren op school. Boven
dien had hij te kampen met zijn
gezondheidweer zulk een merkwaar
dige tegenstelling, een van jongs af
aan steeds weer zorgen barende ge
zondheid tegenover een onverzette
lijke activiteit en een hem door tal
lozen benijde sportiviteit.
Een keelaandoening dreigde hem
in zijn vroege jeugd reeds tot le
venslange invalide te maken. Niet in
de eerste plaats dank zij de medici,
veeleer dank zij een eigen ijzeren
wilskracht kon Prins Bernhard deze
kwaal overwinnen. In 1932, tijdens
zijn juridische studie, werd Prins
Bernhard andermaal ernstig ziek,
onderging operaties en werd hij vrij
wel opgegeven door de doktoren. Hij
kwam er bovenop doch kreeg de me
dedeling, dat een van zijn longen
vrijwel onherstelbaar beschadigd was.
Hij ging „dus" aan sport doen om
zijn longen te sterken. Hij deed op
tijd zijn laatste examen hoewel dit
door zijn leermeesters na de achter
stand door de ziekte voor onmogelijk
werd gehouden. Hij slaagde zoals hij
ook zijn gymnasiumopleiding met een
examen afsloot kort nadat zijn ge
zondheid hem lange tijd tot inacti
viteit had gedoemd, op de rand van
de dood had gebracht zelfs.
Dat zijn kleinere details van een
biografie van Prins Bernhard uit de
tijd dat niemand. ook hijzelf niet
kon vermoeden welke een voor
aanstaande plaats hij later in een
nieuw vaderland zou gaan innemen.
Enkele details slechts uit een einde
loze reeks die zouden bewijzen, dat
het leven van Prins Bernhard zich
minder ..glad" heeft ontwikkeld dan
het kleinbeeld zou doen vermoeden.
Dat is ook zo gebleven na de dag
van bijna een kwart eeuw ge
leden, toen Prins Bernhard door
juichend Nederland begroet werd.
Van die dag af heeft Prins Bern
hard zich bewust ingespannen, deel
genoot te worden van de Nederlandse
gemeenschap, niet op grond van zijn
plaats aan de zijde van Prinses, la
ter Koningin Juliana, maar op basis
van harde arbeid.
Zo zagen de Hagenaars, die in september
1936 naar het Paleis Noordeinde waren ge-
ttcoomd, hei retloojde paar ma aamhowl lm de
residentie. Van links naar rechts Koningin Wil
helmina, Prinses Armgard. Prins Aschwin. Prins
BernJeard ea Pfénees Juliana
„In die tijd", zo vertelde Prins
Bernhard eens over zijn Nederlandse
jaren tot de overweldiging van zijn
nieuwe door zijn oude vaderland,
„ben ik mij elke dag meer Neder
lander gaan voelen, werkelijk niet
alleen als plicht, maar omdat ik volk
en land spoedig lief begon te krij
gen. Ik heb mu trachten in te wer
ken in allerlei dingen, die belangrijk
waren om ze te kennen. Maar terug
ziende op die tijd heb ik wel eens
het gevoel, dat ik niet zo heel veel
heb gedaan, al heb ik het dan ook
druk gehad".
Hier openbaart zich een andere
eigenschap van de Prins, namelijk
dat bij hem hoogheid niet tot hoog
moed heeft geleid, zoals zo dikwijls
het geval is. Want dat „niet zo heel
veel" hebben gedaan is een waar
lijk te bescheiden kwalificatie van
de kennismakingsjaren, waarin hij
juist door wat hij deed achting en
liefde van een werkelijk nogal kri
tisch en weinig liefde gevend volk
verwierf.
Er zou over die eerste jaren veel
te vertellen zijn, over de wijze waar
op de Prins zich inwerkte in de pro
blemen. in het bedrijfsleven waar
voor hij in de naoorlogse jaren
zoveel zou gaan betekenen «hij had
na september 1936 enige tijd een
eigen werkkamer bij de Ned. Handel
Maatschappij in Amsterdam), en
verder ook in de militaire aangele
genheden van zijn nieuwe vaderland
als (toen nog ongeweten) basis voor
de taak, welke hem in de oorlogs
jaren te wachten zou staan. Op hart-
veroverende wijze toonde hij zich
een voortreffelijk vader van zijn
twee voor de oorlogsjaren geboren
dochters, die de toekomst yan de
band tussen Oranje en Nederland
veilig stelden.
Ook in die jaren werden moeilijk
heden hem niet bespaard. Wij den
ken daarbij niet in de eerste plaats
aan het afschuwelijke autoongeluk,
dat hem op 29 november 1937 over
kwam bij Naarden. gevolgd door een
angstige spanning van weken tijdens
welke zelfs Koningin Wilhelmina en
Prinses Juliana hun intrek namen
in het Amsterdamse ziekenhuis waar
hij, enige tijd zwevend tussen leven
en dood, werd verpleegd in een tijd,
dat Prinses Juliana haar eerste baby
verwachtte.
In de eerste plaats gaan onze ge
lachten in dit opzicht uit naar de
mnerlijke problemen welke Prins
bernhard te verwerken moet hebben
gehad om zich te distanciëren van
zijn vroegere vaderland. Natuurlijk,
hij was Nederlander geworden. Maar
het hart laat zich niet dicteren door
een wetsbesluit. Zulk een distantie
blijft moeilijk. Prins Bernhard zelf
heeft met warmte ervaren tijdens
zijn reizen b.v. door Zuid Amerika,
dat ook bij Nederlandse immigran
ten in die gebieden een warm plekje
voor het vaderland, vaak al een of
meer generaties terug verlaten en
„verruild" voot een hieuw, blijft be-
Ma&n. Uai b«m amr te* batte u ge.
gaan, is het opgeven van hechte
jeugdvriendschappen, het radicaal
afsnijden van banden die hem dier
baar waren geworden.
Het werd hem weliswaar verge
makkelijkt door de ontmenselijking
van de verhoudingen in zijn vroege
re vaderland, voor geen christelijk
voelend mens te aanvaarden, maar
dit afstand en afscheid nemen moet
hem. stammend uit een omgeving
waar gevoel voor traditie sterk was,
zeer veel strijd hebben gekost, te
meer waar hij zijn familie in het
oude vaderland wist.
In die jaren van niettemin betrek
kelijk „normale" omstandigheden
normaal in die zin dat de
naaste toekomst andere normen aan
het gewone zou gaan stellen heeft
Prins Bernhard datgene in praktijk
gebracht, wat hij jaren na de bevrij
ding de Delftse studenten eens als
richtlijn heeft gegeven voor succes
volle arbeid: ook de gewoonste din
gen ongewoon goed doen. Door zelf
naar deze stelregel te leven en wer
ken slaagde hij in het vinden van
het juiste begrip en de juiste toon,
zodat hij op het ogenblik van de gro
te beproeving in mei 1940 als Ne
derlander in hart en nieren, door het
kritisch Nederlandse oog als zodanig
ook aanvaard, de moeilijke balling
schap inging.
Hu had dit Nederlanderschap in
ruimer dan wettelijke zin verworven
dank zu enkele persoonlijke kwali
teiten: een onvoorstelbaar absorptie
vermogen, een dynamische snelheid
van oordeel en een fantastische
werkkracht. Daarnaast moest hij
ook weer volgens zijn eigen woor
den) over het „evenwichtsgevoel van
een kuorddanser" beschikken om de
mogelijkheden van zijn positie uit te
buiten zonder in strijd te komen
met de beperkingen welke de con
stitutionele monarchie nu eenmaal
moet opleggen aan de leden van het
Vorstenhuis, en bovendien daarnaast
goed onderdaan te zijn van de Ko
ningin maar „baas in mijn gezin".
Het bewaren van zulk een evenwicht
kan niet zonder moeite geschied
zijn onder de ogen van een wel eens
wat te kritikasterig oordelend volk
als het onze!
Snelheid van begrip en oordeel
was. als gezegd, mede basis voor de
zozeer geslaagde „kennismakingsja
ren" van 1936 tot 1940.
Deze snelheid is een deel van het
wezen van Prins Bernhard: in be
grip, oordeel en werk evenzeer als op
de weg en in de lucht. Wat dat laat
ste betreft: weinigen weten, dat
Prins Bernhard twee dagen lang
houder is geweekt van het onoffi
ciële wereldsnelheidsrecord, toen hU
in 1959 ruim tweemaal de geluids
snelheid bereikte in een Starfighter,
de Amerikaanse jager waarover
thanj eowtti te doen tem I
wMuuvcr I
I bel kader
