Leids Academisch Ziekenhuis krijgt voor
20 miljoen centrale polikliniek interne
^rrrrrrrrm g&BS
rfrrrrrrrrrrfirrmm™
jwrrrrrr&mmf
rEFMEËÉ*.
Groot gebouw aan Wassenaarseweg
vermoedelijk over 3 jaar gereed
.Vele belangen worden gediend
door ruimte en concentratie
V..
Opgericht 1 maart 1860
Zaterdag 12 september 1959
Tweede blad no. 29846
(Van een onzer redacteuren)
Het Leids Academisch Ziekenhuis zal in de aan
staande jaren verrijkt worden met een centrale
polikliniek voor de algemene en gespecialiseerde
interne geneeskunde. Gisteren vond de aanbeste
ding voor de bouw hiervan plaats. Deze bouw zal
na de gunning onmiddellijk een aanvang kunnen
nemen en ongeveer drie jaar vergen.
De polikliniek zal bestaan uit één massaal ge
bouw van 85 bij 55 meter oppervlak en 27 meter
hoogte, het grootste Universitaire gebouw in Lei
den. De kosten van de bouw zullen circa 18 mil
joen gulden bedragen, waarbij dan nog enige
miljoenen voor de inrichting komen.
In de nieuwe polikliniek zullen de werkzaam
heden een huisvesting vinden welke thans over
verschillende ieder voor zich te weinig ruimte
biedende gebouwen op het ziekenhuisterrein ver
spreid zijn. Daardoor zal ruimtewinst ontstaan
voor de klinische en zuiver wetenschappelijke af
delingen. Het is zeer waarschijnlijk, dat de alge
mene opzet van deze centrale polikliniek een
periode van verdere concentratie bij de vernieu
wing van het Leids Academisch Ziekenhuis
inleidt.
Dit laatste betekent overigens niet, dat verdere
vernieuwingen en uitbreidingen van de bestaande
ziekenhuisgebouwen een halt wordt toegeroepen,
hetgeen moge blijken uit het feit, dat binnenkort
een omvangrijke uitbreiding van de kliniek voor
keel-, neus- en oorheelkunde aanbesteed kan wor
den, waarvan de kosten enige miljoenen gulden
zullen belopen. De groei naar een meer gecon-
treerde algemene vernieuwing zal slechts zeer ge
leidelijk kunnen geschieden, zodat verbeteringen
aan de gebouwen volgens het paviljoensysteem
zelfs niet als tijdelijke voorzieningen mogen wor
den aangemerkt.
De nieuwe polikliniek voor interne zal berekend
zijn op een capaciteit van ongeveer 150.000 be
handelingen per jaar, hetgeen een aanzienlijke
verhoging betekent ten opzichte van de gezamen
lijke capaciteit van de huidige poliklinieken.
Voorts betekent de nieuwe polikliniek een ophef
fing van het ruimtegebrek voor wetenschap en
medische opleiding. Bovendien worden hierdoor
mogelijkheden geschapen tot een meer op de mo
derne maatschappelijke verhoudingen en toestan
den gerichte dienstverlening aan de bevolking, tot
het vervullen van de groeiende Leidse medische
taak in het kader van de zich ontwikkelende
Randstad Holland en het opvangen van de te ver
wachten grotere patiëntenstroom.
Zeer belangrijk is voorts, dat de nieuwe poli
kliniek een antwoord is op de algemene tendens
van een verschuiving der medische zorg van
klinische naar poliklinische behandeling, mede als
gevolg van de als blijvend verschijnsel op te vat
ten tekorten aan verplegend personeel.
Het grote gebouw van de nieuwe polikliniek,
dat boven souterrain en begane grond zes ver
diepingen telt, zal verrijzen op het thans nog als
teeltland in gebruik zijnde terrein aan de stadszijde
van de Wassenaarseweg tussen de huizen aan de
Rijnsburgerweg en de gebouwen van Preventieve
Geneeskunde en het onlangs geopende nieuwe
laboratorium voor fysiologie.
Duidelijke verschuiving
Ruimtelijke nood van de bestaande
poliklinische diensten heeft een belang
rijke rol gespeeld bij het besluit, een
nieuwe polikliniek te bouwen, doch aan
het royale en centrale karakter daarvan
liggen ook vele andere motieven ten
grondslag.
Er bestaat in de Westerse medische
wereld de laatste tyd een tendens naar
een verschuiving van klinische naar
poliklinische behandeling. Dat wil zeg
gen dat steeds meer naar een zodanige
behandeling van patiënten gestreefd
wordt, dat verplegingsopname in een
ziekenhuis niet nodig is. Dit vereist
uiteraard een zo perfect mogelijke poli
klinische outillage, op welk gebied de
ruimtelijke mogelijkheden veelal een
slechts ondergeschikte rol spelen.
Deze tendens naar sterkere nadruk op
de poliklinische behandeling is in ons
land nog niet zo algemeen als b.v. in
Amerika, doch zij is zelfs hier meer ge
realiseerd dan in Engeland, waar welis
waar uitstekende plannen zijn ontwor
pen maar na de oorlog nog praktisch
niets op het gebied van ziekenhuisbouw
is verwezenlijkt.
Groeiend tekort
aan verpleegsters
Een belangrijke stimulans voor deze
nieuwe oriëntatie is voortgekomen uit
het steeds groeiende tekort aan verple
gend personeel, een ongetwijfeld blijvend
verschijnsel.
Het aantal verpleegsters is in ons land
de laatste decennia wei geregeld sterk
toegenomen in absolute zin, maar door
de stijgende behoefte is het tekort rela
tief en absoluut voortdurend gestegen.
Een grondige verschuiving van klinische
naar poliklinische behandeling kan be
langrijk bydragen tot een vermindering
van de tekorten op dit gebied.
De behoefte aan verplegend personeel
stijgt door de bevolkingstoename en
vooral ook door de ontwikkeling van de
medische wetenschap. Door dat laatste
zijn er tegenwoordig veel meer verpleeg
sters voor een zeker aantal patiënten
nodig dan in het verleden, terwijl dus
tezelfdertijd het aantal behandelingen
voortdurend toeneemt. Daarbij komt nog,
dat de sociale ontwikkelingen ook een
volledig gerechtvaardigde werktijd
verkorting ook voor de verpleegsters
meebrengen, hetgeen in zeker opzicht
leidt tot een rendabiliteitsverlaging van
het verpleegsterskorps als geheel. In ons
land bestaat een 48-urige werkweek voor
verpleegsters, in Engeland wil men thans
overgaan tot een 44-urige en in Amerika
heeft men zelfs reeds een 40-urige werk
week, terwijl anderzijds in Duitsland nog
werkdagen van 12 uur voor verpleeg
sters bestaan.
Illustratieve cijfers
Enkele cijfers zün in dit verband
illustratief. In 1938 werden er in ons
Een luchtfoto van KLM-Aerocarto van het terrein van het Leids Academisch Ziekenhuis. Op de
voorgrond de spoorbaan, het station en het Stationsplein. Daarachter het ziekenhuiscomplex met
op de achtergrond de Wassenaarseweg. Het hoge gebouw aan deze weg is het Instituut voor
Preventieve Geneeskunde. Links daarvan het nieuwe Fysiologisch Laboratorium. Op het lege wit
omcirkelde)terrein naast deze gebouwen komt de nieuwe polikliniek voor interne geneeskunde te staan.
land ruim 300.000 patiënten in zieken
huizen opgenomen. In 1955 waren dat er
ruim 750.000, een toename van 150
derhalve. Het aantal verpleegdagen steeg
in die jaren van 8.5 tot 15 miljoen, een
geringere stijging dus van iets minder
dan 100 een daling ook van het aan
tal verpleegdagen per patiënt.
Inmiddels bedroeg het aantal verpleeg
sters in de ziekenhuizen (dus exclusief
sanatoria en psychiatrische inrichtingen)
in 1938 ongeveer 10.000, in 1953 bijna
22.000 en in 1^56 ruim 25.000. Ook hier
dus een stijging van tegen de 150 in
welke tijd echter werktijdverkortingen
voorkwamen. Wanneer men daarbij in
aanmerking neemt, dat, zoals gezegd, de
moderne medische zorg veel meer ver
pleegsters per gelijk aantal patiënten
vergt, dan betekenen deze cijfers een ge
voelige stijging in het verpleegsters
tekort.
Om het algemene beeld te voltooien:
Nederland beschikte in 1938 over onge
veer 32.000 ziekenhuisbedden, in begin
1957 (de laatste definitieve officiële ge
gevens) over 49.174. Procentueel dus een
niet zo sprekende verhoging in een tüd,
dat de bevolking met 24 toenam.
Wü zijn iets dieper op deze zaken in
gegaan omdat zij in sterke mate verband
houden met de noodzakelijkheid van de
verschuiving naar de poliklinische be
handeling, een verschijnsel dat grote in
vloed heeft gehad op de vormgeving van
het onderhavige project.
V erplegingskosten
Niet zonder belang in dit verband is
ook, dat de kosten van ziekenhuisop
name steeds stijgen in een mate, die zo
wel voor de ziekenfondsen als voor de
particuliere verzekeringen ernstige moei
lijkheden schept. De ziekenfondsen be
taalden in 1956 niet minder dan 144 mil
joen aan ziekenhuisverpleging, dat was
een stijging van 10 ten opzichte van
het voorgaande jaar! Verschuiving naar
de poliklinische behandeling kan hierin
een zekere verlichting brengen.
Contact door concentratie
Voorts heeft bij de opzet van de plan
nen een grote rol gespeeld het inzicht,
dat een zo nauw mogelijk contact tus
sen de algemene interne geneeskunde en
de deelspecialismen op dit gebied de
vruchtbaarheid van de poliklinische zorg
aanzienlijk verhoogt, hetgeen betekent
dat zowel wetenschap als patiënt ge
diend zijn met een polikliniek, waarin
deze onderdelen van de interne genees
kunde zo intensief mogelijk met elkaar
in aanraking komen en wisselwerking
op elkaar uitoefenen.
De deelspecialismen komen beter tot
hun recht, de algemene interne heeft
een groter steun aan de specialismen
wanneer een gemeenschappelüke doel
matige behuizing de onderlinge relatie
versterkt.
Een belangrijk argument dat meesprak
in de vormgeving van de centrale poli
kliniek was voorts, dat bij een concen
tratie betere voorzieningen mogelijk zijn
op het door alle afdelingen bestreken
terrein, b.v. ten aanzien van de chemi
sche en fysische wetenschappen die door
de technische vorderingen een steeds be
langrijker rol in de medische wetenschap
gaan spelen.
Voor de patiënt
Tenslotte kan als bijzonder motief voor
een centrale polikliniek worden genoemd,
dat hierin meer dan in gescheiden poli
klinieken aandacht kan worden besteed
aan de eisen, die de algemene maat
schappelijke veranderingen stellen aan
b.v. receptie, wachtgelegenheid en der-
gebjke en aan een zo vlot mogelyke be
handeling en doorstroming zonder te
Modern in opzet
aankleding en
outillage
Dit is in schets weergegeven de schepping van prof. ir.
H. T. Zwiers, zoals deze in de komende drie jaar aan de
Wassenaarseweg zal verrijzen: een massaal gebouw, in
omvang ongeveer gelijk aan vijf Torenflats van de
Kanaal weg. Hierin xallen de poliklinieken van de alge
mene en de gespecialiseerde interne geneeskunde een
zeer aantrekkelijk en ruim onderkomen vinden. Met het
besluit tot bouw van dit complex wordt een verdere
concentratie van de afdelingen van het Academisch
Zlekenhmiê tngeteid.
Op de voorgrond rechts de brug welke over de omge
legde Poelwetering van de Wassenaarseweg af toegang
tot het gebouw zal geven. Het gebouw is in deze tekening
weergegeven zoals het er uit zal zien ongeveer van het
Wassenaarse uiteinde van de HTM-tramhalte aan de
Wassenaarseweg af.
lange wachttyden, interrupties, verwy-
zingen naar elders en wat meer als me
disch overbodige rompslomp moet wor
den gezien. Het is per slot van rekening
ook een medisch belang, dat de patiënt
zyn behandeling niet meer dan strikt
noodzakelyk is als een lydensweg gaat
zien.
Naast al deze bijzondere argumenten
speelde bij de opzet van de plannen van
zelfsprekend het ruimtegebrek bij de
huidige situatie een primaire rol. Het is
moeilijk aan te nemen, dat bij de be
staande nood op zovelerlei gebied tot de
bouw van een nieuwe polikliniek zou
zijn besloten, wanneer het jasje dat de
interne thans draagt nog ruim genoeg
was, al bestond het dan ook uit vele hier
en daar door tornen wat loshangende
delen.
Langdurig overleg
Gemeenlyk plegen wü bü een beschou
wing over Universitaire nieuwbouw niet
zo diep in te gaan op de argumenten
die er voor pleiten. Meestal spreken die
argumenten voor zichzelf, zodat wü
slechts ruim baan hoeven te geven aan
enthousiasme over wat verwezenlijkt
gaat worden. Ditmaal hebben wü wat
meer nadruk op de argumenten gelegd
en dat is in zeker opzicht in overeen
stemming met de gang van zaken in de
voorbereiding tot de bouw zelf. Ook
daarbij is meer dan bü de meeste andere
gevallen diepgaand en langdurig overleg
gepleegd over de principiële opzet en
zün consequenties, in verhouding mis
schien meer dan over de uiteindelüke
vormgeving.
Wij herinneren ons. reeds ruim twee
jaar geleden bij oriëntaties naar de
stand van de plannen gehoord te heb
ben, dat „zeer binnenkort" de definitieve
plannen voltooid zouden zün, nadat er
toen reeds talloze jaren overleg was ge
pleegd. De huidige directeur van het
Academisch Ziekenhuis, aan wiens zor
gen de nieuwe polikliniek uiteindelijk
wordt toevertrouwd, dokter M. W.
Jongsma, vond bü de aanvaarding van
zijn functie enkele jaren geleden de al
gemene opzet reeds op papier na een
intensieve voorbereiding waaraan vooral
mr. J. Drijber als Voorzitter van de voor
bereidingscommissie, prof. dr. J. Mulder
als hoofd van de Interne Kliniek en dr.
A. J. Ch. Haex als hoofd van de afdeling
algemene interne polikliniek, onschat
bare diensten hebben bewezen.
In de commissie hadden tevens zitting
de directeur van het Academisch Zie
kenhuis, dokter M. W. Jongsma, de he
ren J. C. W. Carmiggelt en K. Roth als
vertegenwoordigers van de Rijksgebou
wendienst, dr. H. H. Maas. raadsadviseur
en de heer C. Harkema, hoofdinspecteur,
namens het Departement van Financiën
en mr. F. E. Ohlenrot als secretaris.
Veelzijdige bewoning
De nieuwe polikliniek zal in een ge
bouw van ruim 86 meter lengte, 55 meter
diepte en 27 meter hoogte, dat als een
massaal blok aan de Wassenaarseweg
gaat verschünen, naast de algemene in
terne, huisvesting bieden aan de endo
crinologie, cardiologie, reumatologie, mi-
crobiële ziekten, radiologie, longziekten,
gastro-enterologie en fysische therapie.
Vervolg zie pag. 2 van
dit blad
