Morgenochtend wordt de zon grondig „verdonkeremaand" VOLLE MAAND ZONDER EEN VOLLE MAAN verduistering in ons 3 maal in deze eeuw Zo sterke land maar Zonne-eclipsen geen zeldzaamheid Partijen willen meepraten in de nieuwe Borgward-maatschappij DINSDAG 14 FEBRUARI 1961 In Nederland voor ruim negentig procent (Van een onzer redacteuren) Morgenochtend wordt de zon verdonkeremaand! Wanneer de zon tegen acht uur opkomt, schijnt er (indien tenminste ons uitzicht niet door bewol king wordt belemmerd) al een hap uit de dan nog grote rode bol gesneden te zijn. Naarmate de zon hoger komt wordt die hap groter, zodat het merkwaardige verschijnsel zich voordoet, dat het donkerder gaat worden in plaats van lichter. Het dieptepunt van de verduistering valt om 8 uur, 45 minuten en 44 seconden, wanneer ruim 90 procent van de zonneschijf verdwenen schijnt te zijn: de zon is dan letterlijk vrijwel geheel verdon keremaand. Zon, maan en aarde staan dan in een rechte lijn, zodat ons uitzicht op de zon belemmerd wordt door de maanschijf, die een schaduwlijn over de aarde trekt. Een zonsverduistering van een dergelijke om vang heeft jn ons land niet meer plaats gevonden sinds 1912, en we zullen moeten wachten tot 1999 om andermaal een zo indrukwekkend verschijnsel in Nederland te kunnen waarnemen. In 1954 maakte ons land een zonsverduistering van 87 procent mee, morgen zal dit percentage in het noorden van het land 90 en in het zuiden 92 be dragen. De laatste totale zonsverduistering in ons land, waarbij dus de gehele zonneschijf achter de maan schijf verdween,was in1433, en de eerst komende zal hier in 2135 plaats vinden. Dat wil zeggen, wanneer we de verduistering op 11 augus tus 1999 niet „voor vol" aanzien, wat zij ook niet is hoewel dan in het zuiden van het land de maan bijna voor de volle honderd procent de zonneschijf bedekt. In België zal de verduistering dan wel „echt" totaal zijn. Uit het feit, dat wjj in ons land in deze eeuw slechts drie verduisteringen van 90 procent en meer kunnen waarnemen, en dat een totale verduistering in Neder land ruim zeven eeuwen lang niet te zien is, mag niet geconcludeerd worden, dat totale zonsverduisteringen zeldzame verschijnselen zijn. Er komen er ongeveer 65 per eeuw voor, met een maximaal aantal van vijf per jaar. met een televisiecamera naar boven het wolkendek sturen. Het is niet de eerste maal, dat de televisie ingeschakeld wordt bij een zonsverduistering, maar wel op zo'n schaal. Aan de technische uitvoering nemen televisiemensen uit Engeland, Frankrijk, Duitsland, Italië en Joego slavië deel. Smalle strook Slechts de punt van de schaduwkegel van de maan trekt over de aarde, zodat alleen een smalle strook van het aard oppervlak in de totale schaduw komt te liggen. Die strook kan in breedte va riëren van 100 tot 250 km, en varieert steeds van plaats. Morgen is deze strook 200 km breed en vele duizenden kilo meters lang, toevallig gunstig gelegen over land, waar goede waarnemingssta tions gevestigd kunnen worden. Buiten deze smalle strook bevindt zich een bre dere, waarin een gedeeltelijke verduiste ring optreedt, en in welke bredere strook morgen ons land ligt, zelfs vrij dicht by de strook van de totaliteit. De strook waarbinnen de zonsverduis tering morgen totaal is, loopt over Bor deaux in Zuid Frankrijk, Genua, Boeka rest, de Krim, Sebastopol, de noordpunt van de Kaspische Zee en een heel eind Siberië in even ten noorden van Ya- koetsk langs. In deze strook bevinden zich verschil lende waarnemingsposten waar astro nomen zich gevestigd hebben. Een Ne derlandse waarnemingsgroep bevindt zich op het eilandje Split voor de kust van Yoegosiavië. Enkele honderden as tronomen uit vele landen zullen hier de zonsverduistering met instrumenten vastleggen. Wetenschappelijk van groot belang Waarneming van een totale zonsver duistering is wetenschappeiyk van zeer Sedert 1608 niet meer voorgekomen Uit het feit, dat dit jaar op de vyftiende februari des ochtends in ons land een zonsverduistering te zien is, volgt dat wü het deze maand zonder volle maan moeten stellen. Een hele kalendermaand lang. De cyclus van de verschillende schijngestalten van de maan duurt ongeveer 29 - dag. Normaal komen dus alle schijngestalten van de maan éénmaal in een kalender maand voor. Alleen in februari, de enige maand die 28 of 29 dagen telt, wordt dus niet de gehele cy clus afgewerkt. Een zonsverduistering treedt op bij nieuwe maan, wanneer dus de van de aarde afgekeerde zyde van de maan door de zon belicht wordt en de naar ons toegekeerde onbe licht blyft. Nieuwe maan ligt pre cies tussen twee volle manen in. Dat klopt, want nu midden in de februari maand een zonsverduiste ring valt, blijkt dat de laatste vol le maan voordien des avonds op 31 januari te bewonderen viel, en dat de volgende pas 1 maart op treedt De hele maand februari was er dus geen volle maan. Dit is een veel groter zeldzaam heid dan men op het eerste mo ment zou veronderstellen: de laat ste maal vóór 1961 is dit voorge komen in1608, zo heeft een ijverige reken- en sterrekundige becijferd. Dat is een veel langer tijdperk dan de waarschijnlijk heidsrekening zou doen veronder stellen, maar ja, het gaat in de wereld nu eenmaal niet altyd zo als men zou denken! Wanneer U deze maand dus het gevoel hebt gehad dat er iets ont brak, dan is dat gevoel juist ge weest, maar het moet tevens een voldoening voor U zyn, dat U zo Iets bUzonders hebt meegemaakt. ZONSVERDUISTERING OVER EUROPA groot belang omdat in de periode van totale verduistering (op het eilandje Split slechts 2V2 minuut) het zonneli- chaam volledig door de maanschijf wordt afgedekt, doch de „corona", de stralenkrans die het zonnelichaam om geeft, niet. Deze corona kan daardoor worden bestudeerd zonder dat haar beeld wordt overstraald door het veel krachtiger licht van de zonneschijf zelf. In deze corona spelen zich processen af, die de astronomen aanwijzingen kun nen geven over zeer vele problemen om trent de samenstelling van de zon, de wyze van haar energieproduktie, de in de ruimte uitgezonden (en ook de aarde bereikende) straling, en fundamentele vraagstukken ten aanzien van materie en energie. Vrijwel al deze problemen staan in direct of indirect verband met aardse verschijnselen en omstandighe den, waardoor de waarnemingen niet alleen een zuiver wetenschappelijk maar op den duur ook een direct nuttig be lang hebben. Geen tijd om te kijken! Overigens hebben de geleerden, die de waarnemingsposten in de totaliteitszone bemannen, werkelijk niet de meest in drukwekkende kijk op het adembene mende schouwspel van een totale zons verduistering. Zy zijn zo druk in de weer met hun instrumenten, die vooral fotografisch de verschynselen moeten vastleggen voor een latere laboratorium studie van jaren, dat zy zich niet de tijd kunnen gunnen de blik naar boven te slaan om de eclips met eigen ogen te aanschouwen. De Nederlandse astronoom dr. J. Houtgast b.v. (die zich nu ook op Split bevindt), had het bij de totale verduis tering in 1952, die hy in Khartoem in Afrika bijwoonde, zo druk met zyn in strumenten dat hy alleen door een zeer toevallige speling van vijf seconden in het tot op onderdelen van seconden uit gestippelde programma even persoonlyk het verschynsel kon zien in één enkele oogopslag. Het was zyn eerste directe waarneming in een jarenlange astrono mische werkzaamheid! Adembenemend De bevolking in een streek van totale verduistering heeft echter by gunstige weersomstandigheden een front-loge plaats by een van de meest fantastische schouwspelen, die het fascinerende he melbeeld kan opleveren, een adembene mend verschijnsel dat met geen woorden te beschryven is. T.V.-reportage Overigens kan ook de Nederlander de totale verduistering morgen gadeslaan, maar zonder de fascinerende kleuren schittering van de werkelykheid. Het Eurovisie-net van de TV zal de gebeurtenissen namelijk in een unieke reportage verslaan. Op drie verschillende plaatsen in de totaliteitszone in Europa staan reportagecamera's opgesteld, zodat de kans zeer groot is, dat althans op een van deze plaatsen de weers omstandigheden gunstig zijn. Deze reportageposten zijn gevestigd te St.-Michel in Frankrijk, ergens in Noord-Italië en op de berg Jastrebac te zuiden van Belgrado in Joego-Slavië. Bij slechte weers omstandigheden in Frankrijk zullen de Fransen bovendien een vliegtuig In ons land begint de directe uitzen ding om 8.15 uur in de ochtend, terwyl des avonds om 21.35 uur een gedeelte lijke herhaling volgt. Pas op uw ogen Helaas staan de kansen er in ons land voor directe waarneming niet bijzonder gunstig voor. Het weertype van de laat ste dagen brengt veel bewolking mee. daarbij komt nog, dat het verschijnsel al begonnen is wanneer de zon opkomt om 7.55 uur. Tijdens het maximum om ongeveer 8.45 uur staat de zon in dit jaargetijde nog zeer laag, zodat ook bij licht gebroken bewolking de hemelregio- nen in de richting van de zon „dicht" zullen zitten. Alleen by werkelijk helder weer is het verschynsel waar te nemen, hoewel men de gevolgen ook bij bewol king door een vrij diepe duisternis zal ondervinden. Men doet er goed aan, zich met on misbare hulpmiddelen te wapenen voor de waarneming by gunstig weer. By zonsopgang kan men dan de zon nog met het onbeschermde oog waarnemen als een grote rode bol waar een hap uit schynt te zUn verdwenen. Maar spoedig daarna is het zonlicht te fel geworden voor waarneming met onbe schermde ogen. Zelfs een korte blik op de zon kan tot blyvende schade aan de ogen of blindheid voor het leven leiden!! Men kan de zon dan wel gadeslaan door een zwaar beroet glaasje of nog beter door twee over elkaar gelegde zwaar overbelichte foto-negatieven. Maak dergelyke hulpmiddelen vandaag reeds klaar, om ze morgen by de hand te hebben! Merkwaardige finten ty'dens het dieptepunt van de verduiste ring krijgt de blauwe hemelkoepel een merkwaardige paarse tint, het licht wordt geler, en er treden merkwaardig harde schaduwen in het landschap op. Het wordt in ons land niet zo donker, dat sterren kunnen worden waargeno men, maar vrij diep zal de duisternis wel zyn. Wanneer ruim 90 procent van de zonneschyf verduisterd is, ontvangen wy slechts 5 procent van het gebruike- lyke zonlicht, aangezien de rand, die dan nog te zien is, minder licht uit straalt dan het centrale deel van de zonneschyf. Na kwart voor negen schuift de maan voor de zon weg, en om 9 uur 52 minuten is de zonneschyf weer „volledig". Tot 1999 In Europa zullen in deze eeuw nog slechts drie totale zonsverduisteringen voorkomen na die van morgen, nameiyk op 20 mei 1966, op 22 juli in 1990 en op 11 augustus 1999, waarvan echter alleen de laatste in West-Europa (o.a. in België) waar te nemen zal zyn. Op 29 april 1976 doet zich in Europa een veel zeldzamer verschynsel voor, na melijk een ringvormige zonsverduiste ring. De maan staat dan iets verder van de aarde dan morgen het geval zal zijn, zodat de maanschyf iets kleiner schynt dan de zonneschyf. De zon kan dan tydens het dieptepunt van de ver duistering net aan alle zijden even om de rand van de maan heen kijken. Dit verschynsel komt veel minder voor dan totale verduisteringen. Reeds eeuwen her Verduisteringen hebben door de eeuwen heen grote aandacht getrokken en by primitieve volkeren onrust ge zaaid. Reeds zeer vroeg slaagde men er in, ze te voorspellen, ook in tyden dat men nog geen juist inzicht van de bouw van het zonnestelsel had. Ongeveer zes eeuwen voor Christus voorspelde de le gendarische Thales reeds een zonsver duistering, die inderdaad op de juiste tyd in 585 voor Christus optrad! Hy kwam tot zyn voorspelling op grond van nauwkeurige studies over vroegere zonsverduisteringen, waarin hy een re gelmaat bespeurde. In bijgaande tekening hebben wy een en ander over het ontstaan van zons- en maansverduisteringen verduidelijkt. NED. KUSTVAARDER ,ANJA" STOND IN BRAND Thans veilig in Dartmouth De Nederlandse kustvaarder „Anja" van J. Pohiman te Foxhol (Gr.) heeft gistermiddag gemeld, dat het schip in brand geraakt was op vyf mUl ten oos ten van Start Point in het Engelse Ka naal. De kustvaarder meet 262 ton en werd in 1940 gebouwd. Volgens een door Scheveningen Radio van de Nederlandse kustvaarder Frans van Seumeren (498 ton) ontvangen be richt is de brand aan boord van de An ja" onder controle. Het schip is met ko len geladen. De zeskoppige bemanning van de „Anja" is aan boord gebleven. Bijna zes uur na het uitbreken van de brand is de „Anja" veilig de haven van Dartmouth binnengesleept door de „Frans van Seumeren". De brand was toen geblust. De brug blijkt ernstig be schadigd te zyn. Van de bemanning werd niemand gewond. Tydens de sleep reis naar Dartmouth is de tros tweemaal gebroken. SCHAT TE RASQUERT (Van onze correspondent) Vorig jaar kocht de heer Tillema uit Rasquert (Gr.) van de erven J. v. Ham een behuizing aldaar. De heer Tillema vond nu by een verbouwing van de stal een kistje waarin ongeveer f. 33.000 aan verouderd bankpapier en ongeveer f. 10.000 aan effecten zat. Naar schatting zal deze schat daar ongeveer 25 30 jaar begraven hebben gelegen. In hoeverre het bankpapier nog waarde heeft zal de Nederlandsche Bank nagaan. De effecten zullen zeer waar schijnlijk nog wel waarde hebben. „Pers"-reorganisatie in Indonesië De militaire commandant van Oost- Java heeft de publikatievergunningen van een dagblad en zes tijdschriften in getrokken. Verklaard werd dat dit een onderdeel was van een programma tot „reorganisatie van de pers". Voor derde maal doodstraf geëist tegen Menderes De openbare aanklager in het proces op het eiland Jassi heeft gisteren de doodstraf geëist tegen oud-president Celal Bajar, oud-premier Adnan Men deres en tien anderen. De aanklacht berust op een incident van vorig jaar, toen het regime-Men- deres een trein liet stoppen waarmee de leider van de oppositieparty, Ismet Inonu, reisde. Het is de derde maal tydens het pro ces dat tegen Menderes de doodstraf is geëist. Voor Bajar is het de tweede maal. De tien andere beklaagden zyn zeven gewezen democratische afgevaardigden uit de provincie Kajseri, de gewezen gouverneur van die provincie, de gewezen regionale opperbevelhebber generaal Kamal Cakin en de vroegere inspecteur van de nationale veiligheidsdienst Ro- nabar. De openbare aanklager verzocht voorts de aanhouding, berechting en ter dood- veroordeling van de gepensioneerde ge neraal Suat Kujas. Hij vroeg vrijlating voor één beklaagde. AUTOBUS TE MAASBRACHT TEGEN BOOM: EEN DODE Gistermorgen om half acht is een autobus, met 16 personen op de Rijks weg in Maasbracht in volle vaart tegen een boom gereden. De heer L. Pijnen burg, uit Heikant-Deurne, die voorin naast de bestuurder zat, is hierbij om het leven gekomen. Tien andere personen, met arm- en beenbreuken en diverse andere verwon dingen, zijn naar het ziekenhuis te Roermond overgebracht. Hierbij was ook de chauffeur, die een gebroken pols had. Het ongeluk gebeurde, doordat de rech ter voorband van de bus klapte. De bus vervoerde arbeiders, uit de omgeving Deurne, naar hun werk. Ondanks waarschuwing van burgemeester Band met bedrijf ruwweg doorgekapt Jong op het slechte pad De politie in Pittsburgh heeft een einde gemaakt aan de activiteit van een bende jeugdige inbrekers door de ar restatie van een meisje van acht jaar en haar zevenjarige broertje. Het meisje zou hebben bekend dat zy na sluitings tijd een bank was binnengedrongen door zich te wringen door een opening onder de deur van het souterrain. Zy had daarop de deur geopend om enige kame raadjes van tien tot twaalf jaar binnen te laten. De jongelui hadden echter weinig geluk want zy waren niet zo handig de alarminstallatie uit te scha kelen. De politie was snel ter plaatse. De kassier van de bank schat dat de dieven op zyn hoogst drie dollar heb ben kunnen bemachtigen. (Van onze correspondent in Bonn) Tevergeefs pleitte gisteren de sociaal democratische burgemeester van Bremen Kaisen, tegen het voorstel om de politie ke partijen zitting te doen nemen in de raad van commissarissen van de nieuwe Borgward-Werke A.G. Tevergeefs, want zyn eigen partij, de SPD, en ook de CDU, de liberale FDP verkondigden ronduit dat zy nu verantwoording dra gen voor de gang van zaken in de nieu we maatschappij en dat zij dus moeten meepraten Daarmee deed de politiek rechttoe - rechtaan haar intrede in de door de stad Bremen van Carl Borgward overge nomen autofabrieken. Burgemeester Kaisen waarschuwde te vergeefs; „In de raad van commissaris sen moeten alleen vaklieden, geen poli tici zitting hebben." De partijen be noemden weliswaar de economische ex pert dr. Semler tot voorzitter van de raad, maar stelden direct daarop zelf kandidaten vast voor diverse commissa- rissenposten. De Borgward-Werke A.G. werd het af gelopen weekeinde met een stamkapi taal van 50 miljoen marken, dat voor namelijk door de stad Bremen is ver strekt, officieel opgericht. In de raad van commissarissen zitten behalve Sem ler, twee hoge Bremer ambtenaren, de door de politieke partyen te kiezen le den van het Bremer parlement en ver tegenwoordigers van de Borgward-werk- nemers en apart nog van de vakbonden. De Borgward-autohandelaars hebben getracht Carl Borgward zelf in de raad te werken: daarvan is tot dusver nog niets gekomen. Theoretische optie De behandeling door Bremen van df 70-jarige, inderdaad eigenzinnige Caif Borgward wordt algemeen als weinig tactisch beschreven. De man, die uit het niets een autofabriek met thans 20.000 arbeiders schiep en wiens bedrijf de grootste belastingbetaler van Bremen is, is eruit gewerkt, ook al heeft men hem een optie op zijn eigen fabriek gegeven. Niemand gelooft werkelijk dat Carl Borgward de benodigde som van 58 mil joen marken by elkaar kan brengen. De voormalige eigenaar behoeft uiteraard thans geen droog brood te eten: zijn privé-vermogen wordt op 2 miljoen mar ken geschat. Maar wat Bremen met Borgward heeft gedaan, komt neer op een ruwweg doorkappen van de band tussen de man die het bedrijf maakte en het bedrijf zelf. Borgward hoopt nu dat Bremen het zal toestaan dat hij zijn optie en andere terugkooprechten aan derden mag over dragen, teneinde via een omweg een vinger in de pap te krijgen. Maar de vraag is gewettigd, na de schermutselin gen in het Bremer parlement van giste ren, of de Bremer partijen en de vak bonden zich de vette buit, die een grote onderneming als Borgward ondanks de liquiditeitsmoeilijkhedèn nu eenmaal is. nog wel uit handen zullen laten spelen en of dus de onderneming op korte ter mijn nog wel in particuliere handen zal komen! Daarover beslist nameiyk niet de beroepssaneerder Semler, maar daar over beslissen de Bremer partijen, die gisteren hun alom geëerbiedigde en om zijn inzicht geprezen burgemeester Kai sen in de kou lieten staan. In bijgaande tekening zijn de grootte van de zon, aarde en maan niet in verhouding getekend, noch hun onderlinge afstanden. Bij de getekende grootte van de zon zou de aarde op vele meters af stand moeten worden getekend als een bolletje van nauwelijks zichtbare omvang. De bovenste schets toont aanhoe een zons verduistering ontstaat. Een klein plekje op aarde wordt getroffen door de gearceerde schaduwkegel van de maan. Door draaiing van de aarde en door onderlinge verplaatsing van zon, maan en aarde trekt dit schaduwpuntje een streep over het aard oppervlak. Binnen deze streep is de zonsverduiste ring totaal, even daarbuiten gedeeltelijk. De onder ste tekening (gemakshalve met dezelfde zon) toont aan hoe een maansverduistering ontstaatde maan bevindt zich dan in de schaduwkegel van de aarde. Uit deze tekeningetjes zult U begrijpen, waarom een zonsverduistering slechts op enkele plaatsen op aarde totaal kan zijn, terwijl een totale maans verduistering op de gehele nachtzijde van de aarde waarneembaar is. Bij een gedeeltelijke maansver duistering trekt de maan slechts gedeeltelijk door de schaduwkegel van de aarde, waarbij het andere deel belicht blijft. De inzet rechtsonder toont het beeld, zoals dit morgen bij gunstig weer te zien zal zijn in ons land: de zonneschijf is vrijwel geheel verdwenen achter de maanschijf, wanneer het dieptepunt bereikt is om kwart voor negen. VIJFDAAGSE SCHOOLWEEK IN AMSTERDAM (Van onze Amsterdamse correspondent) In Amsterdam is op het ogenblik diep gaand overleg gaande over de volgens velen onvermijdelijk wordende invoering van een vijfdaagse schoolweek. Het schoolverzuim op de zaterdagen was verleden jaar zo groot, dat de afdeling onderwijs van het stadhuis de mogelijk heden onderzoekt om de leerlingen van kleuter- lagere en Mulo-scholen in de zomermaanden 's zaterdags vrijaf te ge ven. In het afgelopen jaar is de vrije za terdag reeds met groot succes ingevoerd op een particuliere school. In de zomer maanden wensten de ouders, die zelf over een vrye zaterdag beschikten, na melijk hun kinderen voor een lang weekeind mee naar buiten te nemen. Nu een groot aantal bedrijven 's za terdags sluit verwacht men dat deze wens in de naaste toekomt nog meer tot uiting zal komen. In Amsterdam wil men de vyfdaagse schoolweek beper ken tot een periode van begin april tot eind september. De adviezen, welke o.a. by onderwijzersorganisaties en de in spectie van het onderwys zyn ingewon nen, lopen echter zover uiteen, dat nog een uitvoerig overleg nodig is om tot een regeling te komen die alle par tyen bevredigt. Om het verlies van de zaterdagse schooluren te compenseren kan men de vakanties bekorten, de vrye woens dagmiddag opheffen of de normale schooldagen met een half uur verlengen. Tegen elk van deze oplossingen zijn min of meer ernstige bezwaren aan te voeren. Gezien de stand van zaken in de besprekingen moet het onwaarschijn lijk worden geacht dat de vyf daags schoolweek in de hoofdstad reeds dit jaar wordt ingevoerd. De 5-daegse schoolweek is overigens een probleem, dat zich niet tot Am sterdam bejerkt. Naar wy vernemen, maakt een commissie gevormd uit de Algemene Nederlandse Onderwijzersfe deratie thans een studie over de con sequenties van de vrye school-zaterdag, waarbij o.a. de situaties in West-Duits- land en Engeland worden bekeken. Over enkele maanden hoopt men de resulta ten van deze studie in een rapport open baar te kunnen maken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1961 | | pagina 4