VIJFTIEN JAAR GELEDEN STORTTE HET
DERDE RUK VAN ADOLF HITLER INEEN
Ik vind Helneken
liet lekkerste bier
dat er bestaat
mm
Dat Vind je niet,
dat tS zo...!"
Tienduizenden Duitsers offerden goed en bloed
aan het verzet tegen de dictatuur der nazVs
Hardnekkige propagandaleugen
Proces der „rose balletten" in
Parijs achter gesloten deuren
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 29 april 1960
Vijfde blad no. 30031
NEDERLANDS MEISJE IN
ITALIAANSE FILM NAAR
„SIL DE STRANDJUTTER"
(Van onze Haagse correspondent)
In Rome beginnen volgende maand de
opnamen van een Italiaans-Amerikaan
se coproduktie naar het boek „Sil de
strandjutter" van de Nederlandse schrij
ver Cor Bruyn. De regie wordt gevoerd
door Alessandro Blasetti. De titelrol wordt
vertolkt door de Amerikaanse acteur
Ernest Borgnine, die indertijd bekend
heid verwierf met zijn rol in de film
„Marty".
Het Nederlandse meisje Antoinette
Wijnen zal eveneens een rol in deze film
spelen, die voorlopig de titel draagt
„Love on the North Sea". De buiten
opnamen zullen ten dele op de Wadden
eilanden plaats hebben, vermoedelijk in
de nazomer.
Vluchtende arrestant
weer gegrepen.
(Van onze Haagse redactie)
Een schot uit een politierevolver
baarde gisterochtend op het spitsuur
van half negen op het drukke Ryswijk-
seplein te Den Haag uiteraard enig op
zien. Het ging om een 21-jarige pyp-
fitter, die werd aangehouden wegens
fietsendiefstallen, maar de recherche
even te vlug af was. Na een flinke
spurt van de jongste rechercheur, het
waarschuwingsschot van de oudste en
snel ingrijpen van een surveillerende
agent, kon de vluchteling enkele hon
derden meters verder al worden gepakt.
Een per fiets surveillerende agent
hoorde het waarschuwingsschot, zag
waar het om ging en hield de pijpfitter
staande. Bij het verhoor bekende de
man behalve in Den Haag ook in Delft,
Rotterdam en Leiden fietsen te hebben
gestolen.
|iiiijg
Op maandag 30 april 1945, 56 jaar oud, stak
Adolf Hitler de loop van een pistool in zijn mond
en vuurde. Enkele uren later verteerden de laatste
hectoliters benzine van het „Derde Rijk" de resten
van een man, die, als géén tyran voor hem, een
bloedig spoor door de geschiedenis had geploegd.
In een orgie van moord en zelfmoord beëindigden
de leiders van nazi-Duitsland hun aandeel in de
historie. Sindsdien wordt er nog bijna dagelijks
geschreven in het logboek van de Duitse schande,
waarbij de verbijstering over wat er in Hitler-
Duitsland is geschied, blijft bestaan, terwijl daar
naast de vraag rijst hoe het mogelijk was, dat aan
Het is welbeschouwd één der weinige propagandaleugens geweest, die nog lang
na de oorlog werden geaccepteerd: wy zijn gaan geloven, dat „de goede Duitser"
een uitzondering was die de regel bevestigde. Al wassen de daden en offers van
tienduizenden Duitsers, die tegenover de machtsaanspraken van de staat tussen
1933 en 1945 de volmacht van hun geweten plaatsten, de talloze misdaden, welke
door miljoenen anderen werden begaan of toegelaten, niet af de historie wil
toch een eerlijk antwoord op de vraag of de dictatuur ooit in staat was of in
staat zal zijn, de edelmoedigheid volkomen te verstikken en autonoom te heer
sen in de geest van een gehéél volk. Hitler-Duitsland is in dit opzicht een
sprekend proefmodel geweest. Er heeft een georganiseerd en wijdvertakt Duits
verzet bestaan; reeds vanaf 1933 toen Hitier door achterbaks geknoei en politieke
kuiperijen, door intriges en partijverdeeldheid in zijn positie van Rijkskanselier
werd geschoven. Dit verzet doorloopt alle schakeringen, van dubbelhartigheid
tot opportunisme, van defaitisme (waarop in later jaren overigens de doodstraf
stond) tot moedig en metterdaad reageren.
Hitiers misdadige politiek geen halt werd toege
roepen door goedwillende en weldenkende Duit
sers. Hebben zij dan nooit het eigen huis willen
reinigen, al die jaren? Bestonden zij eigenlijk wel?
Het propaganda-apparaat van Hitiers partij heeft
de openbare mening in de wereld op dit punt even
stellig en handig misleid als op ander gebied. Het
beeld dat Goebbels' ministerie, het „Promi", op
hing van nazi-Duitsland, was dat een volk dat
onverdeeld achter zijn Führer stond en hem
volgde, zowel naar het slagveld als naar de
Gestapo-kelders, steeds instemmend „Sieg, Heil!"
roepend.
Hitier als „vredesengel"
Pruisische trouw
aan het geweten
HET wedden op twee paarden was
sommige verzetsfiguren niet
vreemd, doch ook vinden wij in
een groot aantal hoofdpersonen uit het
Duitse verzet de hoogste, paradoxaal
genoeg: veelal Pruisische, tradities van
trouw aan het geweten belichaamd on
der het motto dat adel verplicht. Een
kenmerk voor het Duitse verzet of
zo men wil: de Duitse oppositie, want
veeleer nam het dit karakter aan
was over de gehele linie de zorgvuldige
en grondige organisatie. Dit was on
vermijdelijk, want van het begin af
aan hebben de leiders niet in eerste
instantie, gelijk in de bezette gebieden,
het voeren van sabotagedaden voor
ogen gehad, doch het volvoeren van
een complete staatsgreep. Het feit dat
de strijdorganisaties van de nazi-party
in 1933 reeds driehonderdduizend man
telden een aantal dat in 1934 was
opgelopen tot twee miljoen! maakte
het noodzakelijk, dat een politieke om
wenteling welke de oppositie voor ogen
stond, moest worden bewerkt met be
hulp van een machtsapparaat dat bui
ten de controle door de nazi's was
gebleven.
Automatisch viel daarbij het oog op
het leger, dat naast de kerken het eni
ge Duitse instituut was, dat nog eni
germate autonoom was gebleven. Het
Duitse verzet biedt dan ook het steeds
terugkerende beeld van opeenvolgende
pogingen van leidende politici en voor
aanstaande burgers, die probeerden om
in de generale staf van het leger me
destanders te winnen voor het idee
van een staatsgreep met behulp van
het leger.
Dit was één facet, dat reeds in 1933
zichtbaar werd, toen de toenmalige
chef der legerleiding, generaal Von
Hammerstein-Equord, bijgenaamd „de
rode generaal", Hitier wilde arresteren,
nadat een vroegere poging van hem
om door een ontvoering van de rijks
president, Von Hindenburg, de zaken
toen het nog tijd was een andere keer
te geven, was mislukt. Hammerstein
faalde en werd door de president zelf
ontslagen. De initiatieven tegen Hitier
in de legerleiding werden overgenomen
door generaal Ludwig Beck, chef van
het troepenbureau in het ministerie
van het leger en vervolgens chef van
de generale staf, die in latere jaren
hart en ziel van het georganiseerde
Duitse verzet ia geworden.
Een nest van spionnen
REEDS in het jaar van de „Macht-
übername" telde Hitier vele te
genstanders. Velen hunner, zeker
in de legerleiding, meenden echter dat
zij „die trommelaar uit Bohemen" wel
voor hun karretje zouden kunnen
spannen, als hij al niet zyn politieke
carrière zou eindigen als een mislukte
blaaskaak. Van degenen die Hitiers
karakter beter begrepen waren er he
laas nog velen onbekend met elkanders
plannen en inzichten. Pas met het toe
treden van de toenmalige burgemees
ter van Leipzig, Karl F. Goerdeler, tot
één der eerste oppositiekernen, werd
het mogelijk een begin van een net
werk te spinnen, waarin de draden
van politiek, burgerlijk en militair ver
zet samen kwamen met de lijnen die
via verschillende regeringsdiensten en
de militaire inlichtingendienst, de „Ab-
wehr" (waar men mannen als admi
raal Canaris en generaal Hans Oster
als vertrouwelingen had) naar het bui
tenland liepen.
Goerdeler, die vele relaties in het
buitenland, Engeland, België, de Ver.
Staten, Zweden en het Nabye Oosten
had, was naast anderen, voor de oppo
sitie de reizende ambassadeur. De in
lichtingen die hy de buitenlandse re
geringen (via vrienden )deed toeko
men, had hij uit de beste bronnen,
want de oppositie beschikte over eigen
agenten in de meeste departementen.
Zelfs Hitiers tolk, dr. Paul Schmidt,
behoorde tot hen! Het departement
van Buitenlandse Zaken, eertijds be
roemd om zijn Pruisische precisie, was
een compleet nest van spionnen voor
het verzet geworden. Zodanig, dat de
regering naast dit departement een
eigen buitenlands bureau moest op
richten, welk orgaan geleid werd door
Joachim von Ribbentrop.
Goerdelers buitenlandse reizen wer
den gefinancierd en gelegaliseerd door
de Robert Bosch-fabrieken in Stutt
gart, van welke onderneming Goer
deler hoofdvertegenwoordiger was ge
worden, nadat hy als burgemeester van
Leipzig wegens een protest tegen de
verwydering van het Mendelssohn-
monument in die stad, was ontslagen.
In het binnenland werd het agenten-
werk verricht door het korps reizigers
van een fabriek in bierkannen in Ber
lijn, waarvan Wilhelm Leuschner, oud
vakbondsleider en verklaarde vijand
der nazi's, directeur was. Deze fabriek
was één der ontmoetingspunten voor
de hoofdiguren van het verzet. In ver
schillende landen van het Rijk dienden
vroegere vakbondshoofdkwartieren tot
verzamelplaats. In Keulen was dat b.v.
het „Ketteler Haus" van da R.-K, ar
beidersbeweging.
HET verzet bestond tot 1937 hoofd
zakelijk in de geest en op papier
Het daadwerkelijke, individuele
verzet een moedige preek van een
dominee of priester, een vlammende
rede, zoals die van Edgar Jung, Von
Papens naaste medewerker, of van dr.
Erich Klausener in het overvolle Ber-
lynse stadion tijdens de katholieken
dag in 1933 en 1934, protestdemonstra
ties als in Sint Annaberg waarbij
130.000 mensen demonstratief zongen
„Unsere Führer ist Christus" had
echter reeds honderden slachtoffers
geëist.
Voor een staatsgreep was evenwel
het binnenlandse en buitenlandse kli
maat verre van gunstig. Hitier speelde
nog zyn rol van vredesengel, totdat in
de herfst van 1937, de generale staf
de lucht kreeg van Hitiers aanvals
plannen inzake Tsjecho-Slowakije.
Tot in september 1938 de confe
rentie van Hitler met Daladier en
Chamberlain, waarby- de Westelijken
beaamden dat „de Sudetenkwestie
geen Europese oorlog waard was"
werkte de verzetsmachinerie koorts
achtig en vond er een snelle uitbrei
ding van het aantal samenzweerders,
ook in de legerleiding, plaats. Zowel
militair als politiek was alles voorbe
reid. De diplomatieke activiteit van
de oppositie in het buitenland bereik
te zijn hoogtepunt, want vóór alles
wilde men de Britse garantie, dat een
Duitse aanval op Tsjccho-Slowakye
automatisch een oorlogsverklaring van
de kant der Engelsen zou opleveren.
Dit immers zou Hitier een diplomatie
ke blunder opleveren en zyn gezag in
het binnenland ernstig aantasten. Het
volk wilde geen oorlog en het zou
meende de oppositie - beslist in op
stand komen indien Hitier duidelijk als
oorlogsdrijver te kijk zou worden ge
zet. Het bevel voor een aanval op
Tsjecho-Slowakije zou automatisch het
sein voor de staatsgreep met behulp
van het leger betekenen.
Onder leiding van generaal Beek
werden de militaire plannen voorbe
reid. Een divisie in Potsdam werd ge
reed gehouden om het Berlynse re
geringskwartier te bezetten als het zo
ver was. De Berlynse politie ook in
het komplot zou voor de orde op
straat zorgen. Een pantserdivisie on
der generaal Hoeppner zou in Thürin-
gen Hitiers persoonlijke lijfwacht de
handen binden. Hitier zelf zou voor
een reeds gevormd tribunaal worden
gebracht en voor krankzinnig worden
verklaard. De attesten van bevoegde
psychiaters lagen al klaar.
De lont in het kruit
ZONDER enige twijfel zou op 29
september, de dag van de opmars,
de lont in het kruit zyn gewor
pen. Er was aan alles gedacht en de
staatsgreep was nog slechts een kwes
tie van het uitgeven der nodige be
velen. Op 28 september maakten ech
ter Daladier en Chamberlain hun Ca-
nossagang naar München om met Hit-
Ier over Tsjecho-Slowakije te pacteren
en „de vrede te redden". De wereld
herademde, maar het Duitse verzet
prompt zijn gehele vernuftige plan
in elkander storten! Men overwoog i
nog een snelle arrestatie van Hitier
maar hij kwam als door de duivel J
gewaarschuwd niet van de Ober-
salzberg af.
De Britse regering verklaarde tegen
over de agenten van de Duitse op
positie: „Wij konden helaas niet zo
openhartig zijn als u. Op het moment
dat u ons inlichtte over de plannen
voor een staatsgreep, overwogen wy
reeds het zenden van Chamberlain
naar Duitsland."
In 1938 leverde Hitier nieuwe stof
voor een binnenlandse omwenteling.
De aanval op Polen kondigde zich
aan. terwijl in geheel Duitsland vre
selijke pogroms tegen de joden werden
gehouden. Destijds werd er evenmin als
nu nauwelijks vermoed, dat alleen in
Berlijn ruim vijfduizend joden met
succes voor hun vervolgers verborgen
werden gehouden, dat er grote proces
sen zijn gevoerd, o.a. tegen de „Solf"-
groep die joden naar het buitenland
smokkelde en van valse papieren voor
zag en dat er in talloze plaatsen de
monstraties, herdenkingsdiensten en
andere manifestaties die de afkeer van
een brede massa weldenkende mensen
lieten blijken, werden gehouden.
De te verwachten aanval op Polen
en in het bijzonder Hitiers plannen
voor een non-aggressiepact met Rus
land, dat hem rugdekking uit het oos
ten zou geven in ruil voor een groot
deel van de buit, vormde in 1939 voor
de oppositie een welkome aanleiding
om de verzetsmachinerie weer op gang
te brengen. De eerste berichten over
het betrekken van de politieke horizon
hebben de Britse en Franse regerin
gen destijds van de Duitse ondergrond
se ontvangen, maar met name de
Britse regering nam de oppositie nau
welijks serieus. „Maakt u niet onge
rust, mijne heren", kregen de gebroe
ders Kordt twee diplomaten die
ijverig voor de oppositie werkten, hoe
wel zij in schijn tot de buitenlandse
dienst van het rijk behoorden van
Lord Vansittart in Londen te horen:
.Ditmaal sluiten wij dat verdrag met
de Russen"
Halder bleef aarzelen
OP het binnenlandse front lagen
de kaarten gunstiger. De coör
dinatie tussen de burgerlijke en
militair verzet verdiepte zich. Men had
ditmaal echter geen generaal Beek om
leiding te geven aan een militaire
staatsgreep. Doch zijn gelijkgezinde
opvolger, generaal Halder, scheen be
reid om de bevelen voor een militaire
opstand te geven, desnoods met voor
bijgaan van zijn directe chef, de zwak
ke opperbevelhebber Von Brauchitsch.
Halder verlangde evenwel een 100
procent garantie over een goede af
loop. Hij wilde weten of de Westelijken
een binnenlandse omwenteling in
Duitsland niet zouden uitbuiten: of de
legergroepcommandanten te velde het
signaal voor de opstand zouden ge
hoorzamen en of de bevolking vóór een
regeringswisseling zou zijn. Ondanks
alle verzekeringen van een goede af
loop van de staatsgreep door de bur
gerlijke oppositie, bleef Halder aarze
len. Hij ontwaakte pas uit de droom
toen de opmars in Polen al begonnen
was.
Wederom verloor de oppositie één
van haar troeven. Bij hernieuwd con
tact met de geallieerden, die vanaf het
moment van de Poolse veldtocht in
oorlog waren, zouden de onderhande
lingen over een toekomstige vrede met
een nieuwe Duitse, democratische re
gering niet slechts als Duitse tegen
prestatie de ontruiming van Tsjecho-
Slowakije moeten inhouden, doch ook
het opgeven van Polen. Het belang
rijkste deel van Polen stond echter, op
grond van Hitlers pact met Stalin,
onder de beschikkingsmacht van de
Sovjet-Unie. Het maakte de situatie
niet weinig ingewikkeld.
Desondanks wilde generaal Von
Hammerstein, die weer een troepen
commando in het Westen had gekre
gen, proberen Hitier opzij te schuiven
door hem by een bezoek aan het noor
delijke Rijnfront te arresteren. Hitier
rook echter onraad en onthief Ham
merstein van zyn post.
(Slot volgt)
Oud-president van Nationale Vergadering
ivel de bekendsteniet de belangrijkste
Ex-chauffeur van de
Augustus 1933, rijkspresident
Hindenburg bezoekt het Tannen-
bergmonument, dat een jaar later
zijn laatste rustplaats zou zijn.
Achter hem loert de toekomst:
Adolf Hitler, Gauleiter Koch en
Hermann Goring.
Parijse politie is
hoofdbescliuldigde
Achter gesloten deuren is in
Parijs gisteren eindelijk het proces
begonnen, inzake het zedenschan-
daal waarbij een twintigtal zeer
jonge meisjes en ongeveer evenveel
tamelijk bejaarde heren betrokken
zijn. Men herinnert zich thans, na
dat tevoren verscheidene aanklach
ten, die door de ouders van de
meisjes bij de justitie waren inge
diend, in de doofpot konden ver
dwijnen, de roze balletten nogal
plotseling, figuurlijk gesproken in
het felle licht der schijnwerpers
verschenen, toen, einde 1958, be
kend werd, dat ook André le
Troquer, de socialistische oud-pre
sident van de Nationale Vergade
ring onder de vierde republiek bij
dit zedenschandaal betrokken was.
Le Troquer, die nu 74 jaren telt, is
wel de beroemdste, maar niet de belang
rijkste beschuldigde, die zich vanaf gis
teren tot en met zondag waarschynlyk
voor de rechtbank te verantwoorden
heeft. Monsieur Le Troquer, die, na het
staatshoofd de voornaamste persoonlijk
heid was in de Vierde Republiek, had
weliswaar de salons van zijn ambtsresi
dentie in Parijs en zijn verschillende
buitenverblijven van tijd tot tijd ter be
schikking gesteld van de zeer speciale
voorstellingen, die door deze 12-jarige
danseresjes werden opgevoerd, maar de
choreograaf en manager, de 34.-jarige
oud-chauffeur van de Parijse politie
Pierre Sorlut, is nu toch wel de hoofd-
beschuldigde in dit proces. Naast Sorlut
en zijn machtige beschermer Le Troquer,
zijn er behalve 's presidenten vriendin,
de Roemeeu.-e gravin Pinajeff, die een
mondaine ret, iv'tie in Parijs als schil
deres geniet, nog een twintigtal indus
triëlen en zakenlieden, die gisteren in de
beklaagdenbank hebben plaatsgenomen
onder de beschuldiging, minderjarigen
in ontucht te zyn voorgegaan
Ofschoon vermoedelijk pas maandag
de uitspraak van het gerechtshof bekend
zal worden gemaakt, meent men niette
min nu al met vrij grote zekerheid te
weten, dat, mogelijk op de balletmeester
Sorlut na, alle beklaagden hun even
tuele straffen alwel zeer spoedig weer
zullen worden kwijtgescholden. Met
name de oud-Kamerpresident Le Tro
quer, die overigens alle schuld in dit
verband blijft ontkennen, heeft voor alle
zekerheid toch maar vast een verzoek
om amnestie ingediend, waarbij hij zich
beroept op zijn kwaliteit van oud-stry-
der uit de eerste wereldoorlog, alsmede
op zijn bijzondere verdiensten in het
verzet.
Film van Brits huwelijk
De Rank Organisatie zal een kleuren
film van 20 minuten maken van het
huwelijk van Prinses Margaret met
Antony Armstrong-Jones. Deze film
„Wedding in Springtime" (Huwelyk in
de lente) is de volgende in de lyn
van kleurrijke verfilmingen van hoogte
punten in het koninklijke leven, waarvan
de laatste gemaakt werd in juni 1953,
toen Rank de film van de kroning van
Koningin Elizabeth vervaardigde, welke
zo*n enorm succes is geworden. Een
kopie van de nieuwe film zal gezonden
worden naar het koninklijke jacht „Bri
tannia", waarop het paar de wittebroods
weken zal doorbrengen.
Byna veertig landen hebben de film
al besteld, die waarschynlyk op maan
dag 9 mei drie dagen na het huwelijk
dus al in vele Britse theaters vertoond
zal worden.
Het is de eerste maal, dat toestem
ming is gegeven tot het verfilmen van
de gehele plechtigheid in de Westmln
ster Abbey. In 1947 bij het huwelijk va
de Koningin mocht slechts een gedeel:
worden opgenomen. „Maar Wedding ii
Springtime" zal zich niet enkel bepale
tot de kerkelijke ceremonien. men wi
alle hoogtepunten van de dag op d>
celluloidband vastleggen.
Ook in Leiden sal dit klaurenfilmpj*
vertoond worden.
