Grüss Got!
JVC,LIJ IV
DIJ VUEUalC
Russen storen Poolse dienst BBC;
Gomoelka schaft stoorzenders af
De eclilgenote van president Lübke
mag er volgens Bonn best zijn
Storen kost Kremlin 350zenden
kost BBC 50 miljoen per jaar
First ladyis charmantvrouw
van de wereld en eenvoudi.
Zaterdag 10 oktober 1959
zmfmmm m
191BB WH&r Sm S3
(Van onze Londense correspondent)
Voor zover wij weten bezit Engeland geen enkel
afzonderlijk monument voor de slachtoffers van de
tweede wereldoorlog. Men heeft op de nuchtere
conventionele, na de eerste wereldoorlog opgericht
te gedenktekens meestal slechts uit een simpel
kruis bestaande) eenvoudig de jaartallen 1939
1945 erbij gezet en in kleinere plaatsen ook de
namen van de omgekomenen. Er is ook geen mo
nument, dat herinnert aan de vreselijke bombarde
menten van Londen. Op dit gebied schijnen de
Britten, die nu eenmaal liever hun gevoelens be
heersen, het talent voor artistieke uitdrukkings
mogelijkheden te missen, al mag men natuurlijk
niet vergeten, dat Engeland tot het geluk van het
vasteland aan een bezetting is ontsnapt en de daar
aan verbonden emoties heeft gemist. Hetgeen
echter niet betekent dat de Engelsen ongevoelig
geweest zijn voor het lot van de rest van Europa.
Het tegendeel is waar. Getuige daarvan is het
bouwwerk, dat het wijde gedeelte van het strand
beheerst het uitgestrekte en acht verdiepingen
tellende Bush House, dat in feite als een soort
oorlogsmonument mag gelden. Bijna vijf jaar lang
kwamen uit Bush House de klanken, welke bezet
Europa geestelijk op de been hielden. Daar zetelt
nog altijd de Europese Dienst van de BBC. te
zamen met de diensten, welke de rest van de wereld
bestrijken. Gedurende 223 uren per week wordt er
in het Engels en achttien andere Europese talen
uitgezonden. Wie het gebouw betreedt treft er
inderdaad een stukje Verenigd Europa aan. want
hier werken dag en nacht mensen van elke Euro
pese nationaliteit talrijke mensen waren er ook
al in de oorlog met geestdrift samen om als
objectieve voorlichtingsbron te dienen. Voor elke
uitzending hoort men nog steeds het magische klop
signaal. de vier morsetekens, welke de p.— van
victoria vormen. Elk kwartier golft het nu nog door
de ether, telkens een nieuwe uitzending inleidend.
Bush House, het reusachtige gebouwencomplex aan het Strand in Londen, waar de
Europese dienst van de BBC is gevestigd, welke tijdens de bezetting de hoop en toe
verlaat was van miljoenen, zoals dit nog altijd het geval is achter het IJzeren Gordijn.
Tocli miljoenen luisteraars
achter ijzeren gordijn
De Europese dienst viert op het
ogenblik zijn 21-ste geboortedag. De
eerste uitzending geschiedde op 27
sept. 1938 na de noodlotsconferentie
van München, toen de door Cham
berlain afgelegde verklaring ijlings
in het Frans, Duits en Italiaans
moesten worden verspreid. Het was
een geïmproviseerd begin.
Vreemde talen zijn niet bepaald de
kracht van de Engelsen; de buiten
landers, die de BBC te hulp riep.
werden er als het ware met hun haren
bijgesleept, zodat de historische uit
zending duidelijk de sporen van deze
haast vertoonde. De Britten gaan ove
rigens altijd prat op improviseren, om
dat ze weinig voelen voor al te for
mele en daardoor vaak stroeve en on
praktische werkmethoden. De BBC is
zelf een voorbeeld van een vrije, losse
en soepele opzet.
Onafhankelijk
Zij is door de regering gesticht, maar
leidt een vrijwel onafhankelijk be
staan. De Europese kant van het be
drijf is eveneens vrij van rechtstreekse
regeringsbemoeienis, al zijn er enkele
departementen, welke beslissen in wel
ke talen en in hoeveel uren er zal wor
den uitgezonden. Maar wat de pro
gramma-inhoud betreft, is er geen in
menging van buitenaf. De allergroot
ste vrijheid bezat destijds de twee jaar
geleden opgeheven.Nederlandse sectie,
welke de keuze van het materiaal zelf
mocht bepalen. De meeste overige sec
ties bleven onderwerpen aan de be
slissingen van de centrale redactielei-
ding, welke echter haar eigen verant
woordelijkheid kent.
zy werkt zonder politieke con
trole vian buitenaf al bezit de
regering in theorie een vetorecht,
dat in de praktijk nooit behoefde te
worden toegepast. Dit is des te op
merkelijker daar de buitenlandse
diensten van de BBC niet gefinan
cierd werden uit luisteraarsgelden,
maar door bedragen, welke jaarlijks
door het parlement worden toege
wezen.
De betrekkingen tussen de BBC en
de regering berusten op wederzijds be
toon van goede wil en respect, een
ideale situatie welke trouwens ken
merkend is voor de algemene Britse
opvattingen over de Staat. Dezelfde
geest ademt trouwens het werk van de
Britse Europese Omroep, welke zich
voor alles tot taak stelt zo objectief
mogelijk de verschillende facetten van
het leven in Engeland te projecteren.
Dit maakt zeker 'n diepere indruk dan
opgeschroefde propaganda. De stem
van Brittannië is zeker niet de stem
van de partij, welke op een zeker
ogenblik de macht bezit, maar de stem
van alle Britten.
Kortwieken
Het was met een bloedenc, hart, dal
om reden van bezuiniging in 1957 be
sloten moest worden de Europesp
dienst te kortwieken, zodat behalve
ons land. Scandinavië, België, Portu
gal en Oostenrijk niet meer in eigen
taal door Bush House worden toege
sproken, hoewel de uitzendingen in
het Engels beschikbaar blijven. Bo
vendien voorziet de Europese dienst
de diverse nationale omroepen van
materiaal over Engeland voor heruit
zending. Iets betrekkelijk nieuws is dat
de BBC thans ook Europa van tele
visiefilms voorziet. Er zullen eerst
daags ook films worden afgeleverd met
teksten in de talen van het land,
waarvoor ze bestemd zijn. Iets bijzon
ders was onlangs, dat het televisiege
sprek tussen president Eisenhower en
premier MacMillan via Eurovisie naar
Rome werd doorgegeven, waarbij het
geen er door de staatslieden werd ge
zegd in Londen gelijktijdig werd ver
taald, zodat uit beider monden Ita
liaans klonk!
De nadruk van de naoorlogse taak
van de Europese uitzendingen ligt na
tuurlijk op de doorboring van het ijze
ren gordijn, dat de ether in de vorm
van een enorm net van uiterst kost
bare, veel elektrische stroom verslin
dende stoorzenders, hermetisch tracht
af te sluiten, iets waarin men maar
ten dele is geslaagd. Er sijpelen nog
genoeg BBC-nieuwsberichten en -be
schouwingen door om dagelijks mil
joenen luisteraars in de door het com
munisme beheerste landen te bereiken.
Polen is de enige uitzondering omdat
het vrij afstemmen op Londen toestaat.
De BBC was zelfs onlangs op de jaar
beurs van Poznan door een stand ver
tegenwoordigd, welke enorme belang
stelling trok. Maar de Russen pogen de
radio-ontvangst in Polen door storing
van buitenaf te beletten!
Stille hulde
De stoorzenders worden door Londen
als een stille hulde van de communis
tische machthebbers aan de BBC be
schouwd. De BBC had gehoopt dat de
mislukking van de door Goebbels be
gonnen radio-storingen de Russen na
de oorlog wijzer zouden hebben ge
maakt, maar Stalin paste hetzelfde
middel toe, dat door Kroesjtsjef is
overgenomen. De Sovjetstoring van de
BBC begon in april 1949. Tijdens het
bezoek van Boelganin en Kroesjtsjef
aan Londen in 1956 werd de storing en
kele maanden stopgezet (evenals nu bij
de reis van de Sovjet-premier door
Amerika). Maar zij werd ten tijde van
de Hongaarse revolutie hervat. De sto
ring van kortegolfuitzendingen is moei
lijk, omdat het niet voldoende is stoor
zenders op dezelfde lengte te laten
werken, daar de korte golven op de
plaats van ontvangst dienen te worden
verbroken. Hiervoor is een uitgebreide
apparatuur nodig, welke zich in feite
alleen kan concentreren op de dicht
bevolkte gebieden.
BBC en Vrij Europa
Hoewel voor vrij Europa de
drang naar Londen te luisteren
vanzelfsprekend veel geringer is
dan tijdens de oorlog, is uit een
luisteraarsonderzoek in zeven
landen gebleken, dat daar dage
lijks nog altijd minstens twee
miljoen mensen rechtstreeks op
de Europese uitzendingen van
de BBC afstemmen. Zodra er
zich in die landen een crisis
voordoet, zoals in Frankrijk over
Algerije, stijgt het aantal luis
teraars met sprongen. Het aan
tal Franse luisteraars nam zelfs
met vijftig percent toe.
In 1946 waren er in Europa
33'.miljoen radiotoestellen,
thans bijna 111 miljoen. Evenals
televisie neemt ook het aantal
radio's nog toe, hoewel in lang
zamer tempo. De BBC is van
ooi\1?el dat nog lange, onbe
paalde tijd de internationale
omroep zal kunnen blijven steu
nen op de geluidsradio en niet
op televisie.
Verspilling
Na de terugkeer van Gomoelka in
Polen werd onthuld, dat de opheffing
van de radiostoorzenders niet minder
dan 52 kortegolfzenders en elf midden
golfzenders had vrijgemaakt! De kapi
taalkosten van de oprichting van de
stoorzenders werden officieel op 112
miljoen zloty's geschat en de jaarlijkse
kosten om ze te laten functioneren op
JA, merkwaardig, dat Je soms
door een enkel woord een
wereld van levendige herin
neringen ziet opengaan. Je kijkt
als het ware bij verrassing door
een raam, dat maanden en mis
schien wel jaren buiten je ge
zichtskring bleef. Maar ineens
is dat raam er. En het uitzicht.
Dat overkwam mij, toen wij
ergens in de stad onze vrienden
van het jeugdorkest uit Zürich
ontmoetten. Direct na de ont
vangst zondagmiddag waren wij
vrienden. En toen wij elkaar in
de stad onverwachts tegenkwa
men en elkaar de hand toesta
ken, werd door een Zwitser met
die bekende zoetvloeiende tong
val gezegd: „Grüss Gott".
Grüss Gott. Letterlijk ver
taald: God groet U.
Ah, dat is waar ook. In Zwit
serland word je met die woor
den begroet. Ineens was dat
vergeten raam open en ik liep
weer die smalle bergweg van ja
ren en jaren geleden. Wij gin
gen bergop, stap voor stap. Tel
kens een kromming in het pad.
Overal stukken steen. Het pad
was aan weerszijden dicht be
groeid. Zo keken we even ver
baasd op toen we onverwachts
een stem hoorden: „Grüss
Gott". Een Zwitser uit een dorp
in de buurt was op weg naar
zijn dal. Zijn groet was voor ons
bestemd. Grüss Gott, God groet
U. En wij, min of meer verbaasd
en verlegen, niet alleen over het
onverwacht verschijnen van de
WOORD
VAN
BEZINNING
Zwitser boven ons, aan de over
kant van het pad, maar ook
„gepakt" door die veelbetekende
groet, antwoordde met een ge
mompeld: „Grüss Gott".
Na die eerste keer gebruikten
wij het telkens om mensen, die
wij tegenkwamen, te groeten.
Het bijzondere van de groet ver
dween enigszins. We hadden ons
immers zoveel mogelijk aange
past bij de gewoonte van het
land. Het was eigenlijk niet
meer - zoals ook in de woorden,
boeken en in de toeristengidsen
staat - dan een traditioneel ge
worden „Goedendag".
Maar het aparte verdween
toch niet geheel.
„God groet U". Dat bleef er
gens bij ons haken als iets bij
zonders, iets niet-alledaags.
Heel diep was die herinnering
aan „Grüss Gott" van de Zwit
serse reis van jaren geleden
weggeleden. Maar door diezelfde
groet wéér te horen, midden in
Leiden op de Breestraat, van
onze vrienden uit Zürich, werd
het verleden van toen zó le
vend, dat de achtergrond en de
diepere betekenis van „God
groet U" ons niet meer loslie
ten.
Want „Grüss Gott" is geen
groet uitsluitend voor de kerk of
voor mensen, die tot de gelovi
gen gerekend willen worden.
Grüss Gott is een groet van
iedereen en voor iedereen, zo
maar wildvreemd ergens elkaar
ontmoetend op een bergweg of
de ander van gezicht kennend
en die ander maar niet zo voor
bijgaan, in de Breestraat, maar
groetend met de vertrouwheid
van vrienden: God groet U.
Of je dat nu wilt of niet wilt,
maar dat kun je toch maar niet
als een „gewone" groet aanho
ren. Ik kon dat in ieder geval
niet en ik wil U ook nog wel in
vertrouwen en met openhartig
heid zeggen, dat het onverwach
te „God groet U" voor mij in
derdaad een groet van God is
geworden.
U verbaast U daarover mis
schien en U denkt: „Een do
minee is toch wel zo dagelijks
met de dingen van God en met
de stem, de „groet" van God in
de bijbel bezig, dat hij niet ver
rast wordt door „Grüss Gott"!
En toch was dat wél zo. En wat
ik in dit bekende hoekje van
bezinning als persoonlijke erva
ring schrijft is ook voor U
bestemd: Grüss Gott, God
groet U!
P. L. SCHOONHEIM
(Van onze correspondent te Bonn)
r
Tijdens het presidentschap van prof. Heuss heeft Bonn zeven jaar lang
een „first lady" ontbeerd, een echtgenote die hem bij het vervullen van zijn
representatieve plichten bijstaat. Mevrouw Elly HeussKnapp, een zeer gelief
de en zeer begaafde vrouw, overleed namelijk in 1952. En daar Adenauer
reeds lang weduwnaar is en mannen als Minister van Buitenlandse Zaken, Von
Brentano, en zijn eveneens op de voorgrond tredende ex-staatssecretaris Von
Hallstein vrijgezellen zijn, traden andere dames op de voorgrondals Heuss
schoonzuster en een van Adenauers dochters.
Talenkenster bij
uitnemendheid
Vloeiend Russisch
Wühelmine Lübke behoort reeds jaren
lang tot de „bovenste laag" van Bonn:
haar fenomenale talenkennis is algemeen
bekend. Men zal haar bijvoorbeeld ook
de komende maanden op de college
banken van de Bonner universiteit kun
nen aantreffen bij de colleges Russisch.
Want Russisch spreekt zij bijna vloeiend
tot stomme verwondering van de Ame
rikaanse en Russische diplomaten-vrou
wen, die het meestal slechts tot één taal
haar eigen hebben gebracht. Daar
naast is mevrouw Lübke dan nog in
staat een vlot gesprek in het Frans, En
gels, Spaans en Italiaans te voeren! Zo
ooit een „first lady" niet met haar mond
vol tanden hoeft te staan, dan is het de
vrouw van de Duitse president.
wat wil men in Bonn eigenlijk nog meer
eisen van de vrouw van de president?
Evenals haar man komt zij uit een een
voudig milieu.
Temperament
Sedert Heinrich Lübke het president
schap aanvaard heeft, is dat echter niet
meer nodig. In de persoon van Wilhel-
mine Lübke heeft Bonn thans een „first
lady", van wie men hier zegt dat zij er
in alle opzichten zijn mag: een char
mante vrouw, een befaamd talenkenster,
een bijzonder vlot spreekster, een vrouw
met enorme culturele belangstelling
Hulp
Zij werd geboren in Ramsbeck in West-
falen, waar haar vader chef de bureau
op een ertsbedrijf was. In het gezin van
zes kinderen van deze Otto Keuthen,
heeft men elkaar op bijzondere wijze
Deze temperamentvolle dame van de
Haager Weg nummer 69, boven op de
Bonner Venusberg, blijft met haar echt
genoot overigens in deze relatief kleine
villa wonen. De villa is omgeven door
hoge bomen en men is direct in bos en
veld, wanneer men een wandeling wil
maken. Want wandelaars zijn de Lübkes
altijd geweest. Wandelaars en muziek
liefhebbers en daarenboven nog poëzie-
kennersDat zij derhalve de villa
nog eens 30 miljoen zloty's ongeveer
een derde van de jaarlijkse totale om-
roepkosten! Belangrijker was echter,
dat officieel werd toegegeven dat al
dit geld en energie in feite een verspil
ling waren, omdat de storingen het
doorkomen van de BBC-uitzendingen
niet konden verhinderen
De uitwerking op de openbare me
ning was precies het omgekeerde van
hetgeen men verwacht had. De geruch
ten, welke voortvloeiden uit het illegaal
luisteren achtte men gevaarlijker dan
de buitenlandse „leugens". De heil
zame slotsom waartoe men kwam, was
dat argumenten met argumenten die
nen te worden beantwoord en niet met
lawaai!
Veel betekenend was. dat bij de on
lusten van Poznan in 1956, welke zulk
een grote rol speelden in de politieke
veranderingen in Polen, de woedende
menigte niet alleen gevangenissen aan
viel, maar ook de plaatselijke stoorin-
stallaties en daarmee uitdrukking gaf
aan het verlangen naar geestelijke
vrijheid. In Polen bleek, dat in weer
wil van de storingen tachtig percent
van de radiobezitters naar westelijke
stations luisterde.
In Tsjecho-Slowakije gebruikten zelfs
de Communistische provinciale bladen
de BBC als hoofdbron voor het weste
lijk nieuws, omdat het snel en betrouw
baar was. Het officiële orgaan van de
Sovjetjeugdorganisatie in Moskou er
kende openlijk, dat de „fatsoenlijkste"
propaganda afkomstig is van de objec
tieve BBC.
Een Lagerhuislid dat onlangs viit
Roemenië terugkeerde, beaamde, dat
iedereen afhankelijk is van de BBC en
dat iedereen naar Londen luistert.
Voor Hongarije geldt hetzelfde. On
danks de censuur stromen er voort
durend brieven bij de BBC binnen van
luisteraars in de Communistische lan
den, die hulde brengen aan de uitzen
dingen. Het grootste aantal, vaak ont-
Oost-Duitsland.
Iemand schreef„Als men 26 jaar
roerende, bijvalsbetuigingen komt uit
onder dictatuur heeft geleefd is het
alsof men uit een kooi kijkt om nu
eens geen machines maar menseiyke
wezens tot je te horen spreken".
2500 stoorzenders
Volgens de jongste Amerikaanse
gegevens zouden er in het gehele Sov
jet-blok 2500 stoorzenders werken,
waarvan de kosten op 350 miljoen
gulden per jaar worden geschat en de
kapitaalkosten op een miljard gulden.
Als vergelijking kan hiertegenover de
totale jaarlijkse kosten van de geza
menlijke buitenlandse uitzendingen van
de BBC worden gesteld, waarmee
slechts 50 tot 60 miljoen gulden zijn
gemoeid.
Het motto van de BCC is „Volk zal
tot volk spreken" en dat is wat Londen
ondanks alle hinderpalen tracht te
blijven doen. De grondgedachte is
altijd geweest „Vrede en waarheid". In
Bush House leeft deze hoge, edele roe
ping nog even sterk als tijdens de
oorlog, toen het de feestelijke red
dingsboei van het vertrapte Europa
Rock and Roll voor
Sovjets
Naast de algemene voorlich
ting spelen de Engelse radioles-
sen een grote rol in het bestaan
van de Europese dienst. Elke
week gaan er 138 lessen de lucht
in, alleen bestemd voor het vas
teland. In acht landen worden
deze lessen gerelayeerd of her
uitgezonden, terwijl de BBC Eu
ropese scholen van lesplaten
voorziet, die ook in de handel
worden gebracht. Sinds april
van dit jaar worden er eveneens
Engelse lessen naar de Sovjet-
Unie uitgezonden, welke tot gro
te verrassing van de BBC, niet
worden gestoord.
Volgende maand probeert de
BBC het met uitzending naar
Rusland van speciale muziek
programma's met inbegrip van
Jazz en Rock and Roll. Vol ver
wachting vraagt men zich af
hoe dit af zal lopen
geholpen: de oudste broer, die het spoe
dig tot een goede positie bracht, zorgde
er namelijk voor dat zijn jongere zus
ters en broers konden studeren. En tot
deze gelukkigen behoorde Wilhelmine
Keuthen, de latere vrouw van de tweede
Westduitse Bondspresident. Zij bezocht
de kweekschool voor onderwijzers te Pa-
derborn en studeerde later aan de Uni
versiteit te Münster wiskunde. Duits en
filosofie.
Te Berlijn is zij vele jaren gymnasium
lerares wiskunde geweest en het was ook
te Berlijn dat zij Heinrich Lübke ont
moette, een man uit haar contreien. Hun
huwelijk bleef weliswaar kinderloos,
maar in huize-Lübke heeft men menig
kind opgevoed, wiens ouders daartoe niet
of niet voldoende in staat waren
Hammerschmidt de presidentiële
ambtswoning te Bonn, vlak aan de Rijn
gelegen niet gaarne betrekken, alleen
om er hun representatieve plichten waar
te nemen, is begrijpelijk voor het pre-
sidentspaar, van wie man en vrouw el
kaar op zo bijzondere wijze aanvullen.
Bonn is ongetwijfeld ingenomen met
de bedachtzame, niet over cén nacht ijs
gaande president Lübke een onopval
lende heer. met wie niet te spotten valt.
En Bonn juicht het zeer toe dat de pre
sident een vrouw heeft, die charmant,
een dame van de wereld en toch eenvou
dig is, een persoonlijkheid, een talenken
ster by uitstek. Want ook haar en haar
bijzondere optreden in het diplomatieke
leven van de Westduitse hoofdstad heeft
de jonge Duitse republiek nodig.
