PICASSO'S GROTE SCHEPPINGSKRACHT
OP EXPOSITIE IN DE LONDENSE „TATE"
ZATERDAG 17 SEPTEMBER
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 4
Geen mooiheiden sentimentele liefelijkheid
Soms harde vuistslagen tegen maatschappij
Altijd vibrerende vitaliteit
en voortdurende zelfvernieuwing
/;!'-
Aan (le Theemsoever
270 werken bijeen
Picasso's scheppingsvermogen is ech
ter zó reusachtig, dat zelfs deze tentoon
stelling zijn genie tekort doet. Velen
zien hem terecht vooral als tekenaar,
etser, pottenbakker, linoleumsnijder en
beeldhouwer, maar voor deze belangrijke
kant van zyn oorspronkelijke geest was
er zelfs geen ruimte op deze expositie,
welke, wanneer men de zojuist aange
komen doeken uit Rusland meetelt, die
voor de revolutie in particulier bezit
waren, ruim 270 werken omvat. Niette
min vindt men in zijn schilderstukken
de grillige tekenaar en de gedurfde
beeldhouwer, herhaaldelijk terug, omdat
zijn picturale kunst zo verwant is aan
zijn plastieke.
Het kan niet anders of een collectie
als deze, welke een geheel tijdsgewricht
omvat hij begon zjjn loopbaan reeds
als veertienjarige knaap wekt ge
mengde gevoelens op. Maar ook voor
degenen, die sceptisch staan tegenover
een deel van zijn werk, is deze expositie
een openbaring, omdat Picasso's kunnen
zich hier voor de ogen der toeschouwers
als een groots panorama ontvonwt en
men daardoor een algeheel beeld krijgt
van de kunstenaar, die men totmrtoe
meestal slechts fragmentarisch, en dan
vaak nog alleen maar van reprodnktfee,
kende.
Kosmische kracht
Zijn persoonlijkheid ls ao sterk en zijn
vitaliteit zo enorm, dat men zich sterker
dan bij enig ander kunstenaar Rem
brandt misschien uitgezonderd voort
durend met hemzelf geconfronteerd
voelt. Men ondergaat de uitstraling van
zijn wezen. Picasso windt er geen doek
jes om, zijn uitingsvorm ls direct, zodat
men vóór elk doek voelt zelf betrokken
te worden by zyn scheppingsdaad. Men
ziet hem als het ware in actie en beleeft
het mysterie en de kosmische kracht van
zijn creatief vermogen. Dit te het mis
schien, wat de bezoekers zo stil maakt
en met eerbiedige aandacht ver
vult. Er is natuurlijk de sensatie van
het vreemde en het bizarre, maar men
beseft dat Picasso nóch zichzelf nóch
het publiek voor de gek houdt, aange
zien datgene wat zyn wonderlijke werk
tot kunst verheft, Juist het universele
waarheidselement is, dat het schoon
heidselement soms overtreft.
Men ontvangt bij Picasso schok op
schok, maar men begrijpt tevens, dat
alles wat hij op het linnen nithaalt,
eerlijk is, innerlijk verantwoord en met
op schyneffect berekend. Kunst heeft
pas waarde, wanneer zij de beschouwer
iets „doet", hem verlost uit eigen be
perktheid en verstarring, hem zuivert
van onnodige ballast en de kern der
dingen voor hem openlegt. Picasso's
schoonheid heeft weinig te maken met
mooiheid en sentimentele lieflijkheid en
is van een andere orde en gerichtheid
dan de conventionele. Soms deelt hy
harde vuistslagen uit in het gezicht van
de maatschappij, vooral als hij geduren
de de bezetting zijn protesten op het
doek slingert zoals in het „knekelhuis",
dat de ellende van de concentratiekam
pen uitbeeldt.
Eerder deed hy dat al in 1937 in zyn
„Guernica" dat hier ontbreekt een
felle aanklacht tegen de verwoesing van
de Baskische hoofdstad ln de Spaanse
burgeroorlog.
Verf ondergeschikt
Gedurende de tweede wereldoorlog ge
bruikte hij de somberste kleuren, als hy
de monsterachtige vrouwenfiguren met
wijdopengesperde ogen en dierlyke neus
gaten afbeeldde, als symbolisch® protes
ten tegen de jammer van de dag. Al zijn
de voorstellingen stuitend, de zware
lijnen zijn weloverwogen geometrische
figuren, vlakverdeling en kleuren behou
den hun harmonie. De totaal-indruk is
vaak afschrikwekkend, maar dat hier
sprake is van een groot kunstenaar met
een geheel eigen aanvoelings- en waar- M.
nemingsvermogen, daaraan is geen twij
fel als men zorgvuldig op details let. -
Het zijn de contouren en kleuren, hoe
mat soms ook, welke by Picasso de
hoofdrol spelen. Zyn vormendrift kent
geen grenzen. Soms zijn krantenpapier 0^»
en een ordinair keukendweiltje al vol- M?fr jfEk
doende uitdrukkingsmateriaalDe verf ■fllflL jjdijflll
zelf als medium lykt echter meestal
slechts van ondergeschikte betekenis.
Men hoeft het met Picasso niet „eens" flS
te zijn, iets wat hij natuurlijk van nie- JR
mand eist. Bovendien blijkt uit deze
gigantische collectie, dat hij het ook
nooit met zichzelf „eens" ls. g||9 Sr
Hij te niét de man. die zijn hele
leven tracht een bepaalde techniek BB
te vervolmaken, maar die steeds
nieuwe technieken en mogelij k-
p\> w j Men dient deze tentoonstelling ten- reeds als klassiek wordt ervaren. Hier
e en o ekt. Uit maakt deze minste tweemaal te zien om zichzelf vooral kan men zien hoe zorgvuldig Pi-
ontmoeting met Picasso tot iets voor een oppervlakkig oordeel te behoe- casso zijn figuren heeft opgebouwd. Zij
onvergetelijks. Wat men ook over den' plcass0 stormde in zijn latere Jaren worden ondanks hun grilligheid door-
met het geweld van een dijkdoorbraak stroomd van het romantische gevoel, dat
z jn werk mag denken, niemand zal op de on-ingewijde los, zodat men er Picasso nooit verlaat. Vooral wanneer hij
ontkennen dat het leeft en vibreert, misschien verstandig aan doet de expo- kinderen afbeeldt kan hU zijn diep-
zoals de ongekende vitaliteit van 8itie van achteren naar voren te zien, menselijke emoties niet onderdrukken.
- beginnende bij het jongste werk en ein- Dat heeft hij nog nooit willen doen. Al-
deze nu al tachtigjarige Spanjaard digende bij zijn impressionistische pe- leen zocht en zoekt hij steeds naar
Niet alleen in Westerse musea bevinden zich schilderijen van Picasso,
ook in Sovjet-Rusland zijn er. zoals bijgaande werken: De Blinde en
De twee gelieven. Deze stukken zijn te zien op de Londense
tentoonstelling
zijn laaiend gevoel, dat hij steeds weer mum van middelen dit mysterie te be-
nieuwe uitdrukkingsmogelijkheden voor
aan een andere discipline onderwerpt.
Picasso is de reus, die met de oermate
rie en het oerbewustzyn worstelt. Bij
hem staat men tegenover het leven zelf,
in al zijn verhevenheid en diepste laag
heid, maar dat zijn mysterie nooit prijs
geeft. In zijn geheel eigen taal hoe
wel vaak geinspireerd door primitieve
en andere vroegere kunstvormen
tracht Picasso meestal met een mini-
D® mens kan zich in déze
tijd op deze wereld hèèl
eenzaam voelen...
Wat is er overgebleven van de
verbondenheid tijdens de laat
ste wereldoorlog, toen allen zich
één voelden en met elkaar mee-
leefden?...
Thans is t zo, dat de èèn nau
welijks of niet weet, wat de an
der doet en denkt.
Het is 't jagende leven, dat
daaraan schuldig is. Het leidt
tot een haastige oppervlakkig
heid, er is geen tijd meer om
zich Ln elkaar te verdiepen.
De dood van een mens is sneller
dan ooit vergeten. Eén moment
is men er van onder de indruk,
dan raast men weer voort, duikt
in de sensaties van de dag, van
iedere nieuwe dag...
it kleine mannetje te als de
eenzame mens.
Hij went er ai vroeg aan.
Deze foto is als een symbool:
alléén gaat hij zijn weg, de duis
ternis van het donkere bos te
gemoet.
Dat donkere bos is als het le
ven zélf: ge weet niet, wat het
bergen en brengen zal het is 'n
mysterie vol onoplosbare, on
verwachte en schokkende raad
selen en problemen.
Onder het loof van hoog op
rijzende bomen gaat hij z'n weg,
aangetrokken door de geheim
zinnigheid van wat daar verder
op zijn pad ligt, gelijk wij allen
in dit leven aangetrokken kun
nen worden door hetgeen buiten
de normale tredmolen ligt en
denken, dat daür het geluk te
vinden zal zijn...
Het ventje is nog op de leef
tijd. waarin kaboutertjes,
kobolden, elfjes en andere
wonderlijke wezentjes een rol
spelen.
De fantasie viert in zijn
korte leventje hoogtij.
Maar de jaren-zullen hem le
ren, dat zij niet bestaan en dat
slecht® strikte nuchterheid zijn
leven mag beheersen, willen er
geen brokken komen...
Nuchterder, zakelijker dan
ooit is deze tijd: al hèèl gauw
merkt de jonge mens tegen
woordig, dat er van .romantiek'
geen plaats kan zijn, al blijft de
hang naar .romantiek' in ieder
een innerlijk levend, omdat hij
op zijn levens-pelgrimstocht als
een zwerver altijd zoekende is
naar iets wat het moeizame
leven „vermooien" kan.
Laat dit ventje nog maar
even naar dat ..mooie" zoe
ken. Gauw genoeg wordt
hem aan het verstand gebracht,
dat elke „geluka-illusie" ten
dode is opgeschreven...
Daarvoor zorgt het harde le
ven zélf!
Fantasio
naderen, meestal op verrassende wyze.
Vaak gaat hij „met een lijn uit wande
len". Midden in een werk verandert het
van doel op een manier, welke hijzelf
dikwijls niet heeft voorzien.
Hij laat zich dan leiden door wat er
op het doek gebeurt, onbeinvloed door
wat hij dacht dat er volgens zijn vooraf
gaand denkbeeld zou dienen te gebeuren!
Picasso is, gezien zijn uitbundige veel
zijdigheid, moeilijk of niet te klassifice-
ren, al zijn de richtingen en methoden
die hem beinvloeden, duidelijk waar
neembaar.
Hevige expressie
Een grote individuele warmte straalt er
van zijn impressionistisch werken en die
van de blauwe en rose periode uit. Tot
de laatste behoort ook het Hollandse
naakt dat onlangs in Londen een half
miljoen gulden opbracht. Zoekende naar
heviger expressie trachtte hij de fun
damentele kwaliteiten van de primitieve
kunst te verwerven. Het resultaat was
„Les demoiselles d'Avignon", het grote
doek dat een enorme invloed op zijn
toekomst zou uitoefenen, maar dat zijn
vrienden versteld deed staan. Het bleef
twintig jaar opgerold in zijn atelier!
Het doek was de inleiding op een reeks
werken, geïnspireerd door de Afrikaanse
beeldhouwkunst. Uit zijn latere perioden
moet nog het „visnet" worden genoemd,
waarin hij op meesterlijke en poëtische
wijze de kubistische techniek gebruikt.
De klassieke invloed bleef zich echter
sterk doen gelden. Als lichtend voorbeeld
daarvan vindt men in Londen „Drie
dansers" waarin hy een nieuw, veront
rustend element van beweeglijkheid en
misvorming van de menselijke gedaante
brengt, als een profetisch motief voor
zijn toekomstige produktie. Na de oorlog
werd zijn toets lichter. Bewonderens
waardig is het goedgelykend portret van
zijn vriendin Jacqueline Roque, die ook
nog op andere, maar steeds waardige
en charmante wyze wordt afgebeeld.
De tintelende, zonnige atmosfeer van
de Cóte d'Azur vindt men terug in zyn
„Atelier in Cannes", dat impressionis
tische kwaliteiten ^>ezit.
Rijkdom aan indrukken
In Londen zijn ook de 58 doeken, die
al eerder in Parijs te zien waren, na
melijk de in 1957 vervaardigde variaties
op „Las Meninas" (De dienstmaagden
aan het hof), het grote historische werk
van Velasquez, dat Picasso voor het eerst
in Madrid zag toen hij vijftien jaar was.
Zijn eerste indruk legde hy in een nog
steeds bestaande tekening neer.
Deze wonderlijke serie geeft een goed
inzicht in Picasso's technische opvat
tingen en werkmethoden. Men verlaat
deze tentoonstelling met een rijkdom
aan indrukken. Hoewel men geneigd is
bij de eerste aanblik aan menig doek
voorby te gaan, blijkt er meestal toch
iets te zyn, dat de aandacht, verstande
lijk of emotioneel, vasthoudt. Inderdaad
„leest" men Picasso als een boelend
boek, hoewel er genoeg is dat los van
elke beredenering, de bezoeker onmid
dellijk grijpt, niet alleen in Picasso's
eerste „gemakkelijke" periode, maar in
elke fase van dit lange, verbluffende en
overvolle kunstenaarsleven.
riode, welke zoveel verwantschap toont
met Toulouse Lautrec en diens tijdge
noten.
Vele Picasso's
In Londen treden vele Picasso's tege
lijk op! Zijn evolutie is trouw in beeld
gebracht en de geestesstromingen en
verscheurdheid van deze eeuw vinden
hun weerspiegeling in zijn werk. Als het
nageslacht onze tijd wil begrijpen, zal
Picasso veel opheldering kunnen geven.
Zó snel is het tempo van de ontwikke
ling van het kunstbesef, dat zijn eens
moeilijk aanvaardbare kubisme, thans
(Van onze correspondent in Londen, Ara. Lissauer)
Dagelijks stromen duizenden naar het Picasso-paradijs in de Tate
Gallery aan de oever van de Theems in Londen. Hier heeft de Arts
Council, het overheidslichaam dat de kunst dient, een waarlijk unieke
verzameling van het werk van deze „grote meester van de twintigste
eeuw" bijeengebracht, waarvoor zijn vriend en biograaf Roland Penrose
de verantwoordelijkheid draagt.
Wanneer de tentoonstelling, waarvoor een groot deel van dit
museum is ingeruimd, volgende maand sluit, zullen naar schatting meer
dan een kwart miljoen mensen door de kleine draaideur naar binnen
zijn gegaan. De belangstelling is nog groter dan enkele jaren geleden
voor de Van Gogh-expositie, welke een record aantal bezoekers trok.
De Picasso-tentoonstelling is de grootste „show" welke in Londen
en waarschijnlijk ook elders, aan één enkele kunstenaar is gewijd en
zeker aan het werk van iemand die nog in leven is.
die het te druk had om zelf naar
Londen te komen al stond hij
honderd werken uit eigen collectie
af. Voortdurende zelfvernieuwing
is de levenswet, waaraan Picasso
in zijn kunst steeds weer tracht te
gehoorzamen.
