BALANS VAN TWINTIG TAAK:
van Hitler tot Adenauer, van
afbraak en oorlog tot opbouw
Cambodja bejubelt zijn Koningspaar
In liet telefoonboek van Kingston
staan talrijke Nederlandse namen
In periode 1949-1959kregen
Westduitsers welvaartnieuwe
moraal en een nieuwe hoop
Van Hemelrijck (Kongo) slechts
matig tevreden over compromis
Kroonprinses zal bemerkendat
men ons land niet is vergeten
boter is niet te vervangen
Opgericht 1 maart 1860
Donderdag 3 september 1959
Derde blad no. 29838
Wie had de schuld?
Eerste vijf dominees studeerden in Leiden
Actie tot behoud
Standbeeld van Henry Hudson te
Kingston. Prinses Beatrix zal hier
voor op 18 september een krans
lelght het lichaam van Garardus Duyc-
kirick van New York. Gestorven July 27
anno 1747. Out 51 jaars. Hij is well ge
storven maar syn leven is met Chris
tus verborgen in God".
Die spelling „well" voor het Neder
landse „wel" is waarschijnlijk onder
invloed van het Engels en „ver
borgen" zal waarschijnlijk wel staan
voor „geborgen",, dat men in de
spreektaal niet meer kende.
Voor Leiden
Dominee Oudemool, de predikant van
deze gemeente, zal aan de Prinses een
aantal boeken overhandigen, die be
trekking hebben op de Nederlandse
invloed in deze streek. Dit is een ge
schenk van grote waarde en de do
minee zal aan de Prinses verzoeken,
deze boeken te schenken aan de
Leidse Universiteit. Zeer van pas,
want de eerste vijf dominees van
deze gemeente hebben in Leiden ge
studeerd!
In Kingston zal de Prinses lunchen
met twaalf studenten uit deze streek,
(Van onze correspondent in Bonn)
Deze reeds herfstige eerste dagen van september zijn in West-
Duitsland geladen met herinneringen aan twee andere september
maanden. Op 1 september 1939, nu twintig jaar geleden, verkondigde
Hitler in de Rijksdag te Berlijn: „Sedert 5.45 uur wordt er terugge
schoten". Het was de infame leugen over de verantwoordelijkheid
voor de oorlog met Polen, die nauwelijks verhulde wie de volle schuld
droeg voor de tweede wereldoorlog, voor een massamoord zonder
weerga in de geschiedenis en voor de ondergang van een staat.
Op 7 september 1949, tien jaar geleden, begon men met het zetten
van een definitieve streep onder dit verschrikkelijke verleden der
Duitsers: toen werd in Bonn namelijk het parlement van de Duitse
Bondsrepubliek geconstitueerd. Vijf dagen later koos men prof. Heuss
tot president. Op 15 september werd dr. Konrad Adenauer gekozen
tot eerste Bondskanselier van West-Duitsland. De opbouw uit as en
puin, uit morele dieptepunten en economisch verval kon beginnen.
Neurenberg, de rassenhaat, de groeiende
legerkracht, de dreigementen van de
„Führer", in Rusland: de neiging om
nazi-Duitsland tegen het Westen te la
ten doodvechten en omgekeerd. Op 23
augustus 1939 sloten Moskou en Berlijn
een niet-aanvalsverdrag, dat het Hitier
gemakkelijk maakte het weerloze Polen
te overvallen. Stalin leverde Duitsland
daarenboven levensmiddelen en grond
stoffen, olie, metalen, rubber
Nog heel lang zal de
wrok tegen Duitsers
blijven bestaan
De twintig jaren van het einde van
de eerste wereldoorlog in 1919 tot het
tot het begin van de tweede, in 1939,
vormen wel een scherp contrast tot de
twee decennia, die liggen tussen die
eerste september 1939 en september 1959.
De jaren '20 en '30 waren, voor wat
Duitsland betreft, geladen met span
ning. Er heerste politieke onzekerheid,
inflatie was over het land gegaan, een
politieke chaos kwam er overheen, die
de wereld tegen Duitsland in het harnas
joeg toen Hitier en zijn benden in 1933
aan de macht kwamen. Het Europa van
twintig jaar geleden had nauwelijks de
economische wereldcrisis overwonnen:
in Frankrijk het Volksfront-experiment,
in Engeland nog altijd gedachten aan
isolement, in Italië Mussolini, in Spanje
de zege van Franco, die weinigen iets
zei, in Duitsland de partijdagen van
Dompteur van Europa
Twee dagen na deze overval op Polen
verklaarden, op 3 september 1939, En
geland en Frankrijk Duitsland de oor
log. Daarmee was een periode afgeslo
ten, waarin Hitier zoals hij eens heeft
verklaard tegen de dochter van Musso
lini, gravin Ciano zich had gevoeld
als een dompteur in het Europese cir
cus. Hij had het leger opgebouwd, het
Rijnland bezet. Oostenrijk en Tsjecho-
Slowakije van de landkaart geveegd, met
Stalin een pact gesloten, de Polen om der
wille van Danzig, West-Pruisen en Po
sen onderworpen de leeuwentemmer
was op het toppunt van zijn macht.
Twee dagen later schrok hij, zo heeft
Cambodjanen uit het gehele land, zo
wel burgers als militairen, hebben
woensdag de Koning en Koningin van
Cambodja in een massale betoging bui
ten het paleis te Pnompenh toegejuicht
Koning Norodom Foeramarit en Ko
ningin Kossamak Nearikeak verschenen
op het balkon van het paleis met hun
zoon. Premier Prins Sihanoek, om het
huldebetoon in ontvangst te nemen.
De Koning en Koningin zijn maandag
op het nippertje aan de dood ontsnapt
toen een bom in een pakje waarop stond
„van een vriend in Hongkong" ontplofte
terwijl het pakje door Prins Vakrivan,
waarnemend chef van het protocol, werd
opengemaakt. De Prins en een lakei ver
loren het leven.
De Cambodjaanse politie zegt over
zeer duidelijke aanwijzingen te beschik
ken omtrent degenen die de bomaanslag
hebben beraamd.
Een speciale veiligheidsagent bij het
bureau van de premier had een brief
d.d. 9 augustus ontvangen waarin hem
werd aangeraden de dienst te verlaten
„daar wij op het punt staan hem en zijn
hele gezin uit de weg te ruimen". De
brief was ondertekend door „de vrije
Cambodjaanse beweging", een in Siam
gevestigde organisatie die onder leiding
zou staan van een zekere Son Ngoc-
thanh.
Volgens een mededeling van de Cam
bodjaanse regering heeft een Chinees
zondag aan de woning van Prins Vakri
van twee pakjes afgegeven, een voor de
Prins en een voor de Koningin.
men uit zijn omgeving verteld, toen hij
de Britse oorlogsverklaring ontving,
want Duitslands economie noch zijn le
ger was toen in staat een wereldoorolg
te ondergaan.... In de „Blitzoorlog"
van 1939 en 1940 stak dan ook de kiem
van de verschrikkelijke nederlaag van
1945, omdat Hitler via die tactiek een
vergeefse strijd met de tijd moest voe
ren. De tijd stond echter aan de kant
van zijn tegenstanders.
Troost bij „der Alte"
In deze zelfde dagen vol herinnerin
gen aan 1939 kan de gemiddelde West
duitser troost vinden in andere herin
neringen, die hem vertellen over het
ontstaan en de opgang van de staat,
waarin hij thans leeft als een vrij man,
genietend van een grote mate van wel
vaart. De periode-Hitier ligt voor hem
reeds in een verleden, waarvan de ge
schiedenisleraren op de scholen overi
gens zo weinig mogelijk willen vertellen!
Het tijdvak-Adenauer gaf hem de eerste
kiemen alsmede de volle vruchten van
een nooit gedachte welvaart.
De Westduitse economie investeerde
in Adenauers tijdperk voor 150 miljard
mark in kapitaalgoederen. In de periode
19471959 liep het aantal werkende
mensen op van 13,5 tot 19 miljoen. De
export breidde zich uit van een waarde
van 4,5 miljard mark tot 25 miljard. De
spaargelden stegen van 1,5 miljard tot
20 miljard mark. De goud- en deviezen
reserves in de kelders van de Bundes
bank te Frankfort hebben thans een
waarde van 20 miljard mark.... het
nationaal inkomen schat men op 160
miljard mark.
En zo men de groei van 'n staat niet wil
aflezen uit economische factoren, dan
denke men aan Eisenhowers bezoek aan
Bonn. Aan de vooraanstaande plaats
van de Bondsrepubliek in de NAVO, de
Europese lichamen, op sportgebied, als
partner op handelsterrein van Afri
kaanse en Aziatische landen. Met dit
alles heeft de Bondsrepubliek, hebben
de mannen rond Adenauer alsmede de
oppositie het verleden niet uitgewist. Zij
begonnen in september 1949, tien jaar
geleden, Hitiers erfenis te aanvaarden.
Zij zijn nu zover, dat de wereld een
6cherp onderscheid weet te maken tus
sen het Duitsland, dat Europa in rouw
dompelde, en het Duitsland dat men
kort met „Bonn" omschrijft.
Blijvende wrok
In tien jaar Duitse Bondsrepubliek
heeft men letterlijk een nieuwe staat
geschapen. Misschien heeft men ook wel
een nieuw volk, een nieuw Duit-s volk,
gecreëerd, ook al vergeet geen West
europeaan uit de voormalige bezette ge
bieden de periode 19391945 en al rea-
(Van onze correspondent in Bonn)
Ter gelegenheid van de eerste
september de dag waarop twin
tig jaar geleden Hitier de tweede
wereldoorlog ontketende heeft
men in de Bondsrepubliek een opi
nie-onderzoek ingesteld naar de
mening van de Westduitsers over
de schuld aan die oorlog. In 1951
meende slechts 31 procent van de
Westduitsers, dat Duitsland daar
voor ten volle verantwoordelijk was
geweest. In 1955 was het reeds 43
procent. Thans is 50 procent van
de Westduitsers overtuigd van de
Duitse schuld aan de tweede we
reldoorlog.
De andere helft bestaat uit 11
procent, die nog altijd de geallieer
den als Engeland en Frankrijk de
schuld geeft, uit 10 procent, die de
schuld verdeelt over Duitsland en
de Geallieerden, uit 19 procent die
het niet weet, en tenslotte uit 10
procent, die zich van de vraag af
maakt met antwoorden als „kwes
tie van noodlot" of „het was de
schuld van het internationale ka
pitalisme".
geert ook elk van die Euorpeanen snel
en hartstochtelijk als er in de Bondsre-
publieke tekenen opdoemen, die wijzen
op het nazi-verleden. Het zal generaties
duren vooraleer in Europa het ressen
timent tegen „de" Duitser in het alge
meen zal zijn opgehouden te bestaan,
zo goed als het generaties zal duren voor
men de laatste gedachte aan zgn. wel
daden van het nazisme heeft uitgeroeid.
Zo goed als de ellende, die op 1 sep
tember 1939 losbarstte, in grote mate
het gevolg was van het drijven van één
man, Hitier. zo is het in zeer grote mate
het gevolg van het werk van één man,
dat Duitsland na de oorlog in de we
reld een naam werd met. een goede
klank: Adenauer. Zijn politieke tegen
standers in Bonn, noch zij die zich in
het buitenland plegen te verwonderen
over zijn buitenlandse politiek in het
algemeen, zullen er onderuit kunnen ko
men dat deze thans 83-jarige wie
niets menselijks vreemd schijnt te zijn
beschouwd moet worden als de expo
nent van de Duitse wederopbouw op
economisch, politiek en moreel gebied.
Er is ongetwijfeld sprake van een tijd
vak-Adenauer van 1949-1959. Zo goed
als het niet mogelijk is, waar het een
verleden vol ellende en wreedheid be
treft, de naam Hitier te vergeten, daar
zal het onmogelijk zijn te denken aan
de naam Adenauer, de naam van „der
Alte", waar het Duitslands herrijzenis
aangaat.
De twintig jaren van 1919 tot 1939,
die zo verwarrend waren in Duitsland
zelf, de tien jaren van 1939 tot 1949
die vol ellende en dieptepunten voor
de Duitsers waren zij worden thans
overschaduwd door de periode-Ade
nauer van de laatste tien jaren, die
dit soms zo raadselachtige, zeker niet
steeds sympathieke, volk welvaart,
een nieuw geweten, een nieuwe mo
raal, een nieuwe hoop voor de toe
komst heeft gegeven!
Bekendmaking in Brussel als antivoord aan
de zeer ongeduldige Afrikaanse leiders
De Belgische regering blijft trouw aan haar verklaring van januari j.l., waarin
zij de geleidelijke invoering van politieke hervormingen in de Kongo ter voorbe
reiding van de onafhankelijkheid van deze kolonie toezegde, aldus werd gisteren
in Brussel bekend gemaakt.
Politieke waarnemers zien in de bekendmaking, die na afloop van een
kabinetsvergadering werd gedaan, een antwoord aan het adres van de Afrikaanse
leiders die onmiddellijk onafhankelijkheid eisen, en tevens een „motie van ver
trouwen" voor minister Van Hemelrijck, de minister voor Kongolese zaken op
wiens beleid binnen de regering kritiek zou zijn geuit.
Minister Wigny wil
behoedzame politiek
In de bekendmaking werd ook gezegd,
dat er volgend jaar in Kongo een alge
mene en een wetgevende raad zal wor
den gevormd nadat er, overeenkomstig
de regeringsverklaring van 13 januari
j.l., provinciale verkiezingen zullen zijn
gehouden.
Waarnemers zijn van oordeel, dat
deze mededeling een gedeeltelijke over
winning voor Van Hemelrijck is, die zou
hebben aangedrongen op een snellere
invoering van de politieke hervormingen.
In haar verklaring van januari had
de regering gezegd, dat er in maart a.s.
provinciale raden zullen worden gekozen.
Zij noemde evenwel geen tijdstip voor
de vorming van de Algemene Raad, die
het „geraamte" zou moeten zijn van een
Kamer van Afgevaardigden, en van de
Wetgevende Raad, die de voorloper zou
zijn van een Senaat.
Naar verluidt verzet een groep minis
ters onder leiding van de minister van
Buitenlandse Zaken, Wigny, zich tegen
de politiek van Van Hemelrijck. Zij
zouden een behoedzamer uitvoering van
de plannen voorstaan.
De kabinetsvergadering van woensdag
was gewijd aan een rapport van Van
Hemelrijck over de toestand in Kongo.
Naar van betrouwbare zijde is verno
men, drong hij aan op het bespoedigen
van de uitvoering van de hervormings
plannen met het oog op het herhaalde
aandringen van Afrikaanse leiders op
het verlenen van onafhankelijkheid.
In kringen die in nauw contact met
de regering staan werd later gezegd, dat
Van Hemelrijck slechts gedeeltelijk te
vreden was over de regeringsbekend
making, die hij beschouwde als een
compromis tussen zijn standpunt en dat
van Wigny. Van Hemelrijck had ge
hoopt, goedkeuring te krijgen voor zijn
plan om volgend jaar een voorlopige
Kongolese regering te vormen voor het
opstellen van een grondwet. In plaats
daarvan had de regering alleen het
voorstel tot instelling van de twee ra
den aanvaard, waarvan de bevoegdheden
nog moeten worden vastgesteld. Van
Hemelrijck beschouwt de bekendmaking
van de regering dan ook als een eerste
stap.
Minister Van Hemelrijck blijkl
gisteravond aan premier Eijskeiv.
zijn ontslag te hebben aangeboden
aldus een bericht van het pers
bureau Belga.
allen van haar eigen studiejaar. Som
migen van hen zal ze dan al kennen:
haar begeleiders van West Point en
Vassar.
In de plaatsen in Kingstons omge
ving, waar de Prinses telkens slechts
enkele minuten zal stoppen, zijn overal
nog oude, Nederlandse of Hugenootse
huizen te zien. New Paltz vooral is
sterk Hugenoots, maar de Nederlanders,
die zich mengden met die Franse pro
testanten, hebben kennelijk invloed op
hen gehad: in New Paltz toonde men
mij de schaatsen waarop Simeon le Fè-
vre in 1791 op één dag heen en terug
van Kingston naar Albany was gereden.
Op 18 kilometer na was dat de afstand
van de elfstedentocht en geen Frans
man komt uit zichzelf op zulk een idee.
van vesting Naarden
Daartoe in staat gesteld door de leden
van de Gooise Lions Club, die mede
werkt aan een actie tot restauratie van
de in ernstig verval verkerende vesting
Naarden, heeft gistermiddag Barbara
Jansz (in dit geval het 11-jarig dochter
tje Lizeke van burgemeester Cramer),
begeleid door de matrozenkapel van de
Marine te Loosdrecht, haar intocht in
de vestingstad gemaakt.
Barbara Jansz was, volgens de geschie
denis, het 8-jarig dochtertje van de bur
gemeester in Naarden. In 1481, toen sol
daten van de bisschop van Utrecht, aan
gevoerd door de gevreesde „Perrol-met-
de-rode-hand", de stad aanvielen, zou
Barbara door haar moed en list de vrou
wen en kinderen uit de belaagde vesting
hebben gered. De Gooise Lions hebben
nu Barabra doen terugkeren om de ves
ting opnieuw te redden. De voor dit doel
opgerichte Barbara-stichting heeft een
zgn. ansicht-grammofoonplaat laten
vervaardigen, die over de gehele wereld
zal worden verspreid en waarvan de ba
ten worden bestemd voor de vestingres
tauratie
alleen ROOMBOTER is boter en
Het Ned.Zuivelbureau Rijswijk (Z.H.)
„Wiltwyck"
Kingston zelf is ruim 300 jaar oud
en heette oorspronkelijk „Wiltwyck".
In het hart van de stad staat een oude,
oorspronkelijk Nederlandse kerk. Op
een steen naast de ingang leest men „Ik
hebbe lief de wooninge uwes huyses"
(psalm 26 8). Tot 1805 werden er nog
Nederlandse diensten in deze kerk ge
houden. doch te oordelen naar een
grafzerk van iemand, die in 1746 is
overleden, begon men toch wat onzeker
te worden in het gebruik van de oude
taal. Op die zerk leest men: „Hier
(Van onze Amerikaanse
correspondent)
Het is goed, dat Prinses Beatrix
zich bij de voorbereiding van haar
reis niet uitsluitend op het ver
leden heeft geconcentreerd. West
Point en Vassar-College hebben
traditie, doch behoren evenzeer tot
het levende heden. Hetzelfde kan
men zeggen van Hyde Park, waar
de Prinses zal logeren van 17 op
18 september. Hyde Park is, zoals
men weet, het huis van de Roose-
velts. Mevr. Roosevelt zal daar de
gastvrouw zijn voor Beatrix, zoals
zij ook gastvrouw is geweest voor
de moeder en de grootmoeder van
de Prinses. In en nabij het huis zal
de Nederlandse gast tal van her
inneringen kunnen zien aan Ame-
rika's grote president Franklin D.
Roosevelt. Zijn graf bevindt zich
in de rozentuin en wordt jaarlijks
nog door duizenden Amerikanen
bezocht.
De volgende dag, 18 september, zal de
aandacht toch wat meer op het Ne
derlandse verleden van de streek zijn
gericht. Dan gaat de tocht via High-
land en New Paltz naar Hurley en
Kingston.
Slaat men het telefoonboek op van
Kingston, dan vindt men daar in hele
reeksen Nederlandse namen: Van
Aken, Vanderloo, Vanetten, Vande-
putiten. Van Hoogland, enz. Maar wan
neer men die mensen zou opbellen en
lets in het Nederlands zou zeggen, dan
zouden zij er beslist niets van verstaan.
Zij zijn, wat de taal betreft, even
Amerikaans geworden als alle anderen
in hun omgeving. Maar zij allen weten,
dat ze van Nederlandse afkomst zijn en
meestal zijn ze daar trots op. Neder
landers, die zich in deze buurt als nieu
we immigranten vestigen, hebben her
haaldelijk bemerkt, dat het een aan
beveling is,'wdrineer men zeggen kan,
dat men uit Nederland komt. En in
Kingston verheugt men zich zeer op
het bezoek van Prinses Beatrix.
Koningin Juliana heeft in 1952 op
het stadsplein een krans gelegd voor
het standbeeld van Peter Stuyvesant,
Prinses Beatrix zal hetzelfde doen voor
een ander beeld op dat plein, dat van
Henry Hudson, de man, die 350 jaar
geleden voor het eerst de rivier heeft
verkend van New York tot Albany.
Newyorkse politie pakt
Portoricaanse moordenaar
De Newyorkse politie heeft gisteren de
17-jarige Portoricaan Salvatore Agron
gearresteerd, bijgenaamd „Dracula", die
heeft bekend in de nacht van zaterdag
op zondag de 16-jarige kinderen Robert
Young en Anthony Krzesinski met een
mes te hebben vermoord. Hij zei het
niet erg te vinden naar de elektrische
stoel te gaan. Hij stelde voor zijn moe
der daarbij uit te nodigen. Hij weigerde
zijn moeder te ontmoeten die naar de
gevangenis was r '""men
