ZUID - AFRIKA ZAL EINDE MEI
UIT HET GEMENEBEST TREDEN
Parijs wil met FLN
officieel onderhandelen
WEERBERICHT
60,-
Premier Verwoercl weigerde recht van kritiek op
rassenpolitiek van zijn partij te aanvaarden
Sussende woorden van Macmillan
konden breuk niet voorkomen
Portugal niet
veroordeeld
Kivoe en Oostprovincie
willen toetreden tot
Kongolese statenbond
Ambassadeur Cuba en de leden
der missie nemen ontslag
U HEBT GELUK, ALS
f 60,- U NU SCHIKT
TOP-VOORDEEL
REGENJAS
(§ttc/ QTie
teuws
Opgericht 1 maart 1860
DONDERDAG 16 MAART 1961
No. 30306
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: E. A. E. van Dishoeck
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f7.50 per kwartaal; f2.55 per maand; f 0.59 per week
Witte Singel 1, Leiden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
(nu als republiek) had ingetrokken gezien de
standpunten over de rassenpolitiek, verkondigd
door de andere leiders van de Gemenebestlanden.
De andere premiers blank en gekleurd ston
den tegenover dr. Verwoerd, maar hadden hem
desniettemin de kans gegeven ondanks alles toch
in het Gemenebest te blijven. Zij waren namelijk
bereid de Unie van Zuid-Afrika te aanvaarden,
mits zij het recht van kritiek op de rassenpolitiek
konden uitoefenen.
De Unie van Zuid-Afrika zal het Britse
Gemenebest op 31 mei a.s. verlaten. Dit was het
dramatische nieuws, dat gisteravond als een
elektrische schok door de wereld ging. Want hoe
gespannen de atmosfeer op de Gemenebest-con
ferentie ook was nadat zij drie volle dagen met het
probleem Zuid-Afrika had geworsteld, tot op het
laatste ogenblik bleef de mogelijkheid van een
vergelijk bestaan. Dr. Verwoerd maakte aan die
hoop een eind door de mededeling, dat de Unie
haar verzoek tot hertoelating in het Gemenebest
(Van onze Londense correspondent)
In zekere zin bleef de conferentie dr. Verwoerd de hand toesteken. Men ging
immers niet zover de eis te stellen, dat het rassengelijkheid zou erkennen. Ook was
er geen sprake van een rechtstreekse eis de rassenpolitiek te verzachten, al ver
wachtten degenen, die bereid waren het lidmaatschap te hernieuwen, op den duur
wel zulk een tegenprestatie. De elf verlangden dus, dat Zuid-Afrika de strenge
veroordeling van de rassenpolitiek door de rest van het Gemenebest zou slikken.
Doch dr. Verwoerd, die dinsdagavond opnieuw bedenktijd kreeg en gisterochtend
voor het begin van de derde zitting over dit probleem nog een lang onderhoud
met premier Macmillan had, weigerde zich door zijn collega's te laten betuttelen.
De vernuftige formules en sussende woorden van de Britse premier waren vergeefs.
Verwoerd weigerde een morele veroordeling te aanvaarden en aan de schandpaal
te worden geslagen.
geheel en waarschijnlijk tot een alge
hele afbrokkeling ervan hebben geleid,
welke met het oog op de dreiging van
het communistische blok uitermate ris
kant zou zijn geweest. Zoals de dingen
thans liggen heeft de blanke bevolking
van Zuid-Afrika het desgewenst zelf in
de hand om de Unie te doen terugkeren
in de schoot van het Gemenebest, na
melijk door Verwoerd en de zijnen bij
de volgende verkiezingen in de minder
heid te brengen.
Een moeilijkheid vormen Zuid-Afri
ka's economische betrekkingen met de
rest van het Gemenebest. Engeland
heeft reusactige belangen in de Unie, die
tot het sterling-blok behoort en aan
spraak kan maken op tarievenvoorkeur.
Het is natuurlijk mogelijk dat hieraan
dezelfde mouw gepast wordt als in het
geval van Ierland en Birma, die des
tijds het Gemenebest de rug toekeerden
maar daarvan economisch geen i.adeel
ondervonden.
Sir Roy Welensky's
houding zal mogelijk
strakker worden
De Zuidafrikaanse premier gaf verder
nog te kennen, dat zijn beslissing ten
dele genomen was om moeilijkheden te
voorkomen tussen het blanke deel van
het Gemenebest (Engeland, Nieuw-Zee-
land, Australië en Canada) en de rest
daarvan. Het was beter voor allen, aldus
dr. Verwoerd, dat de goede betrekkin
gen tussen Zuid-Afrika en Engeland
worden gehandhaafd en versterkt, niet
meer op Gemenebestbasis, maar door
middel van tweezijdige overeenkomsten
en andere vormen van samenwerking.
In perscommentaren komt tot uiting,
dat de kans op een verandering in Zuid-
Afrika nu wel verdwenen is. Engeland
heeft weinig kunnen uitrichten, maar
een zekere mate van bescherming voor
de zwakste partij is thans weggenomen.
Macmillan staat voor een politieke cri
sis. De verwachting is, dat Sir Roy We-
lensky, de premier van de Centraal-
Afrikaanse Federatie (de twee Rhode-
sië's en Njassaland) thans halsstarriger
dan ooit zal worden. Het is niet onmo
gelijk, dat Zuid-Rhodesië het voorbeeld
van Zuid-Afrika zal gaan volgen en
misschien met dit land zal samengaan,
hoewel Welensky Verwoerds denkbeel
den niet alle onderschrijft.
Er is in Gemenebest-kringen in Lon
den en elders niemand die juicht over
het gevallen besluit. Zuid-Afrika c heen
gaan wordt algemeen betreurd, al over
heerst de mening, dat zulks tenslotte on
vermijdelijk was geworden en dat het
beter is voor de toekomst van deze uit
eenlopende volkerengroep welke voor
vier-vijf de uit gekleurde rassen bestaat.
Van groot belang is dat Zuid-Afrika
niet de Afro-Aziatische groep de schuld
kan geven van de agitatie tegen de
apartheid, omdat de blanke premiers
zich volkomen solidair met de gekleurde
leiders van het Gemenebest hebben ver
klaard. Dat geldt speciaal voor at Ca
nadese minister-president Diefenbaker,
die de veroordeling van de rassenpoli
tiek als een geloofsartikel van de vrije
wereld verdedigde. Menzies, de Austra
lische premier, was op sommige momen
ten gedurende de conferentie bereid,
erwoerd te steunen, maar toen hij be
merkte dat deze geen centimeter wilde
wijken kon ook Menzies hem niet langer
de hand boven het hoofd houden.
Terugkeer mogelijk
Indien Zuid-Afrika in het Gemene
best gebleven was, zou zulks ongetwij
feld tot nieuwe spanningen onder de
gekleurde Gemenebest-landen hebben
geleid, maar het feit. dat hun leiders
bereid waren Zuid-Afrika als lid te
handhaven, mag worden gezien als een
daad van staatsmanschap. Dit geldt spe
ciaal voor Ghana: dr. Nkroema heeft
nadrukkelijk in de conferentie nagela
ten zijn waarschuwing te herhalen dat
Ghana mogelijk het Gemenebest zou
verlaten indien Zuid-Afrika 'id bleef.
Maar voortzetting van Zuid-Afrika's
lidmaatschap zou een verzwakking heb
ben getekend van het Gemenebest als
Droog en overwegend zonnig
De Bilt verwacht van heden- tot mor
genavond in dc nacht en ochtend hier
en daar mist en morgen overdag op de
meeste plaatsen zonnig weer. Weinig
verandering in temperatuur. Matige tot
zwakke wind in hoofdzaak tussen west
en zuid. (Opgemaakt te 11.15 uur).
17 MAART
Zon op: 6.51 uur: onder: 18.47 uur;
maan op: 7.23 uur; onder: 19.49 uur.
Hoogwater te Katwijk te 3.37 en 15.54
uur, laagwater te 11.48 uur.
Twee lijnen
Premier Macmillan krijgt het nog
zwaar te verantwoorden in zijn eigen
conservatieve partij, welke rechter vleu
gel hij sinds de crisis in Noord-Rho-
desië tegenover zich vindt. Figuren als
de markies van Salisbury verwijten
Macmillan zelfs, dat diens liberale rede
in Kaapstad van het vorig jaar ervoor
verantwoordelijk is dat de Unie niet
langer aarzelde met de uitroeping van
de republiek. Zij zeggen ook dat Mac
millan bezig is het Gemenebest te ver
nietigen. De Britse premier houdt ech
ter het oog vast gericht op de toekomst.
Daarmee vergeleken beschouwt hij de
regering-Verwoerd slechts als een inci
dent. Als vooruitstrevend politicus heeft
hij gekozen voor de nieuwe volken en
tegen Verwoerds opvattingen, welke
rechtstreeks indruisen tegen de lijn, wel
ke door het Gemenebest en de Engelse
koloniale politiek wordt gevolgd.
Verbazing, ontsteltenis en
wrok in Zuid-Afrika
In Johannesburg heeft het nieuws
verbazing, ontsteltenis en wrok teweeg
gebracht. Talrijke Zuidafrikanen waren
reeds ontstemd dat hun land op ue con
ferentie van premiers van de Gemene
best-landen „een zondebok" was gewor
den. Men acht de openlijke aanvallen
op Zuid-Afrika juist daarom verwerpe
lijk omdat bepaalde andere Gemene
best-landen niet volledig voldoen aan
de criteria voor een democratische
staat.
VS vóór resolutie
De Veiligheidsraad heeft de behande
ling van de kwestie-Angola gestaakt
zonder dat er een resolutie is aangeno
men. Ceylon, Liberië en de VAR hadden
een resolutie ingediend, waarin Portu
gal werd verzocht „met spoed maatrege
len en hervormingen" te overwegen,
waardoor de resolutie over het afschaf
fen van het kolonialisme (14 december
v.j.) ook op Angola van toepassing zou
worden.
Vijf landen hebben voor de resolutie
gestemd: Liberië, Ceylon, de VAR, de
Verenigde Staten en de Sovjet-Unie.
Zes landen hebben zich onthouden:
Frankrijk, Gr.-Brittannië, Chili, Ecua
dor, nationalistisch-China en Turkije.
Geen enkel land stemde tegen. Voor
aanneming van resoluties moeten zeven
landen voorstemmen.
Voor de stemming heeft de Liberiaan
se afgevaardigde gezegd, dat als de re
solutie niet zou worden aangenomen, de
kwestie-Angola voor de Algemene Ver
gadering zal worden gebracht.
Na de stemming verklaarde de Portu
gese vertegenwoordiger, dr. Garin, dat er
gedurende het debat ongerechtvaardigde
aanvallen op het Portugese volk waren
gedaan. Hij gaf toe. dat er tekortkomin
gen bij het bestuur van Angola waren,
maar deze werden geleidelijk aan ver
beterd.
Politieke waarnemers verwachten dat
dr. Verwoerd binnen enkele maanden
verkiezingen zal uitschrijven. Wanneer
hij opnieuw voor vijf jaar een mandaat
krijgt zal hij naar alle verwachtingen
de apartheidspolitiek verder ten uitvoer
brengen en toenadering zoeken tot lan
den buiten het Gemenebest, met name
West-Duitsland en Japan.
De laatste algemene verkiezingen wer
den gehouden in april 1958, waarbij het
uitroepen van de republiek het belang
rijkste punt was. De Nationalistische
partij van premier Verwoerd heeft een
meerderheid van 50 zetels op de Verenig
de partij.
Conferentie-oord bij
de Zwitserse grens
De Franse regering heeft zich
gisteren in haar wekelijkse zitting,
die door generaal Charles de
Gaulle werd gepresideerd, officieel
uitgesproken voor directe onder
handelingen met de Algerijnse
nationalisten.
Die onderhandelingen zullen,
volgens het communiqué, dat na
afloop van de zitting werd uitgege
ven, gaan over de voorwaarde
waaronder het Algerijnse volk zijn
Dit blad bestaat uit 20 pagina's
Gistermiddag arriveerde op Schip
hol de bekende filmster Ingrid
Bergman, die in Amsterdam een
voorstelling van "My fair, lady"
kwam bijwonen. Ingrid Bergman
met haar echtgenoot Lars Schmidt,
die korte tijd voordien op Schiphol
aankwam.
recht tot zelfbeschikking zal mogen
uitoefenen. Een omslachtige om
schrijving voor politieke en mili
taire beraadslagingen over het
einde van de oorlog en de toekom
stige onafhankelijkheid van ^Vlgerije
waarmee de Franse regering nu in
feite aan de voornaamste verlan
gens van het F.L.N. tegemoet komt.
Het officiële Franse standpunt was
immers altijd dat eerst de strijd moest
worden gestaakt en dat bovendien het
F.L.N. nooit als exclusief woordvoerder
van het Algerijnse volk zou kunnen
optreden. Deze besliste stap in de ont
wikkeling van de Franse houding tegen
over de Algerijnse nationalisten, die nog
maar kort geleden alleen maar als re
bellen mochten worden aangeduid, is de
laatste dagen in Parijs voorafgegaan
door een intensief overleg tussen De
Gaulle, Debreé en de voornaamste mi
nisters en hoge functionarissen, die bij
het Algerijnse probleem betrokken zijn.
Gelijktydig werden de gebieden aan
de Franse oostgrens door een speciale
missie van hoge ambtenaren gezocht
naar een geschikt kasteel, waar de eer
ste officiële contacten met de Algerij
nen zullen kunnen worden gelegd. Zo'n
conferentieoord was gisteravond offi
cieel nog niet gevonden. Men wil de eer
ste beraadslagingen op Frans grondge
bied doch vlak bij Zwitserland hou
den. De F.L.N.-delegatie zal zich dan
's avonds in Zwitserland kunnen terug
trekken om op neutraal gebied vrij in
haar bewegingen, daden en woorden
te z;in.
Ook op dat punt toont Frankrijk zich
dus tot een zeer voorname concessie
bereid. Vorig jaar in Melun werden de
Algerijnse onderhandelaars streng door
Franse politie-agenten bewaakt en was
het hun niet toegestaan enig contact
met de buitenwereld te onderhouden. Ze
beschikten alleen over een speciale tele
foonlijn om met de voorlopige Alge
rijnse regering in Tunis voeling te kun
nen houden.
De leden van het F.L.N. moeten de
laatste dagen in Tunis evenmin heb
ben stilgezeten om hun houding nauw-
Koningin Juliana heeft gisteren
de nieuwe brug over de Merwede
bij Gorinchem geopend. De Konin
gin wandelt met minister drs.
H. A. Korthals over de briig, die
een zeer belangrijke verkeersschakel
vormt.
De Kongolese premier, Ileo, heeft gis
teren op een persconferentie in Leopold-
stad verklaard, dat de bevelhebber van
de Loemoembistische strijdkrachten In
Kivoe en de Oostprovincie, generaal
Loendoela, heeft voorgesteld onderhan
delingen ter regeling van de Kongolese
kwestie te beginnen. Volgens de pre
mier zullen er besprekingen worden ge
houden over de toetreding van genoem
de twee provincies tot de Kongolese
confederatie, waartoe yorige week op de
conferentie van Tananarive is beslo
ten.
Ileo merkte op dat generaal Loendoe
la de situatie in Stanleystad scnijnt te
beheersen.
Antoine Gizenga was niet op de con
ferentie in Tananarive aanwezig, maar
generaal Loendoela heeft enkele deel
nemers telegrafisch een ontmoeting
voorgesteld om de geschillen tussen de
verschillende groepen op vreedzame wijze
te regelen.
Ileo deelde slechts mee dat de betrok
kenen hiermee hebben ingestemJ Hij
zei niet waar en wanneer zal worden
onderhandeld. Algemeen wordt veron
dersteld dat Loendoela een meer gema
tigd standpunt inneemt dan Gizenga.
Ileo verklaarde nadrukkelijk dat Ki
voe en de Oostprovincie niet buiten de
voorgestelde confederatie zullen worden
gelaten.
keurig te bepalen. Ferhat Abbas wacht
te echter, zo liet men daar weten, op
een officiële uitnodiging uit Parijs. Die
invitatie is, ofschoon in ietwat bedek
te termen, gisteren dus afgekomen. Men
verwachtte vanmorgen in Parijs dat het
Frans-Algerijnse overleg op ministeri
eel niveau, ter voorbereiding van een
ontmoeting De Gaulle-Ferhat Abbas,
volgende week zou kunnen worden ge
opend.
(Voor meer nieuws over Algerije zie
men elders)
Zij zijn het niet eens met de regering Castro
De ambassadeur van Cuba in Nederland, benevens alle andere leden
van de Cubaanse diplomatieke missie en consulaire diensten in Neder
land hebben ontslag genomen. De ambassadeur, Ingnacio Fiterre. de
ambassaderaad, dr. Miguel A. Campo. de consul attaché, mevrouw
Piedad Anduiza. en de consuls Alberto Rodriguez Leon en Marcelo R.
Fraga, hebben de regering in Havanna gisteravond telegrafisch mede
deling gedaan van hun onherroepelijke ontslagaanbieding. In het
telegram zeggen zij te zullen streven en strijden voor een nieuw Cuba.
met gerechtigheid voor allen, vrijheid voor allen en waardigheid voor
allen.
De heer Fiterre, die 14 maanden am
bassadeur in Nederland is geweest voor
de regering Fidel Castro, deelde mee, dat
hij zijn houding heeft moeten wijzigen
ais gevolg van de radicale wijze waarop
de regering Castro de revolutie in Cuba
verder heeft ontwikkeld.
De heer Fiterre, die van origine leraar
wiskunde is, heeft nog geen bepaalde
plannen voor de toekomst. Als gevolg
van het besluit van aftreden zijn de
Cubaanse ambassade en de consulaire
afdelingen in Den Haag en Rotterdam
gesloten.
Ook de leider van de Noordkaiangese
staat „Loealaba", Jason Sendwe, heeft
vanuit Brussel president KasavoPboe te
legrafisch toetreding tot de confedera
tie voorgesteld. De vertegenwoordiger
van Katanga in Brussel, Albert Njembo;
heeft echter verklaard dat er absoluut
geen gronden bestaan om de ioor op
standelingen bezette delen van Katan
ga als een nieuwe staat te erkennen.
Slot op pag. 2
Héél zeldzaam ziin die ge
lukjes... Juist op net ogen
blik dat u f 60,- hebt uit te
geven en erover denkt bin
nenkort een goede regenjas
te kopen, komt hier zo'n
prachtkans, 'n Speciale aan-
aanbieding, die alleen deze
week geldig is.
VAN-DE-WEEK
Hoogstraat - Lelden
Uit Het Leidsch Dagblad van
16 maart 1861:
De verzameling registers,
manuscripten enz. ld. Donder
dag door de Boekhandel Gebr
van der Hoek verkocht en allen
betrekking hebbende op de ge-
schiedenis van Leiden, is door t
den bibliothecaris der Leidsche t
Hoogeschool, Dr. W. G Huygers. f
aangekocht voor de som van
574, ten behoeve van de Aca
demische Bibliotheek en het
Leidsch Archief.
