Minister Luns: heeft prof.
De Quay niet geheel begrepen!"
Kasavoeboe zet vijftal
Kongolese ministers af
WEERBERICHT
Politieke storm in Den Haag
In de verklaring van minister
president school niets nieuws
Dr. W. Drees in
„Planta-trio"
Radio-Leopoldstacl door de V.N.
gesloten President sprak via
station in Brazzaville
(Dud ^fiïe
teuws
Opgericht 1 maart 1860
WOENSDAG 7 SEPTEMBER 1960
No. 30145
LEIDSCH
DAGBLAD
DirecteurE. A. E. van Dlshoeck
Hoofdredacteur J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f750 per kwartaal: f2.55 per maand; f0.59 per week
Witte Singel 1, Lelden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
De minister van Buitenlandse Zaken, mr. J. M. A. H. Luns, heeft
gistermiddag, voor zijn vertrek naar New York, getracht de door de
uitlatingen van minister-president De Quay veroorzaakte politieke
storm te bezweren door nogmaals met nadruk te verklaren, dat er geen
wijziging in het Nederlands Nieuw-Guinea-beleid is gekomen. Men
had volgens minister Luns gemeend in de verklaring van de minister
president iets te kunnen beluisteren, dat er niet in school. Prof. De
Quay was bij zijn beschouwing over Nieuw-Guinea uitgegaan van
beginselen, die hij bij de journalisten bekend veronderstelde. De uitleg,
die men eraan had gegeven was verder gegaan dan prof. De Quay
had bedoeld.
De Nederlandse regering heeft nooit principiële bezwaren gehad
tegen een trustschapsovereenkomst met de Verenigde Naties, maar
Indonesië heeft van het begin af aan iedere mogelijkheid, waarbij de
autochtone bevolking het recht van zelfbeschikking zou krijgen van de
hand gewezen.
Persoonlijke mening
In politieke kringen in Den Haag was
gisteren een storm opgestoken, toen be
kend werd, dat het bericht van de bui
tenlandse persbureaus als zou de Neder
landse regering een „internationalise
ring" van Nederlands Nieuw-Guinea de
journalisten in de mond zou zijn gelegd
door de minister-president, prof. De
Quay tijdens een cocktailparty.
In regeringskringen werden de uitla
tingen van de eerste minister betreurd
en op zijn zachtst uitgedrukt „ongeluk
kig gevonden". Het wekte vooral ver
wondering, dat professor De Quay in hetj
gesprek met de vertegenwoordigers van
buitenlandse persbureaus en bladen,
waarin hij het eventuele toezicht door
de Verenigde Naties op het door Neder
land gevoerde beheer in het geding
bracht, niet duidelijk heeft laten uit
komen, dat hij een persoonlijke opvat
ting weergaf. Want, dat professor De
Quay zich in die zin heeft uitgelaten,
staat als een paal boven water: het
dementi van de Regeringsvoorlichting-
dienst heeft dan ook uitsluitend betrek
king gehad op de voorstelling, als zou
de Nederlandse regering van standpunt
veranderd zijn. Maar ook staat vast,
dat in de loop van het gesprek de mi-
nister-president erop is gewezen, dat er
dan sprake zou zijn van een aanzien
lijke koersverandering in het regerings
beleid en die conclusie heeft prof. De
Quay niet afdoende weerlegd.
Niets nieuws
Minister Luns heeft gisteren voor zijn
vertrek naar New York de tientallen
journalisten proberen te overtuigen, dat
de minister-president in feite niets
nieuws had gezegd. Hy las een verkla
ring voor, die hij nog onlangs in de
Tweede Kamer heeft afgelegd en waarin
hij duidelijk heeft gesteld, dat de rege
ring „alle mogelijkheden z.orgvuldig had
overwogen en onderzocht en zulks zou
blijven doen".
De internationalisatie van Nieuw-
Guinea zou het conflict dan ook niet
uit de wereld helpen, tenzij Indonesië
zijn standpunt zou wijzigen. In dit ver
band herinnerde de minister er echter
aan, dat Soebandrio kort geleden heeft
verklaard, dat Indonesië een dergelijke
oplossing onder geen beding zou aan
vaarden. De Indonesische regering blijft
van mening, dat Nederland Nieuw-
Guinea behoort over te dragen, omdat
het de jure reeds tot Indonesië behoort.
Openhartig
„Ik heb in de afgelopen jaren steeds
met de collega's van bevriende Weste
lijke mogendheden en de secretaris
generaal der Verenigde Naties van ge
dachten gewisseld over wat men pleegt
te noemen het probleem-Nieuw-Guinea
en ik zal ook ditmaal tydens mijn ver
blijf in New York hierover openhartige,
indringende en vertrouwelijke bespre
kingen voeren," zei de minister. Hij
ontkende niet, dat er na de crisis in
Kongo een nieuwe situatie is ontstaan,
maar het staat niet vast of de verande
ringen ten goede of ten kwade zyn. „Het
is nooit de minister-president geweest,
maar degene die is belast met het bui
tenlands beleid, die dit moet onderzoe
ken", verklaarde hy met nadruk.
De omstandigheden wijzigen zich
steeds dit jaar zullen de Verenigde
Naties 99, misschien 100 leden tellen
maar de activiteiten van de minister
zullen niet verschillen van de activiteit,
die hij de afgelopen jaren in de Ver
enigde Naties heeft ontplooid. En de uit
leg die aan de verklaring van de minis
ter-president is gegeven gaat dan ook,
BIJNA OVERAL DROOG
De Bilt verwacht van heden- tot mor
genavond:
Bewolkt, maar op de meeste plaatsen
droog weer. Aanvankelijk weinig wind,
later zwakke tot matige noordwestelijke
wind. Weinig verandering in tempera
tuur.
(Opgemaakt te 11.15 uur)
8 SEPTEMBER
Zon op: 6.02 uur; onder: 19.12 uur.
Maan op: 20.43 uur; onder: 9.29 uur.
Hoogwater te Katwijk te 4.56 uur en
17.21 uur.
Laagwater te 0.55 uur en 13.10 uur.
Dit blad bestaat uit 14 pagina's.
volgens minister Luns, verder dan prof.
De Quay kan hebben bedoeld.
Commentaren
Het Tweede Kamerlid J. de Kadt, de
Nieuw-Guinea-specialist van de Party
van de Arbeid, verklaarde ons inmiddels,
dat hy „verheugd was over de verstan
dige woorden die de minister-president
heeft gesproken", al betreurde hij het,
dat de aankondiging van een dergelijke
belangrijke wijziging >n het regerinsbe-
leid niet op de juiste plaats, namelijk in
de Troonrede, was geschied, terwijl hij
het evenzeer passend zou vinden wan
neer de betrokken Kamercommissies
daarin gekend zullen worden.
Het Tweede Kamerlid, dat Nieuw-
Guinea-aangelegenheden voor de KVP
behandelt, burgemeester mr. Th. M. J.
de Graaf van Lisse, wilde de uitlatingen
van de minister-president liever be
schouwen als het resultaat van „hard
op denken". Zou de minister-president
immers mededelingen hebben te doen
van zo verstrekkende aard als waarom
het hier gaat, dan zou hij ongetwijfeld
het gemeenoverleg tussen regering en
Staten-Generaal hebben verkozen boven
een cocktailparty met journalisten.
Hst Kamerlid de heer G. A. Kieft uit
Utrecht, die in de Anti-Revolutionaire
fractie Nieuw-Guinea-aangelegenheden
behandelt, vond de woorden van profes
sor De Quay „maar griezelig". „We moe
ten oppassen, dat we geen verwarring in
de geesten strooien", aldus de heer
Kieft. „Er behoort geen sprake te zijn
van een wijziging in het beleid, maar
dergelijke uitlatingen maken de zaak
wel moeilijk", aldus de heer Kieft.
De commissie van drie vooraan
staande Nederlanders, die moet
onderzoeken of en in hoeverre er
bij de Unilever N.V. nalatigheden
hebben plaats gevonden ten aan
zien van de Planta, is samenge
steld. De commissie bestaat uit dr.
W. Drees, oud-minister-president
en minister van Staat, dr. P.
Rijkens, adviserend lid van de
raad van bestuur van de Unilever
N.V. en de heer W. H. de
Monchy, commissaris van de Hol-
land-Amerika Lijn en ondervoor
zitter van de Kamer van Koophan
del te Rotterdam.
Mevrouw mr. J. Stoffels—van Haaf ten
(WD) uit Utrecht, vond de gedachten
van prof. dr. De Quay zover afwijken
van het tot en met gisteren officieel
ingenomen Nederlandse standpunt, dat
zij het moeilijk vond er enig commen
taar op te geven.
Het beste is, zo zei mevr. Stoffels,
deze uitlatingen maar als een persoon
lijke filosofie van prof. De Quay te be
schouwen."
Vragen
Het Tweede Kamerlid de heer
Andriessen <KVP) heeft aan de minis
ter-president schriftelijk gevraagd om
te bevestigen of er sprake is van een
voornemen bij de Nederlandse regering
by de Ver. Naties stappen te doen om
te komen tot de internationalisering van
Nieuw-Guinea.
Als dat niet zo is, kan prof. De Quay
dan enig licht verschaffen omtrent de
oorzaken van het misverstand.
President Kasavoeboe van Kongo heeft gisteravond een verklaring
van zijn hand laten voorlezen voor Radio-Brazzaville, dat is dus het
zendstation van het aangrenzende voormalige Frans Kongo, aan gene
zijde van de rivier. Hij kantte zich in deze verklaring tegen de „pro-
communistische politiek" van Loemoemba en deelde mede, dat de Ban
toes niets willen weten van het internationale communisme. Hij deelde
voorts mede, dat hij behalve Loemoemba nog vijf ministers, die bekend
stonden om hun rode neigingen, heeft ontslagen. Onder hen bevinden
zich de minister van Justitie, diens ambtgenoot van Binnenlandse Zaken
en de beruchte minister van Voorlichting, geschoold in Moskou
Kasavoeboe verklaarde tot zijn besluit te zijn gekomen, nadat hij in de
afgelopen twee maanden de chaos in Kongo, dat volgens hem naar het
communisme afglijdt, steeds groter had zien worden.
Kasavoeboe, die deze toespraak in zijn ambtswoning in Leopoldstad
op een band had laten opnemen waarna deze over de Kongo naar
Brazzaville werd gebracht, bevindt zich tezamen met Loemoemba in de
hoofdstad des lands. Hedenochtend zouden de Senaat en het Huis van
Afgevaardigden in gecombineerde zitting bijeenkomen.
Loemoemba kwam
voor gesloten deuren
De Verenigde Naties hebben zich in
tussen niet onbetuigd gelaten: het ra
diostation van Leopoldstad werd gisteren
gesloten zulks in het belang van de
handhaving van orde en wet. Loemoem
ba, die op 19 uur gisteravond een radio
rede had willen houden, kwam voor ge
sloten deurenHij verklaarde verrast
te zijn door het besluit. Waarnemers in
Leopoldstad beschouwen deze maatregel
als een poging om te voorkomen, dat
politieke leiders van de twee partyen
door ophitsende radiotoespraken een
burgeroorlog ontketenen.
Eveneens met het oog op de hand
having van de orde hebben de Ver. Na
ties besloten de controle op de vlieg
velden, welke belangrijk voor het werk
van de V.N. worden geacht, te ver
sterken. Dit betreft elf grote vliegvel
den, waaronder die in Leopoldstad, Loe-
loeaburg, Matdi, Bakwanga, Kamina,
Stanleystad en Wvsabethstad, alsmede
De Rotterdamse Robby Ouwer-
kerk, die als eerste aan een arts
vertelde, dat zijn moeder en broer
tjes ziek waren geworden na het
eten van Planta en die daardoor de
medici op het spoor zette van de
oorzaak der merkwaardige huid
ziekte, werd gisteren in het minis
terie van Sociale Zaken en Volks
gezondheid ontvangen. Minister
Van Rooy (links) en de directeur-
generaal voor de Volksgezondheid,
prof. AAuntendam (rechts) boden
hem enkele geschenken aan.
een onbepaald aantal kleine vliegvelden.
De maatregel ten aanzien van de
Kongolese vliegvelden houdt in dat
vliegtuigen, die niet in dienst van de
volkerenorganisatie staan, alleen met
nadrukkelijke toestemming van de VN-
gebruik van de luchthavens mogen
maken. De maatregel maakt deel uit
van het VN-optreden op grond van de
resoluties van de Veiligheidsraad, aldus
de woordvoerder. Het besluit geldt be
halve voor de genoemde grote vliegvel
den ook voor die van Kindoe, Bakavoe
en Coquilhatstad.
Een functionaris van de V.N. ver
klaarde, dat de hulp die Sovjet-vlieg
tuigen verlenen bij het overbrengen van
Kongolese troepen naar de provincie
Kasai, gebaseerd is op een louter twee
zijdige overeenkomst tussen de regerin
gen van de Sovjet-Unie en Kongo.
De Kongolese politie heeft gisteravond
in Leopoldstad het vuur geopend op
enige honderden leden van de Bakongo-
stam, die onder het geroep van „leve
Kasavoeboe" en „weg met Loemoemba"
op weg waren naar de woning van
laatstgenoemde. Volgens een ooggetuige
van een nabijgelegen Rode Kruispost
werden tenminste twee mensen gedood.
Verscheidene gewonden werden met am
bulances weggehaald. Toen de militairen
uit Ghana in dienst van de V.N., ter
plaatse verschenen, troffen zij slechts
enkele Kongolese militairen aan die
burgers aanhielden.
Boodschap van Tsjombe
Premier Tsjombe van Katanga heeft
gisteren meegedeeld een boodschap te
hebben gericht tot de Kongolese bevol
king, waarin hij vraagt hem te helpen
bij het afzetten van dictator Loemoem
ba voor het te laat is. Ook vraagt hy
het systeem van slavernij niet langer te
laten voortduren. Tsjombe beschuldigde
Loemoemba nogmaals van wreedheden
in het district Baloenga, in de provincie
Kasai. terwyl hij de Sovjet-Unie ervan
beschuldigde deze regering te helpen by
de aanval op Katanga. Hij betoogde dat
de mensheid, in Kongo vertegenwoor
digd door de Verenigde Naties, niet lan
ger onverschillig kan blijven tegenover
de in Bakwanga begane gruwelen: vo
rige week donderdag zijn in een han
delsschool in Bakwanga honderd mensen
onder wie ook vrouwen en kinderen,
vermoord. Hij meende, dat de Verenigde
Naties het gevaar lopen een ontoelaat
bare rassen-discriminatie in het leven
te roepen door alleen de blanken in
Kongo te beschermen. Dit zou volgens
hem spoedig tot een zeer gevaarlijke
rassenhaat kunnen leiden.
Tsjombe verklaarde verder dat Loe
moemba zich voor een hooggerechtshof
dient te verantwoorden voor de „mis
daden die hij in de afgelopen twee
maanden tegenover zijn volk heeft ge
pleegd". Hij noemde het afzetten van
Loemoemba door president Kasavoeboe
een „volkomen grondwettige" daad.
Slot pag. 2
Slaal of ik schiet!
Westberlijnse tegenactie
bij rode plagerijen
(Van onze correspondent in Bonn)
De Westberlijnse Senaat (rege
ring) kondigde gisteren tegen
maatregelen bij nieuwe plagerijen
van communistische Oostduitse
zijde tegen het vrije verkeer van
West-Berlijn met West-Duitsland
aan. Waarschijnlijk zal burge
meester Brandt deze tegenmaat
regelen, die West-Berlijn samen
met de Westduitse regering en
Amerika, Engeland en Frankrijk
heeft uitgewerkt, morgen in een
rede voor het Westberlijnse Huis
van Afgevaardigden bekendmaken.
Het gaat hier, zo deelde men in
West-Berlijn mee, om een reeks
maatregelen, die er op neerkomen,
dat Oostduitse plagerijen tot we
ring van Westduitsers en de isole
ring van West-Berlijn met concrete
tegenacties zullen worden beant
woord.
Men verwacht het komende weekeinde
een nieuwe reeks communistische pla
gerijen als de Westduitse minister van
Economische Zaken, prof. Erhard, West-
Berlijn zal bezoeken. Erhard zal daar
vrijdag de grote industrie-tentoonstel
ling openen en zaterdag besprekingen
met Brandt voeren. De minister heeft
gisteren te Bonn reeds laten verkondi
gen niet van plan te zijn zijn reisplan
nen door Oostduitse dreigementen te
laten veranderen.
In communistisch Oost-Duitsland zette
men gisteren de propaganda-actie tegen
Bonn en West-Berlijn voort. Men noem
de de maatregelen van vorige week „een
voorproefje en een zeer beleefde waar
schuwing aan Bonn". En Neues Deutsch-
land, het officiële orgaan van de Oost
duitse communistische partij, schreef dat
„wy getoond hebben dat we over mid
delen beschikken om de Westduitse mi
litaire bomen niet tot in de hemel te
laten groeien. De Oostduitse minister
van Handel Heinrich Rau vertelde op
een persconferentie op de Leipziger
Messe, dat er geen verband gelegd moet
worden tussen de maatregelen van vo
rige week en het West-Oostduitse han
delsverkeer
Indien Bonn, aldus Rau, de handel
zou verminderen met het oog op Oost
duitse maatregelen tegen het verkeer
tussen West-Duitsland en West-Berlyn,
dan zal de verwerkelijking van de com
munistische plannen om van West-Ber
lijn een zogenaamde vrije stad te ma
ken versneld worden. Daar Oost-Duits
land bijzonder gesteld is op de invoer
van Westduits staal, zou men kunnen
zeggen dat Rau gisteren dreigde met het
alternatief: „Westduits staal of ik
schiet
Twee reeds geruime tijd geleden
verdwenen Amerikaanse codedes
kundigen zijn in Rusland opgedo
ken. Dezer dagen hielden zij in
Moskou een persconferentie,waar
bij deze foto gemaakt werd. Links
William Martin en midden Barnon
Mitchell, die blijkbaar de Russen
uitvoerig hebben ingelicht over de
Amerikaanse inlichtingendienst.
Vele doden en grote
99
Minder bezoek aan
vermakelijkheden
Blijkens door het Centraal Bureau
voor de Statistiek gepubliceerde cijfers
omtrent de belasting op vermakelijk
heden is het aantal bezoekers aan ver-
makelykheidsinstellingen teruggelopen
van 106.6 miljoen in 1958 tot 99..9 mil
joen in 1959. Per inwoner berekend
daalde het aantal bezoeken van 9.5 in
1958 tot 8,8 in 1959 Het bioscoopbezoek
daalde van 5.5 tot 4,8 per inwoner.
Het door het publiek bestede bedrag
verminderde eveneens, zij het in min
dere mate, n.l. van f 137,3 miljoen in
1958 tot f 131,2 miljoen in 1959. Gemid
deld gaf elke Nederlander f 11,56 voor
vermaak uit in 1959, tegen f 12 28 in 1958.
Van elkr voor vermaak uitgegeven
gulden betaalde het publiek 18 cent be
lasting. De totale belastingopbrengst
bedroeg bijna f27 miljoen (vorig jaar:
ruim f28 miljoen).
Komplot in San Salvador
De president van San Salvador, Jose
Maria Lemus, heeft voor een periode
van dertig dagen de noodtoestand af
gekondigd in verband met het bestaan
van „een communistisch komplot om de
regering omver te werpen". Het komplot
zou eveneens zijn gericht tecen Mexico,
Columbia. Guatemala, Ecuador en Ve
nezuela. De samenzweerders zijn agi
tators die Chinee--Russische methoden
toepassen, aldus de president.
schade door „Donna
De orkaan „Donna" heeft met niets
ontziend geweld een streep van verwoes
ting door het Caraïbische gebied getrok
ken. Op St.-Maarten is de schade geluk
kig tot het materiële beperkt gebleven,
maar die schade valt beslist niet mee. Ze
wordt geschat op zo'n tweemiljoen gul
den. Op Anguilla, het noordelijkste van
de Britse Benedenwindse eilanden ver
oorzaakte de orkaan niet alleen 3500 dak
lozen, er vielen daar ook vier doden te
betreuren.
Maar zoals het zich thans laat aanzien
is het eiland Puerto Rico het zwaarste
getroffen. Volgens de laatste berichten
was het aantal doden daar gestegen tot
102 en ruim 600 mensen waren verwond
geraakt door orkaan of door de overstro
mingen, die daarop gevolgd zijn. Meer
dan drieduizend woningen waren op dit
eiland vernield. De zware regens belem
merden het reddingswerk.
Op Curacao druppelt heel traag het
nieuws over de gebeurtenissen op Sint-
Maarten binnen. De brug, die de land
tong, waarop Simpsonbay en Juliana-
vllegveld liggen, met het eiland verbindt,
is vernield.
Van het vliegveld Is de startbaan nog
Intact, maar verder is er van gebouwen
en apparaten weinig meer over. De con
sul-generaal van de Verenigde Staten
heeft aangeboden St.-Maartcn op te ne
men in de hulpverlening, die de Ameri
kanen van Puerto Rico uit organiseren.
Gezaghebber Beaujon heeft verklaard,
dat er vrijwel geen huis onbeschadigd ia
gebleven. Er is behoefte aan bouwmate
riaal en aan geld voor hen, die behoeftig
zijn geworden. Voedsel en kleding is op
St.-Maarten aanwezig.
De vice-minister-president, de heer H.
A. Korthals, heeft namens de Neder
landse regering aan de gouverneur der
Ned. Antillen een telegram gezonden,
waarin aan de regering en de bevolking
van de Antillen deelneming wordt be
tuigd met de orkaanramp, die St.-Maar-
ten heeft getroffen.
Kind viel uit trein
Gistermiddag is tussen Ommen en
Mariënberg een 4-jarig meisje uit een
trein gevallen. Een 12-jarig zusje zou
haar naar het toilet begeleiden, maar
vergiste zich in de deur, waardoor het
kind naar buiten viel.
Ogenblikkelijk werd er aan de nood
rem getrokken. Toen men het kind langs
de rails vond bleek, dat het slechts lichte
verwondingen had opgelopen.
Uit het Leidsch Dagblad van f
8 September 1860: 1
Onlangs ontving de thesau- f
Tier van het Amherst-collegie 1
van den heer D. Sears te Boston, I
die steeds een mild begiftiger i
dier instelling was, eene kleine, f
zorgvuldig gesloten doos, met I
iet bijgevoegd berigt, dat zij
niet dan na verloop van hon- l
derd jaren geopend mag wor- I
den, en toel op straffe van ver- f
beurte der daarin vervatte gift.
Men verdiept zich in gissingen I
over den inhoud en de redenen f
der gestelde voorwaarde. De
meest waarschijnlijke meening 1
is, dat de doos bewijzen van 1
eigendom op bezittingen te Bos- 1
ton bevat, die over den tijd van 1
honderd jaren verpacht zijn, I
maar daarna in eigendom aan I
het collegie moeten overgaan.
„Maar, - zegt de redacteur 1
van het Amerikaansch dagblad
Springfield Republican, die nog f
zeer levenslustig schijnt te zijn, I
- laat ons geduld hebben tot het I
jaar 1960, dan zullen wij er alles
van weten.
IIIIIIIIIIIIUHUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIllllllllUIIIIIIIIIHHilWIIIIII
