IMP
iimii
SE
5T
ROCKEFELLER GAF ALLE HOOP
BLIJKBAAR NOG NIET OP....
Geef vader...fofospulfeljes
In Turkije: goede bedoelingen van
liet leger, maar sterke verleiding
Last
van insekten?
ylido
Keren officieren terug naar de kazerne? Pers
tandpasta dan maar eens terug in de tube
WIN
MET
Al zijn Nixons kansen nog zeer
goedhij moet rekening houden
met Rocky'sconcurrentie
Even orde op zaken stellen....
Gemaakt voor een Koning
FOTO-CINE JAN WOLFSLAG
Voorzitter Ned. Spaarbankbond
wil uitbreiding van de service
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 10 juni 1960
Derde blad no. 30069
(Telegrafisch van onze Reisredacteur W. L. Brugsma)
Ankara, juni Door dc grijze straten van
Ankara marcheren jongens in kaki-uniformen met
witte petten: als zij langs komen applaudisseert
het publiek en er zijn vrouwen, die zich tranen
van ontroering uit de ogen wissen. De bijval geldt
niet hun sober militair vertoon, zij worden be
jubeld omdat zij de cadetten zijn, die 27 mei, toen
de zon over Ankara opging, .vrijheidsliederen zin
gend door de straten trokken en in de lucht scho
ten ten teken dat de „putsch" tegen Menderes
begonnen was. Nu marcheren zij stralend van
trots, zij het enigszins uit de pas, naar hun
kazerne: zij hadden de ereplaats bij het enorme
mausoleum waar Kemal Ataturk, de vader van het
moderne Turkije, boven op de Anatolische hoog
vlakte. Tezamen met duizenden officieren verga
ten zij daar even het militaire protocol, toen Tur-
kije's nieuwe zaakwaarnemer, generaal Gursel,
een krans legde aan Ataturks voeten en in het
gouden boek schreef: „Grote Ata (vader), indien
gij ons aanvaardt en erin toestemt, dat wij uw
voetstappen volgen, zal dit onze grootste trots
zijn".
m
5C
CENT
HEI
A
B
C
JD
E
F
G
J_
J
K
L
J±
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
IJ
Z
speel
elke
week
DIT MOET U DOEN: Kruis per Rolot 6 letters aan Uw
Rolot (geplakt op een briefkaart) moet uiterlijk a.s. dinsdag,
18.00 uur in het bezit zijn van: ROLOT. Amsterdam U mag
twee Rolots op een briefkaart plakken, mits u voor iedere Rolot
50 cent extra frankeert (twee Rolots dus f I.-) Wilt u meer
dan twee Rolots inzenden, dan mag u de Rolot overtekenen op
een briefkaart. Ook zijn KANT-EN-KLAAR ROLOTS verkrijg
baar bij de ROLOT-AGENTEN.
Wekelijks trekt notaris Mr. F. A. de Gelder te Amsterdam,
de zes winnende letters. De eerste week ontvangt de inzen
der met de6 goede letters f 10.000.- in waardebonnen. Meer goe
de inzenders verdelen de pot. Bij geen winnaar blijft de pot staan.
Goedgek. door de Min. v. Just, onder Nr. L.O. 5701136/468 d.d. 1115/60.
Opbrengst fcb.v. De Ned. Ver. voor Maatsch. Werk Humanltas. A'dam.
Uitslag en nieuwe ROLOT a.s. vrijdag in dit blad. te laat bin
nengekomen ROLOTS blijven geldig voorde volgende trekking.
KRUIS NU UW ROLOT AAN
speel
elke
Plak hem op met VELPON jveek
SSjMMiKC
A
B
c
D
E
F
G
H
1
J
K
L
M
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
IJ
Z
Zij zongen er het Turkse volkslied, dat het schalde tussen de schrale bergen en
terwijl dikke tranen biggelden over het granieten gezicht van Gursel, juichten
zij hem toe: ya ya ya, cha-cha-cha Gemal Pasja", een kreet die niets met de
populaire Zuidamerikaanse dans van doen heeft, maar gewoon „hij leve lang"
betekent. Het was een indrukwekkend moment en de massa legde er al haar
emotie in: het geliefde Turkse leger had de corrupte politici verjaagd, zal het
nu even orde op zaken stellen en daarna de weg vrijmaken voor een echte
democratie. Het geliefde leger, althans de 20 officieren van het „Comité van
nationale eenheid", regeert vandaag inderdaad Turkije. Het voorlopig zaken
kabinet is verantwoording schuldig aan het comité, de leden van het comité zitten
als staatssecretarissen op de belangrijkste ministeries om ervoor te waken, dat
niet van de doelstellingen der revolutie wordt afgeweken.
lische platteland, waar tachtig procent
van de Turkse bevolking zich moeizaam
langs de grens van het bestaansmini
mum voortsleept. Militaire deskundigen
zeggen tactisch dat het als het Turkse
leger wat kleiner was, veel beter ge
ëncadreerd en moderner uitgerust zou
kunnen worden. Alleen aan de moed- of
aan de vechtlust van de Turkse soldaat
twijfelt niemand, de kaalgeschoren
„mehmetchik", die twee kwartjes per
maand soldij krijgt, branden voorname
lijk 13 Turks-Russische oorlogen in de
ziel. En daarom staat hij bij Kars en
Erzoeroem in een voddig uniform en in
continu-alarmtoestand - een been naar
voren en de vinger aan de trekker - aan
de grens.
Achter hem een onvoorstelbaar arm
land, waar mensen in lemen hutten en
in holen in de grond leven en alleen het
gouddraad op de officierspetten enige
glans aan het leven verleent, vóór hem
kolchozen en rokende fabrieksschoorste
nen en Sovjet-luidsprekers, die hem de
ganse dag Tsjaikowsky en Katsjatoerian
in de oren blazen. Zo de ironie van dit
beeld alle Westeuropese bezoekers aan
dit grensgebied al even doet slikken, de
„mehmetchik" blijft even onvervaard be
reid om de vrije wereld te verdedigen als
de 5000 Turkse soldaten in Korea, die
717 doden en 2100 gewonden offerden!
Promotie in de war
De karig betaalde officieren van dit
leger hebben nu gebroken met de door
Pruisische officieren bij hen gevestigde
tradities van onvoorwaardelijke gehoor
zaamheid aan staatsgezag en militaire
hiërarchie. Zij hebben niet alleen het
centrale staatsgezag aan zich getrokken,
maar ook de posten van provinciale gou
verneurs en plaatselijke gezaghebbers
bezet.
Zij krijgen daar meer macht en meer
geld dan eertijds, zaken die in dit deel
van de wereld zelfs de integerste en on
zelf zuchtigste officier kunnen corrum
peren. De militaire hiërarchie raakt
doorbroken: majoors van het comité ge
ven orders aan generaals, er groeit na
ijver tussen deelnemers en niet-deelne-
mers aan de „putsch", het promotie
schema komt in de war, er is een aan
tal schorsingen gevallen. Republikeinse
politici wekken nieuwe ambities bij de
militairen. Uit de zorgvuldig gesterili
seerde atmosfeer van de gehoorzame
neutraliteit is het Turkse officierskorps
verzeild geraakt in de rijke bacteriologi
sche flora van de politiek.
Twee namen om goed
te onthouden
Gedurende de overgangsperiode tot
aan de volgende verkiezingen is dat geen
abnormale procedure. Maar hoe lang zal
die overgangsperiode duren? Generaal
Gursel lijkt oprecht, wanneer hij zegt,
dat over enkele maanden, als de nieuwe
grondwet er is, verkiezingen zullen wor
den gehouden en dat de militairen dan
naar hun kazernes terug zullen keren.
Maar een Franse journalist zei, dat het
even moeilijk is om politiserende mili
tairen weer in hun kazernes terug te
krijgen als tandpasta in de tube terug te
persen.
En de werkelijke beslissing zal mis
schien minder bij generaal Gursel lig
gen, die pas op het laatste moment aan
het hoofd van de staatsgreep werd ge
plaatst, als bij de twee officieren, die
haar voorbereidden en leidden: de slan
ke kolonel Turkesj en de ronde generaal
Madenogloe. Twee namen om te ont
houden, de eerste, een intense denker in
uniform, heeft het brein, de tweede is
een joviale maar efficiënte man van de
daad. Turkesj heeft al doen weten dat
hij Inönü's Republikeinen net zo weinig
achting toedraagt als de Democraten
van Menderes en dat hij verkiezingen
over drie maanden, veel te vroeg vindt.
Achter de romantiek waarmee men
sinds kort de Turkse staatsgreep en
sinds lang het Turkse leger heeft om
ringd, gaan een paar feiten schuil, die
te denken geven. Dat Turkse leger, dat
25 procent van het staatsbudget opsou
peert (500.000 man steeds onder de wa
pens - bij volledige mobilisatie 2 miljoen
man) is overigens niet de efficiënte
steunpilaar van de NAVO, die 60 Sov
jet-divisies de pas zou kunnen versper
ren, waarvoor sommigen het aanzien.
„Werkverschaffing"
Economen achten het vooral een ob
ject van werkverschaffing voor de anal
fabetische boerenzoons van het Anato-
Advertentie
dat zijn die klassieke overhemden
van „King", waarin wij zo'n grote
sortering hebben.
Ook voor andere bekende merkhemden
als El-mior, Kenmore, Kerko en Fablo
bent U bij ons van harte welkom, zowel
voor gedessineerde shirts als voor effen
kwaliteiten.
Prijzen vanaf f 13.90.
LEIDEN
Breestraat 152154
HERENMODE
KATWIJK
Voorstraat 4
Turkije s officieren maken zich op
om een week na hun staatsgreep
bij het graf van Ataturk, de ge
slaagde „putsch" te vieren. Zij
commanderen het grootste, moedig-
stet maar minst ontwikkelde leger
van de NAVO.
aangetroffen met de schoenen van de
ex-premier erop. Het wachten is nu op
pornografische onthullingen
Al zouden de officieren van de nieuwe
junta zelf oprecht geloven, dat zij straks
terug zullen treden, het blijft waar
schijnlijk dat zij in de komende maan
den steeds meer redenen zullen vinden
dat moment uit te stellen. De heimelijke
zucht naar meer macht, geld en aanzien
laat zich gemakkelijk rationaliseren tot
de wens om de heilige revolutie te waar
borgen en met een sterk en deskundig
gezag de staatszaken te ordenen. Ook
Naguib en Nasser wilden aanvankelijk
slechts gedurende een overgangsperiode
regeren.
Zelfs als het Turkse leger de teugels
weer uit handen geeft, zal het, met de
revolutie in het geheugen, een volgende
regering blijvend in de nek ademen. Het
loopt met dat alles de kwade kans zich
zelf als enig integer en onpartijdig
staatsinstrument in Turkije te vernieti
gen en uiteindelijk ook de enige kiem
voor een toekomstige echte democratie,
het handjevol jonge intellectuelen, te
verstikken. Hun goede bedoelingen ten
spijt zijn de officieren met hun ver
ouderd nationalisme en „Kemalisme" (in
feite de herinnering aan Ataturk, die zij
voor een ideologie verslijten) evenmin
de werkelijke eisen van deze tijd gewas
sen als de „mehmetchik" aan de grens,
die niet de vrije wereld tegen de com
munistische, maar domweg Turkije te
gen Rusland staat te verdedigen.
spuiten met
(Van onze Amerikaanse correspondent)
Nelson Rockefeller, de Republikeinse gouverneur van de staat New
York, schijnt toch nog de hoop niet opgegeven te hebben om president
van de Verenigde Staten te worden. Bij de jaarwisseling had hij te
kennen gegeven geen campagne te zullen voeren, daar de Republikein
se partijleiders vastbesloten schenen Nixon de kandidatuur te geven,
maar het fiasco van de topconferentie deed de papieren van Eisen
hower en diens paladijn, Nixon, wel wat dalen. Woensdagochtend
heeft Rockefeller op eigen verzoek in het Witte Huis met president
Eisenhower ontbeten. Na afloop liet hij niet veel los, maar na naar
New York teruggevlogen te zijn, legde hij daar een verklaring af, die
men moet beschouwen als een uitdaging aan Nixon en als kritiek op
het defensiebeleid van de huidige regering. Rockefeller heeft het ken
nelijk correct gevonden Eisenhower tevoren van deze actie op de
hoogte te brengen.
die geleid hebben tot het mislukken van
de topconferentie. Hij wenste, dat dit
onderzoek los zou staan van de partijen.
Er moest een analyse komen op hoog ni
veau, ontdaan van politieke oogmerken
Dat is veel gevraagd in een verkie
zingsjaar! Geen enkele actie van enig
politiek belang kan men in dit jaar in
het luchtledig uitvoeren en Rockefellers
duizend woorden deden dan ook meteen
speculaties doen herleven over zijn even
tuele kansen om toch nog Republikeins
kandidaat te worden.
Rockefeller mocht er dan van hebben
afgezien om een campagne te gaan voe
ren, een verklaring als deze moest er de
Republikeinen toch wel aan herinneren,
dat zij nog een alternatief hebben, wan
neer Nixon al te zeer aan prestige ge
leden mocht hebben door het fiasco van
de Republikeinse regering, waarmede hij
in de laatste zeven jaar als vice-presi
dent zo nauw verbonden is geweest. Nog
altijd moet men Nixon de beste kansen
geven, ook na de meer recente verkla
ring van Rockefeller waarvan in het be
gin van dit artikel werd gesproken, maar
de verschuiving, die Kroesjtsjef teweeg
heeft gebracht, trekt toch zeer de aan
dacht.
Scherpe kritiek op
de defensie
Populair gezegd kwam Rockefellers
verklaring hierop neer dat de Republi
keinen op de conventie een kat in de
zak gaan kopen indien er geen verande
ring komt in Nixons houding. Nixon
heeft namelijk verklaard, dat hij zich
pas over een eigen programma zal gaan
uitspreken nadat de Republikeinse con
ventie hem kandidaat gesteld heeft voor
het presidentschap. Te verwachten valt
dat Nixon toch wel enige bezwaren zal
hebben tegen het beleid, maar vooral
tegen bepaalde figuren van de regering,
waarvan hij zelf thans deel uitmaakt.
Maar het is te begrijpen, dat Nixon
geen opinie wil uitspreken die afwijkt
van het regeringsbeleid zolang hijzelf
geen kandidaat is. Dat maakt een spor
tieve indruk en heeft bovendien het
voordeel, dat Nixon alle controversen
zou kunnen vermijden vóórdat hij de
kandidatuur in de wacht heeft gesleept.
Deze situatie gaf Rockefeller echter de
gelegenheid met enig recht te beweren:
„Wij lopen de kans een kandidaat te
kiezen, wiens opvattingen wij niet ken
nen". Hij verlangde daarom dat Nixon
zich zou uitspreken over verschillende
belangrijke problemen. Indien Nixon
zulks zal doen is het mogelijk, dat tus
sen hem en Rockefeller een meningsver
schil aan de dag zal treden over het de
fensiebeleid. Rockefeller is namelijk van
Vermoedelijk uitstel
De vraag blijft nu of het vrijwillig in
de sterilisator zal terugkeren of dat het
zal proberen zelf de politieke afmosfeer
radicaal van bacillen te zuiveren. Een
aantal symptomen wijst op het laatste:
de griezelverhalen van tot veevoer ver
werkte studenten, de grootscheepse ar
restatie van Democratische afgevaardig
den en functionarissen (zelfs de aan
vankelijk losgelaten nieuwe Democrat!
sche leider Sidki Yircali is weer opge
pakt) zijn sprekende voorbeelden vai
naïeve zuiveringswoede van overkordate
militairen. Zy zeggen bij Menderes thuis
onder in een kast een koran te hebben
mening dat Amerika achter is met de
raketbewapening, kwetsbaar is in de
vliegbases en veel te optimistisch over
het Polariswapen.
Op nieuwjaarsdag kon Nixon menen
van Rockefellers concurrentie bevrijd te
zijn. maar thans, vijf maanden later,
blijkt de mededinger, die scheen uitge
vallen, nog steeds in de running. Dat
Nixons kansen echter beter zijn dan de
zijne heeft Rockefeller zelf opnieuw toe
gegeven.
Rocky's positie verbeterd
door mislukking topoverleg
Het is interessant in dit verband enige
aandacht te schenken aan de mislukte
topconferentie. Zelden heeft een buiten
lander zoveel invloed uitgeoefend op
Amerika's binnenlandse politiek als
Kroesjtsjef door zijn sensationeel gedrag
te Parijs. Niet alleen verloor Amerika's
Republikeinse regering, en daarmede de
Republikeinse partij, aan gezag door de
mislukking van de topconferentie, maar
ook in de Republikeinse partij vertoont
zich thans een interessante verschuiving.
Toen Kroesjtsjef in september van het
vorig jaar in de Verenigde Staten rond
reisde, was gouverneur Rockefeller een
van de weinige leiders in Amerika, die
een gereserveerde houding aannamen te
genover hem. Rockefeller werd in die
periode nog serieus genoemd als een
eventuele kandidaat der Republikeinen
voor het presidentschap.
Als verkiezingstactiek achtten de mees
ten in Amerika Rockefellers gereserveer
de houding niet gelukkig. Alles wees er
op, dat men tot aan de verkiezingen van
1960 op goede voet met de Russen zou
blijven. Er zou een topconferentie ko
men. Daarna zou Eisenhower naar de
Sovjet-Unie gaan en het vredesthema
zou een sterke steun betekenen voor de
Republikeinen, wanneer zij wederom be
slag zouden willen leggen op het presi
dentschap. Kort en goed, Rockefeller
leek op het verkeerde paard te wedden
en deze vooruitstrevende Republikein
leek, wat zijn houding tegenover de Rus
sen betrof, „rechtser" te worden dan zijn
concurrent, de toch zo conservatief ge
aarde Nixon.
By de jaarswisseling bleek Nixon zo
zeer in de gunst te staan bij de beroeps
politici van de Republikeinse party, dat
gouverneur Rockefeller het gevoel kreeg
geen kans te maken op de conventie.
Vandaar, dat hij een verklaring afleg
de, die in feite aan Nixon vry spel
scheen te geven. Rockefeller deelde mee,
dat hij geen campagne zou gaan voeren
om in aanmerking te komen voor het
presidentschap. Hij behield zich echter
voor om, als het te pas kwam, zich uit
te laten over onderwerpen van belang.
Zulk een onderwerp deed zich ook reeds
eind mei voor en Rockefeller legde toen
een verklaring af van duizend welge
kozen woorden waarin hy aandrong op
een kritisch onderzoek naar de oorzaken,
Nixon sprak nog geen
duidelijke taal
Onze Amerikaanse correspondent tele
foneerde
Vierentwintig uur nadat Rockefeller
kritiek had geoefend op Nixon en op de
huidige regering van de Verenigde Sta
ten heeft Nixon de gelegenheid gehad in
een persconferentie zijn partijgenoot van
repliek te dienen. Nixon zei: „Ik
heb in de laatste vijf maanden bij
zevenenveertig gelegenheden mijn stand
punt duidelijk gemaakt; ik heb dat trou
wens de laatste veertien jaar in de Se
naat ook reeds gedaan". Toen echter
Nixon in detail trad over de punten, die
Rockefeller naar voren gebracht had,
bleek dat de vice-president volkomen het
standpunt van de huidige regering in
nam. Het moet de goede luisteraar al
leen wel zijn opgevallen hoeveel helder
der Nixon de zaken weet te formuleren
dan Eisenhower, die voortdurend ver
strikt raakt in zyn eigen zinnen.
Nixon kwam er rond voor uit, dat
hij zijn campagne zou voeren op
basis van wat Eisenhowers re
gering heeft gepresteerd. Op die
basis zal hijzelf eventueel voortbou
wen. In welke opzichten hij verder
wil gaan dan het huidige regerings
beleid, daarover wenst hij zich eerst
uit te laten wanneer hij kandidaat
zal zijn.
Met deze draai was hij toch weer
terug in de positie, die Rockefeller
juist had bekritiseerd: Amerika
weet niet in welk opzicht Nixon
vernieuwing zou willen brengen.
Natuurlijk geeft Nixon toe dat
na 1960 niet alles bij het oude kan
blijven, maar wanneer men hem zo
met voldoening hoort spreken krijgt
men niet de indruk dat hij de nood
zaak inziet van ingrijpende ver
anderingen.
Niet zelfgenoegzaam
Rockefeller had beweerd, dat Ameri
ka's positie sedert de tweede wereldoor
log aanzienlijk is gedaald. Velen in de
Verenigde Staten zijn het daarmede eens
doch Nixon betoogde dat Amerika mili
tair, economisch en diplomatiek een
macht bezit die in de geschiedenis der
Verenigde Staten haar gelijke niet ken
de. Zo'n uitspraak zullen de Amerikanen
graag horen, doch de kwestie is natuur
lijk hoe die macht zich verhoudt tot de
andere machten in de wereld, met na
me tot de macht van de Sovjet-Unie!
Nixon zei niet zelfgenoegzaam te wil
len zijn, doch de Amerikanen moesten
zichzelf niet onderschatten.
De vice-president verklaarde zich be
reid zich door Rockefeller voor de tele
visie uitgebreid te laten ondervragen.
Nixon heeft, naar de algemene opinie,
nog steeds verreweg de beste kansen om
de kandidaat van de Republikeinen te
worden, doch voor de Democratische
partij is het een voordeel, dat Rockefel
ler kritiek naar voren heeft gebracht,
die in hoge mate gedeeld wordt door de
Democratische adspiranten voor het pre
sidentschap. Indien Rockefeller niet de
kandidaat van de Republikeinen zal wor
den, zullen die Amerikanen, die even
tueel voor hem zouden hebben gestemd,
de neiging gevoelen hun stem uit te
brengen op die Democraat die Rockefel
lers standpunt in feite deelt.
BREESTRAAT 123
t.o. Stadhuis.
HAARLEMMERSTRAAT 102
naast BATA
Middel tegen concurrentie handelsbanken
(Van onze Haagse redactie)
„Voor ongerustheid, die in spaarbankkringen is ontstaan door groter wordende
concurrentie der handelsbanken, is naar mijn mening niet veel reden. Ik ben er
van overtuigd, dat de echte spaarders niet voor een kwart procent meer rente
hun gelden bij de spaarbanken zullen wegtrekken. Wel zal er voor gezorgd
moeten worden, dat de spaarders wat de service betreft bij de spaarbanken niet
slechter af zullen zijn dan bij de handelsbanken. Laat dus deze concurrentie een
opwekking zijn de service uit te breiden en dan niet door in alles de handels
banken na te doen, maar door een eigen aanpak".
Dit zei vanmorgen de voorzitter van
de Ned. Spaarbankbond mr. J. J. C.
R. van der Bilt in de Kon. Schouwburg
te Den Haag tijdens zijn openingsrede
op de 49ste Nederlandse Spaarbankdag.
Als mogelijkheden van uitbreiding van
het dienstbetoon zag de heer Van der
Bilt o.m. het verlenen van bemiddeling
en advies bij de aankoop van effecten,
het in bewaring nemen van deze stuk
ken en het verhuren van safeloketten.
Mr. Van der Bilt vond het niet juist
dat andere instellingen uit winstbejag
profiteren van de door de spaarbanken
gekweekte spaarzin door te trachten
wat die instellingen zien als het lucra
tieve gedeelte der spaargelden, naar
zich toe te trekken.
Tekenend in dit verband noemde
mr. Van der Bilt het dat de handels
banken wel belangstelling toonden voor
het ambtenarensparen, maar niet voor
de jeugdspaarregeling.
Tegenover de gedachte van een alge
mene gepremieerde spaarregeling
neemt volgens de heer Vein der Bilt
de Ned. Spaarbankbond een aarzelende
houding in. Niet in die zin dat gewei
gerd zou worden daaraan mee te wer
ken, maar wel vraagt men zich af of
de noodzaak voor een dergelijke rege
ling wel aanwezig is. Is zo'n regeling
nodig, zo vroeg de heer Van der Bilt
zich af, nu uit de spaarcijfers blijkt
dat het Nederlandse volk bij de ver
schillende spaarinstellingen een totaal
tegoed heeft van f. 8.607.000.000.
Wanneer de overheid het hare ertoe
wil bijdragen om het sparen in Neder
land te bevorderen dan ligt naar de
mening van de Bond haar taak op een
ander terrein, namelijk op dat van het
waardevast houden van het geld. Daar
naast zou zy stimulerend kunnen wer
ken door verlaging van belastingen en
het geven van belastingfaciliteiten, zo
zei de heer Van der Bilt.
