4 os
Kerkdiensten Leiden en omgeving
Tcw
De moderne opera
IETS GUNSTIGER BEOORDELING
VAN AMERIKAANSE ECONOMIE
Chalet
RA
N
Drink
Zeer scherpe koersfluctuaties
van de internationale fondsen
Fijnproevers
kaas
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1960
Zondag 6 november
Leiden Hervormde Gemeente. Pieters
kerk: 10 uur ds. J. de Wit.
Hooglandse Kerk: 10.30 uur ds. H. J.
Achterberg.
Oosterkerk: 10 uur dr. P. L. Schoon-
helm.
Marekerk: 10.30 uur ds. H. Bouter, 5 u.
ds. M. Ottevanger.
Bethlehemkerk: 10 uur de. J. N. de
Ruiter.
Maranathakerk: 10.30 ds. A. Boertje, te
Moerkapelle; 7 uur ds. H. J. van Achter
berg.
Herv. School Boshulzerkade: 10 uur ds.
P Kloek.
Herv Ulo-school Asserstraat: 9 en 10.30
ds. D. J. Vo6sers.
Aula School Marnlxstraat: 10 uur ds. J.
A. Peters te Den Haag
Ver van Vrijz. Hervormden Leldse
Volkshuls: 10.30 ds. J. F. Kruijt te Den
Haag.
Eglise Wallonne: 10.30 uur ds. R. filom-
maert te Rotterdam
Academisch Ziekenhuis: 10 uur dr. K.
E. H. Oppenheimer.
Diaconessenhuis: 10.30 uur ds. J. Groot.
Jeugdkerk (Rehoboth): 10 uur de heer
F. Sachs.
Geref. Kerk. Zulderkerk: 10 uur dr. von
Meyenfeldt, 5 uur ds. J. G. Feenstra te
's-Gravenhage.
Aula school. Timorstraat: 10 uur dr.
Westerink. 5 uur ds. Heule.
Kerk Oude Vest: 10 uur ds. Heule, 5
uur dr. von Meyenfeldt. 7 uur dr. Weste
rink.
Maranathakerk: 9 uur ds. de Boer. 6 u.
dr. Westerink.
Aula school, Telderskade: 10 uur ds. J.
G. Feenstra. 5 uur ds. de Boer.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 uur dhr Van
Leeuwen te Den Haag.
Geref. Kerk (Vrijgem.)10 en 5 uur ds.
W. G de Vries.
Geref. Gem.: 10 en 5 uur dhr Hulsman
(woensdag 10. 3 en 7.30 uur ds. De Geer.
dankstond voor het gewas).
Evang. Luth. Gem.: 10.15 uur ds. J. A.
Roskam.
Rem. Gemeente: 10.30 uur ds. J. Th.
Mackenzie.
Doopsgez. Gemeente: 10.30 uur ds. A. J.
Snaaijer te Haarlem.
Oude Kath. Kerk (Zw. Singel 50): 9.45
uur Hoogmis (woensdag 9 uur H. Mis).
Vrije Kath. Kerk (Vreewijkstraat 19):
10.30 uur gezongen H. Mis.
Christian Science (Steenschuur 4): 10.30
uur dienst.
Evang. Chr. Gemeenschap: Middelste
gracht 3: 10 en 5 uur dhr Dikkes; maan
dag 8 uur JeugdblJeenkomst. dinsdag 8 u.
bidstond.
Baptistengemeente: 10 uur H.A., 5.30
uur getuigenis en evangelieverkondiging
(dinsdag 8 uur bijbelbespreking, vrijdag
8 uur bidstond.
Leger des Hells: 10 uur helllglngsdienst
6 45 uur straatpredlking Gangetje, 7.30 u.
opwekkingssamenkomst (afscheid kapi
tein en mevr. R. J. Schurink).
Aarlanderveen Herv. Gem.: 10 uur
(H.A.) en 6.30 uur ds. E. G. Boesenkool.
(Nabetrachting): Geref. Kerk: 9.30 uur
ds W J. van Hoek. 6.30 uur ds .J. Wage
naar te Zwammerdam; Chr. Geref. Kerk:
9 30 en 6.30 uur Dienst des Woords.
Alplien aan den Rijn Herv. Gem.
Julianastraat: 9 uur ds. P. A. Lefeber
(Dankstond voor het gewas): 10.30 uur
ds. G. Huls te Gouda (Dankstond voor
gewas). 6.30 uur ds. M. Hanemaaijer; Ka
pel Gouwsluls: 10 uur ds. J. H. Bogers.
Dankstond voor gewas; Gebouw Jonathan:
6 30 uur ds. J. H. Bogers. Dankstond voor
gewas; Kapel Hooftstraat: 9.30 en 6.30 u.
ds A. Breure; Oudshoornseweg10 uur
ds. G. Cadée; Martha-Stichtlng: 10.30 u.
ds. J. Veen; Geref. Kerk Maranathakerk:
10 uur ds. K. H. Schuring, 6.30 uur ds.
W Wijma; Salvatorikerk: 10 uur ds. W.
Wijma. 6.30 uur ds K. H. Schuring;
Hooftstraat: 10 en 6.30 uur ds. A. Vos te
Wassenaar; Geref. Kerk (Vrijgemaakt)
10 uur leesdlenst, 5 uur dr. H. Scholte;
Chr. Geref. Kerk Jeruzalemkerk Grijpen-
stelnstraat 9.30 en 5 uur Dienst des
Woords; Oud Geref. Gem. Van Manders-
loostraat: 9.30 en 4 uur leesdlenst; Rem.
Geref. Gem. van Manderslooetraat 7 uur
mevr. ds. A. Hoff-Vlsscher; Evangelisatie
IJsbaangebouw10 uur Eredienst, 6.30 u.
de heer J. de LooiJ.
Benthuizen Herv. Gem.: 9.30 en 6
uur ds. W. A. S. Laurenae; Geref. Gem.:
9.30 en 6 uur leesdlenst.
Bodegraven Herv. Gem.: 10 uur dhr.
Koppenol. theol. kand. te Utrecht, 6.30 u.
ds. C. v. d. Bosch; Nieuwerbrug: 650 uur
ds. Kok te Zegveld; Herv. Evang.: 10.30
uur ds. J. Swijnenburg te Amersfoort, 7 u.
ds. F. D. Emous te Den Haag; Geref. Kerk
10 en 6.30 uur ds. P. de Bruin te Den
Haag; Nieuwerbrug: 9.30 en 6.30 uur ds.
A G. Kornet te Oude- en Nieuwe Wete
ring; Geref. Kerk (Vrijgem.): 9.30 en 3 u.
ds. H. Scholte; Geref. Gem.: 10 en 6 uur
leesdlenst; Luth. Gem.: 9 uur ds. A. Jen-
se; Evang. Kring: 10 uur Eredienst, 7 uur
dhr. J. Sevensma te Amsterdam.
Boskoop Herv. Gem.: 9 en 10.30 uur
ds Heimans, 6.30 uur ds. Ten Bruggen-
kate te Rotterdam; Geref. Kerk; 9.30 en
5 uur ds Leene; Chr. Geref. Kerk: 9.30 en
4.30 uur ds P. J. de Bruljn; Geref. Gem.:
9.30 en 6 uur leesdlenst; Rem. Geref. Ge
meente: 10 uur ds. Hoff-Vlsscher; Ver. v.
Vrijz. Herv.: 7 uur ds. G. Cadée, te Ouds
hoorn.
Hazerswoude Herv. Gem.: 9.30 en
6.30 uur ds. Chr. van der Leeden; Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 uur d6. Bouma te
Noordwijk aan Zee.
Hillegom Herv. Gem.: 10 uur ds. J.
Veenendaal. 5 uur ds. P. Brouwer; Geref.
Kerk: 10 uur ds. A. K. Krabbe, 5 uur ds.
W. Dekker te Noordwijk-Blnnen; Chr. Ger.
Kerk: 10 en 5 uur drs. A. H. Schipper;
Ned. Prot. Bond: 10 uur geen dienst;
Evangelisatie-samenkomst (N,utsgebouw)
3 uur dhr J. J. Versteeg, evang. te Haar
lem; Maranatha-bijeenkomst woensdag 8
uur Nutsgebouw dhr Simon Mik, evang.
te IJmulden.
Hoogmade Herv. Gem.: 10 uur ds. J.
H de Vree.
Katwijk aan den Rijn Herv. Gem.:
9.30 uur ds. A. Makkenze (HD.) ,6 uur
vie. J. van 't Kruis, Kapel Nieuwe Duin
weg 9 30 uur vie. J. van 't Kruis; Geref.
Kerk: 9.30 en 5 uur ds. H. de Valk (Inter
kerkelijke dienst ln gymnastieklokaal Nar
cisstraat: 10.30 uur ds. A. Klamer; herv.
pred. te Hilversum.
Katwl|k aan Zee Herv. Gem. Nieuwe
Kerk: 10 uur ds. Tukker, 6 uur ds. Moe
renhout; Oude Kerk: 10 uur ds. L. van
Hartingsveld te Maassluis, 6 uur ds. Of
ferings; Kapel: 10 uur ds. Hagen. 5 uur
ds. Tukker; Groen van Prlnstererschool
10 uur ds. Offerings; Zeehospitium: 6.45
uur ds. Tukker; Geref. Kerk: 9 en 10.30
uur ds. Pijlman. 4.30 en 6 uur ds. Streef
kerk te Den Haag; Chr. Geref. Kerk: 10
en 5 uur ds. de Jong; Geref. Kerk (Vrij
gemaakt)9.30 en 5 uur ds. Breen; Geref.
Gemeente: 10 en 5 uur leesdlenst; Geref.
Gem. In Nederland: 10 en 5 uur leesdlenst.
Gem.: 10 uur dr
Koudekerk -
Herv.
Jansen Schoonhoven te Oegstgeest, 7 uur
ds. Koerselman; Geref. Kerk: 9.30 en 7 u.
ds. J. Dijk. (Met verlof uit Paramaribo).
Leiderdorp Herv. Gem.: 10 uur ds. J.
P Honnef. 6.30 uur ds. A. C. D. v. d.
Bosch te Ginneken (Jeugddienst); Kerk-
zaal Zijlkwartier: 6.30 uur dhr J. v. d.
Hoek; Gebouw: 10 uur Jeugdkerk; Geref.
Kerk: 10 uur ds. H. J. Koffrle te Leimul-
den. 6.30 uur ds. Dijk; Kerkzaal Zljlkwar-
tler: 9 uur ds. Dijk. 5 uur ds. Koffrie;
Vrijz. Herv. (gebouw Lindelaan 12a): 10.30
uur dhr. J. Balkesteln te Lelden.
Leltnulden Herv. Gem.: 9.30 uur ds.
D H. Gljsbers (Dankstond voor gewas);
Pniël: 7 uur ds. D H. Gljsbers; Geref.
Kerk: 9 30 en 2.30 uur ds. W. Kreuzen te
Delft.
I,isse Herv Gem.: 9 en 10.30 uur
(H D ds. G. Pettlnga, 7 uur ds. O. Steen
beek te Amersfoort (Jeugddienst); Geref.
Kerk- 10 en 5 uur ds. R. A. Fllnterman te
Den Haag; Chr. Geref. Kerk: 10 en 4.30
uur ds D. H. Blesma; Geref. Gem.: 10 en
4 uur leesdlenst: Geref. Kerk (Vrijgem.):
10 en 4.30 uur ds. J. J Verleur; Oud Ger.
Gem.. 9.30 en 3 uur leesdlenst; Ned. Prot.
Bond: 10.30 uur ds. H. Faber te Wasse
naar.
Nieuwkoop Herv. Gem.: 10 uur ds.
C. A van Harten te Delft, 6.30 uur ds. W.
H de Jong; Geref. Kerk: 9.30 en 6.15 uur Nieuwkoop.
Ook Y D besluit tot
vijfdaagse werkweek
(Van onze Haagse correspondent)
Vroom en Dreesmann zal uiterlijk per
1 januari a.s. voor zijn personeel de
verkorte werkweek invoeren.
Er is echter nog niets besloten over
de wijze, waarop de arbeidstijd zal wor
den bekort.
De leiding van het bedrijf beraadt
zich nog op de vraag, of dit het beste
kan gebeuren door een vijfdaagse werk
week, of dat hiervoor andere wegen
moeten worden bewandeld. De leiding
kan in dit stadium nog niet overzien
welke invloed de arbeidstijdverkorting
zal hebben op de sluitingstijden van de
winkels.
de enige
echte
Sedert 1912
ds. J. H. Zelle te Leeuwarden; Rem. Ger.
Gem.: 7 uur ds. A. W. Cramer; Chr. Ger.
Kerk: 9.30 en 6.30 uur Dienst des Woords.
Noordwyk-Blnnen Herv. Gem.: 10 u.
ds. J. van Dok. 5 uur ds. Boonstra te
Warmond; Geref. Kerk: 9.30 uur ds. W.
Dekker, 5 uur ds. Krabbe te Hillegom; 11
uur v. d. Berghstlchtlng ds. W. Dekker.
Noordwijk aan Zee Herv. Gem.: 10 u.
ds. H. Perdok te Oegstgeest. 5 uur ds. W.
Hoekstra (H.D.); Geref. Kerk: 10 en 5
uur ds. P. Hainen te Utrecht.
Noordwljkerhout Herv. Gem.: 10 uur
ds. A. H. Smits (H.D.); 7 uur ds. D. J,
Spallng te Schiedam.
Oegstgeest Herv. Gem. Groene- of
Wlllibrordkerk: 10.30 uur ds. G. F. Callen-
bach. (H.D.); Pauluskerk: 10 uur (Oogst-
dienst) en 7 uur ds. B. C. Visser; Ver. v.
Vrijz. Herv. W. de Zw. Kerk: 1050 uur ds.
W. H. J. Hubeek; Geref. Kerk Maurlts-
laan: 10 en 5 uur ds. G. Th. Rothuizen te
Lelden; Geref. Kerk (Vrijgemaakt) W. de
Zwljgerkerk: 8.30 en 3 uur ds. Breen.
Oude-Weterlng Herv. Gem.: 10.30 u.
(In de Geref. Kerk) ds. A. M. Knottnerus
(Dankstond voor gewas); Geref. Kerk: 9
en 6.30 uur ds. D. van Swigchem te Kam
pen; Rem. Geref. Gem.: 10.15 uur de
heer Hulsbos.
RHnsaterwoude Herv. Gem.: 10 uur
ds. C. J. Baart, 7 uur ds. J. H. de Vree te
Hoogmade; Chr. Geref. Kerk: 9.30 uur
Dienst des Woords, 5 uur ds. L. Floor sr.
te Nleuw-Vennep.
Rijnsburg Herv. Gem.: Grote Kerk:
10 uur ds. M. C. Groenewoud, 5 uur ds.
H. van Gosliga; Bethelkerk: 10 uur ds. W.
H. Walvaart te Sassenhelm, 5 uur ds. M.
C. Groenewoud; Geref. Kerk Petrakerk:
9.30 uur ds. v. d. Linde, 5 uur ds. Post;
Rapenburgkerk9.30 uur ds. Post, 5 uur
ds. Bijleveld; Maranathakerk 9.30 uur ds.
Bljleveld, 5 uur ds. v. d. Linde; Chr. Ger.
Kerk (Eben Haëzer)10 en 5 uur ds. J.
Kampman; Geref. Kerk (Vrijgemaakt)10
en 5 uur ds. J. H. v. d. Hoeven.
Sassenheim Herv. Gem.: 9 en 10.30
uur ds. H. van Gosliga te Rijnsburg; 5 uur
ds. Walvaart; Geref. Kerk: 9.30 uur ds. v.
d. Berg, 5 uur ds. Kuiper; Chr. Geref.
Kerk: 10 en 5 uur ds. den Boer; Ned. Prot.
Bond: 10.30 uur ds. Kapteijn te Veendam.
Ter-Aar Herv. Gem.: 9 uur ds. A.
Breure te Oudshoorn, 2 uur ds. Linden-
burg; Geref. Kerk: 10.30 en 650 uur ds.
Heynep*
Voorhout Herv. Gem.: 10 uur ds. de
Jong.
VooiCchoten Herv. Gem.: 10 uur ds.
Sarabe^ (Oogstdlenst), 7 uur ds. Meijering
Rijndijk :10 uur ds. Meijering; Hulp en
Heil: 10 uur geen opgave ontvangen; Ger.
Kerk: 10 en 5 uur ds. J. N. de Graaf te
Voorburg; Geref. Kerk (Vrijgem.)10 en
5 uur ds. J. Keizer te Brouwershaven.
tVaddinxveen Herv. Gem.: 9.30 uur
ds. J. R. Cuperus, 6.30 uur ds. C. Graaf
land te Woerden; Esdoornlaan: 9.30 uur
dhr. J. Kattenberg te Utrecht; 6.30 uur
ds. J. R. Cuperus; Stationsstraat: 9.30 en
7 uur ds. E. H. Kalkman; Geref. Kerk:
9.30 en 5 uur ds. J. Snoeij; Rem. Geref.
Gemeente: geen dienst; Oud-Geref. Ge
meente: 9.30 en 5 uur ds. A. P. Verloop.
Warmond Herv. Gem.: 10 uur ds. H.
L. Boonstra. (Dankdienst voor Gewas en
Arbeid); 7 uur ds. J. Van Dok te Noord
wijk.
Wassenaar Herv. Gem.: 10 uur dr.
Th. C. Frederikse, 7 uur ds. J. T. Wiers-
ma; Kievletkerk: 9 uur Jeugdkerk; 10.30
uur ds. Wiersma; Deylerhuls: 9 uur Jeugd
kerk; 10.15 uur ds. H. Beker, 7 uur pad-
vlnderswljdlngsdlenst dr. Frederikse; Ger.
Kerk Bloemcamplaan: 10 en 5 uur ds. G.
van Duinen; Zijllaan: 10 uur dr. D. K.
Wielenga, 5 uur ds. C. Augustijn te Schip
lulden; Ned. Prot. Bond Lange Kerkdam:
10.35 uur prof. dr. P. Smits te Den Haag;
Johannahuis: 10.30 uur mej. ds. W. S.
Wiardl Beekman. Den Haag; Soefibewe
ging Wald. Pyrmontlaan 6: 11 uur univer
sele eredienst; Herv. Evangelisatie Dorps
huls: 10 en 5 uur ds. A. van Eyck te
Bergschenhoek.
Wou brugge Herv. Gem.: 9.30 en 6.30
uur ds. Overgaauw; Geref. Kerk: 9.30 en
6.30 uur dr. K. Dronkert te Leiden.
Zevenhoven Herv. Gem.: 9.30 uur
ds. W. Verwey, 7 uur ds. H. M. Cnossen
te Amsterdam; Geref. Kerk: 9.30 en 6.30
uur ds. J. W. Genuït.
Zoeterwoude Herv. Gem.: 10 uur ds.
G. J. van Embden. (Dankstond voor ge
was en arbeid).
Zwanunerdam Herv. Gem.: 10 uur
de heer A. van den Berg te Valkenburg,
6.30 uur ds. P. A. Lefeber te Alphen; Ger.
Kerk: 10 uur ds. J. Wagenaar. 6.30 uur
ds. J. W. van Hoek te Aarlanderveen: Rem.
Geref. Gem.: 10 uur ds. A. W. Cramer te
Ieder jaar opnieuw beleven nieuwe,
moderne opera's hun première, maar
altijd weer blijken zij zich niet te kun
nen handhaven. Hoe komt het, dat zij
geen repertoire houden? Een weten
schappelijk antwoord is hierop niet te
geven. Immers de directie van een ope
ra-ensemble houdt absoluut geen reke
ning met de muzikale waarde van een
bepaald werk. Er wordt alleen rekening
gehouden met het publiek, dat wel deze.
maar niet die opera wil horen. Een
enkele keer probeert men een vergeten
werk op het toneel, maar in de meeste
gevallen valt het terug in de vergetel
heid. De muziek-wetenschap houdt zich
slechts bezig met de theoretische en
praktische muzikale structuur, maar zij
heeft nauwelijks invloed op de popula
riteit van het betreffende werk. Hoe
vaak is het niet voorgekomen, dat be
kroonde werken bij hun uitvoering door
het publiek uitgefloten zijn. Als voor
beeld noemen wij: „Boulevard Solitude"
van Hans Werner Henze.
Een van de redenen hiervan is, dat
het opera-publiek hemelsbreed verschilt
van het concert-publiek. Nooit mogen
wij vergeten, dat opera een muzikaal
toneel is. Dit houdt in, dat de muziek
direct betrokken is op de handeling.
Eerst in combinatie met het drama krijgt
de muziek betekenis en andersom is de
handeling niet compleet zonder muziek.
Welnu, het concert-publiek krijgt al
leen als opgave mee: de beoordeling van
muziek. Iedereen weet uit ervaring hoe
moeilijk moderne werken te begrijpen
zijn. Een symfonie van Pijper stelt enor
me eisen aan de aandacht en concen
tratie van de doorsnee concert-bezoe
ker. Alleen door het stuk vaak te horen,
kan men vertrouwd raken met de ver
schillende klank-combinaties. Het opera-
publiek heeft te maken met twee as-
j pecten, nl. handeling en muziek. En
I volledige versmelting van deze twee on
derdelen is datgene, wat de componist
Het kerkgebouw van de hervormde beoogd heeft en pas als het publiek
a t i i i precies hetzelfde ervaart, is hu daarin
gemeente te Leidschendam geslaagd.
In de 3e acte van Puccini's „Bohème"
is het bitter-koud buiten. De blazersgroep
speelt de beroemde ijle kwinten en voor
de bezoeker is het onmiddellijk duide
lijk, dat het koud is. Niet alleen de
tekst, maar ook de muziek overtuigt
ons van het vriesweer. Als in Verdi's
„Otello" Jago Otello jaloers maakt, klinkt
dit door in de muziek. Hier zijn woord
en muziek onverbrekelijk met elkaar
verbonden. De indruk, die een opera
achterlaat, is dus gebaseerd op deze
twee factoren: taal en toon.
Terecht kan men aanvoeren: „ja,
Otello is een „sterke" opera, maar in
Verdi's „La Forza Del Destino" is de
handeling zo niet onbegrijpelijk, dan
toch zeker onmogelijk." Deze opmerking
voert ons naar een tweede drijfveer,
waarom een opera populariteit geniet.
In „La Forza Del Destino" wordt de
handeling onderbroken door aria's, waar
in de zangers en zangeressen gedurende
een paar minuten de aandacht van de
zaal gevestigd houden op het melodieuze.
Een onhoudbaar gegeven heeft Verdi
weten te inspireren tot de prachtigste
muziek en deze boeit het publiek. Hier
is dus de toon het belangrijkste element.
Op de vraag of ook alleen de handeling
het opera-publiek kan boeien, luidt het
antwoord: Neen. Men is gekomen voor
muziek. Een zwakke handeling is niet
ideaal, maar niet onontbeerlijk. Wil men
alleen van de handeling genieten, dan
kan men naar de schouwburg haan.
Een opera-bezoeker „luistert" ook nog
altijd!
Waarom houdt nu een moderne opera
geen repertoire behoudens enige uit
zonderingen? In de eerste plaats ligt de
„fout", als wij daarvan mogen spreken,
bij de muziek. Dit is als volgt bedoeld:
wil muziek de handeling ondersteunen,
dan moet zij beantwoorden aan enige
Advertentie
1 t
lampen
Goudaankopen belangrijk verminderd
(Van onze financiële medewerker)
We zijn nog slechts enkele dagen van de Amerikaanse presidentsverkiezing
verwijderd en of de beslissing daarover een belangrijke wijziging zal brengen in
de regeringspolitiek is nog de vraag. Maar in elk geval heeft men in de tot nu
toe bestaande onzekerheid daaromtrent een motief voor de geringe omzetten en
de min of meer afwachtende houding van de Newyorkse beurs. Het is uit de
koersbeweging van de laatste dagen wel duidelijk geworden, dat de fondsenhou
ders in de V.S., zomin als de grote institutionele beleggers met een groot aanbod
naar de markt komen en zich tot dusver ook niet hebben laten verontrusten
doordat op de Newyorkse beurs, in een zig-zagbeweging een nieuw laagtepunt
werd bereikt (566.05), want sindsdien is het indexcijfer voor industriële aandelen,
terwijl we dit schrijven, weer tot boven 585 opgelopen. Natuurlijk is het mogelijk
dat hierop weer een scherpere daling volgt, maar intussen blijken er wel pogingen
te worden gedaan om de fondsenhouder een hart onder de riem te steken.
Merendeels gunstige
bedrijfsberichten
Er zijn ongetwijfeld in de Amerikaan
se economie tekenen van verslapping,
maar naar sommiger mening zullen deze
van korte duur zijn en is aan de achter
uitgang reeds een einde gekomen. Het
schijnt in de automobielindustrie weer
wat beter te gaan en nu de voorraden
bij de bedrijven op een lager niveau zijn
gebracht en de koopkracht van het pu
bliek niet is verminderd, acht men een
herstel in het vierde kwartaal, dan wel
in het eerste van 1961, niet onwaar
schijnlijk. De Chrysler heeft trouwens in
de eerste 9 maanden van het lopende
jaar een grotere omzet behaald dan in
1959 en de winst van de U.S. Steel Cor
poration over eerstgenoemd tijdvak was
eveneens hoger, ook al heeft dan het
derde kwartaal een kleiner winstsaldo
opgeleverd. Bepaald verontrustend acht
men daarom de ontwikkeling van de
Amerikaanse economie niet, waarbij ook
als een hoopgevende factor op de met
20 pet. gestegen Amerikaanse uitvoer in
de eerste 9 maanden van dit jaar wordt
gewezen.
De discontoverlaging van Engeland
(van 6 tot 5'^ nadat Frankrijk hier
in is voorgegaan, wordt voorts be
schouwd als een oogmerk om het ver
schil tussen de rentestand in Amerika
en Europa te verkleinen, teneinde de
goudstroom naar ons werelddeel wat af
te remmen. Ze houdt overigens ook ver
band met de achteruitgang van enkele
Engelse industrieën (automobielen,
scheepsbouw) en de minder gunstige
handelsbalans, hoewel de goud- en de
viezenvoorraad van Engeland in septem
ber weer is toegenomen. Ook in dit land
bestaat onzekerheid ten aanzien van de
conjunctuurontwikkeling, niet het minst
ook met het oog op de stijging van lo
nen en kosten, een verschijnsel dat trou
wens in de meeste landen de reden is
waarom men op de aandelenmarkten de
pas inhoudt.
Hoog koerspeil
Wat de Amerikaanse aandelenmarkt
betreft moet er rekening mee worden
gehouden dat het koerspeil, ook na de
jongste daling, historisch nog altijd hoog
is, temeer omdat het procentsgewijs veel
meer is gestegen dan de winsten der on
dernemingen zijn toegenomen. De pre
sident van één der grootste Amerikaanse
ondernemingen moet eens hebben gezegd
dat, als men op de beurs met de aande
len van zijn bedrijf meer kan verdienen
dan hij met dat bedrijf, er iets scheef is.
Het sterk gedaalde aandelenrendement
in de V.S. kan als een bewijs gelden dat
men op de verdere groei van het be
drijfsleven is voortuitgelopen en van die
kant bezien, is er dan ook, voorlopig al
thans, geen reden om een nieuwe hausse
in grote stijl op de Amerikaanse beurs te
verwachten. Eerst zal de conjunctuur
onmiskenbare symptomen van een her
stel moeten aanwijzen.
Aan de andere kant zijn de publieke
besparingen in de V.S. nog altijd om
vangrijk en beschikken de grote institu
tionele beleggers over grote bedragen li
quide middelen, waarvoor t.z.t. toch weer
belegging zal moeten worden gezocht.
In Europa houdt de grote kapitaal
ruimte aan, welke, zoals we vorige week
schreven, tot aanzienlijke goudaankopen
heeft geleid, maar sindsdien al weer zijn
verminderd, zodat de vrije goudprijs, die
in Londen tot omstreeks 45 per ounce
was opgelopen, thans weer zijn officiële
prijs van 35 is genaderd. Blijkbaar
wordt aan de geruchten over een deva
luatie van de dollar thans minder geloof
gehecht en zoals wij de vorige week
reeds meenden te mogen verwachten,
heeft het zgn. vluchtkapitaal op de ge
daalde koersen meer oog gekregen voor
de internationale aandelen. Zo zijn op de
Amsterdamse beurs de gewone aandelen
Philips, na tot 1155 te zijn gedaald, in
enkele dagen weer tot ver boven 1200 op
gelopen, terwijl ook Unilever, Hoogovens
en Koninklijke zich krachtig hebben
kunnen herstellen. Deze grote koersver
schillen wijzen op zgn. dunne markten,
dat wil zeggen, het aanbod van Neder
landse zijde is uitermate gering, zodat
ook een betrekkelijk kleine vraag reeds
tot veel hogere noteringen leidt.
Kapitalen beschikbaar
Dat ook in ons land grote kapitalen
voor belegging beschikbaar zijn, is deze
week wel gebleken uit het overweldigend
succes van de nieuwe 4 1/4 staatsle
ning, welke 98^ werd aangeboden.
Op een bedrag van f. 350 miljoen is voor
omstreeks f. 3V£ miljard ingeschreven,
zodat slechts 9% van de inschrijvingen
kon worden toegewezen. Reeds aanstonds
stelde de beurskoers zich op ca. 99
terwijl voor de oude 4 1/4 lening 99V2
en voor de 4J,é staatsobligaties 101 3/4
pet. werd betaald. Omdat men deze
koersloop voorzag is er natuurlijk zwaar
gemajoreerd, d.w.z. voor veel grotere be
dragen ingeschreven dan men wenste te
ontvangen, maar in elk geval is wel ge
bleken dat de rentestand in ons land het
maximum van het rentegamma (4 1/4
pet.) nadert. De Staat heeft in betrek
kelijk korie tijd f. 500 a f. 600 miljoen
kunnen opnemen, dat hij voor de dek
king van zijn kastekort niet nodig heeft
en waarmee hij dus vlottende schuld kan
aflossen. Het grootste deel van de thans
uitgegeven lening zal dan ook vermoede
lijk met schatkistpapier kunnen worden
betaald, waarvan in november ca. f. 250
miljoen afloopt. De storting op de nieu
we obligaties heeft op 1 december plaats
en eerst dan zal blijken welke gevol
gen de uitgifte van de lening op de ka
pitaalmarkt heeft gehad.
Pandbrieven
Ook uit andere gegevens blijkt echter
wel dat we hier in Nederland nog altijd
ruim in het geld zitten. Niet alleen dat
op het de geldmarkt de rente voor dag
geld weer is verlaagd en het disconto
voor schatkistpapier van 1 maand ca. VA
en van 12, maanden 2 1/4 noteert
maar ook het groot bedrag aan pand
brieven, dat in de eerste 9 maanden van
1960 plaatsing kon vinden, duidt op een
ruim kapitaalaanbod. Bedroeg dat in die
periode van 1959 slechts f. 46 miljoen,
ditmaal hebben de hypotheekbanken
niet minder dan f. 114 miljoen aan geld
kunnen opnemen, waaruit de conclusie
kan worden getrokken dat deze instel
lingen in de nieuwbouw een groot aan
deel hebben en dit jaar weer met zeer
bevredigende resultaten zullen kunnen
uitkomen.
Wat de Nederlandse industrie aangaat,
zijn de meeste deze week gepubliceerde
tussentijdse gegevens over het lopende
jaar moedgevend, o.m. die van de Ko
ninklijke Nederlandsche Zout, de Kon.
Nederlandsche Papierfabriek, Berghui-
zer Papierfabriek, Dikkers en Co., Ru-
haak, Vihamy. Alleen Vettewinkel heeft
aandeelhouders een teleurstelling bereid,
daar de resultaten ditmaal slechter zul
len zijn dan die van 1959. De sterk op
gedreven koers ging deze week in twee
dagen dan ook ca. 60 procent terug.
Een niet bepaald aangename verras
sing was ook het bod van de Amsterdam
Rubber op de aandelen van Giintzel en
Schumacher, een handelmaatschappij.
De geboden koers van 200 pet. wordt
door de meesten te laag geacht, ligt ook
slechts ca. 25 pet. boven de beurskoers
en zelfs beneden de hoogste koers, weJke
dit jaar voor de aandelen is betaald.
Terwijl de handel in deze aandelen werd
stopgezet, reageerden de aandelen Am
sterdam Rubber op het bericht met een
koersstijging, hetgeen misschien wel wat
voorbarig is omdat moet worden afge
wacht of de aandeelhouders van Günt-
zel en Schumacher het bod zullen accep
teren.
Overigens blijkt opnieuw dat het con
centratieproces in de wereld van het
Nederlandse bedrijfsleven nog altijd I
voortgaat.
Als onze bijdrage in het streven
van de Leidse Ver. van Industriëlen
tot steunverlening aan de actie van
het Comité „Herstel Minerva" heb
ben wij een onbepaald aantal leden
van het Leidsche Studenten Corps
de gelegenheid geboden om door
middel van het schrijven van een
artikel over een door hen zelf te
kiezen onderwerp te voldoen aan
hun verplichting tot het leveren
van een persoonlijke financiële bij
drage. Als eerste in deze reeks pu
bliceren wij hierbij een artikel van
de heer G. M. Ursone, die zich
enige bekendheid verwierf door op
het televisiescherm te getuigen van
zijn formidabele kennis omtrent
het leven en de werken van de
componist Puccini.
eisen. Wij hebben gezien, dat een sterke
band tussen woord en klank in werken
als „Otello" duidelijk te zien en te horen
is. Het publiek wordt meegesleept door
deze hechte synthese. Als een handeling
van het dagelijks leven overgezet wordt
op muziek, dan kan men zeker ook mu
ziek verwachten, die het „dagelijkse"
karakter heeft, welke in het stuk
wordt bedoeld. Als de Graaf zijn
vrouw uitscheldt, worden er enige bitse
akkoorden verwacht. Als de een zijn
mede-minnaar vermoordt, moet het
te horen zijn aan de klanken, die uit
de muziek klinken. Een symfonie van
Beethoven „begrijpen" wij allemaal,
maar Pijper is zeker geen gemeengoed
geworden. Bij een opera nu worden wij
geconfronteerd met drama en klank.
Alleen onze aandacht op muziek richten,
doen wij niet. Een groot deel van onze
aandacht gaat uit naar de handeling.
De muziek ondersteunt. M.a.w. de ope
ra-bezoeker is minder gemakkelijk dan
de concert-bezoeker te benaderen.
Doordat vele moderne componisten hun
muziek naar de atonale richting stuwen,
wordt hun werk praktisch ontoeganke
lijk. Er wordt te veel gevergd van de
aandacht, waardoor ook een groot ge
deelte het publiek ontgaat.
Weet de handeling de zaal niet te
boeien, dan richt natuurlijk meteen alle
aandacht zich op de muziek. Mooie me
lodieën weten vaak het werk te redden,
maar ontbreken deze, dan heeft het pu
bliek geen interesse meer voor de des
betreffende opera. Ook als de handeling
weet te boeien, komt dit verschijnsel
voor. Dan is het zo, dat, zoals boven
beschreven, het grootste deel van de
muziek verloren gaat en na afloop we
ten weinigen zich nog markante me
lodieën te herinneren. Dit komt bijzon
der vaak voor bij moderne opera's. Door
gebrek aan „prettige" muziek de com
ponist zoekt immers het moderne
klankregister richt de aandacht zich
hoe langer hoe meer op het toneel, dat
tot dan toe misschien maar 30 van
de aandacht voor zich opeiste.
Ziehier in het kort de reden waaroin
de werken van Gian Carlo Menotti wel
veel gespeeld worden. Niet voor niets
verwijten musicologen hem, dat hij
sterk onder invloed van bv. Puccini
staat. Voor het publiek is dit een wel
kome ervaring. Steeds blijft de muziek
werkelijkheid. Men kan rustig genieten
van een klankkleur, die bekend is. Men
sen als Malipiero en Casella worden
beschouwd als belangrijke vernieuwers,
maar hun oeuvre wordt weinig gespeeld
en zeker niet regelmatig. Hier helpt de
muziekwetenschap niet. Het publiek be
paalt zelf wat het horen wil. Daarbij
wordt het geholpen door de directie
van een opera-groep, want deze weet, dat
„Tosca" of „Rigoletto" volle zalen kan
trekken. Een onbekend werk draagt die
mogelijkheid zeker niet in zich. Wel kan
het zijn, dat een vergeten werk van bv.
Rossini ineens te voorschijn wordt ge
haald en meteen een groot succes blijkt.
Onmiddellijk pakken de melodieën. Zie
hier in het kort de redenen, waarom
het publiek zich liever bezig houdt met
de bekende werken en sceptisch staat
tegenover werken, die het niet kent.
De impopulariteit van moderne opera's
hangt samen met de voorkeur van het
publiek voor gemakkelijk of minder
moeilijk te verwerken muziek. De
handeling speelt niet die rol, die er aan
toegedacht wordt, want alleen weet het
drama niet te interesseren. Zijn taal en
klank zo met elkaar verweven, dat zij
een onafscheidelijke eenheid vormen,
dan zijn zij, nogmaals: mits de muziek
beantwoordt aan de eisen, die men er
aan stelt, voor de opera in kwestie in
zoverre van belang, dat zij het werk
geweldig tot populariteit kunnen opvij
zelen, omdat men dan te maken heeft
met een zgn. „sterke" opera als bv.
Tosca of La Bohème.
G. M. URSONE
(Advertentie)
natuurlijk
Zwitserse
altijd vers!
