EINDE VAN ALLES
mWÊÈM
„De laatste oever", een schokkende
film over gevaar van atoomoorlog
Contant geld
op het juiste
a
moment
De Twentsche Bank
5^8
Hp
ESSO PETROLEUM
Huiveringivekkend beeld van de vereenzaming der
laatste menselijke wezens in Australië
Film minder gedetailleerd dan
boek, maar even suggestief
OPEN OOG VOOR KANS OP
FILMS
'tssq)^. voor
oliehaard
Opgericht 1 maart 1860
Zaterdag 12 november 1960
Derde blad no. 30201
Trianon Op beklemmende wijze heeft de bekende Amerikaanse
filmproducent-regisseur Stanley Kramers in dit aangrijpende filmwerk
gestalte gegeven aan de voornaamste elementen van Nevil Shute's
schokkende roman ,,On the Beach", een titel, die uitstekend vertaald
werd als ,,De laatste oever". Die laatste oever is de zuidoost-kust van
Australië. Daar, in Sydney en Melbourne en aanvankelijk ook nog in
Brisbane, wonen de laatste mensen, die deze aarde, na een verschrik
kelijke atoomoorlog op het noordelijk halfrond, nog bevolken
Datum: januari 1964Langzaam sluipt het gif van de radio-actieve
straling over de evenaar zuidwaarts en onverbiddelijk zal het alle leven
uitroeien. Die laatste miljoenen wéten dat, al zijn er velen, die toch
nog een vage hoop koesteren. Nog maar enkele maanden resten die
ongelukkigen in de grote Australische steden en haar omgeving. En als
de enige overlevenden van het noorden: de bemanning van de Ameri
kaanse onderzeeër Sawfish, onder commando van Dwight Towers
(Gregory Peck), in de haven van Melbourne zijn aangekomen, weten
ook zij, dat dit een plek is, waar zij voor slechts korte tijd respijt kun
nen vinden voor de naderbij sluipende dood
Schreeuw tegen het
risico, dat gehele
mensheid bedreigt
Wie het boek van de onlangs over
leden auteur Nevil Shute heeft gele
zen, zal diep onder de indruk zijn ge
komen van de sobere wijze, waarop
hij de reacties tekent van enkele
personen uit 't restant van de mens
heid. Wat doen ze, hoe denken ze,
hoe aanvaarden ze de collectieve on
dergang van het leven op aarde?
Huiveringwekkend is de wijze, waar
op Shute, in alle eenvoud, de ver
eenzaming schetst van die laatste
menselijke wezens aan de kusten
van Australië. En de vraag rees of
het mogelijk ivas die onverbloemde
waarschuwing tegen de misdaad van
een atoomoorlog in filmtaal over te
brengen.
In het algemeen gesproken is het
bijna onmogelijke taak een film, die
naar een boek gemaakt is, zuiver te be
oordelen nadat men dat boek reeds ge
lezen heeft. De lezer heeft zich een
beeld gevormd van de wereld, waarin de
schrijver hem binnenvoert en aangezien
ieder mens zijn of haar eigen achter
grond heeft en bepaalde gegevens min
of meer op eigen wijze verwerkt, zijn er
theoretisch van hetzelfde boek
evenveel onderling afwijkende exem
plaren als er lezers zijn!
Daarbij komt, dat de film zijn zeer
eigen taal heeft. Dit leidt er onvermij
delijk toe. dat de stof een zekere bewer
king moet ondergaan, dat de onderdelen
opnieuw gegroepeerd worden, dat er in
grediënten worden weggelaten of an
dere noodzakelijk eraan toegevoegd wor.
den. Vooral bij een onderwerp als dit
beschikt de auteur over veel meer mo
gelijkheden dan de regisseur Shute
heeft door tal van korte gesprekken een
bepaalde kleur weten te geven aan de
situaties, waarin die laatste mensen in
Melbourne in zijn roman verkeerden.
Alleen reeds om des tijds wille kon dit
alles niet in de film verwerkt worden.
Men kan zich dus voorstellen, dat de
film voor ons. na het lezen van het
boek, een teleurstelling was. Althans,
enige maanden geleden, toen wij dit
werk elders zagen. Dat was op een
ogenblik, dat lezen en zien en dus:
eigen beeld en beeld van de regisseur
zeer dicht bij elkaar lagen.
Ons aanvankelijk oordeel, dat zozeer
in het nadeel van de film was, hebben
wy gisteren grondig moeten herzien. Nu
immers waren de indrukken van het
boek vervaagd. Als filmische „bewer
king" van „On the beach" verdient „De
laatste oever" de hoogste lof. Op zijn
eigen wijze heeft Stanley Kramers de
geweldige suggestie, die van het werk
van Nevil Shute uitgaat, op het cellu
loid vorm gegeven. Ook deze film is een
luide schreeuw tegen het gevaar, dat de
mensheid bedreigt. Zeker, een grotesk
toneel als het uitzoeken van speelgoed
voor kinderen, van wie de vader weet
dat zij (in Amerika) allang niet meer
in leven zijn, komt in deze film niet
voor, maar hoe ontroerend is de toe
voeging van het samenzijn van de ad
miraal met zijn secretaresse, die hem
tot het laatste trouw blijft. Wat de
film tekort komt in detailiering der ka
rakters, wint zij door strenge handha
ving van de grote lijn, die naar het be
nauwende hoogtepunt toestuwt, als er
niets meer is overgebleven dan een lege
stad met lege straten en wat dwarre
lend papier
Gregory Peck en A va Gardner
n „De laatste oeverresp. als
commandant Towers en zijn vrien
din Moira Davidson.
Steeds eenzamer wordt het: een van
de laatste beelden is dat van een kleine
groep luisterenden naar een samen
komst in de openlucht van het Leger des
Heils. Een spandoek hangt boven het
hoofd van de officier, die een waar
schuwend woord spreekt. Op dat doek
staat veelbetekenend: „There is still
time, brother", er is nog tijd, broeder...
Er is nog tijd... dit manende woord
klinkt luide op uit dit werk, dat de
mensheid confronteert met de afschu
welijke gevaren, welke haar bedreigen!
De Havenmeid
Eartha en Sammy in
melodrama
CASINO Eartha Kitt en Sammy
Davis jr., die beiden de laatste tijd nog
al in het nieuws staan - Eartha omdat
zij op haar shows in Londen zulke dure
japonnen draagt en Sammy wegens zijn
aanstaand huwelijk met de blonde
Zweedse filmster May Britt - spelen de
hoofdrollen in „De Havenmeid". Het
merkwaardige van deze film, kennelijk
het produkt van een kleine en onbeken
de onderneming, is dat alle rollen van
enige betekenis door negers en kleur
lingen worden vertolkt, maar na vijf
minuten valt ook dat niet meer op.
„De Havenmeid" verschilt in zoverre
van de „trottoirfilms" waarmee de
markt wordt overstroomd, dat het uiter
aard melodramatische gegeven op wat
spitsvondiger en meer aannemelijke
wijze is uitgewerkt. De vier hoofdfiguren
zijn even duidelijk als ongecompliceerd:
een lang niet slecht meisje dat door toe
doen van haar niet-begrijpende vader op
het verkeerde pad is geraakt, de vader
zelf die een godsdienstfanaticus en een
dronkaard is, de jongeman die het meis
je haar zonden vergeeft, met haar
trouwt en dan ook daarna nog edel
moedig een misstap van haar duldt, en
tenslotte de jongeman die het meisje
steeds weer terugtrekt in het „leventje
van-plezier".
Wij weten van Eartha dat zij goed
zingt - maar we horen het in deze film
niet. We weten dat Sammy een geboren
danser is - daarvan krijgen we wel iets
te zien. Maar als filmacteurs bereiken
beiden geen grote hoogte. Alleen enkele
bijrollen worden treffend vertolkt <de
moeder, de op geld beluste zwager).
Doch men mist in dit gezelschap een ac
teur van formaat als bij voorbeeld Sid
ney Poitier.
Het spookhuis op de heuvel
Griezelaars voor
REX En toch trekt het altijd maar
weer. Dat spoken, dat heerlijke grieze
len. Die wilde Indianen en woeste cow
boys zijn ook niet altijd alles.
„Het spookhuis op de heuvel" geeft
de griezelaars volop waar voor hun geld.
En tenslotte is het ook weer niet alles
spoken wat de klok slaat. Er moeten
ook doden vallen. En niet door onzicht
bare spookhanden. Neen, de spoken die
nen maar als enscenering. Er zit iets
heel anders achter; de volmaakte moord.
Voor dat echter goed en wel dui
delijk is geworden, zyn er al heel wat
vreemde dingen gebeurd. Er vallen zo
maar kroonluchters van het plafond,
deuren gaa nvanzelf open en dicht, het
licht floept plotseling uit. En dat is dan
nog maar het begin. Het is daar in dat
vervallen landhuis op de heuvel niet
pluis. Stuk voor stuk krijgen de psychia
ter, piloot, journaliste en de typiste de
angst van hun leven. Breekt hen het
angstzweet uit. Gaat hun hart wild te
keer. Stokt hun de adem bijna voor
goed in de keel. Regisseur William
Castle heeft dit alles voor de griezelaars
tot een aangenaam anderhalf uur ver
pozen aan elkaar gesmeed.
Wilde aardbeien
Voor de vijfde week!
STUDIO Deze voortreffelijke film
van de Zweedse regisseur Ingmar Berg
man prijst als het ware zichzelf aan:
ook deze week kan men dit werk nog
in Studio-theater gaan zien. Na hetgeen
er eerder te dezer plaatse over dit werk
is geschreven, behoeven wij daaraan
geen prijzende woorden toe te voegen.
Vooraf een uitstekende kleurenfilm over
j het leven van de beroemde Zweedse
I bioloog Linnaeus, die zo nauw met het
I wetenschappelijk leven in Leiden ver-
I bonden is geweest.
(Van een onzer redacteuren)
Is zelfmoord van de mensheid moge
lijk met de moderne kernwapens? De
film „On the Beach" hoe boeiend ook
toch niet zo beklemmend en menselijk
aanvaardbaar als de novelle van Nevil
Shute waarnaar zij is gemaakt sug
gereert op deze vraag een onomwonden
bevestigend antwoord. Van andere zijden
wordt dit antwoord met kracht bestre
den als een fatalistische visie, die elk
streven om te redden wat er nog te red
den valt in geval van een werkelijke
kernwapen-catastrofe bij voorbaat zou
verlammen.
Wij willen naar aanleiding van de ver
toning van deze film in Leiden een enkel
VAN DEZE WEEK
IIIIIIUIIIillllllll!llllllllll!lllllllllllllilllllüUllllllllllillllllllllilU!IUII!lilllllillMII>llllll!llllllllllUIIIIÜUHIUIIII
Er is nog tijd
Het filmverhaal kan in het kort als
volgt samengevat worden.
Als commandant van de laatste Ame
rikaanse onderzeeër maakt Dwight To
wers in Melbourne kennis met de
Australische verbindingsofficier Peter
Holmes, en diens gezin, dat verder be
staat uit het jonge vrouwtje Mary en
hun kleine baby Verder spelen een rol:
de atoomgeleerde Julian Osborn (Pred
Astaire) en een vriendin van het gezin
Holmes. Moira Davidson (Ava Gard
ner). Moira tracht, aanvankelijk tever
geefs. de leegheid van haar bestaan in
derhaast te vullen met een diepe gene
genheid voor Towers, die zich echter
niet aan de idee-fixe kan ontworstelen,
dat zijn vrouw en kinderen in Connec
ticut toch nog in leven zijn... Maar als
de Sawfish met een speciale opdracht
uitvaart en op een tocht van twee
maanden de kusten van Amerika ver
kent, begint ook de commandant te be
grijpen, dat hij zich aan een illusie
heeft overgegeven. De reden voor die
tocht was gelegen in de ontvangst van
vreemde seinen, nietszeggende morse
tekens... Zou er toch nog leven zijn op
het noordelijk halfrond? Een speciaal
geklede marine-officier gaat aan wal in
San Diego. de plaats waar die seinen
vandaan komen. De ontdekking die hij
doet. zou humoristisch zijn als de om
standigheden niet zo tragisch waren...
Als de Sawfish eenmaal terug is, resten
nog slechts enkele maanden. En ieder
besteedt die naar de ingeving van zijn
of haar hart. Moira heeft een korte ro
mance met commandant Towers, Julian
ziet zijn droom werkelijkheid worden:
een gewonnen autorace en Peter en
Mary die enige tijd van elkaar ver
vreemd leken te zijn. omdat Peter zijn
vrouw de pillen gegeven had. die het
leven van haar en hun kind op pijnloze
wijze konden beëindigen vinden de
weg terug naar de herinnering aan de
eerste tijd van hun warme liefde.
Terreur
Nare geschiedenis
LIDO Hoewel wordt beweerd, dat
het verhaal van „The purple gang" op
ware gegevens berust, moet het ons
toch van het hart, dat het vaak bijzon
der onwaarschijnlijk is. Vooral de ont
knoping is nogal zwak. Het camerawerk
is bovendien erg conventioneel. Erger
lijk zijn ook de holle „ethische" frasen,
die door middel van langdradige dialo
gen op het doek worden geslingerd. Op
die manier tracht men de film een op
voedend tintje te geven, terwijl hij toch
duidelijk is afgestemd op de sensatie
zucht van het bioscooppubliek. Vandaar
waarschijnlijk ook de Nederlandse titel
„Terreur".
Hoewel wij nog maar weinig goeds
van deze film hebben verteld, moeten
wij erkennen, dat hij niet van de nodige
spanning gespeend is. Die spanning
vloeit voort uit de acties, die twee con
currerende benden tijdens de „droogleg
ging" in Detroit ondernemen. Zij terro
riseren de stad en weten allerlei orga
nisaties hun „bescherming" op te drin
gen. De politie staat voor een schier on
mogelijke taak, omdat geen bewijzen
tegen de overwegend jeugdige gangsters
kunnen worden aangevoerd.
Interessant is het in deze film te er
varen, dat men ook in de „gay twen
ties" met een nogal moeilijk te ontwar
ren jeugdprobleem bleek te worstelen.
Een probleem, dat zo laat de film ons
zien alleen maar hard kan worden
aangepakt.
Het gaat het geboefte net zo lang
naar den vleze tot er uit sentiments
overwegingen een verrader in hun mid
den opduikt. Na enkele fikse moordpar
tijen weet de politie de beide benden op
te rollen. Maar voordat dit is gebeurd,
ratelen de machinegeweren en knallen
de revolvers om er akelig van te worden.
Het acteren komt met uitzondering
van de vertolking van „Honey Boy" niet
bo-en de middelmaat uit.
verantwoord en veilig verkregen
door een Persoonlijke Lening
Zelfs bij een goed vast inkomen is het nog lang niet altijd
gemakkelijk om voldoende geld opzij te leggen voor de
onverwachte of onverwacht hoge uitgaven die in ieder
huisgezin toch kunnen voorkomen.
E^n „Persoonlijke Lening" bij
De Twentsche Bank biedt U de
mogelijkheid om over contant
geld te beschikken in bedragen
van f 500,- tot f 4.000,-. Daarbij
geldt de unieke regeling dat
bij overlijden alle nog niet
opeisbare aflossings-bedragen
worden kwijtgescholden. Bij al
onze kantoren zal men U gaarne
alle inlichtingen verstrekken
over Persoonlijke Leningen. U
kunt ook de P.L.-folder aan
vragen bij De Twentsche Bank,
afdeling BN, Postbus 407,
Amsterdam.
160 kantoren
in Nederland
woord zeggen. Wy voelen ons bepaald
niet bevoegd, een in detail wetenschap
pelijk verantwoord bewijs te leveren van
de zelfmoordmogelijkheden van de mens
heid op dit moment. Zonder nauwkeurig
te weten, welke spookachtige nachtmer
ries zijn en worden uitgebroed in de
westelijke en oostelijke werkplaatsen van
Mars staat echter voor ieder serieus
onderzoeker, die ook maar in bescheiden
mate op de hoogte is van de theoretische
mogelijkheden tot vernietiging van het
leven op aarde, vast dat de mensen de
wapens tot volledige zelfvernietiging al
thans op papier meer dan overvloedig
voorhanden hebben.
De situatie is zo, dat met de „klas
sieke" atoombom een volledige uitroeiing
van het aardse leven (misschien op plan
tengroei en een deel van de waterfauna
na) mogelijk is bij een overvloedig ge
bruik. En onder overvloedig gebruik van
de ongecompliceerde A-bom moet dan
beschouwd worden het exploderen van
enkele tienduizenden bommendie
waarschijnlijk voorradig zijn.
De schrikwekkender H-bom heeft een
minder catastrofale uitwerking op het
voortbestaan van h?t leven: de diep
zwarte ellende wordt by het exploderen
van een gelijk aantal H-bommen on
voorstelbaar apocalytischer, doch de
kansen op behoud van het leven, in hoe
primitieve vorm dan ook, zijn bij een H-
bomstryd groter dan by een A-bommen
uitgevochten conflict.
Er bestaan echter theoretisch (en mis
schien ook reeds in praktijk????) -veel
afschuwelijker wapens, die echter nim
mer beproefd zijn of kunnen worden, zo
als de kobaltbom: een doodgewone
„simpele" A-bom met een kobaltschil,
die by de explosie tot pulver geslagen de
atmosfeer voor een lange reeks van ja
ren kan vergiftigen met een langzaam
dodende materie.
Het is mogelijk, door het doen explo
deren van slechts enkele honderdtallen
van dergelijke bommen (die met een
handomdraai te vervaardigen zijn uit
gewone A-bommen die bij tienduizenden
voorradig zijn) het leven op aarde uit te
roeien. Er zijn talloze andere mogelijk
heden, die door de ontwikkeling van
techniek, medische wetenschap en chemie
binnen het bereik van de mens liggen,
maar wij willen ons beperken tot de
mogelijkheid, welke in de sfeer ligt van
de suppositie van Nevil Shute by de
schepping van zyn novelle of roman
(hoe weinig deze benamingen ook toe
passelijk zijn op de afzichtelijke, ver
bijsterende sfeer van zyn werk).
Er is tegen de film gefulmineerd. Deze
film zou paniek zaaien waar alleen on
rust gerechtvaardigd was. Er zou een
catastrofe in geschilderd worden, die
niet binnen de mogelykheden lag.
Deze kritiek is volkomen onjuist.
Begrijpelyk is zy overigens wel, maar
begrijpelijkheid is ieta anders dan recht-
Freddy und die Melodie
der Nacht
Twee jeugdidolen in één film
LUXOR Platenmiljonair Freddy
Quinn in één film tezamen met een
andere favoriet van de Duitse jeugd
n.l. de charmante teenager Heidi Bruhl.
Met zon bekend duo in de hoofdrollen
ljjkt het succes bij voorbaat verzekerd,
want de bewonderaars van deze sterren
zullen niet zo nauw kijken, wanneer
het gaat om de artistieke waarde van
de film. Dat is trouwens maar goed
ook. want nergens kunnen wij regiseur
Schleif betrappen op enige oorspronke
lijkheid. Zowel in het verhaaltje zelf
als in de filmische uitwerking ervan
bewandelt hij voornamelijk totaal plat
getrapte paden, waarbij hij meer getuigt
van grote handigheid dan van vakbe
kwaamheid.
Freddy, die wy liever horen als zan
ger dan zien als acteur, speelt de rol
van een erg brave taxichauffeur, die
in aanraking komt met een even braaf
studentje in moderne talen (Heidi
Bruhl), dat echter om haar studiekosten
te kunnen voldoen bloemen moet ver
kopen in bars. Maar voor Freddy zyn
geliefde heeft kunnen veroveren, heeft
hij heel wat te stellen met het zoontje
van haar hospita (de onverwoestbare
Grethe Weiser» en zyn louche vriendje.
Dit edele tweetal heeft een nogal vaag
kraakje pogen te plegen en in zyn angst
om weg te komen schiet het een taxi
chauffeur neer. Dat is voor Freddy aan
leiding om de jacht te openen. Dat een
en ander vry onwezenlijk aandoet, soms
zelf kinderlijk naief. daarom hebben de
makers zich kennelyk minder bekom
merd. Hoofdzaak voor hen was Freddy
te laten zien en horen. Maar met dat
laatste zyn ze niet eens erg royaal ge
weest. Freddy's volle bariton klinkt maar
tweemaal door de bioscoopruimte en van
een duetje met Heidi is helemaal niets
gekomen. Ze zingt geen noot
vaardiging. In sterke mate is de actie
tegen de aanvaardbaarheid van de film
in het openbaar b.v. in perscommuni-
qué's gevoerd door de BB, die bevreesd
was voor een fatalisme, dat deze orga
nisatie ten dode zou opschryven.
De BB geeft met deze houding blyk
van een bijzonder onwezenlijke instel
ling. De film immers (en het boek in nog
sterkere mate) stelt dat zelfs onder de
doem van onvermijdelijke ondergang de
werkelyk goed willende mensen tot het
laatst bereid zyn te zoeken naar een uit
komst: niet voor zichzelf, maar voor het
leven. Dat zy zichzelf willen offeren om
„te redden wat er te redden valt". Wan
neer in een diep ernstige zaak als deze
de angst (als slechte raadgeefster) voor
de eigen groep, voor het bereiken van
het eigen doel, een groter rol gaat spe
len dan de werkelijkheidszin, dan is de
essentie van de waarschuwing, welke
door Nevil Shute ook via deze film ge
geven wordt, niet verstaan.
Een dergelyke bedenkelyk onwezen-
lyke geestesinstelling bleek onlangs by
de BB te bestaan, toen de BB'ers die
een week lang onder gesimuleerde oor
logsomstandigheden in een bunker wa
ren geïsoleerd geweest, by hun verlos
sing verklaarden, dat „de stemming uit
stekend was gebleven". Dat is rondweg
een schande öf een getuigschrift van
onbenulligheid. Deze proef was waarde
loos, wanneer de mensen, die er aan
deelnamen, niet van de eerste tot de
laatste seconde in vertwyfeling zyn ge
weest. Het „spelletje" (want meer bleek
het niet te zyn) is wel met wat tè grote
lichtzinnigheid opgevat, wy zyn bang,
dat een dergelyke geestesinstelling ook
geleid heeft tot de kreet: deze film zaait
onnodig paniek. Het gaat de BB blyk-
baar niet om zelfverloochening in een
wereld vol rampspoed maar om zelf
rechtvaardiging en bewys van eigen voor-
treffeiykheid in een wereld, waarin deze
artikelen nog vry goedkoop zyn. Waar
mee wy overigens niets ten nadele wil
len zeggen van de zeer vele goede BB'ers,
die persooniyk grote offers brengen voor
een zaak, die zij ten behoeve van ande
ren steunen. De opofferingsgezindheid
van de BB-ers doet ons vermoeden, dat
er een verschil bestaat tussen hen en „de
BB".
Wy van onze kant hopen van harte,
dat ontelbaren de film „On the beach"
zullen zien en er van zullen leren: leren
begrypen, hoe gevaarlyk de mens met
zichzelf speelt, hoe dicht de mensheid
loopt langs het randje van de afgrond.
de haardolie met het hoogste rendement
Isso)
méér warmte
mlncfer roet
zuinig
P. M. PERQUIN
HOGE MORSWEG 78,
OEGSTGEEST - TEL. 21584 b.g.g. 21351
Maar leren ook (en dat is een van de
hoofdthema's van de film) hoe de mens
zelfs in het onvermydeiyke, misschien
zelfs Juist in het onvermydelyke zyn
grootheid toont.
In de film komt minder dan in het
boek tot uiting, dat de in het verhaal
geschilderde fatale catastrofemis
schien een vergissing was.
Ondergang door een vergissing is mo
gelijk. Dat is waarschijnlijk het ergste
van de situatie waarin wy leven.
Laten wy in Godes naam dan onze
ogen niet sluiten op grond van de ver
gissing, dat een zelfmoord van de mens
heid onmogelyk zou zyn. Wy zien met
verlangen uit naar een film (het grote
massacommunicatiemiddel van vandaag)
waarin aan dit afzichtelyke aspect van
een zelfvernietiging-per-ongeluk de volir
aandacht wordt besteed.
Het is zelden, dat wy van ganser hart
een film aanbevelen uit andere motu
ven dan artistieke of recreatieve: va
harte doen wy het voor deze film: u
het oogpunt van realiteitszin.
