GREPEN UIT LEIDS
MUZIEKLEVEN
E-
Steeds dichter naar
waar begrip
SCHOUWBURG,
Vereeniging van Musici
£l MAART 1860 - 1960
JJE1DSCH DAGBLAD
ECHO EN VISIOEN j
landt, be waert Heer
en za licht Leij
den, en za. licht Leij den.
Cornells Schuijt
en advertentie uit het „Leidsch Dagblad" van maandag
10 december 1860, hierbij afgedrukt, wijst erop, dat er
reeds in die tijd in onze stad belangrijke concerten gegeven werden,
al heerste er toen ongetwijfeld lang niet het intensieve concertleven,
dat tegenwoordig het muziekseizoen kenmerkt. Nóch was er sprake
van zulk een intensieve zelfbeoefening in brede kring als thans,
ondanks de concurrentie van de radio, integendeel, waarschijnlijk juist
door haar gestimuleerd.
Romain Roland heeft eens geschreven ,,De muziek is de taal der
aristocratie, maar zij zal worden de taal der democratie": zo is het
uitgekomen ook!
Muziek was toentertijd véél meer het voorrecht van bepaalde kringen.
Wie thans, mede door het stimulerende toedoen van K. en O., ge
tuige is van de interesse onder tallozen voor de muziek, begrijpt iets
van de vooruitziende visie van deze bekende Franse auteur.
Op een concert was vele jaren geleden de muziek slechts bijzaak:
men kwam voornamelijk bijeen om elkaar gezellig te ontmoeten en
te babbelen. Het voornaamste deel was voor velen de pauze. Gelukkig
is daarin thans terdege verandering gekomen en gaat men naar een
concert om de muziek!
Het is wel eens aardig na te gaan,
wat er over bovengenoemd con
cert in ons blad van 13 december
1860 gezegd werd.
Volgens het verslag was de Schouw
burg op alle rangen geheel bezet, de
solopartijen werden door kunstenares
sen als de dames Offermans van Hove
en Le Lièvre op een uitstekende wijze
voorgedragen, de uitvoering was „on
berispelijk" en het geheel getuigde van
een harmonie, „die de fijnste zenuwen
aantrok en het hart verwarmde". De
„orchestdirecteur", de heer A. J. Wet-
rens, die vele jaren een vooraanstaan
de plaats in het Leidse muziekleven
innam, „werd vereerd met een keurig
vervaardigde ebbenhouten dirigeerstok,
smaakvol met zilver bewerkt en ver
sierd in de Kon. Fabriek van gouden
en zilveren werken van den heer J. M.
van Kempen te Voorschoten, benevens
drie partituren, in rood marocco ge
bonden". „Een regen van bouquetten
getuigde van de hulde, die het schone
geslacht bracht aan den geliefden
meester".
En zo eindigt het verslag: „de
avond van 11 december heeft over
tuigend bewezen, dat in de Leidsche
muziekwereld de wanklanken moe
ten plaatsmaken voor de schoonste
harmonie eh dat er een toon
heerscht, die, met de zuiverste sna
ren in verband staande, duurzaam
moge blijven en luide moge klinken!
De snaar van liefde tot de kunst
moge door hare eigenaardige kracht
verdere wanklanken doen smoren en
niet dan harmonisch blijven trillen".
Dit werd geschreven door een ge
achte voorganger in een tijd, dat er
veel geharrewar en heftige beroering
in het Leidse muziekleven heerste.
Dat geharrewar en die beroering zijn
nog een tijdlang blijven voortduren,
doch op den duur is alles in rustig
vaarwater terecht gekomen, waarvan
de nazaten nu de vruchten plukken.
Doch dat de muziek ook tóen reeds
verheffend op menig gemoed inwerkte,
staat wel als een paal boven water!
Op muziekgebied was in onze stad
in het jaar 1860 nog wel meer
te doen. Zo bijv. bestond er
grote belangstelling voor de opera.
Gaf de Franse Opera hier niet jaren
lang voorstellingen?
In het „Theatre de Leyde" het
was toen, als nawerking van de tijd
der Franse overheersing, nog veel
Frans, wat de klok sloeg en ook om
dat men het deftig dacht vond op
vrijdag 30 november 1860 door de ar
tiesten van het „Theatre Royal Fran
cais de la Haye", onder directie van
monsieur F. Defrenne, de eerste op-
,.,-r.aCaïa"3e vaart iitgc»
f/tii zicli tnet eeu half, veeltijds mei' w
te vrts&m stellen.
f Omtrent de plannen voor bet voorjnur meldt men. dal
j Garibaldi met ttmigc vrienden op de kust van D&imatië zou
willen lande». w\ er in bet Zvmrtgebartjte en de Mouteue-
grijnrehe streken de vaan des opmen te jslnnien Dat zou in
Hongarije stellig ook ee» beweging verwekkendie hel Hof
van TVeenen oopep moest, om rijn aandacht in tl.- eerste plaats
naar die zijde le rigteuwaardoor Italic gelegenheid zou heb
ben Venetië met goede kansen aantetastcnDe plannen van
.^«-^wittisrëgeling bun recht
^,..urig "lijdendal zij zon «iandva<i:g
omdat zij atut de inspraak rsn htm «e-
geefi
hebben o, _au
weten gehoor gaven.
-De Keizerin »nn Oostenrijk hccfl le .Vntwerpen met baar
gevolg Dingsdug II. overnacht, in hel hotel 8l. Antoine: - men
verzekert dat d<* rekening ongeveer Ö0,0f>0 fr. Iiedroeg.
De Belgische regering schijnt van plan de zware ka val
lerie gebeel afleschaifeu m door ligte te doe» vervangen, 't geea
door de nieuw ingevoerde wapenen wordt aanbevolen,
Ad verteritten.
Theatre de Leide. j
cVeadredi 30 Novcmhre I860,
Secondo repréBontation donnée par les i
Artiirtes du Thèétre Royal Francais j
de la Haye, sous la direction de
Mr. F. DKFKENNR.
Premiere representation de
LA FILLE OU REGIMENT,
2 acte?imiskpje de
Opéra-C om hpie en
DONIZETTI.
I
Première representation de
Vlaitre Patliclln,
Opéra-Cumiquc noutxaa en uit acte.
1,<* grand Pao de ttontc»,
dansé par Mile. MARIE MAURY et
Mr HOÏ/i'ZKK.
Ordre: t9. La Pillc du Régiment; 29,
La Dnnse; 39. Maitre Pathclin. Aprc* 1»
Kille du Régiment il y aura une demi
hnire d'entre-acie.
Prfx des Placesi
Premières 2.50. Parterre f 1.50. Ga-
Wies 0.75.
On coniroencera 1 beures.
VOLKSVOORLEZING
DingMkig November 'sjmmtl. ten 8 ure,
in lift gebuild van hel Lrjdsdie
Departement
Doorloopondo Toegangkaartjoe
a 30 Cents te brkoineu bij den Heer
1. W. SCHAAP, op de Pieterskerk-
granht.
Groot Vocaal en Instrumentaal Gonrert,
"tógeven op Dingsdag den 1l**5 December löti'J des avonds lei; ure In dei.
DOOK IIB
ialhier, welwillend geassisteerd door een Hoorpersoncel van IOO llitutrs **n
Hl "eren, 2uileuda ten gehor.re gebragt worden:
ELKHTE At OF.KLIVG i
1. Mcerea-stille. und Gliickliclic Fabrt von L. VAN |IKBTMOVK,N
2. I.nrclciCantate non FERDIN AND Hlf.LKR.
rUU.IIE I t'UKELING
3. Lobgosang, Smfonie-Cinita-c von FELIX MENDELSSOHN KARfHOLDV
terwijl de Solo-partijen zulleu worden voorgedragen door eenlge talentvolle
Dilettante»en .Mevrouw S. OFFKRMANS VAN MOYK mt
Lijsten van Intcekeniog circuleren en liggen up alle SocieteiUni en bij de HH.
SCHREUDER k VAN BAAK, Buck - cn Muziek Imnóelarca alhier, bij wie nuk
de Tekstboekje» Cent» verkrijgbaar zulleu zijn.
e tt IJ l K B K K I N 6J
Logo, Amphitheatre en Parterre 2.— Galeryƒ1.
De fnteekening aal op Vrndag tien 7rt<" Drrrmbrr des avonds i.n G ure
gesloten worden. - De Inteekcnaren kruinen op Zavurdag den S»"" en Mimudag
den 10d,rn December, des middags van 12 tot 3 ure in den Utrhouv* Inarg (egen
betaling va» 1.0 Ccota extra plaatsen bespreken, terwijl voor de oiel Inicoke-
uaren daarvoor de gelegenheid /«I open slaan op der. dag van het Concert.
morgens van 10 tot 1 ure.
Nemens bet Bestuur der Vereeniging,
A. 1. V\ KTRENS President.
Lejof.s, 24 November 18G0. B. H. 'L A LOR. Secretary.
kOFFIJIH is HtMIGULE.MKAAÜSGHA1'
KLEIN ZOMERZORG.
Zondag U6 Novombor üe DIJKliH .At'KON LA
msiaLE
voering plaats van de opera comique
in twee acten „La fille du régiment"
op de muziek van Donizetti en van de
opera „Maitre Pathelin". Van welke
componist wordt niet vermeld.
En op 16 november 1860 was al een
voorstelling gegeven van Rossini's „Le
barbier de Séville" (alleen de eerste
drie bedrijven) en van de komische
opera „Le chalet" van Adolphe Adam.
Zo komen wij in de diverse jaargan
gen van ons blad telkens weer aan
kondigingen van opera's tegen ook
belangrijke, bijv. van Puccini welke
erop wijzen, dat de Leidenaars heel
wat meer met de opera geconfrontreerd
werden dan nu en in dit opzicht dus
bevoorrecht waren.
Twee opera-avonden in één maand
kennen wij thans zeker niet, zelfs niet
één in één seizoen!
Waarmee we maar zeggen willen,
dat er, althans op dit terrein, generlei
vooruitgang is geboekt, integendeel.
Deze keuze uit 1860 toont aan, dat
onze grootvaders en grootmoe
ders in het oprichtingsjaar van
ons blad, best een avondje „uit"
konden. Tot het stimuleren der be
langstelling heeft in hoge mate de
werkzaamheid van de reeds in 1834
opgerichte „Maatschappij voor Toon
kunst" bijgedragen, al maakte deze
juist in dat jaar een moeilijke tijd
door, waarin zelfs, mede door het
uiterst geringe leerlingental der
school thans nota bene plus
minus 1500! sprake was van op
heffing dier Maatschappij met in
gang van 1 april 1860.
Aan die school, met beroemde leer
lingen als W. G. F. Nicolaï en Paul v.
Kempen, zijn in de loop der jaren be
langrijke mannen verbonden geweest,
zoals de heren N. J. en A. J. Wetrens,
de bekende Gottfried Mann als leraar
pianospel, de gerenommeerde pianist
componist S. van Groningen (deze
speelde alle Beethovensonates uit het
hoofd, wat in zijn tijd als een bijzon
derheid gold) als directeur, de ver
maarde violist J. G. Striening en vele
anderen, met jarenlang als directrice
mej. Harry van der Harst, in deze
functie opgevolgd successievelijk door
de heren Richard Boer, Hans Franco
Mendes en Henk Geirnaert.
Het Toonkunstkoor heeft zich onder
directie van uitstekende dirigenten als
o.a. Daniël de Lange, sinds jaar en
dag tot en met de huidige dirigent
Iskar Aribo, een voortreffelijke naam
in den lande verworven!
Ook het Toonkunstorkest heeft veel
van zich doen spreken. Daarvoor heeft
de directeur der muziekschool, de heer
Henk Geirnaert, zich sterk ingezet.
Het is een onmogelijkheid in kort
bestek melding te maken van de vele
koren (onder welke belangrijke) die in
de afgelopen 100 jaren de Leidse naam
op zanggebied hoog hielden en nog
hoog houden, met, naast het Toon
kunstkoor thans „Con Amore", „Ex
Animo", „De Stem des Volks", „Alma
Materkoor", „Ned. Madrigaalkoor"
en op het gebied van de man-
nenzang „Kunst na Arbeid" in de
voorhoede. Tot de voornaamste, in
middels opgeheven koren, behoorde
„Sursum Corda".
Al deze verenigingen hebben de Lei
denaars, zy het op het gebied van het
oratorium, zij het op dat van de a
capella-zang, talrijke aandachttrek
kende uitvoeringen geschonken.
w*
Ll» ler kermis van de
Advertenties uit de eerste jaargang van liet Lcidscli Dagblad riepen onze abonnees reeds op naar concert en c
jij willen niet nalaten een woord
te wyden aan het sinds 1839
bestaande studentenmuziekge
zelschap tempre Cresoendo", dat,
mede door zyn vele concerten „voor
de burgerij" steeds van waarde is ge
weest voor het Leidse muziekleven, al
werd er dan ook „slechts" door ama
teurs gespeeld.
Bij wie komt bij het noemen van de
naam „Sempre" niet onmiddellijk het
gedicht van de „grote" Piet Paaltjens
Francois Haverschmidt) uit diens
..Snikken en grimlachjes" in de ge
dachten?
„Hoor ik op Sempre een waldhoorn
Of wel een Turkse trom
Dan moet ik zo bitter weenen
En ik weet zelf niet waarom".
Aan „Sempre" zjjn als dirigenten
bekwame musici als o.a. N. J. Wetrens,
Gottfried Mann, F. E. A. Koeberg (com
ponist van het vermaarde Aleanora),
Walther Boer en Jaap Stotijn verbon
den geweest.
Sempre de huidige dirigent is Eli
Poslawsky bracht de Leidenaars in
kennis met een keur van grote solis
ten van wie wij willen noemen Franz
Liszt, Vieuxtemps, Smetana, Adeline
Patti, Joachim, Rubinstein, Mengel
berg, Pablo Casals, Carl Flesch, Jac
ques Thibaud, Aaltje Noordewier-Red-
dingius, Tilly Koenen, Hubermann en
Willem Andriessen.
De „Sempre"-concerten maken, zij
het, ondanks alle verdienstelijkheid,
vanzelfsprekend niet muzikale hoogte
punten van het Leidse muziekleven
uit, maar toch wel markante gebeur
tenissen, welke wij niet graag zouden
willen missen!
De studentenmaatschappij heeft ook
nog andere ensembles, die het muzi
kale leven in onze stad hoog houden:
zo het „Leidsch Studenten Zangkoor",
met als eerste dirigent de bekende or
ganist der Pieterskerk Leo Mens en
later o.a. de onvergetelijke Hans
Brandts Buys en het instrumentaal
ensemble „Collegium Musicum".
Deze Leo Mens, die indertijd jaren
lang met zijn grote vriend de hoboïst
Jaap Stotyn zijn geliefde Bachconcer-
ten gaf en thans opgevolgd is door de
voortreffelijke Adriaan Blankenstein,
heeft zich o.a. ook grote bekendheid
verworven door zijn bewerking van de
bekende raadselcanon van Cornelis
Schuyt „Bewaert Hollandt en zalicht
Leyden", voor het eerst uitgevoerd tij
dens de 350-jarige herdenking in
1924 van Leidens Ontzet.
Aan deze herdenking werkten mede
mevrouw Noordewier, dr. Joh. Wage
naar, resp. zang en orgel en een koor
van ongeveer 500 leden van Leidse
zangverenigingen onder leiding van
Leo Mens.
Interessant is het ook een korte blik
te werpen op de verrichtingen van
diverse staf muziekkorpsen in onze
stad.
Muziekgezelschap". Zó populair was
het „6e", dat indertijd door de Leidse
burgerij een paukenpaard werd aan
geboden.
Vele zyn de muziekverenigingen ge
weest. die in de loop der jaren ver
schenen en weer verdwenen. Doch dat
er ook op dit gebied grote activiteit
heerst moge blijken uit het volgende
lijstje: Chr. Muziekver. ..Concordia",
R.-K. Harmoniekapel, Leidsch Politie
Muziekgezelschap, Harmonie „Werk-
mans Wilskracht", Harmonie „De
Post", Nieuw Leven. Harmoniekapel
„Trouw en Durf". Chr. Tambour- en
Pijperkorps ..Kunst en GenoegenSt -
Franciscus Drumband, Jeugdorkest en
Drumband. Jeugdorkest en Drumband
„Den Burcht" e.a.
Ook de accordeonmuziek komt meei
en meer in de belangstelling te staan
Wij denken aan verenigingen als
„Neerlandia", „Accordanto", „D.V.V."
en „Crescendo". Zij vinden talloze
enthousiaste jeugdige aanhangers.
t t 7at nu de laatste periode van
Y/ ons concertleven betreftwie
is sinds 1905 niet dank
baar voor de jaarlijkse serie abonne
mentsconcerten van het geliefde Resi
dentie-Orkest o.a. dirigenten als
Van Anrooy, Schuurman, Out en zeker
niet in de laatste plaats Van Otterloo
zijn de Leidenaars dierbaar geworden!
indertijd ook die van de Haarlemse
Orkestvereniging en sinds de laatste
wereldoorlog mede van het Rott. Philh
Orkest onder leiding van Eduard
Flipse. hier geïntroduceerd door K. en
O. met aanvankelijk Piet van Mever
als aanvoerder?
Wat K. en O. met de „populaire"
concerten heeft bedoeld, namelijk het
aankweken van üefde voor de muziek
Daar was bijv. dat van het Vierde
Regiment Infanterie, waarvan o.a.
dirigenten waren Gottfried Mann,
Willem van Erp en Ger. Dik, die ook
jarenlang „Werkmans Wilskracht" on
der zijn leiding had.
Concerten werden gegeven in Musis
Sacrum" aan het Plantsoen, de Buiten
sociëteit „Amicitia" op de plaats van
het tegenwoordige Schuttershof en in
de tuin van „Zomerzorg".
Het muziekkorps van de Leidse
Schutterij stond onder directie van
kapelmeester Joh. Geijp. Na het ver
dwijnen van de Schutterij werd dit
korps omgedoopt in „Leidsch Muziek
corps". Wekelijks vonden concerten
plaats in het Van der Werfpark.
In 1901 is het eerste muziekkorps uit
de burgerij opgericht, namelijk „Or
pheus" onder leiding van de heer
Vink. onderkapelmeester van het
Vierde. Het werd omstreeks 1935 op
geheven.
In 1902 is uit het personeel der
Leidsche Katoen My opgericht de
Muziekvereniging „Werkmans Wils
kracht", onder leiding van de heer J.
Noordanus. eveneens stafmuzikant. Na
het overlijden van de heer Ger. Dik,
ls tot directeur benoemd de heer Joh.
Dol.
Zeer populair was ook de muziek te
paard van het 6e Regiment Veldartil
lerie, onder leiding van de bekende
heer Bolderdijk, die tevens dirigent was
van „De Post" en het Leidsch Politie
onder de massa, is volledig bewaar
heid!
Men kan deze instelling voor deze
opzet nooit dankbaar genoeg zijn,
evenmin als „Toonkunst" voor de
eveneens steeds stampvolle Jeugdcon-
certen, waarmee de Jongeren tot mu
ziekbegrip worden opgevoed.
Mede beantwoordt een instelling als
de Leidsche Kunstkring „Voor Allen"
sinds vele jaren met haar abonne
mentsconcerten aan een ware muziek-
honger, die zich, speciaal na de oor
log, meer en meer en in voortdurend
sterkere mate in onze stad manifes
teert. Het aantal beroemde solisten
waarmee de Leidenaars op al deze
concerten geconfronteerd worden, is
niet te tellen!
Wij verheugen ons uitermate over
deze huidige bloei van het muziek
leven in Leiden.
Dat dirigenten als Van Otterloo en
Flipse hier zo graag komen concer
teren. is niet in de laatste plaats te
danken aan de uitzonderlijk sterke
weerklank, die zij steeds bij het
Leidse auditorium ondervinden.
De groei in dit opzicht w in de
laatste 100 jaren enorm geweest!
En ook het „Leidsch Dagblad"
heeft naar vermogen en zonder zich
zelf op de borst te willen slaan, tnt
het bevorderen van dit voor een
provinciestad opmerkelijke muzick-
enthousiasme het zyjne gelukkig
mogen bijdragen!
