BELGISCHE AMBTENAREN
MOETEN IN KATANGA BLIJVEN
WEERBERICHT
CENTRIFUGES
Adenauer op bez<
>ek bij De Gaulle
In de toekomst
schijnt de zon
24 uur per dag!
(§uc/ Qïte
teuws
Nixon Republikeins kandidaat
Opgericht 1 maart 1860
DONDERDAG 28 JULI 1960
No. 30110
LEIDSCH mDAGBLAD
DirecteurE. A. E. van Dishoeck DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN witts Stosel 11 Lelden Glr0 n° 61055
Hoofdredacteur J. Brouwer f 7.50 per kwartaal; f2.55 per maand; f 0.59 per week Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
reeds vanaf f 165.
okjêz
KORT RAPENBURG 10—49
VEEL BEWOLKING
De Bilt verwacht van heden- tot
morgenavond:
Veel bewolking met af en toe enige
regen. Weinig verandering in tempera
tuur. Matige, af en toe vrij krachtige
wind tussen zuid en zuidwest.
(Opgemaakt te 11.15 uur).
29 JULI
Zon op: 4.57 uur, onder: 20.35 uur.
Maan op: 11.06 uur, onder 22.54 uur.
Hoogwater te Katwijk aan Zee 6.27
en 18.50 uur.
Laagwater: 2.21 en 14.35 uur.
Dit nummer bestaat uit 12 pagina's
Versterking van de
„Zes"-positie
(Van onze Parijse correspondent)
De Frans-Duitse ontmoeting op hoog
niveau, waarover wij gisteren reeds
hebben bericht, zal naar alle waar
schijnlijkheid het aanstaande week
einde te Rambouillet plaatsvinden.
Bondskanselier Adenauer zal zelf daar
heen reizen om met generaal De Gaulle
te spreken.
Dat werd althans gisteren te Bonn
bevestigd en te Parijs niet tegenge
sproken. Men heeft hier trouwens toch
de indruk gekregen, dat de bijeenkomst
vooral van Duitse zijde zeer is geën
tameerd, doch dat zulks Frankrijk lang
niet ongelegen is gekomen.
Generaal De Gaulle streeft namelijk
al sedert lang een andere, een ster
kerepositie van Frankrijk binnen de
Navo na en hij denkt die thans te be
reiken door eerst binnen het kader van
de „Zes", de landen van de Europese
Economische Gemeenschap Benelux,
Italië, Frankrijk en Duitsland), voor
gijn land een soort leiderschap te be-
werkstelligen. Hij meent dat het ogen
blik is aangebroken waarop de Zes
zich zullen hebben te beraden en uit
te spreken over het feit of zij meer wil
len worden dan een economische ge
meenschap, namelijk een politiek en,
mocht liet nodig zijn, ook militair blok,
dat binnen Atlantisch verband het
nodige zal hebben in te brengen.
De Gaulle meent dat thans in dit
opzicht klare wijn moet worden ge
schonken. Enerzijds omdat Engeland
duidelijk heeft laten weten dat het
niet tot de Euromarkt wil toetreden,
anderzijds omdat hij van oordeel is
dat de gebeurtenissen in Kongo heb
ben aangetoond, dat, had men eerder
de waarschijnlijke 'oop der dingen
onderkend, de vijf bondgenoten van
België de rol hadden kunnen spelen,
die thans aan de Verenigde Naties is
toebedeeld. Het zijn beide opvattingen,
die men geheel voor rekening van De
Gaulle moet laten. Hij pleegt nu een
maal, nastrevend de zogeheten „gran
deur" van Frankrijk, af en toe met het
illustere hoofd een weinig in de wol
ken te lopen en voorbij te zien aan het
feit, dat behalve Duitsland weinig of
geen Europese landen bereid zijn zich
door Frankrijk aan de leiband te laten
Heeft u
dit opzienbarende
nieuws gemist?
Jammer!
voeren. Zeker niet zolang de ongeluk
kige oorlog in Algerije niet tot een
einde is gebracht.
Adenauer aan zijn kant heeft meer re
den verheugd te zijn over een gesprek
van man tot man met de Gaulle. De
grijze kanselier hetgeen zeker in dit
geval niet wil zeggen: de grijze emi
nentie heeft namelijk de laatste tijd
zorgen. Nog afgezien van de troepen
verplaatsingen, welke sedert enige we
ken in Oost-Duitsland zijn gesigna
leerd, is er de wens van burgemeester
Brandt van West-Berlijn, een zitting
van de' Duitse .Bundestag" in zijn stad
te doen plaatsvinden. Oost-Duitsland
en dus Rusland zal het zeker als een
provocatie opvatten en wellicht dien
overeenkomstig reageren. Brandt gaat
terecht van het standpunt uit, dat het
goed is de Russen te laten merken dat
W.-Duitsland zich onverbrekelijk ver
bonden acht met West-Berlijn en dat
het dus bereid is alle risico's te nemen.
Adenauer zou dat wel willen, wanneer
hij niet beducht was dat de Verenigde
Staten met de presidentsverkiezingen
in het vooruitzicht op dit ogenblik te
genover de Sovjet-Unie minder gewicht
in de schaal kunnei leggen dan anders.
Vandaar dat hij het liefst een soort
solidariteits-verklaring van De Gaulle
zou willen horen. Tegelijkertijd zal hij
dan van deze de verzekering kunnen
krijgen, dat het leiderschap van Frank
rijk binnen de zes in feite een Frans-
Duits leiderschap zal betekenen.
Lord Alexander Frederick Dou
glas Home, de nieuwbenoemde mi
nister van BuitenlandsZaken van
Engeland
Éi Uit het Leidsch Dagblad van
28 July 1860:
1 De Circus van Wollschlager is
1 ieder en avond bezet en, wij moe-
H ten het bekennen, den heer Wdü-
g schlager komt alle eer toe voor
j§ zijne uitnemende verrigting. Na
den Directeur allen lof aan Gaert-
g ner, die met zoveel geduld het
g edele dier weet af te rigten.
s Wij roemen nog de athletische
1 oefeningen van Felico Napoli;
1 de welgedresseerde honden van
g Reveschky; en het divertisse-
ment Musical van Forrest en
ff Morley. Verzuim een bezoek bij
g Wollschlager niet. Voor het Vivat
g Leiden geven wij een Vivat Woll-
g schlager.
liiiiiiiiniiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiuiiiii
MINISTERS ONTVINGEN
SURINAAMSE COLLEGA'S
De voor besprekingen in Nederland
vertoevende Surinaamse ministers zijn
gistermiddag, aan het einde van een
vergadering van de ministerraad van
het Koninkrijk, door hun Nederlandse
collega's in de Trèveszaal ontvangen.
De Surinaamse ministers zijn de heren
A. J. Morpurgo (Onderwijs en Volksont
wikkeling), dr. S. Ramburan Mishre
(Landbouw, Veeteelt en Visserij) en dr.
P. A. M. van Philips (Economische Za
ken). Mede was aanwezig de vertegen
woordiger van Suriname in Nederland,
mr. R. H. Pos, gevolmachtigd minister.
Uit Den Haag vertrok gisteren
een bloedtransfusieteam van het
Ned. Rode Kruis naar Kongo. Het
team bestaat uit v.l.n.r.) de arts
D. Herdersche, de technische mede
werker A. van Steenveldt, de
analiste mej. M. v. d. Veer, de ver
pleegster mevr. G. A. W. Peetoom
en de arts F. Peetoom, leider van
de groep. De ploeg neemt 195 kg.
medische bagage mee.
Geen prijsplafond voor Amerika's veiligheid
Tot niemands verbazing is vice-president Nixon gisteravond met
algemene stemmen gekozen tot Republikeins kandidaat voor de
presidentsverkiezingen, die in november in Amerika worden gehouden.
Katangese oppositie
verliet parlement
Uit protest tegen afscheiding
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
Elisabethstad, 28 juli De mythe van
de eensgezinde, rustige, onafhankelijke
republiek Katanga kreeg woensdagmid
dag een gevoelige deuk toen de volledige
oppositie het Katangese parlement uit-
marcheerde en een zo snel mogelijke
interventie van de V.N. eiste.
Hoenga Mwamba, plaatsvervangend
leider van het politieke kartel, dat de
Baloebakat en zijn bondgenoten omvat,
verklaarde buiten het parlement, dat
een vijftal prominente leden van de
oppositie door de minister van Binnen
landse Zaken, Moelongo, is gearresteerd,
dat anderen waren mishandeld en dat
Belgische troepen in het binnenland
met onnodige hardheid optraden.
Mwamba was tot voor kort een zeer
geziene, rustige employee van de Neder
landse handelmaatschappij, de „Borsu-
mij". Voordat Mwamba aan het hoofd
van de oppositie het parlement uitmar-
cheerde, legde hij een verklaring af,
waarin hij het eenzijdig uitroepen door
premier Tsjombe's Conakat van de
Katangese onafhankelijkheid onwettig
en niet-bindend noemde. Mwamba, wiens
kartel van 30 van de 69 afgevaardigden
in het „parlement der Katangese Repu
bliek" omvat, eiste een coalitie-kabinet
voor de provincie Katanga, die deel uit
zou moeten maken van de Kongolese
eenheid.
Hij vroeg het staken van de arbitraire
arrestaties en van de militaire provoca
ties in het binnenland, doelend op het
incident van Kolwezi, waar Belgische
raketten 16 Kongolezen doodden. Hij
verklaarde, dat als Tsjombe deze eisen
niet inwilligde, de oppositie een tegen
regering voor Noordoost-Katanga zou
uitroepen.
Hij sprak de vrees uit, dat er dan een j
binnenlandse strijd zou ontbranden tus
sen de oppositie en de Conakat, ge
steund door haar kolonialistische vrien
den.
Tevergeefs trachtte de voorzitter van
het parlement, wiens interventies niet
door onpartijdigheid schitterden en die
de overigens zeer bedaard optredende
nieuwbakken parlementariërs onmiddel
lijk met tussenkomst van de politie had
gedreigd, het Baloebakat-kartel tot blij
ven te bewegen.
De oppositie trok zich terug in de
zwarte cité, waar zij op de meerderheid
steunt en waar iedere actie tegen haar
tot troebelen zou kunnen leiden.
Mwamba, die bepaald geen opgewon
den standje is en voor een grote autono
mie van Katanga pleit, maar de rest
van Kongo niet in de steek wil laten,
heeft met zijn actie een nieuw en veel
betekenend element in de Katangese
politiek gebracht.
Een kleine groep maakte het symbo
lische gebaar om Goldwater, de aarts
conservatieve senator uit Arizona, kan
didaat te stellen, doch tevoren was be
kend, dat deze zich na enig demonstra
tief stampij zou terugtrekken.
De Republikeinse conventie heeft het
in één belangrijk opzicht afgelegd tegen
het Democratische partijcongres van
twee weken geleden. De Republikeinen
waren het er voor het begin van de con
ventie reeds over eens geworden, dat
vice-president Nixon hun kandidaat zou
worden. Vandaar, dat het Amerikaanse
publiek onmogelijk nog in spanning kon
geraken over de uitslag. Zelfs de on
enigheden ever het partijprogramma
waren voor de conventie reeds opgelost,
toen Nixon en de kritische Rockefeller
een compromis bereikten, waardoor de
paragrafen over rasproblemen en de
defensiepolitiek veranderd werden in de
richting, die Rockefeller wenselijk achtte.
Cabot Lodge, die door Nixon is
aangewezen als kandidaat voor het
vice-presidentschap van de Ver
enigde Staten.
duren,ten einde het t.v.-publiek niet te
vervelen.
Voor een uitvoerige levensbeschrijving
van Nixon verwijzen wij naar elders in
dit Blad.
Nixon heeft vandaag de permanente
gedelegeerde bij de V.N., Henry Cabot
Lodge, gekozen als kandidaat voor het
vice-presidentschap.
Deze keuze moet vanavond nog door
de Republikeinse conventie worden goed
gekeurd, maar zij is in feite bindend voor
de afgevaardigden en werd reeds alge
meen verwacht.
Het programma, dat gisteravond offi
cieel aanvaard werd, geeft morele steun
aan de negers, die gelijke rechten zoe
ken, en wat de defensie betreft toont het
programma waardering voor wat Eisen
hower gedaan heeft, doch tevens wordt
verklaard dat geen prijsplafond mag be
staan waar Amerika's veiligheid in het
geding is.
Al ontbrak dan spanning, de Repu
blikeinen hebben, dank zij de knappe
regie, voorkomen, dat het t.v.-publiek
een al te saaie vertoning te zien kreeg.
De voorlezing van een lang programma
kan vervelend worden. Dat bleek op de
Democratische conventie. Vandaar dat
de Republikeinen alleen de markante
gedeelten voorlazen en tegelijk een
fraaie film vertoonden, die delen van
het programma illustreerde.
De gewiekste Thomas Dewey, een ge
slepen advocaat, wist knap stemming te
maken ten gunste van Nixon in een
rede vol pittig venijn. Hij had niets te
gen een jonge kandidaat, doch hij
wenste een kandidaat met ervaring.
Nixon stak zijns inziens in dit opzicht
gunstig af tegen Kennedy. Dewey's rede
was sterk anti-communistisch. Hij ver
weet de Democraten zoals Stevenson en
Kennedy, dat zij kritiek hadden geuit
op de U 2-vluchten, waarvoor Eisen
hower verantwoordelijk was.
Gedurende Dewey's rede werden
strooien hoeden rondgedeeld vol re
clame voor Nixon. Daardoor en door
een overvloed aan ballonnen, toeters,
vlaggetjes en spandoeken kreeg de zaal
volkomen een kermiskarakter. Nadat de
gouverneur van de staat Oregon Nixon
officieel kandidaat had gesteld, begon
het georganiseerde pandemonium, dat
de regisseurs toch niet al te lang lieten
Regering decreteert:
Tenzij hun veiligheid in gevaar komt
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
Elisabethstad, 27 juli België zet zijn onderdanen in Katanga onder
druk: graaf d'Aspremont Lynden, die met zijn grijze leeuwemanen als
een officieuze Belgische hoge commissaris door Elisabethstad waart,
heeft alle Belgische ambtenaren doen weten, dat als zij Katanga verlaten
voordat hun persoonlijke veiligheid in gevaar is, zij al hun rechten ver
liezen en op geen cent ondersteuning van de Belgische regering hoeven
te rekenen. De Union Minière, Katanga s tweede regering, heeft zijn
employé's precies dezelfde boodschap gegeven. Derhalve heerst er bitter
heid in de kantoren en de café's van Elisabethstad, waar de mannen, die
hun vrouwen en kinderen naar huis gestuurd hebben, mokken in het
scherpe zonlicht en de kille wind van de Katangese hoogvlakte en
zeggen: „Moeten wij ons eerst laten vermoorden, voordat we recht op
pensioen krijgen?"
Oorzaak van bitterheid
Die vraag is begrijpelijk maar niet
fair: niemand in Katanga loopt de
minste kans om vermoord te worden
en de Belgische regering maakt het uit
drukkelijk voorbehoud, dat haar bevel
tot blijven slechts geldt zolang Bel
gische troepen in Katanga de orde
handhaven. Maar er is een tweede oor
zaak voor deze bitterheid. Brussels
dwangbevel grondt zioh weliswaar op
de wens de afgescheiden Katangese
Republiek in leven te houden, maar 't
sluit tevens een element van schaamte
en verwijt in.
Wat zich in de broeihitte van Leo-
poldstad slechts flauwtjes deed ver
moeden, wordt in het harde, koele licht
van de hoge ertsrijke Savannah veel
duidelijker: zonder af te dingen op de
ellendige en gevaarlijke dagen, die de
Belgen in sommige delen van Kongo
hebben doorgemaakt, is de Belgische
exodus uit Kongo in vele gevallen een
kettingreactie van nervositeit en onge
gronde paniek geweest.
Elisabethstad is daar een duidelijk
voorbeeld van: voordat er in de stad
iets was gebeurd, trok op grond van
berichten uit Leopoldstad, waar de pa
niek op zijn beurt losbrandde door de
gebeurtenissen in Thysstad reeds 'n
lange karavaan auto's naar de grens
van Noord-Rhodesië. Niet alleen vrou
wen en kinderen, maar ook mannen
vluchtten. Die vlucht groeide tot een
complete uittocht, toen zaterdagmiddag
9 juli de „Force Publique" in zijn kamp
begon te muiten en vijf blanken, waar
onder de Italiaanse consul, neerschoot
maar die muiterij werd door kordaat
optreden van een Belgische officier en
een handvol parachutisten binnen an
derhalf uur ingekapseld. Weliswaar be
gon de bevolking van de zwarte wijken
Kenya en Katouba de zondag daarop
te plunderen, maar die actie beperkte
zich tot twee winkelstraten van voor
namelijk Griekse handelaren, die aan
die wijken grensden en hun winkels
reeds verlaten hadden. De totale scha
de was: twintig leeggeplunderde en uit
gebrande winkeltjes, een akelig, maar
in Afrikaanse wijken geenszins onge
bruikelijk voorval. In het blanke deel
van Elizabethstad werd niemand een
haar gekrenkt; er werd niet geplun
derd, niet gebrand.
Vlucht was niet nodig
De Belgische officieren en admini
strateurs, die nu met hun hand op de
kas van het pensioenfonds de reste
rende tienduizend van de vroegere vijf
entwintigduizend Belgen in Katanga
tot blijven dwingen, verbergen hun
schaamte over die paniek met moeite.
Eén hunner zei mij: Of men de kolo
niale taak nu nationaal, moreel, religi
eus of economisch ziet, in de panische
uittocht is in al die aspecten tekort
geschoten. En nodeloos, want overal
waar maar een Belg onbevreesd op zijn
post bleef en de toestand kordaat het
hoofd bood, is men de zaak meester
gebleven.
Het past de buitenstaander nauwe
lijks een oordeel te vellen over de hou
ding van de Belgische bevolkingsgroep
in Kongo, maar hij kan zich lastig
losmaken van de indruk, dat blanke
kolonialen in Kenya, Indochina, Kame
roen, Algerije en Indonesië zich vast
houdend hebben getoond.
En zeker is, dat de opvangcentra der
vluchtelingen ware geruchtenfabrieken
zijn geworden, waar de aantallen ver
moorde Europeanen en misbruikte
vrouwen tot in de duizenden zijn op
gevoerd, terwijl zij zich in werkelijkheid
tot enkele dozijnen beperken.
Zo men de Belgische administrateurs en
adviseurs van de Katangese regering
tot hier kan volgen, dan moet men
zich van hun argumenten losmaken,
wanneer zij betogen: als de Belgische
troepen hier door V.N.-eenheden zou
den worden vervangen, dan wordt een
advies aan de Belgische burgers om te
vertrekken overmijdelijk.
Die betoogtrant, die uiteraard ten
doel heeft de V.N. van interventie in
Katanga af te houden door met eco
nomische chaos te dreigen, verhoogt de
onzekerheid van de burgers, die er he
lemaal niet zeker van zijn dat Tsjom—
bes regering een lang leven beschoren
is.
Hij dient ook Belgiës toekomstig be
lang niet. Tekenend is dat de Union
Minière, die zeker Tsjombe boven
Loemoemba prefereert, zegt: Onze fi
losofie is: koper produceren. Wie er
er hier ook regeert, als men ons met
rust laat, zulen wij dat blijven doen.
De ogenschijnlijke zekerheid, waarmee
Belgische administrateurs en militairen
de grondslagen leggen voor een lang
jarig bestaan van de Katangese Repu
bliek, verbergt toch niet hun vrees, dat
Katanga weer in de schoot der Kongo-
Republiek teruggedreven zal worden,
omdat alleen de rijke mijnstaat het
economische krachtvoer kan leveren,
dat Kongo op de been kan brengen.
Noch het westen, noch de V.N. zullen
eeuwige steun kunnen verlenen. Nie
mand wenst 'n politiek en economisch
vacuum, waarvan alleen de Sovjet-
Unie zou profiteren. Hammarskjöld zal
dezer dagen in Brussel, Leopoldstad en
Elizabethstad de basis moeten leggen
voor een politiek compromis: men
spreekt nu in Katanga over een refe
rendum.
Tsjombe moet weg
Zal Tsjombe dat winnen? De intimi
datie jegens de oppositionele Balubakat,
waarmee hij de vorige verkiezingen uit
het vuur sleepte, zal dan niet herhaal
baar zijn. Wie de oppositie jegens
Tsjombe wil polsen, hoeft maar de
zwarte cité in te gaan. De zwarte be
volking, die een vriendelijke bejegening
door de blanke bezoeker opgeruimd be
groet want zij heeft een kwaad ge
weten over de plundering, die stapels
ijskasten, textiel, drank, radio's en con
serven in de vrolijk geschilderde huisjes
bracht, die de Belgische administratie
voor haar bouwde maakt van haar
hart geen moordkuil.
Tsjombe moet weg en de Belgische
troepen moeten weg, zegt zij. Stuur ons
maar Amerikanen en de V.N. In het
rode stof spelen jongetjes trouwens al
V.N.-tje. Zij hebben blauw geschilderde
kookpotjes op het hoofd en stofbrillen
van geperforeerde tomatcnpureeblikjes
op en exerceren met houten geweertjes
en dodelijke ernst. Dezelfde ernst,
waarmee de gloednieuwe recruten van
de gloednieuwe Katangese strijdkrach
ten onder de gloednieuwe rood-groen-
witte Katangese vlag oefenen.