Plaatsvervangers der Grote Vier
bespreken „technische kwesties"
Westduitse industrie eist initiatief
Minister Van clen Bergli
heeft ontslag gevraagd
WEERBERICHT
Westduitse nervositeit over laatste
kansen op zeer beperkt akkoord
Gaat Kroesjtsjef naar Amerika?
Inzake een nieuwe vrijhandelszone
Geen politieke consequenties
Opgericht 1 maart 1860 VRIJDAG 31 JULI 1959 ",0- 29809
LEIDSCH mDAGBLAD
Directeur: E. A. E. van Dishoeck DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Wltte Stoge'l' LeltieD auo 37055
Hoofdredacteur: J. Brouwer f750 per twartaal; f2.55 per maand; f059 per week Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie 21507
Genève krijgt haast
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
Genève, 31 juli De Geneefse conferentie blijft zelfs in haar laatste week
even wispelturig als een bakvis. Er is nauwelijks een dag verstreken sinds Oost
en West overeenkwamen alles in het werk te stellen om de arbeid van de con
ferentie woensdag aanstaande te doen eindigen formule, die algemeen als een
mislukking en het einde van de tweede fase der conferentie werd geïnterpreteerd
of reeds doemen geruchten op, dat een beperkt akkoord inzake Berlijn toch
nog niet helemaal uitgesloten kan worden geacht. Die geruchten wonnen aan
kracht door een hoge mate van Westduitse nervositeit over mogelijke Westelijke
toegevingsgezindheid. Een nervositeit, die het sterkst tot uiting kwam in een
plotseling bezoek van Westberljjns burgemeester Willy Brandt, die zijn vakantie
afbrak om in Genève de rol van pleitbezorger of cerberus te komen spelen. Wat
gaf voedsel aan die geruchten en die Duitse nervositeit? Het was een door de
Grote Vier aanvaard voorstel van Selwyn Lloyd, gedaan op de lunch der vier
ministers bij Couve de Murville, om experts van de delegaties der Grote Vier
hedenochtend een aantal technische problemen in ogenschouw te laten nemen
en hen daarover te laten rapporteren voor de „zakenthee", die Herter, Lloyd,
Couve en Gromyko vanmiddag in de Russische villa zouden houden.
Deze werkwijze dient, zo zeiden de vier woordvoerders gisteren, om het werk
van de conferentie te bespoedigen. Het opvallende is echter, dat de Westduitsers
over dit Britse voorstel niet waren geconsulteerd en Von Brentano's delegatie,
die drie maanden lang alles heeft gedaan om een akkoord te verhinderen, dat
enigerlei Westelijke concessies zou omvatten, geraakte erdoor in opperste ver
warring.
De Westduitse achterdocht jegens
het Britse plan om in Genève een be
perkt akkoord te bereiken over de „ge
makkelijke punten" van een Berlijnse
interim-regeling en de moeilijke naar
een topconferentie te verwijzen, werd
nog versterkt door Kroesjtsjef's rede
van eergisteravond, waarin de Rus
sische regeringsleider in feite precies
hetzelfde opperde.
Ze zenuwachtig als de Duitsers waren
omtrent het beraad der experts over
technische kwesties (dat zal handelen
over vragen als: welke atomische of
raketwapens mogen er niet in Berlijn
worden gestationeerd, wat zijn onge
wenste propaganda of subversieve ac
tiviteiten, hoe zou men de vrijheid van
toegang tot West-Berlijn kunnen rege-
gelen), zo gereserveerd waren de Brit
ten over de kansen op succes van hun
nieuwe aanpak. Klopte die dan niet
met Kroesjtsjef's jongste voorstel?. Ze
ker. zo hoorde men in Britse kringen
maar de vraag is of hij strookt met
Eisenhower's strikte voorwaarden voor
een topconferentie. In Amerikaanse
kringen overwoog sterk de mening, dat
Eisenhower op die voorlopig onvervul
bare condities niet meer terug zal
komen.
Het staat inderdaad vast, dat Her
ter aanstaande donderdag zal ver
trekken en dat daarmee de tweede
fase van de Geneefse conferentie haar
einde zal vinden. Niemand gelooft
zonder meer dat dit einde een ab
rupte breuk in het overleg tussen
Oost en West inzake Berlijn zal be
tekenen. De grote vraag blijft, hoe
houdt men de kansen op verder over
leg open. Op zijn minst zal dat door
een verdaging tot een bepaalde da
tum moeten geschieden.
Maar de Britten willen geen kans on
benut laten om reeds nu de eerste
steen voor een toekomstig Oost-West-
beraad te leggen. Vandaar hun poging
om de experts de drie belangrijkste
delegatieleden onder de ministers
voor aanstaande woensdag enig grond
werk te laten verrichten op die punten,
waarop niet zozeer principiële als wel
technische geschillen de gesprekspart
ners scheiden. Mochten de omstandig
heden voor het aanpakken van de
principiële problemen, zoals de tijds
duur van de Berlijnse regeling, de
rechtenkwestie, de troepensterkte en
de binding met het alduits beraad, ooit
gunstiger worden, dan is dat detailwerk
vast achter de rug en tevens: Kan men
niet door de voordeur van principiële
overeenkomst naar een topconferentie,
dan moet men het door de achterdeur
van de detailkwesties proberen.
De Westduitsers waren gisteren niet
de enigen, die zich verward en onin-
gelicht voelden, de pers. die totnutoe
in Genève weinig moeite had achter het
nieuws te komen, deelde dat gevoel
een beetje. Voor het eerst sloop door de
gangen van het Maison de la Presse de
gedachte, dat de uitzonderlijke geslo
tenheid van de woordvoerders bepaal
de geheimen dekte. Ditzelfde perscen
trum herinnert zich tenslotte de Indo-
Ohina -conferentie, waarin Mendès
Prance een uur na zijn tijdslimiet (men
antidateerde het dokument toen) zijn
akkoord binnenkreeg. Veel verdere
Westelijke concessies zijn niet te ver
wachten.
Zullen de Russen nu, beseffend
dat als zij het onderste uit de kan
willen hebben, het deksel op hun
neus kunnen krijgen, aanstaande
woensdagnacht toch nog water in
hun rode wijn doen? Er is geen en
kele concrete aanwijzing voor, maar
de intuïtie van ervaren conferentie-
waarnemers zal die mogelijkheid tot
Genève's laatste uren open houden.
Van de zijde van personen, die kortgeleden het Witte Huis hebben bezocht,
wordt vernomen dat president Eisenhower er meer en meer van overtuigd
geraakt, dat een bezoek van de Sovjetrussische premier en partijsecretaris
Kroesjtsjef aan de V.S. wenseljjk is.
Deze personen zeggen dat de president meent dat een bezoek van «Ie Russische
regeringsleider aan de V.S. onvermijdelijk is. Het wordt echter niet waarschijnlijk
geacht, dat Eisenhower Kroesjtsjef zal uitnodigen, terwijl de beraadslagingen
tussen Oost en West over Berlijn nog aan de gang zijn.
Soekarno stelt
adviesraad in
Twee leidende communisten
opgenomen
President Soekarno van Indo
nesië heeft de vorming bekend
gemaakt van de voorlopige hoog
ste adviesraad, waarin onder voor
zitterschap van de president zelf
45 personen zijn opgenomen. Soe
karno heeft ook de nationale raad
van planning gevormd, een lichaam
van 79 leden.
In de adviesraad zijn 12 leden
van de politieke partijen opgeno
men, o.w. twee leidende figuren
van de Indonesische communisten.
Het zijn D. N. Aidit, secretaris
generaal van de Partei Kommunis
Indonesia en zijn plaatsvervanger
Njoto.
De minister van Voorlichting,
Maladi, heeft verklaard, dat de
Nationale Adviesraad politieke be
slissingen zal nemen en de richt
lijnen voor het staatsbeheer zal
aangeven.
Waarschijnlijkheid
neemt toe
Eisenhower hield zich strikt op de
vlakte, toen hem woensdag j.l. op zijn
wekelijkse persconferentie vragen hier
over werden gesteld.
Doch hjj heeft klaarblijkelijk met een
twaalftal vooraanstaande Amerikaanse
journalisten, die hij maandag j.l. voor
een diner in het Witte Huis had uitge
nodigd. over de mogelijkheid van een
bezoek van Kroesjtsjef gesproken.
Enkele dezer journalisten schreven
donderdag dat de president, over het
geheel genomen van mening was dat
een bezoek van Kroesjtsjef duidelijke
voordelen voor de Verenigde Staten zou
opleveren.
De Washingtonse correspondent van
de „New York Times", die op het diner
aanwezig was, meldt aan zijn blad dat
Eisenhower de mening uitte, dat er veel
te zeggen was voor een bezoek van
Kroesjtsjef aan Amerika. Hij voegde
hieraan toe: „Indien het op het ge
schikte tijdstip en onder de juiste om
standigheden zou worden gebracht, zou
een persoonlijk onderhoud tussen de
heer Kroesjtsjef en myzelf mogelyk
wenselijk zijn".
De president verklaarde echter ook
nu dat een bezoek van Kroesjtsjef
slechts plaats zou kunnen vinden in
dien de Sovjet-Unie een of ander con
creet bewys had gegeven van haar be
reidwilligheid tot geven en nemen in
vraagstukken, die het Westen belang
rijk acht.
Gemeld wordt dat de president te
kennen gaf het een goed ding te ach
ten indien het gehele, veertien man
sterke presidium dat is het Sovjet
russiche kabinet in staat zou zijn een
goed beeld van de Verenigde Staten te
verkrijgen, opdat het ervan overtuigd
zou geraken, dat het Amerikaanse volk
zyn levenswijze in vrede wil hand
haven.
Hieraan werd toegevoegd dat de pre
sident evenwel niet venvacht dat de
Sovjetrussische leiders thans op korte
termijn visa zullen aanvragen voor een
bezoek aan de Verenigde Staten.
Marquis Childs, die voor een Ameri
kaans krantensyndicaat artikelen schryft,
meldt dat Kroesjtsjef de Verenigde Sta
ten aan het eind van dit jaar zal be
zoeken. Hij noemt als zijn bron een
„hoge autoriteit", die te maken heeft
met politieke beslissingen.
Volgens Childs heeft Nixon Kroesjtsjef
te verstaan gegeven dat hy vroeg of laat
een officiële uitnodiging voor een be
zoek aan de Verenigde Staten kan ver
wachten.
Koel weer
tot mor-
De Bilt verwacht van heden-
genavond
Over het algemeen veel bewolking met
enkele buien. Aanhoudend koel weer.
Overwegend matige wind in hoofdzaak
tussen west en noord, in de kustgebieden
aanvankelijk nog af en toe krachtig.
(Opgemaakt te 11.15 uur)
1 AUGUSTUS
Zon op 5.00, onder 20.32 uur
Maan op 2.12, onder 18.02 uur
Hoogwater te Katwijk aan Zee 0.57 en
13.32 uur.
Laagwater 8.53 en 21.22 uur.
Dit nummer bestaat ui| 10 pagina's.
Ontploffing in Zwitserse
vuurwerkfabriek
Bij een ontploffing in een vuurwerk
fabriek te Oberried aan het Brienzer-
meer zijn gisteren zes mensen om het
leven gekomen en vijf zwaar gewond.
Zelfs deze gekortwiekte molen h
een sieraad van het Hollandse land
schap, dat ook aan molens zijn
faam dankt bij de talloze toeristen,
die in dit seizoen weer door de pol
ders trekken
Gisteren is in Rotterdam de eerste i kening gebouwde duwboot, de ,De boot in actie in de Rotterdamse
in ons land voor Nederlandse re- I „Olivier van Noorf', overgedragen. haven.
Bonn moet brug slaan
(Van onze correspondent te Bonn)
Vanwege het overkoepelend orgaan van de Westduitse Kamers van Koophandel,
de Deutsche Industrie und Handelstag (DIHT), deelde men gisteren op een
persconferentie te Bonn mede, dat de vorming van de z.g. kleine vrijhandelszone
van Engeland met Scandinavische en Middeneuropese landen een wig dwars door
Europa heeft geslagen. Die kloof wordt steeds breder als men van Duitse kant
niet spoedig tot maatregelen komt om een brug te slaan tussen deze kleine
vrijhandelszone en de zes landen van de EEG.
Van de zijde van de D.I.H.T. werd ge
zegd dat Frankrijk er bewust op uit
lijkt te zijn een politiek van afwach
ten te voeren, terwijl de Westduitse re
gering evenmin van plan istot actie
over te gaan .eerder zonider een vaste
conceptie lijkt te zijn. En juist zonder
Westduitse initiatieven ten deze zal er
niets gebeuren en zal de kloof tussen
E E G. en kleine vrijhandelszone zich
met de dag verbreden. Deze toestand
van de Europese economische splijting
dreig: daardoor te worden tot een per
manente situa'ie: de douane- en han
delspolitieke zaken zullen steeds scher
per worden gesteld.
Het is hierom dat van de zijde der
Westduitse industrie thans geëist
wordt, dat de regering iets gaat on
dernemen en niet, zoals de Fransen,
blijft afwachten. Men stelt ten deze
voor terug te komen op het E.E.G.-
memorandum van februari jl., waar
in gesproken werd over nieuwe onder
handelingen aangaande een grote vrij
handelszone.
Overigens schijnt de hoop op Franse
steun hierbij niet erg groot te zyn,
want de voorzitter van de D.I.H.T.,
de Hamburgse bankier Münch Meyer
beval bilaterale onderhandelingen aan
tussen elk van dc zes E.E.G.-landen
en de kleine vrijhandelszone-onder
handelingen. die opgeteld tenslotte
zouden moeten leiden tot een alge
mene grote vrijhandelszone.
In deze geest heeft de D.I.H.T. reeds
contact met Zweden opgenomen en be
reidt zij gesprekken met Engelsen, Zwit
sers en Oostenrijkers voor.
Dit alles komt neer op ernstige kri
tiek op de regering Adenauer, en mede
op de minister van economische zaken,
prof. Erhard. die blykbaar niet van
plan is in het huidige stadium iets te
ondernemen, dat neerkomt op het leg
gen van een brug naar de kleine vrij
handelszone.
Men oefent ten deze in Westduitse
industriekringeu voorts nogal felle kri
tiek uit op de „heren te Brussel" de
E.E.G.-commissie die met htm veel te
zware apparaat, zo zegt men, toch niets
kunnen uitrichtenMen sprak ten
deze van een groepje Alchimisten, die
van een ondeugdelijke stof goud willen
maken.
Deze felle kritiek van de D.I.H.T. op
Bonn volgt na geruststellende verkla
ringen van de zijde van de regering.
Daarin heette het enkele dagen gele
den, dat een handelsoorlog in Europa
heus niet is te verwachten. Men gelooft,
dat binnen niet aJ te lange tijd verte
genwoordigers van alle zeventien
O .E.E-S.-landen om de tafel zullen gaan
zitten om te praten over een multilate
rale associatie. En men wijst er op dat
de kleine vrijhandelszone hoogstens een
doorgangsstadium kan zijn. Het aan
deel van de handel van de daaraan
deelnemende staten in het geheel van
de handel van de kleine zone is name
lijk uiterst gering. Zwitserland bijvoor
beeld voert slechts 15 pet. van zijn
totale export naar de kleine zone uit,
maar bijna driemaal zo veel naar de
E.E.G.-landen. Engeland voert 10 pet.
van zijn export naar de kleine zone
uit, maar ten minste driemaal zo veel
naar de landen van de E.E.G.
Bonn concludeert daaruit dat het
in het belang van alle betrokken lan
den is te streven naar een uitgebrei
der eenheid dan kleine zone en E.E.G.
ieder afzonderlijk thans vormen. En
men meent otficieel, dat de tijd ten
deze voor de grote eenheid zal wer
keneen mening, die in lijnrechte
tegenstelling staat tot die van de
Westduitse industrie en de Kamers
van Koophandel, die vrezen dat een
te lang afwachten dc mogelijkheid om
een brug te slaan tussen E.E.G. en
kleine zone steeds kleiner zal maken.
Wegens particuliere aangelegenheid
De Rijksvoorlichtingsdienst deelt mede:
De minister van Defensie, de heer S. J. van den Bergh, heeft gister
morgen H.M. de Koningin verzocht, hem eervol ontslag te willen ver
lenen als minister van Defensie, teneinde hem bij de behandeling van
een particuliere aangelegenheid volkomen vrijheid van beweging
te geven.
Naar wy vernemen berust deze ontslagaanvrage op het feit, dat de heer
Sydney van den Bergh in San Diego genoemd is als medeplichtige-gedaagde in
een echtscheidingsproces.
Ook Staatssecretarissen
Het ligt in de bedoeling dat, na in
williging van de ontslagaanvrage door
H.M. de Koningin, de minister-presi
dent, minister van Algemene Zaken
voorlopig ad interim de portefeuille van
Defensie zal beheren, in afwachting
van de benoeming van een nieuwe be
windsman.
De staatssecretarissen van Defensie
(van Oorlog en Marine) kapitein ter zee
P. S. de Jong en luitenant-generaal b.d.
M. R. H. Calmeyer hebben eveneens hun
ontslagaanvrage by H.M. de Koningin
ingediend. Dit is een normaal gevolg
van het aftreden van een minister, aan
gezien zijn opvolger vry zal moeten
zijn in de keuze van zyn staatssecreta
rissen.
Opvolger ook V.V.D.-er?
Onze parlementaire redacteur schryft:
Wanneer een minister aftreedt, moet
zijn staatssecretaris (onderminister) ook
aftreden. Aan het departement van
Defensie waren twee staatssecretarissen
verbonden en met het aftreden van
minister Van den Bergh hebben dien
tengevolge gelijk hierboven gemeld
ook de heren P. S. J. de Jong en M.
R. H. Calmeyer hun ontslag als staats
secretaris ingediend. Voorlopig blijven
zy echter hun werkzaamheden voort
zetten. Een nieuwe minister van Defen
sie kan hen weer aan zich verbinden,
wanneer zij instemmen met zijn beleid.
De minister en zyn onderminister moe
ten het altijd samen eens zyn.
Het aftreden van de staatssecretaris
sen is dus een formaliteit, om de moge
lijkheid te openen, dat een nieuwe mi
nister nieuwe staatssecretarissen kiest
als waarborg voor een eensgezind beleid.
Het is echter niet waarschijnlijk dat dit
het geval zal zyn.
De afgetreden minister Van den
Bergh was lid van de VVD en de nog
aan te zoeken nieuwe minister zal dus
ook weer een liberaal zijn. In de eerste
plaats wordt de naam genoemd van mr.
H. van Rlel, lid van de Eerste Kamer
en ondervoorzitter van de VVD, voorts
luitenant-generaal J. H. Couzy, die in
maart j.l. is gekozen in de Tweede Ka
mer. Ook wordt weer de naam genoemd
van de heer G. van der Wal, directeur
van de Jaarbeurs te Utrecht.
De heer Sydney j. van den Bergh
De ondankbare portefeuille van De
fensie is niet populair in de politieke
partyen en bij de kabinetsformatie was
het een uitkomst, dat de heer Sydney
van den Bergh bereid werd gevonden
als minister van Defensie op te treden.
Het zal niet gemakkelyk zijn een op
volger te vinden, maar de VVD voelt een
morele verantwoording ervoor te zorgen.
Men meent daarvoor rustig veertien
dagen de tyd te kunnen nemen, omdat
de Koningin nog met vakantie in Italië
vertoeft. Het aftreden van minister
Van den Bergh vindt niet zyn oorsprong
in politieke moeilykheden en het heeft
daarom ook geen gevolgen voor het ka
binet als geheel.
Er moet alleen worden voorzien in
een vacature. Dat is niet gemakkelijk,
maar politiek is er niets veranderd.