BOEDAPEST VANDAAG: toch nog
achterdocht al is druk verminderd
De Hongaren hebben linn grote droom ingeruild
voor de kleine ambities van alledag
Negen jaar voor moordaanslag
op meisje in Emmapark geëist
„Je moet voorzichtig zijn, maar
materieel is er vooruitgang
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 23 oktober 1959
Vijfde blad no. 29880
RODE STERREN BOVEN DE DONAU
(i)
Drie jaar geleden:
Hongaarse opstand
Het is vandaag drie jaar geleden
dat communistische studenten en
arbeiders in Boedapest een demon
stratie begonnen tegen de uitwas
sen van hun communistisch regime
en de Russische bezetting van hun
land. Luttele uren later vuurde de
geheime politie op deze vreedzame
betogers voor het gebouw van de
Hongaarse radio... Die schoten ble
ken een vonk in een kruitvat: de
Hongaarse opstand begon. Het volk
verhief zioh, verschafte zich wapens,
rukte de rode sterren van vlaggen
en gebouwen, verzette zich met
succes tegen de Sovjetrussische
tanks. De opstand had schijnbaar
resultaat: de Hongaren bevochten
zich in tien dagen een eigen, wer
kelijk nationale regering, een coali
tie-kabinet onder de communisti
sche premier Imre Nagy. De vreug
de was van korte duur: op 4
november greep de Sovjet-Unie
voor de tweede maal in, brak haar
beloftes, lokte de nieuwe Hongaar
se leiders in de val. De tanks met
de rode ster smoorden de Hon
gaarse opstand binnen enkele
dagen in een bloedbad. Tweehon
derdduizend Hongaren vluchtten
over de grenzen. Met. de rest der
„contra-revolutionairen" rekende
de nieuwe regering van Janos
Kadar in de volgende weken en
maanden meedogenloos af.
Drie jaar geledende wond
van Hongarije is een litteken in
het wereldgeweten geworden. Is er
kans dat de stille wensen der Hon
garen en andere satellietvolken
ooit bewaarheid zullen worden?
Om op deze en andere vragen de
antwoorden der direct betrokkenen
te zoeken, onderneemt onze reis-
redacteur W. L. Brugsma op het
ogenblik een reis door Hongarije en
Polen. Hij begint vandaag, op de
derde verjaardag der Hongaarse
revolutie, zijn reportage met een
stemmingsbeeld uit Boedapest.
Boedapest, oktober Het heldere maanlicht
van de herfstnacht, dat de silhouetten streelt van
kerken en paleizen langs de Donau en weerkaatst
in de brede rivier, die de lichtjes van Boeda scheidt
van die van Pest, lokt tot bespiegelingen over het
verleden. Maar de vijfpuntige rode sterren, die
overal boven Boedapest gloeien, leggen de na
drukken op het heden, de vervulling van de voor
spelling van de socialistische dichter Attila Joszéf:
.en boven het hek van de sombere fabriek
jONG HONGARIJE
Officier: „Voorbedachte rade is bewezen
(Van onze Haagse redactie)
zullen de werkers de glanzende ster van de mens
oprichten". Toch zijn er drie jaar geleden weken
geweest, waarin Boedapest het zonder die „glan
zende sterren" kon stellen; zij lagen in scherven
op straat, van gebouwen en fabrieken gerukt door
diezelfde werkers. Twee weken lang verlichtte
het marxisme-leninisme de Hongaarse hoofdstad
met een andere gloed: het mondingsvuur van
Sovjetrussische tanks.
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
Nu zjjn ze er weer, de rode sterren, herinneren met hun onbewogen neon in
de donkere nacht zoals overal tussen Berljjn en Sjanghai de Hongaren
aan de bijkans onontkoombare werkelijkheid. Niet dat de Hongaren die herinne
ring hard nodig hebben. Na de paar weken opstandige glorie en redeloze hoop,
lopen zij alweer drie jaar in het gareel, niet meer steigerend, wèl voorzichtig in
de pas. En zoals het volk probeert de knellendste druk van het harnas te ont
wijken, zo poogt het regime van Janosz Kadar het op de terugweg naar het
oosten zo weinig mogelijk te prikkelen.
benen van Oostduitse planeconomen en
die van Westduitse Wirtschaftswunder-
heren van de vloer te geraken. Partners
genoeg: kantoormeisjes die ook wel eens
willen proeven hoe whisky smaakt da
mes van minder strikte zeden tevens,
die dubbel verdienen. De buitenlanders
Politieke wensen
zijn onveranderd
De Hongaren hebben hun wilde toe
komstdromen ingeruild voor de kleine
ambities van alledag. Westelijke demo
cratie? Eerst maar eens een nieuw pak.
Met de Loenik naar de maan? Liever
op de motorfiets een dagje naar buiten.
Het regime voelt dat niet slecht aan:
er zijn dan de rode sterren, maar de
slagzinbanieren die iedere andere com
munistische hoofdstad onbewoonbaar
maken, ontbreken geheel en al. De
muren zitten overal vol kogelgaten,
maar in de Ulliösi, waardoor de blinde
lings vurende Russische tanks binnen
trokken, worden koortsachtig nieuwe
gevels aan de huizen geplakt. Het re
gime komt, waar het kan, aan de be-
haaglijkheidswensen van de burger te
gemoet, wekt, waar dat niet kan, al
thans beloften van welvaart. In de
goedverlichte straten van het centrum
blyven de winkellampen tot diep in de
nacht sohijnen over welvoorziene etala
ges met redelijk goed en goedkoop eten,
met behoorlijke, zij het dure kleding,
met wat slordig maar echte yskas'ten,
televisie- en radiotoestellen, en de me
nigte, die over de Kossath-boulevard
drentelt, komt kyken, óók naar de grote
winkel naast de altijd volle kerk, waar
alle benodigheden voor de RK Eredienst
uitgebreid te koop liggen.
Russen blijven thuis
De café's zijn vol snoepende mensen.
Ilja Ehrenburgs verzuchting: „Het so
cialisme is een prachtig systeem, maar
waarom produceert het zulk beroerd
gebak?", wordt in de Boedapester kon-
ditoreiën gelogenstraft. Ook de luxe
restaurants in de binnenstad zijn vol.
In Duna, Gondel en Astoria smullen
buitenlanders uit Oost en West en ge-
priviligeerde Hongaren van kaviaar en
paprikakip, nippen van hun Tokayer
luisteren aangenaam getroffen naar de
zigeuner-primasz, die zich met zijn viool
aan hun tafel vooroverbuigt, één oog
gevestigd op de portefeuille van de gast,
het andere op het décolleté van zijn
buurdame. Zo'n etentje kost vier dagen
loon van een arbeider, maar dat deert
nooh Genosse Schmidt uit Leipzig, noch
mister Smith uit Londen. Na het diner
gaan zij naar de nachtclub. In Astoria
noemen vier jongelui zich het Modern
Jazz Quartet, swingen er onder de rode
sterren geducht op los en nopen de
Met de volgende schepen kan zee
post worden verzonden. De data, waarop
de correspondentie uiterlijk ter post moest
zijn bezorgd, staan, tussen haakjes, achter
de naam van het schip vermeld.
Argentinië: ms „Alberto Dodero" (25/
1): ms. „Westland" (26/10); Brazilië: ms
„Westland" (26/10); ms. „Ruhrstein" (29/
10); Canada: ss „United States" (27/10);
ss „Rotterdam" (31/10): Chili: cia New
York (31/10); Indonesië: ss „Drenthe"
(29/10); Ned. Antillen: ms „Solon" (26/
10); Nieuw Zeeland: ss „Brisbane Star"
(29/10); Suriname: ms. „Isis" (28/10);
Unie van Z.-Afrika en Z.W. Afrika: ms
„Edinburgh Castle" (25/10).
betalen, de geheime politie ook. Eén
soort vreemdelingen ziet men nauwe
lijks: Russische militairen. Zij blijven
discreet in hun legerplaatsen, die in 'n
kring om de stad liggen. Voor het geval
dèt...
Nozems alle landen....
In de eenvoudiger danscafé's treft
een andere herkenning: een deel van
de Hongaarse jeugd draagt dezelfde
haren, boorden en nauwe broekspijpen
als elders in Europa, Dezelfde ambities
of hetzelfde gebrek daaraan lig
gen op de gezichten van deze mede-le
den van een wereldgeneratie waarvan
Koestier meent: „Haar enig gebaar is
één groot schouderophalen". Dit zijn
slechts nozemachtigen, maar échte no
zems heeft Boedapest ook. Ze heten
„hooligans", drinken, luieren, vechten,
vallen vrouwen lastig en dragen soms
pistolen. Een nieuwe internationale
groeit blijkbaar, het Presleyïsme-Haley-
isme: „nozems aller landen verenigt u".
Onder deze „tricheurs-jeugd" zoeken
ook iets oudere intellectuelen wel eens
even schuil tegen de hooggestemde vals
heden van de buitenwereld.
Straatbeeld in Boedapest
Een jonge medicus wiens vriendin
bezeten mijn hoogstmoderne sigaretten
aansteker blijft strelen begint voor-
ziohtig te praten zo gauw de muziek
speelt: „Hét gaat. nu wel zo'n beetje.
Je moet voorzichtig zijn. Er zijn nog
steeds politieke processen. Als je geen
lid van de partij bent, hetgeen niemand
eigenlijk wil, ben je je baantje nooit
zeker. Maar de druk neemt iets af en
materieel is er zeker enige vooruitgang".
Machteloos
De politieke wensen van de meerder
heid? Hij zegt: „Eigenlijk dezelfde als
aan het begin van de revolutie: ophef
fing van de geheime politie, terugtrek
king van de Russische troepen, dan een
eigen soort socialisme naar Hongaarse
aard, zoiets als Joego-Slavië, (kan het
Westen daar aan meehelpen? Ja), stre
ven naar militaire ontspanning in Eu
ropa, hec plan-Rapacki bijvoorbeeld
als jullie de Westduitse herbewapening
laten varen en daarmee de terugtrek
king van de Sovjetrussische-troepen uit
de Oosteuropese landen kunnen bewerk
stelligen, bewijzen jullie ons een groter
dienst dan door Radio Vrij Europa over
„bevryding" te laten brallen. Daar ge
loven wij toch niet meer in sinds jullie
in 1956 niet alleen machteloos bleken,
maar ook nog zo hoog nodig van het
moment moesten profiteren om Nasser
in zijn nek te springen".
Minder hardhandig, maar
alom tegenwoordig
Dat is dan een snapshot van Boeda
pest bij avond. De stad bij dag? Men
ziet op zondag de mensen goed gekleed
in het herfstzonnetje zitten. Welvaart?
In zekere mate. Maar buiten het cen
trum, in de arbeiderswijken en de voor
steden zijn er voornamelijk de mottige
grauwheid en armoedige eentonigheid
van de staatseconomie, die vaak werke
lijke sociale vooruitgang in Oost-Europa
bedekken. Veel getekende gezichten, zor
gelijk en moe. De middenstand is met
een handjevol comfort al gauw tevreden
gesteld. Maar de Hongaarse arbeiders
die nog steeds moeizaam voortploeteren,
hebben drie jaar geleden ook hun illu
sies verloren. Men voelt bitterheid bij
hen en de partij maakt zich daar open
lijk zorgen over.
Er hangt ook achterdocht in Boeda
pest. De geheime politie de AVO met
zijn martelspecialisten die later AVH
ging heten, heeft nu weer een andere
naam. Haar methodes zijn minder
hardhandig geworden, maar zij is en
Op zoek naar een beetje vertier:
het is zondagochtend en de zon
schijnt, de Hongaarse hoofdstede
lingen nemen het ervan op een
terrasje.
blyft alom tegenwoordig. Een net van
verklikkers luistert mee, voor geld of
onder dwang. Men kan haar leden zien
voor de Amerikaanse ambassade, waar
zjj dag en nacht drie auto's met lopen
de motoren gereed heeft staan. In dat
gebouw geniet kardinaal Mindszenty
asiel. Hij draagt er 's zondags, met
een State Department-bureau als altaar
de mis op. Men ziet de mannen in de
leren jassen ook voor hun hoofdkwar
tier, het ministerie van Binnenlandse
Zaken, dat op eigen gezag burgers voor
zes maanden kan deporteren!
Ook het Hongaarse marxisme ver
trouwt. op de uiteindelijke verbetering
van de menselyke natuur. Maar in af
wachting daarvan steunt het nog vooral
op de geheime politie. Als men zijn
hotelkamer binnenkomt liggen de pa
pieren niet meer zo als men ze zelf
geordend had
„Ik heb nooit de bedoeling gehad het meisje te doden of zelfs maar op haar
te schieten. Dat is alles.dat.
Op dit punt brak de stem van de man, die gistermiddag voor de Haagse Recht
bank wegens poging tot moord met voorbedachte rade een gevangenisstraf van
negen jaar met aftrek tegen zich hoorde eisen. Het was „het laatste woord" van
de 35-jarige Surinamer een gescheiden man met drie kinderen aan het
slot van een rechtzitting, welke ruim 314 uur duurde en waarby hy zich had te
verantwoorden voor het feit, dat hy op zaterdagmorgen 25 april van dit jaar
zijn voormalig 21-jarig meisje Wilma, in het Emmapark in Den Haag met een
revolver in de borst schoot, ten gevolge waarvan zij levensgevaarlijk werd gewond.
Direct daarop trachtte de dader ook zichzelf met een revolverschot het leven
te benemen. Doch ook hy herstelde en gistermiddag zagen deze twee elkaar voor
de Haagse Rechtbank terug, waar beiden hun tegenstrijdige versie gaven van het
voorspel tot het dramatisch gebeuren, dat in Den Haag zoveel opzien gebaard
heeft.
Oostenrijkers in arrest
Uit Haags Gemeentemuseum
voor f 14.500 gestolen
(Van onze Haagse redactie)
Twee internationaal opererende die
ven van Oostenrijkse nationaliteit zyn
door de Rotterdamse politie aangehou
den en vervolgens door de Haagse po
litie ontmaskerd.
De twee mannen waren naar Den
Haag overgebracht, omdat zij hier een
zeer grote slag hadden geslagen: uit het
Gemeentemuseum ontvreemdden zij op
11 oktober j.l. een antiek wandbord ter
waarde van f. 4.500-en een verguld
zilveren borstel met bijbehorende schaal
tor waarde van f. 10.000.—. Deze voor
werpen maken deel uit van een uit 1676
daterend negendelig toiletgarnituur, in
opdracht van Koning Willem III als ge
schenk aan een relatie vervaardigd. Bij
hun verhoor hebben de mannen verteld
de afgelopen twee jaren te hebben ..ge
handeld" in antiek in Duitsland, Bel
gië, Denemarken, Zweden en sedert 6
oktober j.l. in Nederland. De politie
neemt aan, dat zij in vele steden en
landen diefstallen hebben gepleegd.
Bij hun aanhouding hadden de Oos
tenrijkers elk f. 800.op zak. Zij be
vinden zich thans in Den Haag in ver
zekering. waar politie en justitie deze
affaire verder uitzoeken.
Overeenkomst lonen
edelmetaalindustrie
In een communiqué van de Vereni
ging Edelmetaalindustrie wordt meege
deeld, dat de werkgevers en -werkne
mersorganisaties in de goud- en zilver-
nijverheid volledige overeenstemming
hebben bereikt over een nieuwe c.a.o.,
die o.a. een verhoging van de lonen met
5% en een verwerking van de huurby-
slag 1957 in de loontabellen inhoudt. Tot
de datum van goedkeuring van deze
c.a.o. door het College van Ryksbemid-
delaars blyven de oude loontabellen van
kracht.
Voorts hebben de organisaties princi
pieel overeenstemming bereikt over een
verkorting van de arbeidstijd tot 45 uur
per week, te realiseren in de loop van
het voor drie jaar afgesloten collectief
contract. Partyen zullen zich nog nader
beraden over de wijze van uitvoering.
Nu heeft Uw handelaar nog
alle soorten hyacinten, tulpen
en narcissen voorradig. Bestel
meteen
Geen excuus
Nadat de tragische voorgeschiedenis
uitvoerig uit de doeken was gedaan,
kwam de officier van Justitie, mr. J.
C. Maris tot zijn requisitoir.
„Het gaat hier om een ernstig crimi
neel feit, dat zwaar moet worden ge
straft. Hoe moeilijk de verhoudingen
tussen deze twee mensen ook lagen,
voor het gebruik van een vuurwapen
bestond geen enkel excuus. Wij moeten
aan dit geval geen romantisch waas
van de bedrogen minnaar geven. Wie
van de twee unfair geweest is doet hier
niet ter zake. Het gebruik van een vuur
wapen kan hiermee nimmer in ver
band worden gebracht", zo zei hij.
„Een ander punt is de voorbedachte
iade. Ik neem zeker niet aan dat ver
dachte zich bij het verlaten van zijn
woning voornam het meisje nu eens te
gaan doodschieten. Maar bij deze emo
tionele man heeft wel de mogelijkheid
gespeeld, dat hij zyn geladen wapen
zou gebruiken. Uit de feiten moet afge
leid worden, dat hy op stap ging met
het idee: „Als zij zich niet wil ver
zoenen maak ik er een eind aan. An
ders was er geen enkele reden een ge
laden vuurwapen mee te nemen. Hij
kan ook niet door een plotselinge emo
tie tot het gebruik ervan zijn overge
gaan. Vast staat dat er die morgen
niets tussen hen gepasseerd is dat een
plotselinge emotie heeft kunnen teweeg
brengen. Uit deze bewijsmiddelen put
ik de overtuiging dat hij weloverwogen
deze gang van zaken heeft voorzien
dat hij de consequentie heeft getrokken
uit het feit dat de vrouw niet naar zijn
pijpen wilde dansen en dat hij er dus
een eind aan maakte" aldus de officier.
Mr. Maris eiste tenslotte bovenge
noemde gevangenisstraf en verbeurd
verklaring van het inbeslaggenomen
wapen.
De verdediger, mr. E. W. Baron de
Vos van Steenwijk kwam tot de con
clusie dat het meisje met de liefde van
de Surinamer gespeeld had.
De ontmoeting met een jeugdige me
deminnaar op de avond voor de aanslag,
betekende een vreselijke schok voor hem
Hij werd als het ware plotseling van de
hemel in de hel geslingerd. Dat is een
verzachtende omstandigheid, die bij het
bepalen van de strafmaat niet uit het
oog verloren mag worden.
Onder invloed van deze schok kon de
verdachte niet meer reeel en rationeel
denken. Zijn daad wordt in dit licht
gezien, begrijpelijk. Het psychiatrisch
rapport wijst hier ook op", aldus plei
ter, die de voorbedachte rade geenszins
bewezen achtte. „Verdachte is de prooi
geworden van zijn onbegrensde liefde",
zo besloot pleiter. De rechtbank zal op
5 november vonnis wijzen.
Advertentie.
