Turkije zoekt een nieuwe ideologie
of wordt liet een neo-Kemalisme?
SENATOR ...alleen om de geur al!
Verkeersonderwijs inpassen is
een eerste vereiste
Westerse democratie noch marxistisch harnas
goed van snit en nu ivordt oude pak opgeperst
Het land kent nog twee klassen,
van de effendi's en de boeren
De ziekte in lederwarenfahriek
stelt nog vele vraagtekens
Opgericht i maart 1860
Donderdag 16 juni 1960
Zesde blad no. 30074
instituten versloffen en spij tiger nog
ze werden door Menderes opgeheven.
Menderes kende de lethargie van zijn
boeren, hij gaf ze de islam terug, die
leert dat men moet berusten in het fa
tum en nam het onderwijs weg, dat leert
dat men zijn lot kan verbeteren.
Na de staatsgreep zoekt Turkije, tot in
het diepst van zijn ziel en lichaam ge
spleten, wederom naar een ideologie.
Men kan er zeker van zijn, dat het die
juist in die gespletenheid zélf zal zoeken.
Een Westelijke democratie is niet mo
gelijk bij een zo onevenwichtige sociaal-
economische structuur cn een zo groot
intern verschil in ontwikkeling. Een
marxistische revolutie is geo-politiek on
waarschijnlijk, Turkije ziet in Rusland
zijn doodsvijand.
Zelfs een begin van een werkelijk
meervoudig partijsysteem is onwaar
schijnlijk: de Democratische partij is
onthoofd, Inönü's republikeinen zullen
misschien met de militaire partij van
nationale eenheid mogen concurreren,
maar kunnen er zich ook bij aansluiten.
De liberale partij is een minuscule splin
tergroep. Nog kleiner is de sociaal-demo
cratische party, hoewel Turkije, waar de
vakbeweging verboden is, een actieve
linkse oppositie broodnodig heeft.
Leger als bindmiddel
Zo ziet het ernaar uit, dat de Turkse
amateur-politici in uniform de gesple
tenheid van hun land tot excuus voor
een uitzonderingspositie, misschien zelfs
tot een deugd, zullen verklaren, haar
met de vlag van het nationalisme zul
len omwikkelen en het leger als bind
middel zullen adverteren. Zij zullen de
restanten van het Kemalisme bijeenve-
gen en er misschien een nieuw verfje
aan spenderen, zodat het dan in buiten
landse commentaren „neo-kemalisme"
zal heten. En inmiddels mag iedereen
behalve dé stukadoors hopen, dat de
studenten van de politieke faculteiten in
Istanboel en Ankara hun pure onbedor
venheid en hun redelijk idealisme zul
len complementeren met wat kennis van
politiek de vreedzame middelen om die
in de praktijk te brengen. Anders zitten
er straks wéér kogelgaten in de muren
en plafonds van hun collegezalen.
Verbond Veilig Verkeer:
Van weggebruiker naar gemeenschapsmens
(Van onze Haagse redactie)
Het verkeersonderwjjs bU het voortgezet onderwijs dient b(j de z.g. Mammoetwet
te worden ingepast". Dit is de mening van het Verbond voor Veilig Verkeer, dat,
zoals gemeld, O. K. en W. staatssecretaris Stubenrouch een rapport over dit
onderwijs heeft aangeboden. Uit het voortgezet onderwijs zelf is het verlangen
gerezen naar verkeersonderricht op school; proeven bij V.HJVI.O. en U.L.O. hebben
bewezen, dat het vak verkeer een plaats op het lesrooster kan krijgen.
Onder voorzitterschap van dr. D. N.
van der Neut stelde het verbond een
studiecommissie in. Het rapport bestaat
uit twee gedeelten, het eerste geeft een
schets van het verkeersonderwijs. zoals
men zich dat denkt te kunnen geven op
basis van een wettelijke regeling. Voor
uitlopend geeft het tweede een „interim,
regeling", opdat men alvast „aan dê
slag kan gaan".
Hoewel men in kringen van het Ver
bond de wijze waarop op lagere scho
len verkeersonderwijs wordt gegeven
„lang niet altijd bevredigend vindt", wil
men, met de woorden van verbonds
voorzitter jhr. Th. Röell, dat niet alleen
hier „orde op zaken moet worden ge
steld" maar dat gelijktijdig het ver
keersonderwijs bij inrichtingen van
voortgezet onderwijs aangevat moet
worden.
„Dit onderwijs moet", aldus het Ver
bond, sterk opvoedend werken. Men wil
de weggebruiker opvoeden tot „een
sportieve" gemeenschapsmens, die het
verkeer als „fair play" neemt. Uiteraard
gaat 't ook om het bijbrengen van de
noodzakelijke kennis, maar vindt dr.
Van der Neut (inspecteur bij het gym
nasiaal en middelbaar onderwijs) men
moei die ook leren toepassen. Gepoogd
wordt de geesteshouding van de verant
woorde weggebruiker aan te kweken.
Het Verbond noemt het geven van ver
keersonderricht geen luxe. maar nood
zaak i.v.m. de voortgaande verkeers
intensiteit.
Op kweekscholen wordt reeds ver
keersonderwijs gegeven door bevoegde
krachten. „Zo wil men ook bij het
voortgezet onderwijs", aldus Jhr. Röell,
dat door 92% van de Nederlandse jeugd
gevolgd wordt, te werk gaan. Proeven
in Rotterdam leidden reeds tot goede
resultaten. 1.400 leerlingen van 15
VHMO-scholen zijn daar reeds geëxa
mineerd. Elders zijn reeds 6.350 leerlin
gen geëxamlneedd. De leerstof zal voor
alle scholen gelijk zijn. Het doen van
een examen in „verkeer" en het uit
reiken van een diploma acht men nood
zakelijk. Aanvankelijk zal men kunnen
beginnen met invoering van facultatief
verkeersonderwijs, denkt het Verbond,
voor een bepaald leerjaar te geven door
deskundige docenten. Ook aan hun op
leiding wil „Veilig Verkeer" aandacht
besteden.
Symbool van honderd jaren vakmanschap
(Van onze Reisredacteur W. LBrugsma)
Ankara, juni Er zaten kogelgaten in de muren en plafonds van de
collegezalen en de studenten wezen er met trots op. Want het Turkse
leger mag de staatsgreep hebben voltrokken, de Turkse studenten
begonnen met blote handen een revolutie tegen een corrupt regime, dat
zich bij het invallen van de schemering bibberend verborg achter de
machinepistolen van zijn politie. De studenten, die van de faculteit der
politieke wetenschappen voorop, hadden zich een zin herinnerd uit
Kemal Ataturks politieke testament, die ieder ander al vergeten had:
„De studenten zijn de erfgenamen van de Turkse revolutie". Daar
stonden zij nu, veertig man sterk, goedgeklede jongens uit de stad,
slechtgeklede uit de dorpen, om twee buitenlandse correspondenten
heen, die wel eens weten wilden, hoe zij dachten die politieke erfenis
in de Turkse toekomst te beleggen.
nieke onderwijs en verving het Arabi
sche door het Latijnse schrift. Hij bracht
een begin van Europese ontwikkeling in
een Aziatisch land. Dat de Turken gren
zeloze dankbaarheid jegens hem koeste
ren is begrijpelijk. Dat zij zijn oplossin
gen voor een aantal brandende proble
men en praktische noodzaken, alsmede
zijn persoonlijke stokpaardjes tot voor
alle tijden geldige principes in Turkije
hebben verheven, is echter een beetje
absurd.
Gescheiden klassen
Het resultaat van Ataturks onvol
tooide arbeid is immers op belangrijke
punten magertjes gebleven: de islam is
minder ver teruggedrongen dan uiter
lijkheden zouden doen vermoeden, de op
een Aziatisch land geënte Europese be
schaving blijft een zwakke spruit. Maar
bovenal, van het idee ener klasseloze
maatschappij, is niets terechtgekomen.
Integendeel: Turkije kent twee strikt ge
scheiden klassen, de „effendi's", ambte
naren en officieren enerzijds, de boeren
en de niet zo talrijke arbeiders ander
zijds, regeerders en geregeerden, in grote
trekken de redelijk ontwikkelde steden
tegenover het platteland, dat nog steeds
niet veel verder is dan donker Afrika.
Twintig procent der bevolking heeft alle
rechten, tachtig procent heeft er geen,
althans niet de mogelijkheid er gebruik
van te maken.
In dit ene land Turkije leven twee we
relden: zo lang men die niet kan ver
smelten behoeft men aan ontwikkeling
van Turkije niet te denken. Daar kan
iedereen het over eens zijn. De marxist
die zegt: „Er heeft in Turkije geen re
volutie plaatsgegrepen. alleen een
„putsch", één groep uit de regerende
twintig procent heeft de macht van de
andere overgenomen. De werkelijke re
volutie komt pas wanneer de boeren en
arbeiders zich aaneensluiten en zelf op
staan". Ook de Westelijke liberaal- of
sociaal-democraat die meent: „Zowel uit
etische, politieke als economische over
wegingen is het eerste noodzaak, dat
boeren en arbeiders verheven worden
tot ontwikkelde, volwaardige burgers".
Zes witte pijlen
Het werd 'n onthullend gesprek. Nee, er
tas geen enkele socialist onder hen, nee
t marxisme werd als politieke theorie
niet onderwezen. Twee opinies gaven
Wijk, dat er inderdaad 'n groeiproces op
gang is- De studenten zeiden: „Wij ge-
laven, dat de Turkse militairen zich in
derdaad uit de politiek zullen terugtrek
ken. Doen zij het echter niet, dan gaan
iy wéér de straat op". zy zeiden ook:
„Wij hebben de grootste eerbied voor
Kemal Ataturk en zijn principes. Wy
geloven echter niet, dat het kemalisme
in de huidige omstandigheden ongewy-
ogd toepasbaar blyft."
De Turkse officieren, die nu aan de
macht zijn en de oprichting van een
.Partij van nationale eenheid" voorbe
reiden om aan de macht te blijven, zul
len er goed aan doen zich die twee uit-
jpraken in de oren te knopen. Die offi
cieren, uiteraard nog veel minder poli-
tek geschoold dan de studenten, willen
namely k terugkeer tot het kemalisme,
de zes principes van de „vader der Tur
ken", gesymboliseerd door zes witte pij
len op een rode vlag, die willen dat Tur
kije een nationalistische, democratische
revolutionaire lekenrepubliek moet zijn
rnrin het belang van de enkeling on
dergeschikt is aan dat van de gemeen-
ïhap.
Historisch verklaarbaar
Die vage ideologie is historisch wel
itrklaarbaar. Uit de ruïnes van het ot-
anaanse empirium moest Kemal Pasja
si Turkse kernstaat redden: dus een
ipubliek gegrondvest op Turks-natio-
ale bewustwording. Die nieuwe staat op
iet achtergebleven Anatolische hoog
land moest een geforceerde ontwikke
ling doormaken, dus vergaand staatsini-
tiatief en staatscontrole, wegvagen van
alle remmende islamitische tradities en
gebruiken en handhaving van een revo
lutionair elan. Het woord democratisch
moest men niet in onze zin interprete
ren: Kemal Pasja's Turkije was een één
partij-staat waarin werd gestreefd naar
een klasseloze maatschappij.
Ataturk stierf voordat zijn werk klaar
fas, maar hy verrichtte een gigantische
arbeid. Hij verzamelde de restanten van
een verslagen leger en joeg anderhalf
miljoen Grieken het land uit. Hij won
tan de conferentietafel zijn nieuwe Tur
kije. Hij verdreef de sultan en voerde
Europees recht in. Hy ontkrachtte de is
lamitische theocratie, joeg de derwisjen
uit de dorpen, ontsluierde de vrouwen
m sloeg de mannen de fez van het
hoofd. Hy verbood het nutteloze kora-
Op zoek naar ideologie
Kemal Ataturk zag die noodzaak wel
degelijk in, met een enigszins primitief
maar niet onefficiënt apparaat der
„dorpsinstituten", dat in de plaats moest
treden van derwisj-orden, moskeeën en
koranscholen, probeerde hij, met behulp
van leger-sergeants als onderwijzers,
enig licht te laten schynen in het duis
ter van het gestagneerde platteland. He
laas liet zijn opvolger Inönü de dorps-
Turkse democratie" vierde met een
doorkruiste Mendères op de om-
slag.
De enige Turkse politicus die van
het militaire regime propagandis
tische armslag heeft gekregen:
/smet Inönü, zelf generaal, opvol
ger van Ataturk, voorzitter van de
Republikeinse Volkspartij, /smet
pasja kijkt voorzichtig de kat uit
de boom. Maar waar hij gaat valt
over hem de schaduw van een ma
joor van de revolutionaire officie
ren-junta: die houdt een oogje in
het zeil van Turkije's slimste poli
tieke schipper.
Helderziende Croisset stelt onderzoek in
(Van onze Zeeuwse correspondent)
„We doen eraan wat we kunnen. Alle mogelijkheden worden nauwkeurig onder
zocht, maar we staan voor een raadsel". Dit verklaarde gistermiddag de directeur
van de Schiedamse Lederwarenfabriek te Tilburg, de heer W. G. Kuijpers. De
medisch adviseur in dit bedryf was b(j deze uitspraak aanwezig, omdat het grote
vraagteken, dat op het ogenblik boven St.-Michielsgestel staat zowel een tech
nische als een medische kant heeft. Zoals gemeld is de lederwarenfabriek
Schiedam te St.-Michielsgestel vorige week donderdag gesloten, omdat er onder
het personeel een onbekende ziekte rondwaart, waarvan de artsen noch het
ontstaan noch de gevolgen kennen.
Direct na de eerste klacht waar
schuwde de directie de arbeidsinspec
tie in Breda. Na een uitgebreid onder
zoek is deze instantie nu zover, dat
zij de directie toestemming heeft ge
geven het werk in de omstreden hal
weer te beginnen. De heer Kuijpers
voelt er echter nog weinig voor. ,,Wy
zijn ons terdege bewust dat wij met
mensen te doen hebben", zegt hij, ,,en
in zo'n geval mag niets geriskeerd
worden". De fabriek blüft dus, uiter
aard tot grote schade van het bedrijf,
voorlopig gesloten.
In Duitsland heeft men in 1952 met
een dergelijk verschijnsel te doen ge
had by het personeel van een fabriek
waar regenkleding werd gemaakt. De
conclusie van het verslag over deze
„Duitse ziekte" is echter dezelfde als
thans in Brabant: de oorzaak kan niet
worden gevonden. Gelukkig is het ver
schijnsel in het Duitse bedryf weer van
zelf overgegaan, zodat er goede grond
is om aan te nemen dat dit ook in
St.-Michielsgestel zo zal gaan.
Op uitnodiging van de directeur zal
deze week de helderziende Croisset het
bedrijf komen bekijken. „Misschien
dat hij aanwijzingen kan geven, die
een oplossing inhouden", aldus de heer
Kuijpers.
De patiënten zelf bekijken de zaak
nogal laconiek. Over het algemeen is
er geen wrok jegens de directie van
het bedrijf, omdat ledereen overtuigd
is dat het gebouw en de materialen,
die worden verwerkt, goed zijn. De
14-jarige Hans Rademakers is plak
ker. Hij zegt: „Wanneer ik weer heter
ben, ga ik direct terug naar de fa-
,briek". De 20-jarige Winnie van de
TOCH „FRIENDSHIPS" VOOR
AMERIKAANSE
LUCHTMACHT
John Foley, de democratische afge
vaardigde voor Maryland in de VB.,
heeft er volgens het Britse luchtvaart
blad „Flight" bij de Amerikaanse lucht
macht op aan gedrongen de beslissing
om geen F 27 Friendship-vliegtuigen te
kopen, te herzien. Naar bekend bouwt
de Amerikaanse vliegtuigfabriek Fair-
child dit Fokker-toestel in licentie.
De F 27 verricht twee-en-een-half maal
het werk van de C-47 van Douglas, te
gen slechts 39van de kosten per ton
per mijl. Dit argumenteerde de heer
Foley.
Intussen biedt Fairchild vier nieuwe
versies van de F 27 aan, in de hoop, dat
de United States Air Force toch nog van
gedachten zal veranderen.
Intussen is de verkoop van de in Ame
rika gebouwde F 27 Friendship-toestel-
len onder de verwachtingen gebleven
De president van de Fairchild-fabriek,
James Carmichael, erkende volgens
„Flight", dat het verkoop-programma
„teleurstellend en een probleem blijft".
Vijf jachten in
Nieuwkoop verbrand
Vannacht omstreeks halftwee merkten
voorbijgangers vlammen en rookontwik
keling in de winterberging van de jacht
werf Akerboom aan de Dorpsstraat op.
Onmiddellijk werd de nog slapende eige
naar die vóór de berging woont, gealar
meerd en daarna de brandweer. Deze
laatste was ondanks het feit, dat de si
rene op de toren niet functioneerde, 6nel
ter plaatse. Het vuur, dat in de houten
loods van ca. 20x25 meter snel om zich
heen greep, was bijna niet te doven. Men
moest zich beperken tot het nathouden
van de omliggende percelen, waarvan
enkele met rieten daken. Gelukkig kon
den deze behouden blijven. De winter
berging werd geheel een prooi der vlam
men en ook werd grote schade aan het
belendende woonhuis van de heer Aker
boom aangericht. Behalve de berging
gingen ook vyf jachten, waarvan 1 nieu
we, verloren. De aanwezige houtvoor-
raad bleef echter vrijwel geheel behou
den.
Omtrent de oorzaak van deze brand
tast de eigenaar nog in het duister.
Hofstede is al vier maanden thuis. ZIJ
werkt ook op de plakafdeling. De
ziekte is by haar nogal erg. Een hele
tijd heeft zy met een stok moeten
lopen, waarbU zij dan nog geholpen
moest worden door een familielid. Op
het ogenblik gaat het weer iets beter.
Pyn heeft zU niet, maar zU vindt het
wel erg griezelig, zo'n onbekende
ziekte Ook zU gaat, als zy beter is,
weer met haar normale werk verder.
Veiligheidsraad zou
vanmiddag klacht van
Argentinië bespreken
De Veiligheidsraad zou hedenmiddag
om half vier de Argentynse klacht tegen
Israël inzake de kwestie-Eichmann in
behandeling nemen, zo is gisteren te
New York bekendgemaakt.
In een brief aan de voorzitter van de
Veiligheidsraad, dr. Tsjang, schreef de
Argentijnse gedelegeerde bij de Ver
enigde Naties, dr. Mario Amadeo, dat
Eichmanns ontvoering „een schending
was van de normen van het interna
tionale recht en de doelstellingen en
beginselen van het Handvest der Ver
enigde Naties". Tevens schiep zjj „een
sfeer van onveiligheid en wantrouwen,
die onverenigbaar zyn met het behoud
van de internationale vrede".
In een by de brief gevoegd memo
randum wordt gezegd, dat het misluk
ken van de pogingen om langs diplo
matieke weg genoegdoening van de Is
raëlische regering te krygen, heeft
geleid tot het verzoek om deze zaak te
doen behandelen door de Veiligheids
raad, op grond van de artikelen 34 en
35 van het Handvest. Voorts wordt ge
zegd, dat de tydslimiet, die voor de
terugkeer van Eichmann naar Argen
tinië was gesteld, is verstreken. Argen
tinië heeft geen antwoord van Israël
gekregen op zyn nota, aldus het me
morandum, waarin wordt verklaard, dat
geen enkele overweging Argentinië's
soevereine rechten opzy kan schuiven.
Tegelykertyd hebben regering en volk
van Argentinië volledig begrip voor de
redenen, die Israël tot zyn stap heb
ben bewogen. Toe te staan dat door
deze redenen de soevereine rechten van
Argentinië worden verdrongen, zou neer
komen op het aanvaarden van de ge
dachte van het in eigen hand nemen
van het recht. Dergelijke eenzijdige
handelingen, die het evenwicht in de In
ternationale orde verstoren, zouden tot
groot gevaar leiden voor het behoud van
de vrede, aldus het memorandum.
De Israëlische minister van Buiten
landse Zaken, mevr. Golda Meir, die op
het ogenblik in de Verenigde Staten
vertoeft, zal vermoedelijk enkele spreek
beurten, die zy zou vervullen, afzeggen,
om tydens de bijeenkomst van de Vei
ligheidsraad in de Verenigde Naties
aanwezig te kunnen zyn. Argentinië is
lid van de Verenigde Naties, doch Is
raël niet. Als party in deze zaak, kan
de Israëlische delegatie uitgenodigd
worden haar plaats aan de vergader
tafel in te nemen, zonder evenwel stem
recht te hebben.
Vyf tig jonge nationalisten hebben
gisteravond voor het Argentijnse minis
terie van Buitenlandse Zaken in Buenos
Aires een betoging gehouden. Zy
schreeuwden: „leve het vaderland, dood
aan de joden" en eisten verbreking van
de betrekkingen tussen Argentinië en
Israël.
Manifestanten in Ankara: met
Achtbaar genoegen vertonen zij
'en weekblad dat het „herstel der
