Halidör Laxness, IJslands
grootste schrijver van nu
Nederlandse bedrijven
diep onder de indruk
Nieuwe literatuur van Scandinavië
Universitaire studievrijheid zou
in Australië tè beperkt zijn
„Enorme slag voor de scheepvaart"
Reputatie van het onderwijs in gevaar gebracht
door onderling gekrakeel van professoren
Ontzaglijke kapitalen besteed
aan
groei van universiteiten
HET KRIJGEN VAN KINDEREN
IS WEER MODERN IN WENEN
De revaluatie van de gulden
(Van onze Haagse correspondent)
In kringen van het bedrijfsleven heeft het volkomen onverwachte
bericht van de revaluatie van de gulden bijzondere indruk gemaakt.
In scheepvaartkringen, waar men te maken heeft met vrijwel uitslui
tend dollar-inkomsten, werd gesproken van een ontzettende slag. Men
wil echter vóór een definitief oordeel uit te spreken de motieven
afwachten, die de regering tot de revaluatie hebben doen besluiten.
Vakanties in
buitenland goedkoper
MAANDAG 6 MAART 1961
De heer W. Veder, die wij bij afwe
zigheid van de voorzitter van de Ned.
Reedersvereniging. de heer Rebock, om
een voorlopig oordeel vroegen, verklaar
de. dat alle vrachtprijzen genoteerd zijn
in buitenlandse valuta. De revaluatie
met 6% betekent dan ook 5% minder
Inkomsten voor de scheepvaartmaat
schappijen. De consequenties daarvan
zullen op enigerlei wijze moeten worden
opgevangen. Hoe dit zal moeten geschie
den is naar het oordeel van de heer
Veder, die uitsluitend als directeur van
de firma Hudlg en Veder wenstte te
spreken, nog een open vraag.
De K.L.M.-dlrectie gaf mede naar
aanleiding van ons verzoek om een oor
deel de volgende verklaring uit: hoewel
de mate van het effect van de genomen
maatregel op de uitkomsten van de
K.L.M. nog niet te bepalen is, moet wor
den aangenomen, dat het nadelig zal
zijn. Een der directe gevolgen is een
verlaging van de in guldens en marken
genoteerde en onder meer op de dollar
en het pond sterling gebaseerde tarie
ven. Het komt er op neer. dat de Duitse
en Nederlandse tarieven met rond
4.75% zullen worden verlaagd. Deze
voor het Nederlandse en Duitse publiek
internationale tariefsverlaging is uiter
aard slechts een der vele consequenties
die voor de K.L.M. uit de revaluatie van
de gulden en de mark voortvloeit. Het
reizen per vliegtuig naar het buitenland
zal echter opnieuw goedkoper worden
en hiervan zal ongetwijfeld een stimu
lerende Invloed uitgaan.
Bij de Vereniging van Metaalin
dustrieën meent men. dat de gevolgen
zich voorlopig nog niet zullen laten gel
den. De meeste leveringscontracten be
vatten namelijk devaluatieclausules. Op
korte termijn vreest men dan ook nog
geen moeilijkheden. Later zullen zich
ongetwijfeld wel enige wrijvingen de
monstreren.
De directeur van de Kamer van Koop
handel voor Amerika, de heer L. F. van
der Zee, formuleerde zijn opvatting als
volgt: „Wij kennen de beweegredenen
van de regering niet. Het is echter wel
zeker, dat Nederland met bepaalde ar
tikelen en wij denken hier vooral
aan de prod uk ten van landbouw en vee
teelt zeer moeilijk komt te zitten ten
aanzien van Amerika. Wij hebben een
export van ongeveer 100 miljoen gulden
aan vleesconserven en ham. Tot voor
kort namen wij de eerste plaats in,
maar de Denen en de Polen zijn de
laatste tijd opgekomen. Nederland, De
nemarken en Polen hebben gezamen
lijk ongeveer 93% van de import in de
VS. van deze artikelen.
De vraag rijst ook wat er in Engeland
gaat gebeuren. De revaluatie vertoont
nog vele aspecten. Met de bloembollen
ligt de zaak minder moeilijk. We hebben
daarvoor een bepaalde markt met geen
zware concurrentie. Een prijsverhouding
van enkele procenten op dit artikel zal
minder nadelige gevolgen hebben.
In de industriële sector kunnen zich
eveneens moeilijkheden voordoen, die nu
nog niet geheel zijn te overzien. Maar
nogmaals: met ons systeem van vastge
stelde prijzen, waarvan de wereld mar Ut
zich niets aantrekt en met vooral Dene
marken als grote concurrent is een reva
luatie van 5% (en dus ook 'n prijsver
hoging van ongeveer 5%) voor landbouw
en veeteelt veel en we zien dan ook
zeker gevaren".
De voorzitter van het Verbond van
Nederlandse Werkgevers. dT. ir. F. Q.
den Hollander, verklaarde' nog geen tijd
te hebben gehad om zijn standpunt te
bepalen. Intern wenst hij zich nog nader
te beraden vooraleer hij zijn oordeel kan
geven over de gevolgen.
De voorzitter van de Kamer van Koop
handel en Fabrieken voor 's-Graven-
hage, de heer W. van Geleuken, gaf
zijn oordeel mede als directeur van de
Ned. Middenstandsbank. Hij achtte de
maatregel om de beurs vandaag te
sluiten volkomen juist omdat daardoor
voorkomen wordt, dat er wilde dingen
gebeuren. Zodra de beurs weer opengaat
zal blijken of bepaalde grote fondsen,
die in New York genoteerd staan, ook
inderdaad naar beneden zijn gegaan. Dit
zou dan voor de effecten-bezitters on
middellijk voelbaar zijn, maar anderen
zullen daarvan ook de gevolgen onder
vinden. Er zitten aan de revaluatie tal
van facetten, die nu nog niet zijn te
overzien. De grote vraag is wat de Noor
delijke staten en b.v. Zwitserland zullen
gaan doen.
MARKTBERICHTEN
KATWIJK AAN DEN RIJN, 4 maart
Groenteveiling: Waspeen (per kist) Al
7.40-9.20, Idem A2 4-6, idem BI 6.80—8.30,
Idem Cl 1.40-1.50, idem C2 1.10-1.70,
spruiten A2 17, boerenkool 2 20-28, breek-
Eeen (p. kist) 50. Aanvoer waspeen 42.000
g., waarvan 30.000 kg. voor export werd
verkocht.
LISSE, 4 maart Plantgoedveiling
Het plantgoed van gladiolen werd iets be
ter verkocht dan verleden week, maar de
prijzen zijn op een enkele uitzondering
nog steeds aan de lage kant. Gladiolen:
Allard Pierson 6/8 0.60-0.38; Benarls 0.95,
Dr. Fleming 0.80, Firebrand 2.20,
0.32; Flreking 0.70, Friendship 0.70,
Gen. Elsenhower 1.10, Hopman's
Glory 0.55, Joh. Strauss 0.60, 0.40;
Joh. van Konijnenburg 1.30, 0.60; Lovely
Melody 0.75, 0.32; Mabel Violet 0.85,
Memorial Day 0.80, 0.60; Nieuw Europa
0.90, 0.40; Pactolus 0.55, Pandion 0.75,
Poppy Day 1.20, Sans Souci 1.20,
0.40; Spie and Span 1.50, 0.55; Victory
Day 0.65, 0.55; Wembley 0.70, Winston
Churchill 1.10, 0.75.
ROTTERDAM, 6 maart Veemarkt:
Aanvoer In totaal 2011. Vette koelen en
ossen 1243; varkens 768. Noteringen: vette
koeien le kw. 295-325, 2e kw. 270-295, 3e
kwal. 260-260; varkens (lev. ltw.) 198,
195, 192, per kg.
RIJNSBURG, 4 maart Bloemenvei
ling Flora: Tulpen: Edith Eddy 85-100,
Montgomery 140-150, Cordell Hull 120-
130, Wintergold 75-85, Pax 100-115, Pru
nus 140-145, Queen of the Night 165-190,
Bonanza 125-130, Beatrix 105-115, Copland
85-105, Apeldoorn 155-165, Carar 100-115,
v. d. Eerde 95-105, Olaf 110-115, Krelage
75-80, Ibis 75-85.
De hoofddirecteur van de ANWB, de
heer A. Blankert, acht het mogelijk dat
als andere landen niet meegaan met de
revaluatie een kleine ombuiging zal
plaatshebben by de vaststelling van va.
Revaluatie
van de gulden
Dollarkoers van
f. 3.59'/4 tor f. 3.643A
Nederlandse financiële kringen zijn
van mening dat Zwitserland het revalua
tie voorbeeld van Nederland zal volgen.
Men acht het niet uitgesloten dat ook
Frankrijk tot revaluatie zal overgaan.
De Nederlandsche Bank deelt mede, dat
de indicatiekoers van de gulden ten op
zichte van de dollar f. 3.5914 tot f. 3.64%
is. De wisselmarkt blyft vandaag geslo
ten. Er is vanmiddag alleen notering
opgemaakt voor buitenlands bankpapier.
kantieplannen. Schokkende veranderin
gen ziet hij echter niet in het vakantie-
gebeuren van het Nederlandse publiek.
De secretaris van de KNAC, mr. B.
Ph. baron van Harinxma Thoe Slooten,
meent, dat als andere landen niet vol
gen, de vakanties in het buitenland
voor Nederlanders 5% goedkoper zullen
worden voor zover deze niet worden
doorgebracht in Duitsland. Er wordt
steeds meer gereisd en een verlaging
van de kosten zal een stimulans zijn
voor het met vakantie naar het buiten
land gaan.
(Van onze Scandinavische correspondent)
In geheel Scandinavië (Finland en Island daarbij inbegrepen) is
het verschijnen van een nieuw werk van één der grootsten steeds een
gebeurtenis. Als Ibsen of Kivi, Strindberg. Dagerman of Munk met
een nieuw toneelstukHamsun, Undset of Hjalmar Bergman met een
nieuwe roman, Wildenwey of Nordahl Grieg met een dichtbundel uit
kwamen, kon de uitgever of toneeldirecteur op een intens medeleven
van het publiek rekenen. Het was een nieuwtje, dat men met graagte
doorvertelde, het was dankbare gesprekstof.
KaJ Munk viel door moordenaars
hand, evenals A. M. de Jong te onzent.
Nordahl Grleg werd neergeschoten bo
ven het brandende Berlijn, Stig Dager
man was nog heel jong toen hij enkele
jaren geleden op een avond zijn gasten
verliet, zijn auto startte in een dichte
(Van onze correspondent in Sydney)
Het is met sommige problemen net als met ziekten: ze slaan van de
ene stad over naar de andere, of van het ene land naar het andere en
storen zich niet aan grenzen. Zo is het ook gesteld met de besmettelijke
„ziekte" van de overbevolking van de universiteiten in Australië. Ter"
wijl men zich er in Nederland warm over heeft gemaakt in de herfst»
doet men het hier midden in de zomer wanneer de thermometer
dichter staat bij de honderd dan bij de tachtig.
De warmte verhindert de professoren echter niet om, nu de univer
sitaire examens pas achter de rug zijn, zich met gloedvolle redevoerin
gen en met „hete ingezonden stukken in de kranten" nog eens extra in
te spannen om het probleem der overbevolking van de universiteiten
aan te pakken. Helaas speelt de warmte hun daarbij parten
behoeft te zijn van „tekorten". Het aan
tal studenten groeit echter gestadig en
de toeloop wordt bevorderd door het
grote aantal studiebeurzen, dat be
schikbaar wordt gesteld door het Rijk
en door particuliere instellingen. Boven
dien is de universiteit toegankelijk voor
een ieder, die met goed gevolg het eind
examen van de middelbare school heeft
afgelegd en daarvoor een vastgesteld
minimum cijfer heeft gekregen in een
vastgesteld minimum aantal vakken.
Studenten wordt
luiheid verweten
De professoren zijn verontrust
over het grote aantal gezakte
kandidaten. Universitaire examens
verlopen in Australië anders dan in
Nederland. Men doet hier elk jaar
examen en wie zakt kan pas een
jaar daarna opnieuw opgaan. Het
traditionele woord van de professor
in Nederland: „Meneer, u weet er
niets van, komt u over drie maan
den maar eens terug" is er hier niet
bij. Gezakt is gezakt en dat be
tekent een jaar extra studie.
Dat bedroeft de hoogleraren, want de
universiteiten zijn overbevolkt. Maar
anderen zeggen: „Er zijn te weinig pro
fessoren en docenten". Misschien heb
ben ze gelijk, want in een bepaalde fa
culteit zijn slechts honderd docenten
tegen 2500 studenten, zodat er van per
soonlijk contact tussen student en pro
fessor niets, maar dan ook niets terecht
komt. In andere faculteiten is het niet
veel beter. Bovendien is de accommo
datie bekrompen. In sommige facultei
ten is de toeloop van studenten zo groot,
dat zij in de collegezaal letterlijk schou
der aan schouder zitten.
Enorme groei
Er wordt met man en macht gewerkt
om de accommodatie aan de universi
teiten van Sydney en elders uit te brei
den of nieuwe te bouwen. De federale
regering heeft 350 miljoen gulden ter
beschikking gesteld voor drie jaar (1961-
'63) en de afzonderlijke staten besteden
nog eens meer dan 500 miljoen gulden,
in totaal meer dan 850 miljoen gulden
in deze jaren om aan de allernoodzake
lijkste eisen te kunnen voldoen. In 1958
waren er circa 42.000 studenten, over
vijf jaar zullen het er tegen de honderd
duizend zijn (op een bevolking van elf
miljoen). Onder die studenten bevinden
zich negenduizend uit het buitenland.
Er zijn ontzaglijke kapitalen mee ge
moeid, maar die 850 miljoen gulden zijn
nog niet voldoende. Gelukkig telt
Australië vele Maecenassen, die zowel
bij leven als in testamenten alleraardig
ste sommetjes aan de universiteiten ge
ven. Zo kreeg de universiteit van Sydney
dezer dagen een kleine drie miljoen gul
den van een blinde weduwe!'
Veel geld wordt ook ingezameld bij
openbare inschrijving. Het publiek geeft
dan met gulle hand. Verder zijn er orga
nisaties en grote industrieën, die even
eens de beurs openmaken. Men kan wel
zeggen, dat de universiteiten in Austra
lië in het centrum van de publieke be
langstelling staan.
„Open dag"
Dit blijkt niet alleen uit de vele
schenkingen grote en kleine maar
ook uit de „open dag", die de univer
siteit vdn Sydney (gesticht in 1850)
elk jaar geeft voor de aanvang van de
nieuwe colleges. Tienduizenden mensen
van alle rangen en standen trekken dan
naar de universiteit, die gelegen is mid
den in de stad op een groot terrein van
circa veertig hectaren, met collegezalen,
bibliotheken, sportterreinen en afzon
derlijke gebouwen voor de verschillende
faculteiten en voor woongelegenheid
voor studenten. Er zijn ook cafetaria's
met grote zalen met lange ronde tafels,
waar het altijd een drukte van belang is
ook 's avonds, want er worden ook
avondcolleges gehouden.
Met zoveel gebouwen en zoveel ruimte
zou men denken dat er geen sprake
De helft zakt
Nu klagen de professoren er echter
over, dat er 46 tot 50 procent van de
studenten in het eerste jaar zakt. Daar
om heeft de universiteit van Sydney
besloten, dat wie zakt, niet verder mag
studeren Een eis, die als ik het goed
heb, in Nederland over de studenten
en bijna een politieke crisis veroor
zaakte. In Australië gaat zo'n beslis
sing echter buiten regering of parle
ment om.
Nu heeft een bepaalde professor in
Sydney het bestaan om te beweren dat
de studenten in het eerste studiejaar
„ronduit lui" zijn en daardoor zakken.
Luiheid komt echter ook voor onder de
docenten Deze controverse wordt
openlijk in de kranten uitgevochten en
het aanzien der universiteiten wordt er
niet door verhoogd.
De universiteiten in Australië hebben
in de laatste tijd toch al veel kritiek
moeten verdragen. Geruime tijd geleden
is een professor aan de universiteit van
Tasmanië ontslaan om persoonlijke re
denen. Dit heeft thans geleid tot een
vernietigend oordeel door de „Univer-
Nederlandse prof.
schonk 50 mille
J Prof. dr. A. Lodewyckx-, eertijds 1
verbonden aan de universiteit van
Merlbourne, waar hy een Neder- I
landse afdeling inrichtte in de af- 1
deling voor Germaanse talen, heeft I
B ruim vijftigduizend gulden aan de I
universiteit geschonken ov er een I
U lectorschap in Scandinavische ta-
len te vestigen. Prof. Lodewyckx
is de schrijver van het boek „Au-
stralië waarheen?", dat in 1950 ver-
B scheen by een Nederlandse uitge-
B versmaatschappij.
de „onbevredigende toestanden, die er
bestaan aan de universiteit van Tas
manië", die daarmee tot het zwarte
schapp in de academische wereld wordt
verklaard. Er wonjt zelfs gewaarschuwd
„eerst inlichtingen in te winnen alvo
rens een ppsitie bij deze universiteit te
accepteren".
Communisten
Nu is dezer dagen ook de universi
teit van Nieuw-Zuid-Wales in een
kwaad licht komen te staan, toen er
onthullingen werden gedaan over be
weerde geweigerde aanstellingen op
grond van rapporten van de nationhle
veiligheidsdienst. Sollicitanten naar de
positie van hoogleraar zouden gewei
gerd zijn op grond van hun beweerde
communistische overtuiging of vroeger
lidmaatschap van de communistische
partij.
De vice-president van de genoemde
universiteit heeft zelfs verklaard, dat
er communisten onder de leden van de
staf van de universiteit zijn. Maar die
zijn er ook, zo wordt algemeen aan
genomen, onder de staf van de nationa
le universiteit van Canberra, de natio
nale hoofdstad.
In de dagbladpers kan men dagelyks
artikelen en ingezonden stukken lezen
(o.a. van de betrokken hoogleraren),
waarin het kinderlijke spelletjes van
,,'tis nietes" en ,,'tis welles" wordt be
oefend. Al dit gekrakeel waarby de
regering zich afzydig houdt kan de
reputatie der Australische universitei
ten alleen maar afbreuk doen.
Dit valt te betreuren, want het on
derwijs bepaalt in zekere zin de positie
van een land in de wereld - en het
onderwijs, met name het universitaire
onderwijs in Australië staat op voldoen
de hoog peil om zich op een hoge posi-
sity Staff Association of Australia" over tie te laten voorstaan.
Wenen is geen uitstervende stad meer
(Van onze Weense correspondent)
Nog nooit werden er in Wenen zoveel kinderen geboren als in het
afgelopen jaar, namelijk 17.000. Het teruglopen van het geboortecijfer
begon tegen het einde van de eerste wereldoorlog. In verband met de
algemene depressie tussen de jaren 1920 en 1938 nam dit verschijnsel
angstwekkende vormen aan en ook na de tweede wereldoorlog ver
toonde zich dienaangaande weinig of geen verandering. Wenen haalde
het record van alle wereldsteden en werd daarom een uitstervende
stad genoemd.
Het laagtepunt uit de jaren 1952-53
is echter overschreden en vooral sinds
1955, het jaar van het staatsverdrag,
vertoont zich een opmerkelijke verbe
tering, die zonder twijfel in verband
staat met de conjuctuur en een giotere
economische stabiliteit; van 1955 af is
het aantal geboorten met 1000 per jaar
toegenomen.
Abortus vertoont in tegenstelling met
vroeger een dalende lijn, maar hierbij
moet worden aangestipt dat 80 pet. van
de pasgeborenen in Wenen oorzaak of
aanleiding is voor het huwelijk van
hun ouders. Overigens heeft men vast
gesteld dat het nieuwe geslacht gezon
der, sterker en meer levensvatbaar is
dan het gemiddelde kind uit de tijd
rondom 1900 en 1937.
Het krygen van kinderen is dus mo
dern in Wenen. Ter verklaring van dit
verschijnsel beroept men zich op de wel
vaart, die nog nooit zo groot en al
gemeen is geweest als nu, voorts op de
stabiliteit en vooral op een sterker ge
voel van zekerheid en veiligheid ten
aanzien van de toekomst. Maar ook an
dere factoren schynen een rol te spelen,
voornamelyk het opnieuw ontdekken van
het gezin als middelpunt en doei van
het leven en tevens als bescherming te
gen de collectivistische stromingen.
Om zijn eigen individualiteit te be
schermen trekt de Wener en ook de
Oostenrijker in het algemeen zich
terug in de intieme sfeer van het par
ticuliere gezinsleven. Huwelijker. met
twee kinderen blijven nog het normale
verschijnsel, maar toch neemt het aan
tal gezinnen met drie of vier kinderen
ook enigszins toe. In het afgelopen jaar
hebben zelfs 29 moeders in Wenen het
leven geschonken aan hun achtste kind.
Men kan Wenen geen uitstervende stad
meer noemen.
garage en de volgende ochtend aan gas
vergiftiging overleden gevonden werd.
Andere namen kwamen op of groeiden
in betekenis en nog steeds is een nieuwe
roman van Sigurd Hoel (overleden in
1950) of een dichtbundel van Arnulf
Overland in Noorwegen, een roman van
Lagerkvist, Johnson, Hedberg of Moberg
in Zweden, van Waltari of Salminen in
Finland, van Aage Dons of H. C. Bran-
ner in Denemarken en van Gunnar
Gunnarsson of Halldor Laxness op IJs
land een gebeurtenis van belang.
Leiden en omgeving
ter Jaarbeurs
Aan de van 13 t.e.m. 22 maart te
Utrecht te houden internationale voor-
jaarsbeurs nemen onderstaande bedrij
ven uit Leiden en omgeving deel; Han
delsonderneming T. van Aalten te Voor
hout, Bary (lederwaren) te Alphen a.d.
Rijn, Duif's Keramiek te Noordwijker-
hout, Electrimeufe v/h Th. van Elck te
Wassenaar, Elektrische Pitriet Industrie
te Leiden, Chem. fabriek Eureka te Lei-
muiden, N.V. Techn. Bouw- en Handels
onderneming Fristol te Hazerswoude,
W. H. F. Giejelink (koper en tinartike
len) te Leiden, De Gouden Spin te Lei
den, Kon. Ned. Grofsmederij te Leiden.
Holl. Ver. voor Toegepaste Kunst te Val
kenburg. I.K.I. te Voorschoten, Radio-
elektro apparatenfabrlek Jesse te Leiden,
NV Kat Kunstvuurwerkfabriek te Lei
den, Van Kempen en Begeer te Voor
schoten, Technisch Bureau Koppe te
Wassenaar, N.V. Mulder (motortrucks)
te Waddinxveen. Multiblok te Wasse
naar, Potterij Zaalberg te Leiderdorp,
Potterie Ravelll te Valkenburg, RF.D.
(rubber reddingvlotten etc.) te Katwijk
aan Zee, N.V. Kon. Zeep-, Eau de Co
logne- en Parfumerlefabriek v.h. San
ders en Co. te Leiden, W. A. Sliedrecht
(houten sportartikelen etc.) te Wad
dinxveen, Stierlen te Rasstatt (vertegen
woordigd door NV Imenexco te Leiden),
Handelsonderneming Tieman en Knoop
te Wassenaar, NV Kunstaardewerkfa
briek te Sassenhelm, J. Vermeulen en
Zonen (Rijksnijverheidsdienst) te Zoe-
terwoude en J. P. Vink en Zonen (trans
portwagen etc.) te Lisse.
Een aantal buitenlandse auteurs kan
in Scandinavië eveneens op een groot
publiek rekenen. Het zijn in het alge
meen dezelfden, die ook in Nederland
„gaan".
Vanzelfsprekend genieten, vooral in
Zweden, de werken van de Nobelprijs
winnaars voor literatuur veel aandacht,
zowel in de kring van literaire fijnproe
vers als daarbuiten. En dat daarbij de
bekroonden van eigen Scandinavische
bodem: Lagerkvist, Laxness, Sillanpaa,
een goede kans maken vooraan te ko
men, ligt voor de hand.
Favoriet
Halidör Laxness begint daarbij favo
riet te worden. Toen hij het goud ver
wierf, had hij de top kennelijk nog pas
of nog niet bereikt.
Daardoor is de verschyning van een
nieuwe Laxness iets, waar men reikhal
zend naar uitziet. Hy is nu 58 jaar en
de mogelykheid beslaat dus, dat men
nog veel hoort van de man, die in 1955
de Nobelprijs verwierf.
Zijn grote werk „IJslands klok", in
het Nederlands verschenen in de serie
„Pantheon van Nobelprijswinnaars voor
literatuur" in Hasselt in 1958, is een
meesterwerk. Het is helaas nog niet los
verkrijgbaar. In 1960 verscheen „Het
teruggevonden paradijs", een boek, geïn
spireerd op de Mormoonse zending en
spelend omstreeks 1904. Ook hierin is
Laxness op zijn best. Elke pagina is
rijk aan scènes, veelkleurig als het IJs
landse landschap en ongemeen boeiend
in al hun eenvoud.
Zyn verteltrant wordt door een Rem-
brandtiek licht omstraald, geen detail
is overbodig. Hij is als componist van
gedachtensymfonieën slechts met de al
lergrootsten te vergelyken.
Hij schrijft over uit hun milieu ge
rukte, eenvoudige, doodarme mensen, se
reen van simpelheid, verblindend van
wijsheid, beklagenswaardig van schuch
terheid en goedgelovigheid, opgegroeid
onder een koele hemel, op een de men
sen niet goed gezinde bodem en over
een cultuurvolk met onwrikbare tradi
ties, verborgen passies, een hang naar
het dichterlijke, het fantastische. Hij
zelf is gezegend met een warm gevoel
voor humor en mededogen. Het groteske
van vele scènes is nooit onaannemelijk
maar blijft menselijk.
Keuterboer
Zijn hoofdpersoon, een keuterboer,
geeft een zelfgefokte pony, een ras-
paardje, ten geschenke aan de Deense
Koning, een gewezen Duitser, die over
IJsland als bijland regeert en er op be
zoek komt. Het geschenk wordt aan
vaard, de boer wordt vriendelijk uitge
nodigd zijn pony eens te komen bezoe
ken en wordt een half jaar later ont
vangen op het moment, dat de Konink
lijke familie haar bloedverwanten, de
Koning van Griekenland, de Prins van
Wales, de tsaar van Rusland en andere
gekroonden op bezoek heeft.
Omdat de man uit het barre IJsland
een schrijn, als geschenk voor zijn Ko
ning, heeft meegebracht: een byouterie-
kistje waar hij maanden aan heeft ge
werkt en dat slechts te openen is als
veertien pallen in een bepaalde volgorde
worden ingedrukt, wordt hij als welkom
intermezzo in het hoge gezelschap toe
gelaten.
Hij verklaart het geheime slot: het is
alleen te openen met behulp van een ge
dicht, waarin de cijfers één tot en met
veertien in de gewenste volgorde voor
komen. De gedachten van het IJslandse
volk zijn altijd vervuld geweest van sa
gen en gedichten. Zij waren zowel ge
schiedenisboeken als bellettrie, regle
menten, tradities en zelfs nieuws. Ner
gens is er zoveel spreukenwijsheid in de
overlevering.
Niemand van de hoge aanwezigen
verstaat echter zijn vers, niemand kan
de op schrift gestelde, berijmde hand
leiding lezen. Deze ligt al gauw vertrapt
op de vloer, het schrijn staat weldra
ongeopend in een hoek, vergeten als de
schenker zelf. Dan ontmoet hij een
Mormoonse bisschop, de enige die hem
een glas water te drinken geeft, hem
laaft. Hetgeen zijn lot bezegelt.
Want inplaats van de boot naar huis
te nemen, neemt hij die naar Amerika.
Thuis wordt zijn hofstede verwaarloosd.
Armoede en schande komen over zijn
gezin. Onderwijl ziet hij de nieuwe we
reld en komt in allerlei stadia van ge
lukzaligheid. Want alles is in Utah beter
en grootser, dank zij het geloof.
Zonder zijn gezegende humor zou
Laxness een droefgeestig auteur zijn
de ondergrond van zijn barokke invallen
is oneindig melancholiek.
Als men als Nederlands journalist
tegenover deze grote, verlegen IJslander
in Kopenhagen in D'Angleterre zit en
wil weten wanneer hy ons land bezocht
heeft, dat hij met zoveel charme in
„IJslands klok" heeft beschreven, dan
antwoordt hij, dat dit helaas nog niet
het geval was. Maar dat hij het ver
zuimde hoopt in te halen.
Overigens beschreef hij het Holland
van twee eeuwen her vele landen zijn
de vreemdeling even vertrouwd als de
inboorling zodra de tijd, die men be
schrijft, maar ver genoeg achter ons
ligt (Eyvind Johnsons nieuwe, knappe
boek speelt wel gedeeltelijk in Nijmegen,
in Karei de Grote's tijd).
Wij krijgen, als hij spreekt, in het
geheel niet het gevoel met een vreem
deling te doen te hebben toch hadden
we hem nog maar éénmaal eerder ont
moet: in Antwerpen, kort na zijn onder
scheiding. Vlaanderen vindt hij een
heerlijk land. De mensen zijn zo gezellig
en hartelijk. Hun redevoeringen zijn al
leen erg lang. Hij glimlacht bij de her
innering aan vijf speeches, in het Hol
lands, het Frans en het Duits tot hem
gericht, die hij noodgedwongen in het
Engels moest beantwoorden in zes
zinnen!
Hy schreef „Het teruggevonden para-
dys", dat is, zoals men vermoeden zal,
IJsland, (waar de boer, zijn hoofdper
soon, als missionaris heen gezonden
wordt) in alle rust in Lugano, in de
winter van 1959/'60. Geen land kan men
beter beschrijven als dat waar men af
scheid van genomen heeft. Niet met
meer liefde, bitterheid, weemoed.
Schreef Ibsen zijn beste stukken niet in
Rome?
