Ve waterkracht
centrale
JEAN-LOUIS BARRAULT:
Dagje uit naar de Erven Winnetou
in Canatha, dorp der Indianen....
ZATERDAG 10 SEPTEMBER WEKELIJKS BIJVOEGSEL PAGINA 4
Reservaat vol verveloze huizen
met museum en schommelstoelen
vijftig jaar maar nog altijd springlevend
Van franc - tireur tot directeur
van het Theatre de France
zonder zich evenwel te verkopen
HOE WERKT HET?
jhandwiel
naald
turbine
schoepen
Istraolbuis]
|statorl
stroom
draden
stroaibuisl
(Van een bijzondere medewerker)
„Yes Sir, ze poseren voor foto's"* zei het mannetje van de excursie
bus, „kijkt U maar". Hij toonde een wat verfomfraaid snapschot van
een troepje Indianen bij diezelfde bus. Ze stonden er bij als leden van
een mannenzangkoor, dat tijdens een dagje uit jolige hoofddeksels op
de kruin heeft geplant. Ik kocht een kaartje. „Dat is dan drie dollar,
thank you".
Daar reden we, van Dominion Square, hartje Montreal, langs
lintwormen van boulevards vol bank- en verzekeringsgebouwen. Aan
boord veel „beter gesitueerde" dagjesmensen, vooral Amerikaansen,
niet meer zo jong, bereid om ieder grapje op het repertoire van de
charmeur-chauffeur met schrapend gelach of plichtmatige verbazing
te beantwoorden. Een kleine psycholoog, deze chauffeur, terstond
ijverend naar hechte klantenbinding. Hij sprak Engels als een Ameri
kaan, maar „U moet me verontschuldigen voor m'n Engels, ik ben
Frans Canadees", prevelde hij hulpeloos in zijn microfoontje. Hij
glimlachte dankbaar, toen het koor van protestkreetjes opklonk.
„Thank you", zei hij met veel wit van tanden.
Caughnawaga:
uitstalling van wanstaltigheden
Er vielen niet zoveel muntjes en
Chief Poking Fire leidde ons naar een
loods van gegolfd plaatijzer vol af
beeldingen van grijnzende koppen.
Daar konden we binnengaan, maar
eerst even langs een kassa van jonge
berkestammetjes waar een Indiaanse
vertelde, dat het voor volwassenen
vijftig cents kostte, inclusief de Pow
Wow oftewel de folkloristische dans-
show, waarop de Chief en de zijnen
ons wilden onthalen. Het dof geluid
van de trommels was trouwens al ge
ruime tijd via luidsprekers buiten de
loods te horen geweest om het hoog
geëerd publiek trek te doen krijgen.
Neêrlands bloed
Uitstalling van vele
wanstaltigheden
Blij van zin verliet de groep de stad
en ging langs de St.-Laurenszeeweg,
waarover de leider menig interessant
cijfertje te vertellen wist. En toen
naar Caughnawaga, het reservaat aan
de rivier, waar 3.500 Indianen, „echte
Mohawks van de stam der Iroquois"
belastingvrij wonen en een vredig be
staan leiden, heel wat vrediger dan
hun voorouders, die in de tijd der
blanke pioniers gevreesde krijgers wa
ren en zich een bloedige reputatie
vestigden door in 1698 onder de kolo
nisten de „slachting van Lachine" aan
te richten.
Dat is vaderlandse geschiedenis ge
worden. Toen we het reservaat binnen
reden, langs verveloze houten huizen,
voorzien van veranda's in oude stijl
en compleet met schommelstoel, ver
klaarde de chauffeur: „Chief Poking
Fire is bereid samen met u voor foto's
te poseren". Dat vonden de Ameri
kaansen fijn, ze grepen al naar hun
boxjes. De bus stopte bij een ingang
van wat een groot lelijk bord aan
kondigde als „het enige echte In
diaanse dorp met het Indiaanse mu
seum van Chief Poking Fire".
Met grote waardigheid
De Chief stond ons al op te wachten
in een bonte nederzetting vol borden,
die ons toeriepen, dat we het museum
dienden te bezoeken, dat wij er goed
aan zouden doen de toekomst te laten
voorspellen, dat we geld in een put
moesten gooien, dat we snapshots
konden maken en souvenirs konden
kopen. Maar de Chief, opgesteld als de
portier van een groot warenhuis, niet
rood, maar bruin van huidskleur even
als zijn stamgenoten, speelde zijn spel
met grote waardigheid: in een ornaat
vol veren en geborduurde banden en
VARIA
„WOLLETJES" VOOR ADMIRAALS
Zo conservatief is men in Britse ma
rinekringen niet, of ook daar gaat men
met de mode mee. Het nieuwe ceremo
niële tenue voor vlagofficieren van de
Britse vloot is dan ook weer aan de
nieuwste mode aangepast; de hertog
van Edinburgh heeft het op de „don-
derdaglunch" te Guildhall geïntrodu
ceerd: smallere pantalonpijpen en
slanker af kledende schouderpartij.
Maar de grondstof van het tenue, zui
ver wollen doeskin, is dezelfde ge
bleven,
poespas van dieretanden en kerst
boomversierselen ging hij ons voor
naar de bron. „In een kring gaan
staan", maande chauffeur.
„Het is hier", zei plechtig Poking
Fire," dat een van mijn voorvaders
voor het eerst de blanke ontmoette.
Op de vraag van een der kolonisten
hoe het hier heette, antwoordde mijn
voorvader: „Canatha, hetgeen „dorp
der Indianen" betekent. De blanke
dacht indertijd dat het de naam van
het gehele land was en zo is het ge
bleven, Canatha, Canada. En wilt u
nu een wens doen bij deze bron? Dan
moet u een muntje in de put werpen.
Natuurlijk bent u daartoe niet ver
plicht, do as you like". Zijn don
kere ogen zagen ons uit een rond
gelaat trouwhartig aan.
Het stamhoofd legde zijn handpal
men tegen elkaar, boog diep, rammel
de wat met een instrumentje, bestaan
de uit twee schildpadschilden met wat 0Cllt0 fJUnffttiakeF
steentjes daartussen, liet een vuurtje O
en vernieuwer
Die herinneringenik zie hem
weer terug, zo'n kleine twintig jaar
geleden, toen hij op een sportveld bij
Parijs een klassiek drama regisseerde
en hele scharen figuranten-Jongelin
gen opzweepte en meezoog in zijn
tomeloos dynamisme Jean-Louis als
regisseur heeft niets van de rustige
figuur die t van tevoren allemaal haar
fijn heeft uitgekiend en nu, gezeten
in zijn fauteuil, zijn spelers wijst hoe
en waar ze op moeten komen en ver
dwijnen en zonder welke lichtval hun
verschijning het voordeligste effect
produceert. De gestalte, de beweging,
het ritme, de contrasten en de scha
keringen van kleuren en registers,
waarin een toneeltekst tot leven komt,
worden door Barrault niet, of ten
minste niet primair, van buitenaf en
met het oog en oor van de waarnemer
of toeschouwer gevonden en bepaald,
maar van binnenuit, vanuit de actie.
In dat sportpark rende hij, de regis-
(Van onze correspondent. Frank Onnen)
Op 8 september j.l. Is een bekend Frans kunstenaar vijftig jaar ge
worden: Jean-Louis Barrault, thans directeur van het Théatre de
France in Parijs. Men moet wel een rotsvast geloof in cijfers hebben
om hem deze leeftijd te geven, want met zijn gitzwarte haar op de kop
van een Griekse held en zijn soepele gestalte als van een jongeling,
sprekend met het vurig enthousiasme van de jeugdneen, dan stelt
men zich een vijftiger over het algemeen toch wel even anders voor.
Raadpleegt men bovendien de boeken en de eigen herinneringen, dan
zou men denken, dat Barrault omtrent tachtig zou moeten zijn, gezien
de talloze verrichtingen, die op zijn naam staan.
steentjes daartussen, liet een vuurtje
smeulen in een houten bak en bad een
Indiaans gebed! Ik wens u, bezoekers
van verre, veel geluk in deze wereld.
Hij zei ook, dat een speciale Pow Wow
voor ons zou worden gebracht, niet zo
maar een show, zeker niet, maar
stamdansen, door traditie overgeleverd.
Daarna traden ze aan, de oorlogs
dansers als Rode Klauw en Rennende
Eland, de luchtigheid van hun vecht-
kostuum door blauw katoenen broek
jes, met het oog op de Amerikaansen,
ietwat in toom gehouden, de lieftallige
Witte Maan en Blauwe Bloem met
gracieuze, zij het wat vermoeide ron
de dansen, terwijl mannen hun trom
melconcert vervolgden en nasale zan
gen lieten horen en de Chief zijn
schildpadschild zwaaide.
Ongelofelijk, maar waar, Poking
Fire vloeit Neêrlands bloed door d'ade-
ren, naar hij later onthulde. Zijn
overgrootvader, de roemruchte „great
American hunter", was tijdens een
grote tentoonstelling omstreeks de
ENERGIE UIT WATERKRACHT f
DOORSNEDE WATERKRACHT
CENTRALE
IN LANDEN WAAR
MEN OVER STROMEND
RIVIERWATER KAN
BESCHIKKEN WORDT
ELEKTRICITEIT OPGE
WEKT IN EEN WATER
KRACHTCENTRALE.
DAAROM WORDT DAT
WATER WEL „WITTE
STEENKOOL" GENOEMD.
OMDAT DE RIVIER MEESTAL
IN HET ENE SEIZOEN ZEER
VEEL WATER LEVERT. IN EEN
ANDER SEIZOEN WEINIG OF
NIETS, IS HET NODIG IN EEN
STUWMEER EEN WATER VOOR
RAAD AAN TE LEGGEN, ZODAT
EEN REGELMATIGE TOEVOER
NAAR DE CENTRALE IS VER
ZEKERD.
DOOR EEN OF MEER STRAAL-
BUIZEN WORDT HET WATER
TEGEN DE AAN DE OMTREK
VAN HET RAD AANGEBRACHTE
SCHOEPEN GESPOTEN. DOOR
DE KRACHT VAN DE WATER
STRAAL WORDT HET RAD IN
BEWEGING GEZET EN DRIJFT
DE AS VAN DE GENERATOR
AAN....
betonnen
dam
[stuwmeerl
•'"persleiding
'••Ilnaar turbine
generator
water
turb
DOOR HET AFSLUITEN VAN
EEN RIVIERDAL TUSSEN TWEE
STEILE BERGWANDEN, DOOR
EEN BOOGVORMIGE MUUR
(STUWDAM), WORDT EEN
MEER GEVORMD.
generator
DE GENERATOR BESTAAT UIT
EEN ROTOR EN EEN STATOR.
DE ROTOR IS EEN STERKE
MAGNEET DIE RONDDRAAIT
MET DE ASHET MAGNETISCH
VELD VAN DE ROTOR DRAAIT
DAN EVENEENS ROND (DRAAI-
VELDZODAT IN DE SPOELEN
VAN DE STATOR EEN ELEK
TRISCHE STROOM WORDT OP-
GEWEKT.
DE KRACHT VAN DE WATER
STRAAL IS TE REGELEN
DOOR EEN NAALD, DIE DE
UITSTROOMOPENING VAN DE
STRAALBUIS MIN OF MEER
KAN AFSLUITEN
tech-v.dijk
rotor
seur, badend in het zweet, zelf mee in
de kop van de stoet der jongelingen
en wanneer men hem vandaag een
voorstelling ziet voorbereiden dan blijft
hij evenmin langer dan een halve mi
nuut op dezelfde plaats.
Heldere kijk op traditie
Een „homme de théatre" zoals hij
zichzelf bij voorkeur noemt van
zijn ras en soort was voorbestemd voor
de rol van animateur (gangmaker),
van motorisch vernieuwer. In die rich
ting is de betekenis van Barrault dan
ook zo groot geweest, dat hij, samen
met een Jean Vilar, in het toneelleven
van Parijs als de directe en natuur
lijke opvolger kon worden aangewezen
van de leden van de groep Dullin,
toneel waar deze virtuoze prestatie
later trouwens werd herhaald— een
betekenis gebleken.
In zijn mise en scene voor Anouilh's
Mademoiselle Molière heeft Barrault
het vorige seizoen nogmaals bewezen
hoe hij, met elementen ontleend aan
de dans, de muziek en de mime streeft
naar een „totaal theater" waarvan, de
eeuwen door, componisten, dramatur
gen en regisseurs hebben gedroomd.
Tenslotte moet op nóg een aspect van
zijn activiteit gewezen worden: de
stimulansen die hij, de herscheppende
theaterman, aan Frankrijks meest
vooraanstaande scheppende geesten
heeft gegeven. En in 't bijzonder is er
geen woord te veel gezegd wanneer
men vaststelt dat zonder Jean-Louis
Barrault Paul Claudel als dramaturg
zich nooit volledig zou hebben uitge
sproken of ontplooid.
Eigen gezelschap
Als leerling van Dullin begonnen
werd Jean-Louis Barrault al jong toe
gelaten als lid van de officiële Co
rn edie-Fran<;aise. Doch toen hij zich
hier in zijn bewegingsvrijheid belem
merd ging voelen, verliet hy al gauw
het huis van Molière, bij welke ge
ruchtmakende uittocht hij door zijn
vrouw, Madeleine Renaud, en ver
scheidene kameraden gevolgd werd,
met wie hij een eigen troep oprichtte.
Een tro^p waarvan hy, de franc-ti-
reur, de ziel vormde en die hij veer
tien jaren op eigen risico had geleid,
toen hem, vorig jaar, de directie van
het Odéon in handen werd gelegd
waarmee ook zijn „compagnie" tot
officieel gezelschap zou worden ver
heven.
Jean Louis Barrault met zijn muziekredacteur, de componist
Pierre Boulez.
Jouvet, Copeau en Baty, die het
Franse theater in de jaren tussen de
beide oorlogen beheersten. Barrault
heeft die erfenis van het „cartel"
beheerd met een gezond gevoel van
eigenwaarde en een heldere kijk op
de zin der traditie. In de aankleding
van zijn voorstellingen staat Barrault
dichter bij zijn grote voorlopers dan
Vilar, die veel sterker door een Pasca-
tor en een Brecht beinvloed werd.
Barrault wist niettemin een heel
nieuw ritme aan zijn vertoningen te
geven, een poëtiserend ritme waardoor
zijn voorstellingen soms dicht in de
buurt van het ballet geraken. Een
tweede vernieuwing: Barrault is ac
teur geweest die de kunst van de mime
nieuwe leven inblies en zo dé uitdruk
kingsmiddelen van het toneel vermeer
derde en verfijnde. Zjjn solonummer
van de trieste Pierrot uit Carné's film
Les Enfants du Paradis waarbij vele
minuten geen woord wordt gesproken,
is daarom* of liever: juist voor het
Jean-Louis Barrault heeft zijn er
varingen als acteur, regisseur en ani
mateur in een drietal geschriften te
boek gesteld. Uit zijn „Nouvelles re
flexions sur le théatre", dat on
langs het licht heeft gezien, moge
hier ten besluite een uitspraak worden
overgenomen. „Niets moeilijker, niets
verdienstelijker, niets uitzonderlijker
en niets nobeler dan zich handhaven
en voort te duren. Ik bedoel: zich in
stand te houden zonder zich te ver
kopen".
Aan deze richtlijn en dit ideaal
heeft Jean-Louis Barrault zich met
tertijd, moedig en trouw gehouden. En
aangezien zelfs hij op zyn vijftigste
jaar toch wel te oud zal zijn geworden
om nog eens radicaal van gedragslijn
en karakter te veranderen, mag zon
der risico worden aangenomen dat hij
op deze weg ook in de toekomst tot
de belangrijkste en boeiendste figuren
van het Franse theater zal blijven
behoren.
eeuwwisseling in Amsterdam, waar hij
tot de Canadese inzending behoorde.
Hij liep er tegen een Nederlands
meisje aan, trouwde haar en zij heb
ben nog lang, gelukkig en met voor
spoedig opgroeiende Euro-Indiaantjes
in Caughnawaga geleefd.
Holle lach
Na de Pow-Wow-show hesen Ren
nende Eland en zijn broers zich weer
in het dagelijks tenue van gestreept
truitje en linnen broek, zodat zij in
niets meer van Canadezen verschilden
en namen Witte Maan en haar zusjes
plaats in de souvenirstalletjes om de
verkoop van asbakken, pijlen-en-bo
gen, mocassins en bordjes met op
schrift ter hand te nemen. Een goede
zaak, ten minste zo goed als die „great
American hunter" misschien destijds
al in Volendam heeft gezien!!!
„In de bus", riep de chauffeur. De
Amerikanen spoedden zich naar de
uitgang. Wy lieten nog eenmaal onze
blik op deze uitstalling van wanstaltig
heden gaan en vergeleken deze beel
den met die welke ons uit de boeken
onzer prille jeugd vertrouwd zijn ge
bleven De beeltenis van Poking Fire
vervaagde, die van Winnetou verrees
voor ons geestesoog. Hij liet een holle,
vreugdeloze lach horen!
CHIEF POKING FIFtf.
