ïorine Benelux radiotelescoop is
isschien over vijf jaar voltooid
sur
De B.B. moet goed zijn,
anders geld weggegooid
WYBERT
HEINZ
R
reiste gezichtsscherptevergt
gecompliceerde antenne
Geoefende dienstplichtigen nodig
li
Neemt vaker...
aardemaker
Kartoffelreisen nacli Holland....
L.
Gelijkstelling van openbaar en
bijsonder middelbaar onderwijs
FOTO-ALBUMS!
rich
it 1 maart 1860
Donderdag 15 oktober 1959
Vierde blad no. 29873
bekend hebben België, Nederland en Luxemburg een plan ontworpen tot
p van een radiotelescoop, die met zeer grote nauwkeurigheid de radio-
kverschijnselen uit het heelal kan registreren.
San waarvan het initiatief werd genomen door Nederlandse radio
men en dat direct de enthousiaste medewerking van Belgische collega's
[ontving de steun van de Organisatie voor Europese Economische Samen-
I (OEES) te Parijs, die f 50.000.beschikbaar stelde om de helft van de
Ltwikkelingskosten te kunnen dekken. Over dit project heeft prof. dr.
Lrt, directeur van de Leidse Sterrewacht, enige bijzonderheden verteld,
aan voor deze radiotelescoop is ontstaan uit de behoefte naar een instru-
zeer groot vermogen, aldus prof. Oort. De radiotelescoop te Dwingeloo,
jslal op een golflengte van 21 centimeter werkt, neemt een stralenbundel
pe ongeveer een halve graad in doorsnee is, hetgeen ongeveer overeen-
jet het oppervlak van de maan. Daar de radiosterrenwacht in Dwingeloo
jtails in deze bundel kan onderscheiden, is een apparaat nodig, waarmee
wel kan doen. Het Benelux-project wil nu een radiotelescoop bouwen,
kroot is, dat zij een bundel kan waarnemen van de orde van één boog-
j dat is één dertigste van de diameter van de maan of de zon.
rsuee van 4 km
et instrument te Dwingeloo op
engten wei-ken, de Beneluxra-
op wordt voor een bepaalde
gebouwd, die tussen de 70 en
eter zal liggen.
n de „gezichtsscherpte" van
telescoop verbeteren, zo ging
verder, dan kan dit alleen ge-
door het apparaat groter te
angezien de hoek die men ziet
evenredig is met de diame-
radiotelescoop zelf. Om nu bij
ngte van ongeveer 80 centime-
plossend vermogen van één
iut te krijgen, is een doorsnee
Silometer vereist. Dit betekent
!e radiotelescoop van de Bene-
ïeel anders zal moeten uitzien
n Dwingeloo, waar de antenne
gel een diameter van 25 meter
t is immers technisch onuit-
een spiegel van drie kilometer
a, die bovendien nog goed be-
moet zijn.
r, dat men er over gedacht
op een terrein van vier bij
ïeter een groot aantal minus-
jtelescoopjes op te richten, die
met elkaar verbonden zijn en
d samenwerken, dat het gehele
•én grote spiegel lijkt. De prak-
voering van dit plan brengt
initengewoon grote moeilijkhe
in de eerste plaats zouden er
iderdduizenden van zulke te-
moeten komen en in de twee-
is er het probleem, hoe men
raatjes moet verbinden, zo dat
ot met elkaar werken.
Nauwgezet onderzoek
et niet zeker is, dat het plan
pote schaal praktisch uitvoer-
zal het bewuste project nader
orden uitgewerkt. Bij de op-
het apparaat zullen de kleine
loopjes niet over het gehele
terrein worden verspreid, doch in twee
rijen worden opgesteld, die loodrecht op
elkaar staan en aldus een kruisantenne
vormen. Deze gedachte is niet nieuw,
want in het verleden heeft men ook al
dergelijke kruisantennes gebouwd, zij het
dan ook van veel kleinere afmeting, byv.
te Sydney in Australië.
Zeker vijf jaar
Naar prof. Oort verder meedeelde, zal
met het uitwerken van het plan zeker
twee jaar gemoeid zijn. De bouw en de
afregeling van de radiotelescoop zal ze
ker drie jaar in beslag nemen.
Tot dusverre zijn slechts kredieten
verleend voor de ontwikkelingsfase. Een
definitieve beslissing over de radiote
lescoop zelf zal pas genomen kunnen
worden, nadat gedurende de ontwikke
lingsperiode een goede kostenraming
mogelijk is geworden. Er is nog geen be
slissing genomen over de plaats, waar
het instrument verrijzen zal.
Het zoeken naar een geschikte plek -
in of buiten de Benelux-landen - is om
verschillende redenen een moeilijke aan
gelegenheid. Aan het einde van het on
derhoud wees de hoogleraar erop, dat
men met deze radiotelescoop zeer vele
onderzoekingen zal kunnen verrichten.
Een van de voornaamste zal zijn het op
sporen van heel ver weg gelegen radio
bronnen in het heelal. Dit is met de
huidige radiotelescopen onmogelijk, om
dat, wanneer men met deze instrumen
ten ver in het heelal doordringt men
verward raakt in de hoeveelheid van ra
diobronnen.
(re i
andere
tanier van
er onSS>i|fen!
Minister Toxopeus in Tweede Kamer:
(Van onze parlementaire redacteur)
De Tweede Kamer heeft gisteren, zonder nog tot een definitieve uitspraak te
zijn gekomen, het wetsontwerp behandeld tot handhaving van het oproepen van
bepaalde militaire dienstplichtigen van 26 jaar en ouder zonder mobilisatie
bestemming, voor de organisatie Bescherming Bevolking. Over een motie van de
heer Wierda (P. v. d. A.), waarvan de strekking is de militairen die in Indonesië
hebben gediend, vrü te stellen van de noodwachtplicht, zou vanmiddag worden
gestemd.
Indien de motie zou worden aange
nomen, zou de minister niet weten wat
hij er mee moet doen, want de verhou
ding tussen geoefenden en ongeoefenden
zal 100 tegenover 33 moeten blijven.
Men dient er ook rekening mee te hou
den dat de Indonesië-gangers ongelijk
verspreid wonen in het land. De mi
nister wilde wel toezeggen dat hij hen
zoveel mogelijk zal vrijstellen. Hij is
bereid tot nader overleg.
SEVILLA
«EMARMEUÜ
['«SROEMAKER S,C««'
IMAARSSEN (HOUANO.'
$8 jarft vee,,*
jam voor mannen
Vandaag stemming
motie-Wierda
Er is vrij algemeen bezwaar tegen ge
maakt dat zich onder de op te roepen
noodwachtplichtigen ruim 30.000 land
genoten bevinden, die gedurende enige
jaren hun dienstplicht in Indonesië
hebben vervuld, terwijl daar tegenover
er nog tienduizenden mannen uit over
eenkomstige leeftijdsgroepen zijn, die
nog nimmer in militaire dienst zijn
geweest.
Minister Toxopeus zette uiteen, dat
hij uit een oogpunt van gelijkheid ook
liefst uitsluitend de laatste categorie
zou willen bestemmen voor de nood
wachtplicht, maar op grond van de
noodzaak van geoefendheid kan dat
niet. Wij willen een goede BB-organisa
tie hebben, verklaarde de minister,, an
ders is het geld weggegooid. Daarom is
het nodig dat over goed getrainde men
sen kan worden beschikt, die gewend
zijn aan discipline en aan het werken
in groepsverband.
Goede verhouding
Er moet ook een deel worden opge
roepen van degenen, die nog nooit in
militaire dienst zyn geweest, maar de
verhouding zal zijn: 100 geoefenden te
genover 33 ongeoefenden. Indien alle
Indonesië-gangers worden vrijgesteld,
zou de verhouding worden 100 geoefen
den tegenover 132 ongeoefenden. Het
is wel mogelijk een BB-organisatie op
te bouwen met louter ongeoefenden,
maar dan wordt de duur van de oplei
ding veel langer. Dan ontstaat ook tijd
nood, want het is de bedoeling binnen
redelijk afzienbare tijd zo snel moge
lijk over een parate BB te beschikken.
Overigens zijn er 56.000 Indonesië-gan
gers, die nog wel een mobilisatiebe
stemming hebben en men kan dus niet
zeggen dat er een onbillijkheid wordt
begaan tegenover degenen, die worden
opgeroepen voor de BB.
Voor de Indonesië-gangers eindigt de
noodwachtplicht bij de BB niet met 40
jaar, maar met 35 jaar. Degenen, die 33
jaar zijn, worden al niet meer opgeroe
pen. De Indonesië-gangers zullen niet j
langer dan drie jaar bij de BB dienst
hoeven te doen.
Andere bezwaren
Bij de replieken hebben de partijen
zich nog niet over de motie-Wierda
uitgesproken. Voor de stemming kunnen
zij echter nog een korte verklaring af
leggen.
Aan het adres van de heer Bakker
(CPN), die had opgemerkt dat de BB
moet worden afgeschaft omdat er tegen
een atoombom toch niets valt te be
ginnen, antwoordde de minister, dat
desniettegenstaande in Rusland toch
ook een grote BB-organisa'tie is opge
bouwd. Militaire deskundigen van de
NAVO zijn van mening dat er ook in
ons land nog veel te doen zou zijn als
er ergens in ons land een atoombom zou
vallen. De schuilkelders zijn bedoeld te
gen conventionele wapenen want het is
twijfelachtig of in een onverhoopte
toekomstige oorlog direct atoombommen
zullen worden gebruikt.
De heer Lankhorst van de Pacifis-
tisch-Socialistische Partij had tegen de
Bescherming Bevolking gewetensbezwa
ren geopperd omdat de BB een onder
deel is van de moderne oorlogvoering.
Die gewetensbezwaren wilde minister
Toxopeus echter niet erkennen, omdat
dienstneming bij de BB niets te maken
heeft met het doden van de medemens.
Advertentie
Bescherm Uw
keel en voorkom
verkoudheid met
'er door vallend hout
gedood
Biddag is op het terrein van de
usselbeek te Silvolde een onge-
waarbij een tweejarig kind
lood.
kinderen waren op het terrein
spelen toen op zeker moment
Pd hout omviel. Het tweejarig
""n de familie Scholten kwam
vallende hout terecht. Toen
1 bevrijd was, bleken de levens-
^eds te zijn geweken.
®8» die kinderverlamming had
[®P nog in beugels en kon ver-
k tiet vlug genoeg weg komen.
Scholten telde twee kinderen.
•regelen ter voorkoming
wn bosbranden
I*teluks bestuur van het Bos-
kl een commissie instellen, die
18 termijn zal rapporteren over
J8 waarop het Bosschap lande-
Wende verordenende maatrege-
kunnen nemen ter voorkoming
Ebrand.
van het dagelijks bestuur werd
n ir. H. W. Schenkenberg van
pficteur van het Staatsbosbe-
Plaatsvervangend lid van het
bestuur, ir. A. Stoffels. Tot
JVkngend voorzitter van de
'Deling Sociale Zaken werd be-
fl8 heer B. Doolaard.
De deken van goudbruine alge-
vallen bladeren mag dan een bij
zondere herfstcharme verlenen aan
bossen en parken, toch stelt men in
Amsterdam alles in het werk om
deze bladeren zo snel mogelijk op
te ruimenTotnutoe gebeurde dat
met mankracht, maar thans is op
proef een mechanische bladroller in
dienst gesteld, die voor slechts één
vijlde van de kosten van mankracht
de paden en gazons van de parken
blad vrij kan maken.
Advertentie
chocolade in topvorm
product in Melk en Puur
Mevrouwde
voorzitter"
(Van onze parlementaire redacteur)
In de Tweede Kamer heeft gister
avond de heer Tilanus (CHU) de
verklaring afgelegd, dat hij de
waarnemende voorzitster, mevr. mr.
J .M. Stoffels-Van Haaften, voort
aan zal aanspreken als „mevrouw
de voorzitter", omdat de grondwet
alleen spreekt van de „voorzitter"
van de Tweede Kamer, die door de
„Koning" wordt benoemd.
Minister Cals bezigde hierna ook
de aanspreektitel „mevrouw, de
voorzitter", hoewel slechts aanvan
kelijk, voegde hij er aan toe, zoals
de regering wel meer verklaart, zo
lang zij haar standpunt niet defi
nitief heeft bepaald. Hij maakte er
echter op attent, dat de grondwet
alleen spreekt van de „Koning",
terwijl iedereen spreekt over de
„Koningin".
De heer Roosjen (AR) zei even
als de heer Albering (KVP) en de
heer Tans (PvdA)„mevrouw, de
presidente". Daarna zei staatssecre
taris Stubenrouch weer „mevrouw,
de voorzitter".
Die willekeur is niet aardig tegen
over de vrouw, die de vergadering
voorzit. Uit overwegingen van hof
felijkheid en erkenning van haar
persoonlijkheid zou men haar toch
algemeen moeten aanspreken als
„mevrouw, de voorzitster".
Men kan wel zeggen, zoals de heer
Tilanus, dat het woord „voorzitster"
zo moeilijk is uit te spreken, maar
dat is alleen een kwestie van wen
nen. Uit gewoonte zei minister Cals
ook een paar keer „meneer, de voor
zitter". Men kan zich dus ook ver
spreken met het gebruik van de
aanspreektitel „mevrouw, de voor
zitter".
De enige vrouw, die gisteravond
het woord voerde, mevr. Van Some-
ren-Downer (VVD), zei „mevrouw,
de voorzitster". Zij zal het beste
kunnen meevoelen, hoe de vrouw in
de zetel van de voorzitter wenst te
worden aangesproken.
Bonn zet grenzen open voor de invoer van
aardappelen om de prijzen te drukken
Hier en tiaar woeker.'
(Van onze correspondent in Bonn)
Om de prijsopdrijving op de binnen
landse aardappelmarkt de kop in te
drukken, keurde de Bondsdag gisteren
een voorstel van de Westduitse regering
goed om voor een periode tot 31 maart
1960 de invoerrechten op aardappelen
(8 mark per 100 kilo) geheel op te hef
fen. Men hoopt dat op deze wijze vooral
Nederlandse en Poolse aardappelen
op de Duitse markt zullen verschijnen
tegen een prijs, die de Westduitse aard-
appelhandel zal moeten dwingen tot een
verlaging van de in korte tijd al te sterk
gestegen prijzen van dit ook in Duits
land volksvoedsel bij uitstek.
Twee oorzaken geeft men aan voor de
prijsopdrijving, die door sommigen reeds
woeker is genoemd. Allereerst leidt de
aanhoudende droogte er vooral in Noord-
Duitsland toe dat de aardappeloogst
veel minder zal opbrengen dan vorige
jaren. Werden er het vorig jaar nog 22,7
miljoen ton aardappelen op de markt
gebracht, dit jaar zal men niet verder
kunnen komen dan hooguit 22 miljoen
ton. Weliswaar is hier slechts 8 miljoen
ton van voor de directe consumptie be
stemd. Desondanks leidde deze produktie
vermindering tot prijsopdrijving. Daarbij
komt dan het tweede feit, namelijk dat
juist thans vele Duitse gezinnen ertoe
overgaan aardappelen op te slaan voor
de winter.
De prijzen stegen daardoor in verloop
van enkéle weken van normaliter 10
mark (ongeveer f. 9,per „Zentner"
(100 pond, het in Duitsland gebruike
lijke gewicht voor aardappelen) tot 14 k
17 mark. Hier is dus sprake van een
prijsverhoging van zeker 40% en dat
nadat men van landbouwzijde heeft ver
klaard dat ook de beste soorten dit jaar
eigenlijk voor niet meer dan acht mark
per honderd pond van de hand moch-
Sandwich
Spread!
altijd lekker op
de boterham
middelpot 0.9S
grote pot 1.45
GARANTIE
volledige vergoeding door Uw
leverancier, indien een Heinz
57 product niet voldoet. j
HHbmm
Van beide kanten
komen bezwaren
(Van onze parlementaire redacteur)
In 1955 is de subsidiëring van de
bijzondere scholen voor middelbaar
onderwijs geregeld op basis van een
volledige vergoeding voor personele,
materiële en kapitaalsuitgaven in
overeenstemming met de maatstaven
voor de desbetreffende Rijksscholen.
De Tweede Kamer heeft nu gister
avond het wetsontwerp besproken, dat
ten doel heeft op overeenkomstige
wijze ook de kostenvergoeding voor
de gemeentelijke (openbare) middel
bare scholen te regelen. Men slaagde
er echter niet in de moeilijkheden te
overwinnen en voor nader overleg
binnenskamers is de behandeling
daarom voor onbepaalde tjjd ge
schorst.
Het is een moeilijke kwestie want in
weerwil van vele pogingen is het nim
mer gelukt aanvaardbare objectieve
normen voor de subsidiëring van deze
scholen op te stellen. Van de zijde van
de heren Roosjen (AR), Albering
(KVP) en Tilanus (CHU) werd als zeer
ernstig bezwaar aangevoerd, dat de ge
meenten vrij blijven extra gelden be
schikbaar te stellen voor hun middel
bare scholen om aldus het openbare
enderwijs aantrekkelijker te maken dan
het bijzonder onderwijs. Daarom had
den zij een amendement ingediend met
de strekking de bijzondere scholen op
gelijke voet te behandelen als de ge
meentelijke scholen war neer voor de
laatste iets extra's wordt gedaan.
Inmenging
De voorstanders van het openbaar on
derwijs, mevrouw Van Someren-Downer
(VVD) en de heer Tans (P.v.d.A.) wa
ren evenmin tevreden over het wetsont
werp omdat de regeling een inmenging
van het Rijk zou betekenen in het ge
meentelijk onderwijsbeleid. Want het
Rijk zal uitmaken of een gemeentelijke
school voldoet aan de voorwaarden
voor Rijkssubsidie. Voor een onderwijs
experiment dat gepaard kan gaan met
een verbouwing, zou de gemeente geen
subsidie krijgen, terwijl totnutoe de ge
meenten hun kosten voor het onderwijs
geheel vergoed krijgen uit het gemeen
tefonds.
Tegen de financiële gelijkstelling van
het openbaar en bijzonder onderwijs
had mevrouw Van Someren geen be
zwaar maar de consequentie van het
amendement vond zij te ver gaan. Als
aan een openbare school een douceurtje
wordt gegeven voor een sporttoernooi,
moeten de bijzondere scholen dat dou
ceurtje dan ook krijgen? Het principe
van de financiële gelijkstelling van
openbare en bijzonder middelbare scho
len behoort aan de orde 'te komen bij
de behandeling van de mammoetwet
op het voortgezet onderwijs. Het aan
hangige wetsontwerp is slechts aan
vaardbaar als een tijdelijke financiële
regeling.
Grondig bekijken
Ook de heer Tans was van mening,
dat alles nog eens grondig moet wor
den bekeken bij de behandeling van de
mammoetwet.
Staatssecretaris Stubenrouch had be
grepen, dat het amendement een waar
borg wil geven, dat het openbaar on
derwijs niet meer krijgt dan het bijzon
der onderwijs, maar hij constateerde
dat de omgekeerde waarborg in het
amendement ontbrak. De draagwijdte
ervan kon hij niet overzien. Men wil
eigenlijk vooruitlopen op de ipammoet-
wet. Het aanhangige wetsontwerp is
technisch zeer ingewikkeld, zei hij, en
dat wordt nog erger als er een princi
piële kwestie aan verbonden wordt. Er
waren ook technisch zeer ingewikkelde
amendementen ingediend door de heer
Tans en mevr. Van Someren. Daarom
leek het de staatssecretaris beter eerst
binnenskamers in nader overleg te tre
den met de vaste commissie voor on
derwijs uit de Kamer.
Met deze suggestie ging de Kamer
akkoord zodat de verdere behandeling
van het wetsontwerp voor onbepaalde
tijd is geschorst.
ten gaan. Hogere prijzen bestempelde
men als woeker. Voor Nederlandse be
grippen komt dit alles neer op een prijs
van 28 a 34 cent per kilo, tegen norma
liter 16 k 20 cent per kilo. Zeer goede
kwaliteiten brachten te Hamburg deze
week zelfs meer dan 40 pfennig, dat is
meer dan 36 cent per kilo, op.
Hamsterwo'^2
Men geeft niet alleen de schuld aan
de handel, maar ook aan de verbruikers,
die de laatste dagen aan het hamsteren
zijn geslagen op een manier, die wel
moest leiden tot woekerprijzen. De nieu
we minister van Landbouw Schwarz,
vond dit allemaal te gortig worden en
liep vorige week als gewoon burger op de
Bonner groentemarkt, waar hij in dis
puut raakte met handelaren over de
hoge prijzen.Reeds hebben de auto
riteiten de bevolking opgeroepen de eer
ste dagen maar geen aardappelen meer
te kopen het maar te ho uden bij spa
te kopen en het maar te houden bij
spaghetti, ryst en „nudeln" (meelballen).
De nieuwe maatregel nopens de tijde
lijke opheffing van het invoerrecht zal
ertoe moeten leiden dat vooral Neder
landse en Poolse aardappelen op de
markt zullen komen. De vraag is alleen
of deze landen zelf niet al te veel heb
ben te lijden onder de droogte, die de
aardappelproduktie daar heeft aange
tast. Zweden, dat ook nogal wat aard
appelen naar Duitsland placht te expor
teren, heeft het reeds laten afzeggen:
men heeft daar zelf niet genoeg!
Maar alleen psychologisch al zal de
maatregel reeds zin hebben en de prijzen
doen dalen, zo zegt men. Voor wat Ne
derland bijvoorbeeld aangaat, heeft men
veel hoop. Men wijst ten deze op het feit
dat in het Roergebied de laatste weken
de aardappel-ellende enkele oplettende
autobus ondernemers ertoe heeft ge
bracht om speciale „Kartoffelreisen nach
Holland" te organiseren. Huisvrouwen
uit dit gebied konden zo vele honderden
kilo's Nederlandse aardappelen van 12 k
13 cent per kilo in Duitsland invoeren..
Mitsgaders natuurlijk boodschappentas
sen vol andere voor Duitsers goedkope
Nederlandse levensmiddelen.
Geslaagde besprekingen
van minister Luns
De tweedaagse conferentie van Neder
landse ambassadeurs te Paramaribo,
die onder leiding stond van de Neder
landse minister van Buitenlandse
Zaken, mr. J. M. A. H. Luns, is gister
middag geëindigd. De onderwerpen
waren: het Koninkrijk en de organi
satie van Amerikaanse staten, de
politieke structuurveranderingen in
Latijns-Amerika, de oliepolitiek in de
V.S. en Latijns-Amerika, de positie
van het Latijnse blok en de verschui
ving in de stemmenverhouding in de
Na afloop van de eigenlijke conferen
tie heeft minister Luns meegedeeld,
dat deze conferentie even geslaagd is
als de vorige.
Hij zei dergelijke regionale besprekin
gen zeer belangrijk te achten, daar een
uitwisseling van gedachten verhelderend
werkt en persoonlijk contact zeer nuttig
is. Daarbij komt, dat de ambassadeurs
kennis maken met twee landen met
welker belangen zij terdege rekening
moeten houden.
Volgend jaar wordt de conferentie niet
zoals dit jaar in Suriname gehouden,
maar in de Ned. Antillen. Het wordt aan
de Antilliaanse regering overgelaten te
bepalen op welk eiland dat zal geschie
den.
Vandaag is minister Luns zyn bespre
kingen begonnen met de minis ter-presi
denten van de Ned Antillen en Suriname
resp. de heer E. Jonckheer en mr. S. D.
Emanuels. De vertegenwoordigers van
de drie landen spreken o.m. over de
kwestie van de vertegenwoordiging by
de V.N.
Minister Luns vertrekt maandag naar
Nederland.
Art ver «en tie
V LLl^eviieiXiuel?
G.VOIFSIAG BREESTBil^y
Aankoop van 12
Fokker vliegtuigen
Kosten 37 miljoen gulden
Bjj de Tweede Kamer is ingediend een
ontwerp van wet tot wijziging van de
begroting 1959 van defensie. Dit wets
ontwerp betreft aankoop van P 27-
vliegtuigen.
De minister van Defensie deelt oun.
mede dat de regering op 26 juni 1959
om economische redenen heeft besloten
de vervanging van de Dakota's, in ge
bruik bij de Kon. Luchtmacht door 12
Fokkervliegtuigen (9 Troopships en 3
Friendships) met bijbehorende radio-
en navigatieuitrusting, vliegtuigonder
delen en gronduitrusting reeds thans te
effectueren door het plaatsen van een
daartoe strekkende opdracht bij de N.V.
Fokker.
Van dit bedrag zal voor het dienst
jaar 1959 tot betaling komen f 16.563.000.
Het alsdan nog resterende bedrag ad
f 20.547.000 zal naar behoefte over de
begroting 1960 en 1961 worden verdeeld.
De totale uitgaven worden geraamd op
f37.110.000.
