erke materiële vooruitgang van
5 Bantoe-bevolking in de steden
inder opvallend verschijnsel is onzekerheid
pwekt door de buitenlandse druk en kritiek
inden waaien over de grenzen
WOENSDA&-T/P
Kreymborg
Robert Pferdmenges, „souffleur
van Adenauer", 80 jaar geworden
PROEF
WERK-
DRUKTE
«richt 1 maart 1860
Dinsdag 29 maart 1960
Vierde blad no. 30012
ohannesburg. De goudstad Johannesburg
uit 't wijde, glooiende Transvaler veld op als
modern Babyion. Tussen de mijndumps, ge-
ige gele koeken van afgewerkt erts, staan
[opeengedrongen de grijze wolkenkrabbers.
Je wind opsteekt, vervagen hun contouren in
waas van gelig stof, dat in de ogen prikt en
ensen éven maar het goud van de Wit-
rsrand doet vervloeken. Maar er vervaagt
laag meer in Afrika's grootste metropool. De
van het pastorale Afrika waar alles klaar en
tr was de blanke is baas, de zwarte zijn
knecht is verbroken, eerst door de goudmijnen,
toen door een razende industriële ontwikkeling.
Ten westen van de wolkenkrabbers van de blanke
man is een nieuwe metropool gegroeid, een stad
van een half miljoen zwarte mannen en vrouwen,
die niet alleen de vloeren boenen, de was doen
en de lasten slepen, maar ook aan de machines
staan en op de knoppen van de twintigste eeuw
drukken. Vijf jaar geleden woonden zij in krotten
van leem, blik en jute, nu zetelen zij al in stenen
huisjes.
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
Het de geduldige vasthoudendheid van een leger mieren en dankzij de Zuid-
ïaanse regeringssteun z«n zij op weg naar méér. Bezorgd probeert Zuid-
ka die ontwikkeling te leiden, die zwarte stroom in te dijken en „apart" te
den. Het zoekt de contouren van zijn toekomst te ontwaren, maar dat valt
I mee. Want over de grenzen zijn nieuwe winden opgestoken: de storm van
onafhankelijkheid veegt de blanke regimes van de kaart van Afrika, de wind
overzeese kritiek rammelt aan de ruiten van Zuid-Afrika's blanke burcht. En
rom hangt er in Johannesburgs straten niet alleen een nevel van mijnstof,
ir ook een waas van onzekerheid, soms van angst.
Deze twee verschijnselen: de materiële vooruitgang van de „verstedelijkte
toe" en de door de buitenlandse druk gewekte onzekerheid in Zuid-Afrika,
de twee meest betekenende, die ik bij mijn terugkeer in Zuid-Afrika heb
raden. Zij drukken beide het land dezelfde kant uit.
rechte verontwaardiging, verwer
pelijke huichelarij en politiek op
portunisme is men Zuid-Afrika te
lijf gegaan. Wat men het Sovjet
blok vergeeft, omdat het zo groot
is, bestraft men in de drie miljoen
blanken aan Kaap de Goede Hoop,
zeggen de Zuid-Afrikanen. Omdat
in Afrika meer dan tweehon
derd miljoen zwarten en slechts
vijf miljoen blanken wonen, wil
de zwarte meerderheid te
vriend houden, zegt Pretoria. De
rassenrelletjes in het zuiden van de
Verenigde Staten en in Londen
zijn de balk in het Angelsaksische
oog, die vergeten wordt. Het is
allemaal waar, de motieven voor
de druk op Zuid-Afrika zijn min
der edel dan gegrond en politiek
juist is.
Eerlijke toorn en
huichlarij
materiële vooruitgang van de
tenen in de steden is verbijste-
De stinkende ,,lokasies" New
i, Moroka, Shantytown zijn verdwe-
tn vervangen door nieuwe wijken,
sond door mensen, die beter be-
1, beter gekleed, beter gevoed zijn
waar ook elders in Afrika, ondanks
iltvloeisels van de apartheid, zoals
letten en willekeurige arrestaties.
Is een ander chapiter, te weten
chapiter waar de wereld zich boos
maakt.
ie wereld is kwaad geworden over
lot van de kleine Tommy Beecher,
4 schijnende vondeling, geadop-
1 door blanke ouders, die later
rllng bleek. De ouders kregen de
i! afstand doen van het kind of het
I verlaten. Zij kozen het laatste.
Internationale vakbondswezen is in
leweer gekomen tegen de verban-
zonder vorm van proces van
Mafekeng, een zwarte vakbonds-
iter. Internationale juristen zullen
laar misschien hun verontwaardi-
kunnen luchten over het ,,hoog-
tadproces", waarin dertig zwarte
lake leiders terecht staan wegens
leming aan ,,een internationale
Wunistische samenzwering tegen
waarin niet alle bevolkings-
pen gelijke rechten hebben". Zuid-
ka heeft afgelopen zomer even zijn
dicht gehouden bij de stank die
oeg, toen het deksel werd gelicht
het boerenarbeiderssysteem",
tonder zwarte overtreders van de
'te paswetten tot arbeid op blanke
ierijen werden gedwongen. De on-
^oeding en afbeulerij waaraan zij
'de gevallen hebben blootgestaan,
teen hier en daar de condities van
4e concentratiekampen nabij. Zij
>en ook in blank Zuid-Afrika woe
lt protesten uitgelokt, het systeem
oorlopig opgeschort.
Huichelachtig.
al die dingen is de wereld
tod geworden en geleid door
merkwaardiq mengsel van. ory
Onie
Jongenspantalon
lu Terlenka 55/45 -
sterk en plootboudeud.
Nieuwste model, nauwe pijpen
zonder omslag.
9 jaar NÜ 16.95
Alleen woensdag 30 maart.
HAARLEMMERSTRAAT 143
LEIDEN
Oude vrouw overleden
na val van trap
(Speciale berichtgeving)
In de woning van haar dochter aan
de Oosterzeestraat te Rotterdam is gis
teravond de 81-jarige mevrouw A. M.
de Jong-Van der Zijden uit de Kogel
vangerstraat te Rotterdam van de trap
gevallen. Zij viel van de zeventien tre
den, waaruit de trap bestaat, in het
portaal. Op weg naar het ziekenhuis is
de vrouw overleden.
Zuid~Afrika waarheen? Achter
de Voortrekkerdie het land hielp
stichten, verrijzen ultra-moderne
gebouwen, maar de contouren van
de toekomst vervagen
van de apartheid zou scharen, wanneer
u in Zuid-Afrika zou wonen
De eerste scheuren
Die druk van buiten maakt Zuid-
Afrika ongerust. Sommigen houden
zich groot en zeggen dat zij erdoor ge
sterkt worden in hun wil om de apart
heid tussen de drie miljoen blanken en
de elf miljoen zwarten, kleurlingen en
Indiërs tot het einde uit te voeren. De
Zuidafrikaanse regering drijft inder-
Maar de druk is er: de Nederlandse
regering, door de Rijkspartners Suri
name en Curagao tot nobele veront
waardiging gedwongen 'en zich bin
nenskamers jegens de Zuidafrikanen
verontschuldigend heeft in de V.N.
een scherpe aanval gericht op de Zuid
afrikaanse apartheid. Deze kritiek uit
het stamland heeft de Afrikaners
verbijsterd. Macmillans openhartig
heid in het Zuidafrikaanse parlement
over de apartheid trouwens niet min
der.
Niet alleen de staatslieden, in En
geland is ook de gewone man in het
geweer gekomen nu de door de Britse
socialisten afgekondigde boycot van
Zuidafrikaanse merkartikelen is be
gonnen, waaraan ook de Amerikaanse
vakbonden hun medewerking hebben
toegezegd. Dit is maar de eerste spel-
deprik, het is zeer wel mogelijk dat
straks het Internationaal Verbond van
Vrije Vakverenigingen tot een veel
verder gaande boycot zal besluiten.
Dan krijgt ook u de kans op te komen
voor de zwarte man, die onderdrukt
wordt. Voor uw morele hygiëne, blanke
lezer, is het overigens wel goed te
overwegen, dat de kans tenminste 75
bedraagt dat u zich bij de pan^naiir»
Nieuwe entwikkelingen in de
Unie van Zuid-Afrika
Onze reisredacteur, W. L. Brug
sma, heeft na vijf jaar opnieuw
een bezoek aan Zuid-Afrika ge
bracht. Na zijn recente reportage
over Noord-Afrika. begint hij van
daag aan een artikelenserie over
de zuidpunt van het Afrikaanse
continent, waar een blanke, domi
nerende minderheid zijn bestaan
verdedigt tegen een gekleurde,
minder ontwikkelde meerderheid.
Nu met het jaar 1960 de ..Afrika-
decade" begint, waarin het zwarte
continent zijn vrijwel totale onaf
hankelijkheid gaat verwerven, nu
de buitenlandse kritiek en druk op
Zuid-Afrika steeds toeneemt, lijkt
dit een geschikt moment onze reis
redacteur aan het woord te laten
over de nieuwe ontwikkelingen in
de Unie van Zuid-Afrika. Deze
reeks werd juist voltooid vóór de
jongste moeilijkheden in Vereeni-
ging en omgeving, maar voor het
totale beeld maakt dit geen ver
schil.
daad haar beleid dóór dwars tegen de
keer in die de wereld genomen heeft.
Maar in het bastion van zelfverzekerd
heid komen de eerste scheuren: gewe
tensonderzoek in de Nationalistische
Partij, ernstige twijfel in de Neder
duits Hervormde Kerk. splitsing in de
Verenigde Partij, een stroom van dis
cussies in de pers en de universiteiten.
Een verenigde actie in de zakenwereld,
die pijn in de portemonnee vreest,
heeft geleid tot de oprichting van de
Zuid-Afrika Stichting". Naast de offi
ciële*- voorlichtingsdienst, die vijf mil
joen per jaar kost, komt nu een onof-
ciële met een ongelimiteerd budget.
Zij omvat zakenmensen van allerlei
slag, Boer en Brit,, een liberaal als
Harry Oppenheimer en een ultra-con
servatief als M S. Louw. Terwijl de
regering het Zuidafrikaanse leger reor
ganiseert op de basis van het Franse
leger in Algerije"(!) gaat de Zuid-
Afrika Stichting ,,de wereld vertellen,
dat er in Zuid-Afrika nog wel wat an
ders bestaat dan een rassenprobleem".
Die Zuid-Afrika Stichting, die een zeer
machtig orgaan gaat worden, zal op
den duur druk gaan uitoefenen op de
eigen regering. Niet door een bloedige
explosie maar door een geleidelijk om
buigen van het beleid, door druk van
buiten en door de geduldige opwaartse
drang van de zwarte massa's, kan
Zuid-Afrika de weg naar een toekomst
vinden, die zijn eigen belang, dat van
Afrika en van de wereld dient.
De grote zwijger van Bonn
Al veertig jaar goede vriendenmaar pas
sinds kort op voet van jij en jou'"
(Van onze correspondent te Bonn)
Men noemt hem „de grote zwijger van Bonn", „de souffleur van Bondskanselier
Adenauer", „de graue Eminenz" van de Westduitse regering, „de jjverigste, maar
ook zwijgzaamste bezoeker van de Bondsdag". Zaterdag is hjj 80 jaar geworden
en, evenmin als zUn vriend Konrad Adenauer, denkt hy er over zijn werkzaam
heden definitief aan de kant te zetten. Deze, ietwat raadselachtige man, is de
Keulse bankier Robert Pferdmenges, pas in brede kring bekend geworden door
zijn vriendschap met de vier jaar oudere Adenauer.
Tientallen jaren aan
liet hoofd van de
bank van Oppenheim
Het is buiten kijf, dat Pferdmenges
tot de invloedrijkste persoonlijkheden
van de Bondsrepubliek behoort, juist
door zijn vriendschap met Adenauer, die
de raadgevingen van de Keulse ban
kier op hoge prijs stelt, maar van wie
overigens bekend is dat hij allereerst
zijn eigen wil pleegt te volgen. Hij geldt
als de enige persoonlijke vriend, die de
Bondskanselier heeft en deze vriend
schap is reeds veertig jaar oud. In de
Jaren '20 toen de rooms-katholiek Ade
nauer burgemeester van Keulen was,
wilde de protestant Pferdmenges op
Goede Vrijdag het graf van zijn ouders
bezoeken .Doch een grote mensenmenig
te, die juist een voetbalwedstrijd had
bezocht, versperde hem de weg. Kwaad
wendde de bankier zich tot burgemees
ter Adenauer. Sedertdien werden e:
geen voetbalwedstrijden meer op Goede
Vrijdag in Keulen gespeeld en waren
beide mannen de beste vrienden. Hun
levens liepen niet geheel, maar in som
mige opzichten toch wel, parallel.
Familie van Fr. Engels
Pferdmenges ls de zoon (het negende
kind), van een textielfabrikant uit
München-Gladbach. Niemand minder
dan de fabrikantenzoon Friedrich En
gels, die in 1847 samen met Karl Marx
het Communistische Manifest schreef,
was zijn oud-oom! Pferdmenges leerde
in Londen en Antwerpen het bankiers
vak en was als dertigjarige reeds direc
teur van de Disconto-maatschappij te
Londen. Salaris per jaar 100.000 goud
mark! Toen een andere bank hem des
tijds wilde overnemen en daarbij een
miljoen per jaar als salaris beloofde, be
dankte Pferdmenges voor de eer: wie
zoveel bood kon zijns inziens geen goe
de financiële basis hebben
Pferdmenges werd in 1931 directeur
van de bank Sal. Oppenheim jr. und Cie.
In 1938 moest de bank, op last van de
nazi's op zijn naam worden overgeschre
ven, maar in 1947 voerde hij de oude
naam weer in. Na de aanslag op Hitier,
20 Juli 1944, nam de Gestapo Pferdmen
ges gevangen. Reeds van 1933 af, was
de band Pferdmenges-Adenauer bepaald
intiem; toen Adenauer in 1933 door de
nazi's als burgemeeester van Keulen
werd afgezet, legde kort daarna ook
Pferdmenges, tot dan toe adviseur van
de regering-Brüning en van Schacht,
zijn openbare ambten neer. De Britse
bezetters ontsloegen Adenauer in 1946
wegens „ongeschiktheid" als burgemees
ter en Pferdmenges als voorzitter van
de Kamer van Koophandel te Keulen
Desondanks is Pferdmenges, in tegen
stelling tot Adenauer, steeds pro-Brits
gebleven.
Late negentiende-eeuwer
Pferdmenges behoorde met Adenauer
tot de oprichters van de CDU in 1945 en
werd op verzoek van de Bondskanselier
in 1950 lid van de Bondsdag, de Tweede
Kamer te Bonn. In zijn tienjarige par
lementaire leven heeft de bankier even
wel nog nooit één rede gehouden! Daar
tegenover staat, dat zijn invloed op het
economische en financiële en zelfs op
het politieke leven in de Bondsrepu
bliek door zijn invloed op de Bondskan
selier groot genoemd wordt. De „grote
zwijger van Bonn en de Bondsdag"
heeft, zo heeft men dezer dagen opge
merkt, meer in de melk te brokkelen
dan zes ministers bü elkaar Met
staatssecretaris Globke geldt hij als een
der weinigen, die zich vertrouwden van
Adenauer kunnen noemen.
Maar Pferdmenges moge in het open
bare leven een zwijgzame figuur zijn, in
de Bondsdagcommissie is hij een man
van zeer groot gezag. Deze late negen-
tiendeeeuwer heeft overigens veel puri
teinse trekjes: hij bezoekt geen theater,
bioscoop of concertzaal, hij rookt één
sigaar per dag (hij is een verwoed wan
delaar), hij is bijzonder zuinig maar on
getwijfeld miljonair. Toen men hem
eens vroeg wat hij zou doen wanneer
men hem een miljoen zou schenken,
antwoordde Pferdmenges, die commis
saris is van een reeks ondernemingen:
„Mijzelf beperkingen opleggen."
Gespeculeerd heeft hij nog nooit,
spaarzaamheid is een der grootste deug
den in zyn ogen, geld uitgeven is een
zinloos bedryf. Robert Pferdmenges
een bijzondere persoonlijkheid in de
Bondsrepubliek is ongetwijfeld een
man op de achtergrond, wiens vriend
schap met Adenauer zelfs een der vaste
fundamenten van de Bondsrepubliek is
genoemd. Die vriendschap is 40 jaar
oud, zeer intiem, maar pas een jaarlang
op voet van „jij en jou". Toen Pferd
menges vorig jaar 50 jaar getrouwd
was, schreef Adenauer aan mevrouw
Pferdmenges, dat dit misschien het
gunstige ogenblik was om wat meer in
tiem met elkaar te worden: de koele po
liticus en de even gereserveerde bankier
dronken pas toen „Brüderschaft" en
zeggen pas sedertdien je en jü tegen
elkaar
Drie uit tien miljoen zwarten die
op weg zijn: uit de wereld van de
kraal naar die van de stad en de
technologie. Achter hen hun nieu
we huisjes, vóór hen het rechtmatig
deel van het land dat ook het hun
ne is?
Maatregelen tegen
Haagse runners
Teneinde in het vervolg maatregelen
te kunnen nemen tegen het optreden van
runners heeft de gemeenteraad van Den
Haag, overeenkomstig het voorstel van
B. en W., besloten, de algemene politie
verordening aan te vullen met de vol
gende bepaling: „Het is verboden zich
tot het aanbevelen of verschaffen van
tijdelijke woon- en logiesgelegenheden,
dan wel tot het aanbevelen van winkels
en bedrijven of tot het verlenen van
diensten, op de openbare straat aan het
publiek op te dringen."
In hun desbetreffend voorstel wijzen
B. en W. erop, dat het lastig vallen van
het publiek op de openbare straat door
runners in Den Haag nog geen ernstige
vormen heeft aangenomen, maar dat zij
toch van mening zijn, dat dergelijke
praktijken het aanzien van de stad sdha-
de toebrengen en gemakkelijk tot versto
ring van de openbare orde aanleiding
kunnen geven.
PROTESTMEETING PvdA
TEGEN RASSENPOLITIEK
Op een door de Federatie Amsterdam
van de P. v. d. A. gisteravond in de
Koopmansbeurs belegde protestmeeting
tegen de rassenpolitiek ln Zuid-Afrika
werd aan het slot onder luid applaus
besloten een telegram te zenden aan de
Zuidafrikaanse ambassadeur in Den
Haag, luidende als volgt.
„De Federatie Amsterdam der P. v.
d. A. heeft met afschuw en verontwaar
diging kennis genomen van het politie
optreden in de Unie van Zuid-Afrika,
dat aan tientallen demonstranten het
leven heeft gekost. Zij protesteert met
de meeste klem tegen de politiek van
rassendiscriminatie, die de gelijkwaar
digheid en gelijkgerechtigheid van alle
rassen miskent. ZU uit haar felle ver
ontwaardiging over een beleid dat de
niet-blanke bevolking de meest wezen
lijke rechten onthoudt", aldus het tele
gram.
Op de vergadering was o.a. het woord
gevoerd door de hervormde predikant
ds. J. J. Buskes en de partijvoorzitter
Evert Vermeer.
