AMERIKA DRAAGT MEER BIJ TOT SERIEUS ONDERZOEK VAN DE RUIMTE DAN RUSLAND Landru van Oostenrijk staat in Wenen terecht Ondanks rode spektakel-stukken CONCLUSIE NA VIJFTIG KUNSTMANEN: Proces tegen roofmoordenaar Max Gnfier vandaag begonnen PROTESTSTAKING VISSERS: VISTEKORT IN ENGELAND laat BUISMAN een handje helpen voor koffie op z'n best! Opgericht 1 maart 1860 Maandag 10 april 1961 Derde blad no. 30325 (Van een onzer redacteuren De lancering van de Amerikaanse kunstmaan Discoverer XXIII betekent, dat de Russen en Amerikanen samen in de ruim drie en een half jaar sinds het lanceren van de eerste Spoetnik vijftig kunstmanen in een baan om de aarde heb ben gebracht, die tezamen ruim 60.000 kg wogen, dat is het gewicht van ongeveer 85 Volkswagens. Deze vijftig kunstmanen omvatten ook de satel lieten die wel in een baan om de aarde kwamen, maar waarmee het contact door storingen verloren ging. Niet meegerekend zijn andere ruimtelan ceringen zoals kunstplaneten (die om de zon draaien), maanschoten, Venusschoten, en andere raketschoten in de ruimte. Kunstmanen zijn slechts die door mensen vervaardigde voorwerpen. die in een baan om de aarde zelf komen, zoals de enige natuurlijke maan ook een baan om de aarde doorloopt. Deze vijftig kunstmanen betekenen een tech nische topprestatie, aan de mogelijkheid waarvan nog geen tien jaar geleden ernstig werd getwijfeld door zeer vele deskundige technici. Terwijl de eerste spoetnik op 4 oktober 1957 een sensatie van de eerste orde was, is nu, nog geen 1300 dagen later, het lanceren van een „gewone" Amerikaanse kunstmaan voor de leek alleen nog maar opmer kelijk, omdat het de vijftgste is, die de weg van de mens naar de ruimte markeert: een weg die met ongelooflijke voortvarendheid wordt afgelegd ondanks onvoorstelbare problemen. Stand W est - Oost: 40—10, samen 60.000 kg. By deze myipaal is het dienstig, een balans op te maken waarin de Russische en Amerikaanse prestaties tegen elkaar worden afgewogen, omdat deze balans niet helder biykt uit de zeer snel traditioneel geworden opvattingen omtrent een Amerikaanse achterstand. Het resultaat van deze vergeiyking zal blyken te zyn, dat de Amerikanen een voorsprong hebben verworven in het wetenschappelijk ruimte-onderzoek met behulp van kunstmanen en ook in het „nuttig gebruik" van de ruimtevaarttech niek, terwyl anderzijds de Russen zich hoofdzakeiyk hebben geworpen op op zichzelf verdienstelijke opwindende spektakelstukken. De Russen waren daartoe in staat doordat zij over veel krachtiger raketten dan de Amerikaanse beschikten. Anderzüds worden de door de Russen verstrekte feiteiyke gegevens over deze spektakelstukken de laatste tyd door deskundige Amerikaanse kringen enigszins in twyfel getrokken, hetgeen een voorzichtige uitdrukking is voor onomwonden wantrouwen. De Amerikanen hebben veertig kunstmanen in een baan om de aarde gebracht (waaronder tweemaal twee tegelijk met één lancering) en de Russen tien. De Amerikanen hebben 26 mislukte lanceringen toegegeven (waarmee wy bedoelen een lancering waarbij de kunstmaan niet in een baan om de aarde kwam. terwyi dat wel de bedoeling was) en de Russengeen enkele mislukte lancering. Het gewicht van de door de Amerikanen in omloop gebrachte satellieten bedroeg in totaal byna 22.000 kg, dat van de Russische ruim 38.000 kg. Tot zover de balans in cyfers. Rusland eenzijdig Het valt niet aan te nemen, dat de Russen nimmer gefaald zouden hebben ■bij het lanceren van een kunstmaan. Door hun maatschappelijke en staat kundige structuur kunnen zij zich veel beter veroorloven, een mislukking ge heim te houden dan de Amerikanen. Al le satellieten in een baan om de aarde zijn te volgen, ook door Amerika, maar een mislukte lancering is niet te re gistreren of niet te onderscheiden van een normale raketlancering zonder kunstmaan aan boord, waarvan er in Rusland ongetwijfeld zeer vele zullen plaats vinden. Bij onze vergelijking kun nen wij derhalve de mislukte lancerin gen niet betrekken. Geslaagd retour Wel staat vast, in de eerste plaats dat de geslaagde Amerikaanse lanceringen veel talrijker zijn dan de Russische maar ook dat in de tweede plaats de taak der Amerikaanse kunstmanen veel geva rieerder was en dank zij een verfijnder instrumentarium ook aanzieniyk beter werd uitgevoerd dan de Russische. De Russen hebben zich van de aan vang af veel moeite gegeven, de levens omstandigheden in de ruimte na te gaan en vooral levende wezens in het bijzonder honden maar ook andere le vensvormen na een kunstmaanreis naar de aarde te laten terugkeren. Zu zün in een behouden terugkeer althans volgens hun eigen mededelingen driemaal geslaagd. De Amerikanen lieten lichtere capsules vijfmaal behou den naar de aarde terugkeren, ongeacht de capsule van de Discoverer XXIII die zaterdag werd gelanceerd en die pas morgen wordt „teruggehaald". Enkele van deze vijf capsules bevatten lagere levensvormen. Een zeer bijzondere Russische kunst maan was Spoetnik VIII die op 12 fe bruari van dit jaar werd gelanceerd en die op haar beurt een instrumenten- capsule in de richting van de planeet Venus lanceerde met de bedoeling, dat deze bestemming half mei bereikt zou worden, die dan ongeveer 70 miljoen km van de aarde verwijderd zou zyn. Het radiocontact ging echter op een afstand van 6,7 miljoen kilometer verloren, zo dat men in het ongewisse zal blijven over de verdere lotgevallen van dit Ve- nusschot. De Amerikanen slaagden er veel eerder reeds in, radiocontact te on derhouden over een afstand van bijna 34 miljoen km met de Pionier V, die op 11 maart van het vorig jaar werd gelan ceerd en nu als kunstplaneet om de zon draait. Ook het secundaire succes van deze bijzondere achtste Spoetnik was dus gering, al moet bewondering worden uitgesproken voor de onderneming op zichzelf. Weloverwogen veelzijdigheid De Amerikanen hebben in tegenstel ling tot de Russen een minder spectacu lair programma afgewerkt, maar dit pro gramma toonde zoals gezegd een wel overwogen veelzijdigheid, niet gericht op uiterlijk verbluffend effect, maar op het verwerven van gedegen kennis omtrent de ruimte en voorzichtige voorbereiding van de toekomstige ontwikkeling van de bemande en onbemande ruimtevaart. Dit programma omvatte onder meer wetenschappelyke metingen van veler lei aard in de ruimte direct om en ver van de aarde, het oplossen van terug- keer-problemen, het doen van weerkun dige observaties en voorbereiding van een wereldomvattend betrouwbaar weer voorspellingssysteem op lange termijn, het ontwikkelen van communicatiesyste men voor de lange afstand, zowel voor radio als telefonie en wereld-televisie, het ontplooien van militaire waarne- mings- en waarschuwingsstelsels (het overbodig maken van U2-vluchten!), het ontwikkelen van navigatiesatellieten en ook de voorbereiding van de menselyke ruimtevaart. Dit zün slechts enkele zeer algemeen geformuleerde terreinen, die nauwgezet aan een vry gedetailleerd en programmatisch onderzoek werden on derworpen, voorzover de technische mo gelijkheden dat tot dusver toelieten. Deze veelzüdigheid is niet bereikbaar met enkele zeer zware satellieten, waar op de Russen zich volgens hun eigen ge gevens hebben gespecialiseerd, waaruit al biykt dat de Russische opzet wel am bitieus is en naar spectaculaire effecten jaagt, maar veel minder gedegen, rustig en alzijdig is dan de Ameriaanse. Dit zelfde blijkt uit de publikaties van Rus sische en Amerikaanse zijde over de be reikte wetenschappelijke resultaten, die overduideiyk aantonen, dat de Ameri kanen veel meer tot de jongste kennis omtrent de ruimte en ook de aardse at mosfeer hebben bijgedragen dan de Russen. Deze duidelijke verschillen in de we tenschappelijke publikaties kunnen niet alleen het gevolg zyn van het feit, dat de Russen minder vrijgevig met mede- dedelingen zouden zijn, want van Ame rikaanse zijde is geconstateerd, dat vele Russische publikaties, die iets dieper op allerlei problemen ingaan, getuigen van een merkwaardig gebrek aan kennis, welk gebrek alleen te verklaren is uit een gebrek aan ontvangen gegevens. Ernstige twijfel Ernstige twijfel bestaat er bovendien in kringen van de NASA, het Ameri kaanse overkoepelende lichaam voor het ruimtevaartprogramma, of de door de Russen versterkte feitelijke gegevens over hun prestaties wel overeenkomstig de werkelijkheid zijn. Baan en vele an dere bijzonderheden over eenmaal in omloop gebrachte kunstmanen kunnen vry eenvoudig gecontroleerd worden, zo dat met gegevens daaromtrent niet kan worden geknoeid. Met het gewicht (ei- genlyk het meest opzienbarende aspect van de Russische kunstmaanprestaties) ligt dit geheel anders. Slechts zeer nauwkeurige metingen over het gedrag van kunstmanen in een vry lage baan om de aarde, waarin zy iets worden af geremd door de laatste ijle resten van de atmosfeer, kunnen tot vage bereke ningen over gewicht en omvang van sa tellieten leiden, doch metingen van der gelijke aard zijn althans voor zover bekend nog niet door de Amerikanen verricht. Zy hebben waarschijnlijk wel iets beters te doen! Twijfel omtrent de juistheid van vele Russische mededelingen wordt boven dien versterkt door de indruk, welke in de jongste officiële publikaties van de NASA wordt gevestigd, dat men daar niet zo erg overtuigd is van de behou den terugkeer van drie Russische spoet niks met hondjes, zoals de Russen zeg gen te hebben gepresteerd. In deze NASA-publikatics worden de Spoetniks 5, 9 en 10 als waarschijnlijk verbrand in de atmosfeer opgegeven, terwijl juist deze Spoetniks voleens de Russen er gens in de Sovjet-Unie zouden zijn ge land. Dit treft temeer, waar de Ameri kanen er nimmer op uit zijn geweest een zekere achterstand op sommige terrei nen te kleineren of ontkennen. Integen deel, zy accentueren een achterstand om meer financiële ruimte te kunnen verwerven, een politiek die voor de Rus sen in hun totalitaire sfeer niet nodig, zelfs ongewenst is. Nog 21 in omloop Van de Amerikaanse kunstmanen zijn er thans nog 21 in omloop, de zaterdag gelanceerde Discoverer inbegrepen. Lan ge tyd heeft Amerika het record van de zwaarste kunstmaan gehouden :de At las-Score van 3941 kg, die op 18 decem ber 1958 werd gelanceerd. De Russen overtroffen dit zwaarterecord eerst op 15 mei 1960 met de 4524 kg wegende Spoetnik IV, en thans staat het zwaarte record op naam van de Spoetnik VIII die 7140 kg zou hebben gewogen en op 12 fe bruari 1961 is gelanceerd als affuit voor het Venusprojectiel. Unieke Lilliput Van de nog in omloop zijnde Ameri kaanse kunstmanen (Rusland heeft er geen meer in omloop) is de miniatuur- satelliet Vanguard I van nog geen an derhalve kg, die op 17 maart 1958 ruim vijf maanden na de eerste Spoetnik werd gelanceerd, een zeer bijzondere. Deze lilliput zendt nog steeds radio signalen uit met waardevolle weten schappelijke gegevens, na in ruim 12.000 omwentelingen om de aarde ruim 635 miljoen km te hebben afgelegd. De le vensduur van deze satelliet wordt op tien eeuwen geschat en wanneer zich geen storingen voordoen zal de zender, die ge voed wordt door zonnebatteryen, al die tyd blijven werken. Later gelanceerde kunstmanen kregen een mechanisme mee, dat de zenders na beperkte tijd uitschakelt, wanneer dit niet door andere oorzaken geschiedt. Daardoor wordt voortcomen, dat de uit zendingen van later te lanceren satel lieten door niet meer te stoppen radio signalen zou worden verstoord. Belangrijke ontdekkingen Enkele van de vele belangrijke ontdek kingen van Amerikaanse kunstmanen zijn de Van Allen stralingsgordels, de enigszins peervormige gedaante van de aarde, de groter dan verwachte uitge strektheid van het aardmagnetisch veld, de veel hogere laatste sporen van de aardse dampkring en de ontstaanswijze van heftige atmosferische storingen als wervelstormen. Dit zijn als gezegd slechts enkele resultaten uit een stroom van gegevens, waarvan de volledige be werking een reeks van vele, vele jaren zou vergen. Voordat dit werk voltooid is zullen nieuwere en nauwkeuriger ge gevens bekend zijn en de huidige over bodig maken. Wilde staking BBC (Van onze Londense correspondent) Een wilde staking van 120 leden van het technische personeel van de BBC stuurde gisteravond de televisieprogram ma's volkomen in de war. De staking heeft alleen invloed op de rechtstreeks uit te zenden programma-onderdelen. Deze moesten door filmmateriaal ver vangen worden. Het conflict gaat over de indeling van de werkuren. Advertentie Tijd voor erkenning Ongetwijfeld zullen de Russen binnen afzienbare tijd nieuwe spec taculaire kunstmaan-successen clai men, maar de tijd is thans toch wel gekomen om de zeer opvallende eerste plaats te erkennen, die Amerika heeft bereikt op het ter rein van de „nuttige" exploratie van de ruimte. Op den duur is de wereld meer gebaat bij een derge lijk gedegen, weloverwogen, veel zijdig en voor de leek weinig opwindend maar zeer verantwoord onderzoek, dan bij verbazingwek kende spektakelstukken. Wij schrij ven dit niet om afbreuk te doen aan Russische technische prestaties, maar wel om de Amerikaanse prestaties in het juiste licht te stel len, hetgeen onder de heersende omstandigheden veelal te weinig geschiedt. Slachtoffers waren eenzame vrouwen (Van onze Weense correspondent) Na twee jaar voorbereiding is vandaag in Wenen het proces be gonnen tegen de Landru van Oostenrijk, Max Gufler, die wordt aangeklaagd dat hij vier roofmoor den en twee pogingen tot roof moord heeft gepleegd. De eerste poging dateert uit het jaar 1951, het jaar daarop volgde de eerste roofmoord. De dader bleef echter onbekend, zodat hij in 1958 nog drie andere roofmoorden kon ple gen. Hierbij ging Gufler op de volgende manier to werk. Als man van 60 jaar wist hij vertrouwen in te boezemen, om dat hij de indruk van een serieuze han delsreiziger maakte die zuinig leefde, maar een auto ter beschikking had. Door middel van huwelijksadvertenties kwam hij in contact met alleenstaande oudere vrouwen, en wanneer zij over spaar penningen beschikten, nodigde hij hen uit om een autotochtje te maken. Tydens zo'n rit gaf hy het slachtof fer likeur te drinken, welke echter met vergif en een slaapmiddel was vermengd. Zodra het slachtoffer in slaap was gevallen, wierp Gufler het in de Donau en ging daarop rechtstreeks naar de wo ning van het slachtoffer, die hij vol ledig leeg plunderde. Op deze manier heeft hij in de jaren 1952-1958 vier vrouwen om het leven gebracht. In zyn woning te St.-Pölten is een grote hoeveelheid voorwerpen gevonden, die in het bezit van zijn slachtoffers was geweest. De voorraad is echter zo groot, dat men nog andere misdrywen veron derstelt. Bekentenis weer ingetrokken Een gedeelte van deze voorwerpen en vooral enkele door Gufler geschreven brieven dienen als bewijsmateriaal. Of schoon hij aanvankelyk de viervoudige roofmoord had toegegeven, heeft hy la ter zyn bekentenis weer ingetrokken. De aanklacht tegen hem is 72 bladzij den lang, terwyl het bewysmateriaal 16.500 bladzyden beslaat. Het proces wordt geleid door een Oostenrykse of ficier van Justitie, en er moeten 60 getuigen worden gehoord; maar het oor deel of hy al dan niet schuldig is, moet door gezworenen worden uitgespro ken. Men rekent er op dat het proces zes weken zal duren en dat Gufler schul dig zal worden verklaard. Daar in Oos- tenryk de doodstraf na de laatste we reldoorlog werd afgeschaft, zal hoogst- waarschijnlyk levenslange gevangenis straf worden geëist en uitgesproken, maar dat betekent nog niet dat Gufler tot het einde van zyn leven in de ge vangenis zal moeten blyven. Veeleisende gevangene Wanneer een misdadiger zich name lijk in de gevangenis goed gedraagt, kan hem gratie worden verleend, zodat eer. levenslange straf meermalen in 15 jaar gevangenisstraf wordt veranderd. Tegen deze praktyk heeft de publieke opinie in Oostenrijk zich de laatste jaren herhaaldelijk terzet, want het is niet zelden voorgekomen dat een moor denaar, die gratie had gekregen, onmid- dellyk na zyn invryheidstelling weer een moord pleegde. Het ziet er echter niet naar uit, dat men Gufler veel clementie zal verlenen, want tot nu toe is hij een lastige, bru tale en veeleisende gevangene geweest. Hij heeft bijvoorbeeld verklaard, dat hij niet in zyn oude pak voor de recht bank wil verschijnen en stelde daarom de eis, dat voor hem een nieuw maat kostuum zal worden gemaakt. Ook heeft hy gedreigd, dat hij op geen enkele vraag zal antwoorden, wanneer er foto's van hem worden genomen. (Van onze Londense correspondent) Er is reeds een tekort aan bepaalde soorten vis in Engeland als gevolg van de vorige week begonnen proteststaking van Britse vissers in Hull en Grimsby tegen IJslandse concurrentie in hun eigen havens. De grote firma's hebben namelyk als voorzorgsmaatregel tegen uitbreiding van de staking belangrijke voorraden vis in hun koel-pakhuizen opgeslagen. Gedurende het weekeinde bleek de staking echter geleidelijk af te brokkelen. Zaterdag voeren 12 treilers uit. In Grimsby weigerden de reders aan ver dere onderhandelingen deel te nemen indien de stakingsoproepen niet werden ingetrokken. Verscheidene schippers die zaterdag in Huil zee kozen bedankten als lid van hun vakorganisatie, het trei- lersgilde. Tot degenen die postten, be hoorden de 30-jarige Bernhardt Whar- ram, de hoogst betaalde Engelse schip per van wie beweerd wordt dat hij vorig jaar f. 100.000 heeft verdiend. Hy zag zyn schip uitvaren onder een andere kapitein. In Grimsby houden echter al le vissers voet by stuk. Er liggen daar ongeveer 70 treilers stil. Maandag ko men er nog 14 binnen waarvan ver wacht wordt dat zy zich by de sta king zullen aansluiten. Het treilersgil- de verzet zich er tegen dat de IJslan- ders in Engeland vis aan de markt brengen die gevangen is in ryke vis gronden. welke volgens de jongste over eenkomst tussen Engeland en IJsland thans voor Britse vissers verboden zijn. De aktie van de bemanningen is niet uitsluitend tegen de IJslandse visafzet gericht. In Grimsby spant men zich ook nu voor de instelling van een speci ale landingscommissie die er voor dient te zorgen dat Grimsby-treilers by de landingen voorrang zullen krygen bo ven buitenlandse vaartuigen. Nog een bedreiging Engeland wordt niet alleen bedreigd door een tekort aan vis. maar ook de boter- en baconleveranties uit Denemar ken dreigen deze week te worden stop gezet door een Deense transportarbei ders- en zeeliedenstaking welke naar verwacht wordt dinsdag zal beginnen. De internationale transportarbeidersfe deratie heeft besloten de staking te steu nen, zodat Deense voorraden Engeland ook niet langs een omweg zullen kun nen bereiken. De Denen hebben er ech ter voor gezorgd alle beschikbare boter voor het begin van de staking naar Engeland te verschepen, zodat de voor raden hier waarschijnlijk toereikend zijn voor ongeveer twee weken. Er zou verder genoeg Deense bacon zijn voor twee tot vier weken. Denemarken voorziet in meer dan de helft van de Britse behoef te aan bacon, een feit dat thans nog eens scherp aan de kaak is gesteld door de Britse varkensfokkeis. (ook als 't poederkoffie is) Deze foto toont overtuigend aan, dat ook de beschei den ruimtevaart, die thans beoefend wordt, ontzagwek kende apparaten nodig heeft. De raket op deze foto is een Saturnus, die thans in Amerika ontwikkeld wordt en vermoedelijk in 1964 gereed zal zijn voor gebruik als vrachtwagen van de ruimte". Vermoedelijk beschikt Rusland reeds thans over dergelijke raket monsters, doch Amerika heeft met de kleinere raketten, die op het ogenblik operationeel zijn, meer tot het ruim teonderzoek bijge dragen dan de Russen. Dean Acheson in Den Haag: „Stikker het meest geschikt 0111 Spaak op te volgen" „De heer Stikker is in myn ogen de meest geschikte figuur om Paul-Henri Spaak als secretaris-generaal van de Noord - Atlantische Verdragsorganisatie op ie volgen". Dit heeft de vroegere Ame rikaanse minister van Buitenlandse Za ken, Dean Acheson, zaterdagmorgen op een persconferentie in hotel „De Wit te Brug" verklaard. De heer Acheson verblyft in ons land als raadgever van Cambodja in het preliminaire geschil met Thailand, dat vandaag in openbare behandeling voor het Internationale Gerechtshof komt. Oud-minister Acheson was van me ning, dat de NAVO de hoeksteen van de Amerikaanse buitenlandse politiek moet blyven en hy betreurde het, dat de organisatie als orgaan van politieke consultaties in haar taak is tekort ge schoten. De verbondenheid tussen de Verenigde Staten en Europa is in de huidige fase van de koude oorlog van het grootste belang, meende hy „Zonder die verbondenheid kunnen wiji het vraagstuk van de minderontwikkel- de gebieden niet oplossen". De heer Acheson verwacht, dat de mondelinge procedure van het Cam- bodjaans-Thailandse geschil zeker een week in beslag zal nemen. In die tus sentijd zal hy verschillende vooraan staande Nederlanders ontmoeten. Zater dagmiddag gebruikte hy de lunch met de Nederlandse permanente vertegen woordiger by de NAVO, mr. D. U. Stik ker („een oude vriend van my") en vandaag zal hy aanzitten aan een diner, dat wordt aangeboden door de staats secretaris van Buitenlandse Zaken, dr. H. R van Houten. China in liet krijt bij Sowjet-Unie De Sowjet-Unie zal vóór eind Augus tus aan communistisch-China 500.000 ton suiker leveren en daarvoor een rente vrije lening toestaan, zo werd door het Sowjetrussisch nieuwsbureau Ta&s be kendgemaakt. Volgens het in Moskou ondertekende handelsprotocol zal de lening tussen 1964 en 1967 terugbetaald moeten worden. Bovendien werd over eengekomen, dat de bestaande handels schuld van communistisch-China over 1960 in termijnen en rente-vry binnen vyf jaar aan de Sowjet-Unie betaald zal worden. Onder de gesloten overeenkomst zal de Sowjet-Unie dit jaar aan communis tisch-China uitrusting leveren voor de elektriciteits- en olie-industrie, alsmede tractors, automobielen, walsstaal, non- ferro metalen en andere produkten China zal aan de Sowjet-Unu non- ferro metalen, kwikzilver, chemicaliën, wollen en zijden textiel en andere In dus tri eprod uk ten*leveren Volgens het communiqué waren beide partyen het ook eens geworden over „enkele andere vraagstukken, die betrek king hebben op de verdere ontwikkeling van de Sowjetrussische-Chinese handel".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1961 | | pagina 5