H RB
Iet Franse leger is De Gaulle's iiiwitte tanden
oornaamste obstakel voor Algerije
Kwestie-Cliessman voor Amerikanen
thans reden
voor ernstig beraad
tan afschuwelijke oorlog moet ten spoedigste
ten eind komennog honderd doden per dag
echtvaardige arbitrage nodig
Geen algemene afwijzing van de
doodstraf vanwege misdadigheid
van gewetenloze gelukzoekers
m
ij'
BINNEN (tl
lyuuR....
T hi> (rripf
TAALSTRIJD IN NOORWEGEN
WOEDT FELLER DAN OOIT
KOFFIE
schenkt u
meer voldoening
gericht 1 maart 1860
Donderdag 25 februari 1960
Zesde blad no. 29984
Advertentie
(Van onze Reisredacteur, W. L. Brugsma)
(III. slot)
Ie muiterij van Algiers was voorbij, de mannen
de barricades werden weggevoerd in trucks,
parachutisten-luitenant zei zachtjes: „De
llie is dood, leve de rebellie".
Ie zucht van opluchting, die door de Weste
wereld voer, was begrijpelijk, maar voorbarig,
zondagsopstand, die Frankrijk aan de rand
de burgeroorlog bracht, mag over zijn, de
og in Algerije, die Frankrijk met een militaire
ituur blijft bedreigen- gaat voort. Het is een
huwelijke oorlog: 100 doden per dag, mensen
per helikopter, de gillende nachtmerries van
Algerijnse jongens in Tunesische hospitalen, wier
door napalm geschroeide huid in grote stukken
loslaat, de martelplank, de elektroden en de bad
kuip in een zeker gebouw in Algiers
Dat is de ellendige dood. Er is ook het ellendige
leven van kou en honger in de internerings- en
concentratiekampen. Er is tenslotte de angst in
de afgelegen Franse boerderijen van Kabilië of de
Aurvès, waar het iedere nacht gebeuren kan: de
overval van FLN-terroristen in het donker, de
verminkingen, het halsafsnijden van een heel ge
zin. De buren merken het pas als de volgende dag
de deur niet open gaat.
siSESdsillllllilliiOP en top DROPiililIijiü
vüf jaar oorlog, afschuwelijk op zichzelf, zjjn nog dreigender in hun
üjke nasleep. Het FLN en het Franse leger schieten in hun worsteling van
honden beiden hun doel voorbij. Het FLN betaalt met stromen bloed een
inig voorschot op Algerije's vrijheid, maakt van de jongemannen, die morgen
iders van een nieuwe staat zouden moeten vormen, van haat-vergiftigde
risten. Het gefrustreerde Franse leger, in geobsedeerde angst voor nög een
laag, dreigt Frankrijk op te offeren om Algerije te behouden,
is een oorlog, die eindelijk op moet houden, niet door een capitulatie van
der partijen, maar door een rechtvaardige arbitrage, een taak die in eerste
otie De Gaulle toevalt.
offer of doodkist"
duidelijk, dat het zelfbeschik-
recht der Algerijnen niet het bit-
lternatief mag waar maken, waar
de Europeanen in Algerije zich
d menen te zien: „de koffer of de
ist". De terugkeer van een miljoen
ate Fransen en een half miljoen
terde soldaten zou de fascistische
tting van Frankrijk kunnen bete-
De toekomstige positie van het
Europeanen naast de 9 miljoen
jnen vereist waarborgen, die al-
een federale, Algerijnse republiek,
?erlei vorm met Frankrijk verbon-
tan geven. Vandaar De Gaulle's
„herverkavelingsplan", dat Al-
in acht provincies op raciaal,
uze basis gaat verdelen. Het is
etekenend dat Ferhat Abbas dezer
in een overigens psychologisch
landig gefraseerde rede tot de
eanen deze heeft opgeroepen
werken aan de vorming van een
ligde Algerijnse republiek". Dat
dus in een statenbond: het sluit
deling van Algerije in een onaf-
üjk en een Frans-blijvend deel
a oplossing die in Ierland en Pa-
zo pijnlijk is gebleken.
Psychologische schok
dch dus aan de horizon vaagjes
eld begint af te tekenen van een
ijke nieuwe staatsvorm voor Al-
op de weg daarheen liggen nog
i onoverkomelijke obstakels, en
n de Franse kant. Wat het FLN
behoeft De Gaulle zijn belofte
ilfbeschikkingsrecht slechts wat
te preciseren en duidelijke garan-
geven omtrent onpartijdig toe-
:p het referendum waarin Algerije
over zijn toekomst zou beslissen,
t FLN tot staking van het vuren
egen. In Frankrijk zelf beschikt
ulle over een ruim voldoende
irheid om een stoutmoedig Alge-
eleid te voeren. De Europese be-
in Algerije, die voor het eerst
impvoeten haar zin niet heeft ge
lijkt door deze psychologische
althans voorlopig tot een soort
loze meerderjarigheid te zijn ge
en spreekt in eens over „gega-
rde minderheid worden". Wat let
iaulle dus door te zetten? Het
leger!
orzaamt het Franse leger het
oofd of gehoorzaamt het hem
voorwaardelijk? De werkelijke
1 komen wanneer het FLN naar
ral gaan om te onderhandelen.
i inmiddels heeft De Gaulle om
ffr aan de zijde van het wettig
terug te brengen al een veelbete-
prjjs betaald. Hij gaf het leger in
!de van 29 januari, waarmee hij
vaar van een burgeroorlog be-
opdracht tot „totale vernietiging
bellen" en hij beloofde het de
isie over het referendum. Zeker
tt breken van de onheilige ver-
ouding tussen leger en muiters
noodzaak, maar deze opportunis-
«oncessies zullen een regeling van
afliet niet vergemakkelijken. Dat
■-opportunist De Gaulle ze heeft
Onze reisredacteur sluit zijn re
portage uit Parijs, Algiers en Tunis
af met nevenstaande beschouwing
over de kansen op het oplossen van
het Algerijnse conflict. Nadat hij
eerst de aarzelingen van het FLN
heeft uiteengezet soms hij hier
vooral de problemen aan de Franse u
kant op en de consequenties, die
falen van de vredespogingen in
Algerije voor Frankrijk zouden
kunnen hebben. De stagnerende
situatie kan door het mislukken
van het komplot van Algiers en
door de reeds afgelegde en nog af
te leggen verklaringen van Ferhat bj
Abbas opnieuw in beweging komen.
Deze reportage geeft achtergronden g
van het probleem en duidt aan wat g
er op het spel staat. g
■BIIIIIIHIIBIHMIIlf
Algerijnse refugié's in Tunesië,
gevlucht voor de strijd.
De tijd dringt
Zo dringt de tijd en maakt De
Gaulle's dilemma steeds knellender. De
oorlog die Frankrijks toekomst en hem
zelf bedreigt moet ophouden. Maar wat
voor het FLN aanvaardbaar is, is voor
het Franse leger onaanvaardbaar en
omgekeerd. De Gaulle kan als arbiter
niet zonder meer beschikken omdat zijn
autoriteit over het leger niet onbetwist
bewezen is. Nu gaat het erom een for
mule te vinden die aan alle partijen eer
laat en gedeeltelijke bevrediging ver
schaft. Een Algerijnse statenbond, op
enigerlei wijze geassocieerd met Frank
rijk, zou daarin kunnen voorzien. Maar
daartoe zou De Gaulle, die hooghartig
alle „politieke onderhandelingen'' met
het FLN afwees, toch op zijn minst
Ferhat Abbas en de zijnen moeten con
sulteren.
(Van onze Amerikaanse correspondent)
Eén ding staat wel vast: het lawaai rondom het zo langzamerhand
zo baerucht geworden geval-Caryl Chessman is voor ontelbare
Amerikanen een reden geworden zich ernstig te beraden over het voor
en tegen van de doodstraf. De hele trieste geschiedenis heeft, om de
woorden van de New York Herald Tribune te citeren, 't besef wakker
geroepen, dat de doodstraf, vanwege haar onherroepelijk karakter, de
bescherming van de gemeenschap tegen misdadigers eerder bemoeilijkt
dan vergemakkelijkt. De hoofdstedelijke Washington Post drukt het
als volgt uit: de wetgever van Californië zal nu moeten beslissen of
hij een systeem van bestraffing wil voortzetten, dat de weerzin van
elk beschaafd geweten opwekt en bovendien in de praktijk moeilijk
onpartijdig kan worden doorgevoerd. En het blad herinnert eraan, dat
Caryl Chessman, indien hij een domme, ongeletterde boosdoener was
geweest, allang in de gaskamer de dood zou hebben gevonden. Als
Californië, aldus besluit de Washington Post, de doodstraf afschaft,
zal Chessman zijn miserabele leven wellicht niet geheel tevergeefs
geleefd hebben.
zo'n martelend-lange tussentijd, weerzin
heeft opgewekt. Dat neemt niet weg, dat
de protesten uit het buitenland door
niet weinigen als een ongeoorloofde in
menging in een geval van binnenlandse
rechtpleging worden beschouwd. Men
betreurt het bovendien dat maar al te
veel protesterenden geen aandacht
schenken aan de feitelijke geschiedenis
van de zaak. noch aan de afschuwelijke
daden die tot de veroordeling hebben
geleid. Ook in de Verenigde Staten zelf
is het aantal protesten in de afgelopen
jaren toegenomen, maar het zou toch
onjuist zijn te zeggen dat dit wijst op
een algemene morele afwijzing van de
doodstraf als zodanig. Het is nu een
maal een onmiskenbaar feit, dat men
in de Verenigde Staten, in het algemeen
gesproken, ietwat anders over de dood
straf denkt dan bij ons. met name als
straf op zeer zware misdaden zoals
moord met voorbedachte rade en men
senroof.
Het is waarschijnlijk alleen mogelijk
de hier heersende opvattingen te begrij
pen indien men onder meer bedenkt,
dat men in de Verenigde Staten al vele
jaren met ernstige misdaad-verschijnse
len te kampen heeft. Het land is nu
eenmaal, behalve een welkom toe
vluchtsoord voor vluchtelingen en een
toekomstland van vele miljoenen recht
schapen immigranten, een jachtterrein
van vele gewetenloze gelukzoekers en
misdadigers geweest, die legaal of ille
gaal zijn binnengekomen. Misdadigers-
benden hebben lange jaren welig ge
tierd en zijn ook nu nog niet uitgeroeid.
Waarom geen woord
van medelijden met
de slachtoffers?
De hevige reacties die het geval-
Chessman in het buitenland teweeg ge
bracht heeft, zijn in de Verenigde Sta
ten allerminst aan de aandacht ont
snapt. Men heeft er begrip voor dat in
zovele landen, waar men de doodstraf
niet of niet langer kent. de voorge
nomen terechtstelling van een veroor
deeld misdadiger, en dan nog wel na
Advertentie
t f
IAS f I C Ij
/v LX/Ij F
Ongehoorzaamheid
Dat leger, althans de grote groepen
politiserende officieren die er zo'n vaste
greep op hebben, heeft van die beloftes
goede nota genomen, het heeft de lei
ders van de voortijdig begonnen muiterij
(de Duitse journalist die haar door zijn
interview met Massu voor de datum
deed beginnen, heeft eigenlijk een
Franse onderscheiding verdiend) bewo
gen om zich over te geven „omdat de
strijd op een ander front zal worden
voortgezet". De methodiek van die
strijd berust in de eerste plaats op „de
slippende koppeling" tussen Algiers en
Parijs. De Franse regering kan veror
donneren wat zjj wil, als dat Algiers niet
zint, worden de orders op een bepaald
bevels-niveau, vooral dat der kolonels,
eenvoudig niet uitgevoerd. De orders
van De Gaulle om op te houden met
martelen van gevangenen en met het
hergroeperen van de afgelegen wonende
Algerijnse bevolking in centrale kampen,
z\jn finaal in de wind geslagen.
Wat willen die militaire activisten
met hun passieve weerstand winnen?
In de eerste plaats tijd, ze zeggen:
„Frankrijk is eeuwig, De Gaulle niet".
De Gaulle is niet jong meer, wie zal
hem opvolgen? Niemand is groot ge
noeg om op eigen kracht in zijn schoe
nen te stappen. De groepen die de
macht hebben zullen zijn opvolger
bepalen. Hebben links en uiterst links
die macht?
De kolonels hebben, niet zonder reden
een lage dunk van de weerstandswil
van links. Zij zien de arbeiders gechlo
roformeerd door de nieuwe welvaart, zij
zien Fransen die met een zucht van op
luchting alle politieke verantwoordelijk
heid op de schouders van papa De
Gaulle afwentelen, en zij zien De Gaulle
in hoge eenzaamheid nalaten het volk
weer actief in de staatszaken te betrek
ken. De kolonels menen derhalve, dat
het niet zo lastig zal zijn om, als de dag
komt, een maarschalk Juin als presi
dent en een Soustelle als premier te in
stalleren. Of die dag naderbij gebracht
zal worden door De Gaulle het lot van
Abraham Lincoln te laten delen is een
„Nieuwe spellingmoest brug slaan tassen
twee „talen", maar veroorzaakt veel twist
(Van onze Scandinavisch correspondent)
De Noorse taalstrijd dateert al uit het midden van de vorige eeuw.
toen Ivar Aasen, een briljante geest uit de wereld van het onderwijs
Noorwegen een tweede taal schonk, die hij. zoals Zamenhof veertig
jaar later zou doen t.a.v. het Esperanto, samenstelde uit verschillende
elementen. Deze elementen waren de overblijfselen van oude Noorse
boerendialecten (de stedelijke liet hij erbuiten), welke door het eeuwen
lange Deense bestuur waren verwaarloosd en vergeten, en het oud-
Noors.
In den beginne was er geen sprake van verschrikkelijke tegenstel
lingen. Het ..landsmool" kreeg aanhangers onder jongere cultuurnatio
nalisten en onder de boerenbevolking, bij wie deze taal fragmentarisch
al leefde. Er kwam een literatuur in tot stand, niet in de laatste plaats
een toneel-literatuur, die er veel toe heeft bijgedragen, dat het landsmool
men schrijft ..landsmaal"ingang vond. Geleidelijk verdrong deze taal
op het platte land het riksmool. een enigszins vernoorst Deens, dat
lange tijd de officiële taal was en waarin bijvoorbeeld Ibsen en Björnson
hun werken schreven.
waarvan de pijlers, naar boze tongen
beweren, in de Oslose havenwijk staan!
Dit is het bezwaar, dat van vele zijden
is aangevoerd: de taal is vervlakt en
gevulgariseerd, men kan er geen gedicht
meer in schrijven, zij is stotend en le
lijk en heeft vaak een andere uitspraak
en een geheel ander woordbeeld ten ge
volge. Voor een Noors-Amerikaan, die
dertig jaar uit zijn vaderland weg ge
weest is en er vol verlangen naar te
rugkeert, is het dè teleurstelling van zijn
leven, de moedertaal niet meer terug te
vinden.
vraag die speelt door de breinen van die
bwtjst lijn twijfel aan gehoor- I Fransen, die er zich openlijk op laten
teid der militairen. voorstaan fascist te Zijn.
Humoristische vertaling van
Shaws „Pygmalion"
Het kon niet uitblijven of gelijkstel
ling moest volgen en zo had het kleine
Noorwegen twee officiële talen. Een
toestand, die b.v. ook in België. Finland
en Canada bestaat, maar toch anders,
omdat men in Noorwegen met twee ta
len van dezelfde stam te doen heeft en
ginds niet!
Naarmate er meer en meer zonen van
het land en dochters niet te verge
ten naar de steden trokken en zij of
hun kinderen er belangrijke posities
kregen, ontstond er onvrede over deze
talenkwestie.
Al heeft Noorwegen dan geen zullen,
geen nationale minderheden (behalve
de weinig Lappen), geen geloofstegen-
stellingen en geen schoolstrijd het
kreeg een taalstrijd te verduren, die veel
schade heeft toegebracht.
De regering van na de oorlog liet
zich adviseren door vakmensen uit on
derwijskringen en deze zjjn aan het ver
eenvoudigen en combineren geslagen.
Daarbij is een voorstel voor een nieu
we spelling gekomen, dat na herhaal-
Ouders kunnen kinderen niet
helpen bij huiswerk
Erger nog is, dat ouders hun kinde
ren niet kunnen helpen bij het huis
werk en kinderen de grootste moeite
hebben de klassieken te begrijpen, waar
hun ouders mee opgegroeid z(jn. In de
Noorse schrijvers vereniging ontstond na
veel hartstochtelijk gefulmineer een de
finitieve breuk. Nu zijn er das twee ver
enigingen en geen van beide kan als
representatief voor de schrijvers gelden.
De landelijke kranten verschijnen nog
aardrijkskunde, rekenen enz.) moeten
alle in de nieuwe spelling worden over
gebracht. hetgeen de uitgevers tot wan
hoop brengt en de oud-papierhandel
doet bloeien.
De nestor der dichters. Arnulf Over
land wiens verzetsgedichten in bezet
tingstijd van hand tot hand gingen, is
één der leiders van de tegenstanders
der officiële taal. Op openbare verga
deringen en in pamfletten wordt hevig
geageerd en Overland behoort tot de
felste sprekers ofschoon de regering,
tegen welke het gaat. uit zijn geestver
wanten is samengesteld.
Zijn de Noren dan niet die flegmatie
ke. nuchtere mensen, die zich niet druk
maken zolang de visprijzen maar hoog
zijn?
Neen, dat zijn zjj bepaald niet. Wij be
hoeven maar te verwijzen naar Ibsens
drama's: zijn hoofdfiguren zijn geladen,
bewogen zielen. Niet neutraal, zakelijke,
beschouwend, maar argwanend, jaloers,
lichtgeraakt, hartelijk, kunstzinnig, op
offeringsgezind, trouw, geestdriftig.
Officiële taal is die van het
bloemenmeisje
En nu is „My fair lady" gekomen.
Shaws „Pygmalion" als musical. Pro
fessor Higgins wil daarin Miss Doolittle,
het bloemenmeisje, haar vulgaire spraak
afleren. Hij wil van Elisa een dame ma
ken en wedt dat dit hem gelukken zal.
De vertaler zat toen met een enorm
probleem. Want er was z.i. in Noor
wegen geen taal zo vulgair als de offi
ciële. En dus laat hij Miss Elisa de pro
fessor terechtwijzen omdat zijn taal in
de ban is en met de schoolboeken in de
hand geaffecteerd kan worden genoemd.
Men heeft voldoende gevoel voor fair
play om André Bjerke, de vertaler, niet
te dwingen zijn tekst te wijzigen. En
zo wordt in de burcht van de nieuwe
spelling zelve, het Volkstheater, dat &1
maanden van te voren voor de week
einden is uitverkocht, de officiële taal
die van het bloemenmeisje genoemd I
Nu raast men natuurlijk aan de an
dere zijde en in het bijzonder enkele
schoolvossen met weinig gevoel voor
humor begrijpen er niets meer van.
Ook zQn er lieden, die redeneren:
welaan, wij hebben met onze regerings
meerderheid de bourgeoisie haar taal
afgenomen en deze vervolkst, wij die
nen nu de goed-Shawse consequentie
de vertaling van de lady maar op de
koop toe te nemen en onze stellingen te
blijven verdedigen.
Deze houden in, dat de taal van het i
grote publiek meer recht heeft de of
ficiële te zijn dan die van de lntellec- 1
tuele en burgerlijke minderheid. Zij. d:e
zo redeneren verliezen daarbij wel uit
Afschuwwekkend relaas
Gevallen van mensenroof en roof
moorden waren soms schering en inslag
en komen ook nu nog voor Men hoeft
zich uit de veelheid der ernstige mis
daden alleen maar het afschuwelijke
geval van de kinderroof- en moordzaak
Lindbergh te herinneren om althans
gedeeltelijk een verklaring te vinden
voor de hier heersende gevoelens. In
een beschouwing over de buitenlandse
protesten liet een gezaghebbend blad als
de Philadelphia Enquirer niet na erop
te wijzen, dat men vooral in binnen-
en buitenland niet uit het oog moet ver
liezen dat de misdaden, waarvoor Caryl
Chessman veroordeeld werd, een waar
lijk afschuwwekkend verhaal vormen
van dierlijkheid en wreedheid.
De Republikeinse Senator Gordon Al-
lott uit Colorado wees er in de Senaat
op, dat achter al de omstandigheden
van het geval-Che&sman het feit uit het
oog verloren wordt, dat het hier gaat
om een man. die „veroordeeld werd voor
beestachtige misdaden tegen vrouwen,
misdaden die te erg waren om gepubli
ceerd te worden". Niemand neemt in de
Verenigde Staten het twaalf Jaar lange
en martelende uitstel in bescherming,
maar men laat niet na erop te wijzen,
dat het niet de overheid, maar Caryl
Chessman was. die door gebruikma
king van allerhande technisch-wette-
Ijjke mogelijkheden en achterdeurtjes
telkens weer een verschuiving van
de terechtstelling wist te bewerkstelligen.
Wat vele commentators vooral ook be
treuren is. dat niemand, in binnen- of
buitenland, een woord van mededogen
schijnt over te hebben voor de slacht
offers van de verdoordeelde.
Inmenging van Washington
Dat, naast andere overwegingen, ook
de druk uit het buitenland tot de op
schorting van de terechtstelling heeft
geleid, wordt hier algemeen betreurd.
In de Senaat is deze inmenging door
het ministerie van Buitenlandse Zaken
speciaal onder de aandacht van de gou
verneur van Californië gebracht door
gezaghebbende vertegenwoordigers van
beide partijen afgekeurd. Senator Wil
liam Fulbright b.v., voorzitter van de
invloedrijke Senaatscommissie voor Bui
tenlandse Zaken, sprak van inmenging
in de normale rechtpleging van een
deelstaat, namelijk Californië.
Men moet bij dit alles namelijk niet
vergeten, dat de bepalingen ten aan
zien van de doodstraf in de vijftig deel
staten van de Unie der Verenigde Sta
ten niet gelijkluidend zijn. In enkele
staten, zoals Wisconsin. Rhode Island,
Maine en andere, bestaat de doodstraf
niet. In weer andere staten kan ze door
een gouverneur, ook zonder aanbeve
ling van de rechtbank, in gevangenis
straf worden omgezet en dit laatste ge
schiedt de laatste Jaren in steeds meer
gevallen. Ook in dit opzicht zijn de deel
staten dus soeverein.
Senator Fulbright had liever gezien
dat president Eisenhower zijn bezoek
aan Zuidamerikaanse landen had uit
gesteld of geannuleerd, in plaats van
zoals hij het uitdrukte een terecht
stelling uit te stellen alleen omdat men
vreest dat opgezweepte studentengroe-
pen relletjes zullen veroorzaken.
Hoe dit alles ook zij. het volk van Ca
lifornië zal de gelegenheid krijgen, op
voorstel van zijn gouverneur Fdmund
Brown (zelf een tegenstander van de
doodstraf) een nieuwe uitspraak over de
doodstraf te doen en het lot van Caryl
Chessman hangt daarmede samen.
De hele trieste geschiedenis zal voor
talrijke Amerikanen zonder twijfel aan
leiding zijn zich op het voor en tegen
van de doodstraf nog eens ernstig te be
zinnen.
Advertentie
COFFEINEVRIJ
steeds niet in de officiële spelling, of- I het oog, dat dezelfde Bernard Shaw In
delijke wijzigingen een brug moest be- schoon deze al Jaren op de scholen een van zyn stukken laat /eggen: De
tekenen tussen de beide talen, een brug, l wordt onderwezen. De schoolboeken (ook 1 meerderheid? Die heeft altijd ongelijk!" i kunstprodukten van Ambon.
Tien jaar Republiek
Zuid-Mol ukken
Op 25 april zal de tien jaren strijd om
de Republiek Zuid-Molukken worden
herdacht. Het bestuur van de Stichting
„Door de Eeuwen Trouw" zal een bro
chure rondsturen In het gehele land. In
deze brochure wekt dit bestuur op een
tientje per man te gireren. Men hoopt In
totaal ongeveer f. 290.000 bijeen te bren
gen. Dit geld zal gebruikt worden voor
een voorlichtingscampagne, voor de vor
ming van een ntrijdfonds en voor een
erezuil van solidariteit.
Men weet nog niet waar deze erezuil,
een ontwerp van Maarten Mual, 21 Jaar,
geboren op Ambon, zal worden geplaatst.
Men meent dat Den Haag daarvoor de
meest geschikte plaats ls. Gisteren heeft
men reeds ongeveer een tiende gedeelte
van het beoogde bedrag op de giroreke
ning ontvangen.
Op 25 april zullen Ambonezen een op
tocht met défilé door Den Haag houden.
Deze optocht zal beginnen in het Zui
derpark en ontbonden worden op het
Malieveld. Verder zal van 25 tot 28
april In de Haagse Dierentuin een ten
toonstelling worden gehouden van
