meelfabriek „öe sleutels 75 75 Drie generaties brachten maalcapaciteit van 20 tot 550 ton per dag VAN WINDMOLEN TOT MODERN BEDRIJF JAAR JAAR Een vermaard Leids bedrijf, waarvan de be kendheid en de betekenis zich uitstrekken tot ver buiten de Sleutelstedelijke en ook de vaderlandse grenzen, herdenkt a.s. woensdag zijn 75-jarig be staan. Op die dag zal het n.l. precies driekwart eeuw geleden zijn, dat bij notariële akte de Firma A. de Koster en Co. werd opgericht, waaruit in latere jaren de N.V. Meelfabriek „De Sleutels" voorheen De Koster en Co. zou voortspruiten. De bakermat van het bedrijf was de windmolen „d'Oranjeboom", destijds staande aan de Zijd gracht nabij de Stadswal en tot 1883 geëxploiteerd door de heer A. J. Koole, die betrokken was bij de Broodfabriek Koole, Nicola en Co. In laatst genoemd jaar associeerde deze zich met de heer Arie de Koster sr., telg uit een geslacht, dat ge durende vijf generaties in Gouda een garen- spinnerij en touwslagerij had geëxploiteerd en die zich in 1870 in onze stad had gevestigd als han delaar in granen, zaden en kaas. In 1882 behoorde de heer De Koster tot de oprichters van de Mid delburgse Broodfabriek en het aldus ontstane contact met de heer Koole leidde tot het denk beeld om voor gezamenlijke rekening een door stoom gedreven meelfabriek te bouwen. Deze werd gevestigd in een perceel in de Looyersstraat en bij de bouw en inrichting werd aanstonds ge bruik gemaakt van voor die tijd vrijwel revolu De eerste jaren Arbeidsvoorwaarden De samenwerking van de heren A. de Koster sr. en Koole was overi gens niet van lange duur. Reeds in 1886 kwam laatstgenoemde te over- ilijden, waarna de heer De Koster het ibedrijf alleen voortzette. De snelle stij ging van het jaarlijks te vermalen kwantum grondstoffen noopte reeds in 1888 tot een belangrijke uitbreiding, o.a. door de bouw van tarwesilo's. Tegenslagen bleven het jonge bedrijf evenmin bespaard. Op 14 mei 1891 ging de gehele malerij in vlammen op, maar reeds twee maanden later werd een geheel nieuwe fabriek aanbesteed, die in recordtijd werd gebouwd, want nog in november van hetzelfde jaar kon de produktie worden hervat. De capaci teit van de molen was toen ongeveer 30 ton per dag. In 1902 werd het bedrijf getroffen door een nieuwe ramp. Op 4 juni van dat jaar brandde de schoonmakerij geheel uit, waardoor de produktie op nieuw enige maanden kwam stil te lie«ren. Er werd in die tijd gewerkt met een tweeploegenstelsel, hetgeen voor een continubedrijf wil zeggen, dat iedere ploeg 12 uur werkte. Wanneer de nachtploeg 's ochtends om 6 uur af zwaaide, betekende dit geenszins, dat zij met werken ophield. Er werd daar na nog eens 4 uur tarwe gesjouwd tegen een loon van15 cents per uur! Op het 'kantoor waren de werktijden even lang of nog langer. De correspon dentie werd in de avonduren afgewerkt. In 1907 werd voor de tarwe-opslag een betonnen silo gebouwd, waar schijnlijk de eerste in Nederland. Mutaties in de leiding Inmiddels was in 1900 een zoon van A. de Koster sr., Daniël Jacobus Johan de Koster in de firma opgeno men, enkele jaren later gevolgd door een tweede zoon Gustaaf Adolf. Toen laatstgenoemde plotseling op jeugdige leeftijd overleed, gaf een andere zoon van de stichter, de heer A. de Koster jr.. zijn carrière in de diplomatieke dienst op om zijn krachten te gaan wiiden aan het familiebedrijf. Dit ge- tionaire vindingen, te weten een pneumatische losinrichting voor de tarwe, een automatische weegschaal en een complete elektrische verlich ting, terwijl de tot dan gebruikelijke maalstenen werden vervangen door walsenstoelen. De aan vankelijke maalcapaciteit bedroeg 20 ton tarwe per etmaal. Momenteel is deze gestegen tot onge veer 550 ton, waarvan circa 75 tarwe. In duidelijker sprekende cijfers uitgedrukt wil dit zeggen, dat de dagelijkse produktie van de Meel fabriek „De Sleutels" toereikend is voor het bak ken van 726.000 broden van 800 gram, dit is voldoende voor de consumptiebehoefte van de gehele Leidse burgerij gedurende één maand of eniging van Meelfabrikanten, een functie, welke thans weer op zijn zoon. de heer H. J. de Koster, is overgegaan. Sedert 1954 is laatstgenoemde ook voorzitter van de Internationale Ver van Meelfabrikanten. Kenmerkend voor de vooraanstaande plaats, welke de heer A. de Koster jr. reeds vroeg in de kring van de Neder landse maakindustrie innam, is het feit. dat hem bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog door onze regering werd verzocht de leiding op zich te nemen van de distributie van meel en brood. Een hoogst verantwoordelijke taak, waarvan de voortreffelijke ver vulling in nauwe samenwerking met zyn vriend, de toenmalige regerings commissaris ir. S. D. Louwes werd gehonoreerd met zijn benoeming tot officier in de Orde van Oranje Nassau In 1946 viel hem andermaal een hoge Koninklijke onderscheiding ten deel. n.1. het ridderschap in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hoe het groeide.. voor één kwart van de totale Nederlandse bevol king per dag. Op grond van statistische gegevens is n.l. vastgesteld, dat dagelijks in Leiden onge veer 23.750 broden van 800 gram worden gecon sumeerd en in geheel Nederland circa 3 miljoen. Een betere illustratie van de enorme ontwikke ling van dit bedrijf gedurende de afgelopen 75 jaar is nauwelijks denkbaar. En deze vlucht mag bepaald indrukwekkend worden genoemd, wan neer men verneemt, dat vooral in de jaren na de tweede wereldoorlog over het gehele land tal van dochterondernemingen werden gesticht, waarvan de totale omzet die van het Leidse moederbedrijf verre overtreft. Een bedrijf om trots op te zijn! De oprichter van het bedrijfde heer Arie de Koster sr. schiedde op 1 mei 1907. De samenwer king van de stichter met zijn beide eoons heeft tot voortreffelijke resul taten geleid, mede door hun uiteen lopende karaktereigenschappen, die elkander op voorbeeldige wijze aan vulden. In dit driemanschap vervulde de oprichter de rol van de onder nemende koopman, alles durvend en besluitvaardig; de oudste zoon. om zichtig en uitermate precies, de tech niek van het bedrijf volkomen beheer send en gedreven door de drang alleen het allerbeste te produceren; de jongste zoon, de diplomaat en koop man. de man voor besprekingen en overleg. Allen bezield met hetzelfde ideaal: de meelfabriek groot te maken. Op 29 juni 1912 kwam aan die samen werking een einde door het overlijden van de heer A. de Koster sr.; op 2 juli 1929 stierf de heer D. J. J. de Koster, de technische leider van het bedrijf, aan wie voor een zeer belangrijk deel de Sleutelbloem haar voortreffelijke reputatie verschuldigd is. Nadat in 1928 de firma was omgezet in een N.V., deed in 1932 de oudste zoon van de heer A. de Koster jr., de heer A. D. de Koster zijn intrede in het bedrijf, aanvankelijk als directeur van de in middels overgenomen meelfabriek van de firma Koechlin te Rijswijk, later van „De Sleutels", welke functie hij in 1946 neerlegde. Hij werd opgevolgd door ir. P. K. T. Beukema toe Water. dcch inmiddels was reeds 7 jaar eerder, dus in 1939, de jongste zoon van de heer A. de Koster jr., de heer H. J. de Koster in de leiding van het bedrijf opgenomen. De heer A. de Koster jr. trok zich in 1955 uit het zakenleven terug, nadat hij gedurende bijna 40 jaar als opvol ger van ziin vader het voorzitterschap had bekleed van de Nederlandse Ver De heer A. de Koster jr.. die gedurende zijn bijna 50-jarig leiderschap het bedrijf tot grote bloei wist te brengen. Inmiddels was door verscheidene uit breidingen de dagelijkse produktie- capaciteit in 1931 reeds opgevoerd tot 350 ton. Omiddellijk na beëindiging van Wereldoorlog II werden nieuwe plan nen ontworpen voor verdere expansie: de bouw van een nieuwe molen, welke niet alleen de oudste molen zou ver vangen. maar die tevens hardgries. de grondstof voor macaroni, vermicelli en spaghetti zou kunnen produceren (voordien werd alle benodigde hard gries geïmporteerd). Op 9 juni 1948 legde Patrick Henri de Koster, zoon van H. J. de Koster als vertegenwoordiger van de vierde generatie sedert de De Kosters het Leidse bedrijf stichtten, de eerste steen voor de nieuw te bouwen fabriek, welke vervolgens op 16 december van hetzelfde jaar door burgemeester jhr mr. F. H. van Kinschot in werking werd gesteld. En in 1951 werd tenslotte ten behoeve van de opslag van eind- produkten een meelsilo gebouwd met een totale opslagcapaciteit van 50.000 zakken, waarvan de karen de tot dat moment ongekende nuttige hoogte hadden van 32 meter. Buitenlandse activiteiten Wij schreven hierboven reeds, dat „De Sleutels" haar activiteiten geens zins beperkte tot binnen de vader landse grenzen. Vóórdat buitenlandse, door de Staat gesubsidieerde dumping, voortzetting onmogelijk maakte, bestond er aan zienlijke export naar vele landen in Afrika en Azië. In Canada werd financiële mede werking verleend aan de verwezen lijking van een groots plan tot droog legging van een groot meer in de buurt van Vancouver (Brits Columbia* dat door Nederlands intellect werd tot stand gebracht en waar voor Neder landse boeren prachtige toekomst mogelijkheden bleken te bestaan. Tevens werd aldaar een ingenieurs bureau gesticht, dat aan Nederlandse ingenieurs en technici werk biedt, dat de plannen ontwierp voor verscheidene bruggen, rioleringssystemen en droog leggingen en waar momenteel gewerkt wordt aan de plannen voor een dijk- verbinding tussen Pnnce Edward Is'h°' vo-n Pi^ada. Wie een bezoek brengt aan de Meelfabriek „De Sleutels" wordt getroffen door het vol-automatische karakter van het produktie- proces: uitgestrekte zalen, waar men alleen maar draaiende machines en nauwelijks personeel aantreft. Dit is een kijkje in de afdeling walsenstoelen een project, dat onze Afsluitdijk in omvang nog overtreft. De huidige directie, voortwerkend in de voor „De Sleutels" traditionele sfeer, beperkt de activiteit evenmin tot het eigen bedrijf en de dochteronder nemingen. Behalve de hierboven reeds genoemde, vervult de heer H. J. de Koster nog vele functies in het kader van de Euromarkt, zoals het voorzit terschap van de Landbouw Integratie- commissie, het lidmaatschap van de S.ER.-commissie en het presidium van de Landbouw- en Voedingsmiddelen industrieën van de zes landen der Europese Economische Gemeenschap De heer Beukema toe Water is o.m. voorzitter van de Algemene Werkge vers Vereniging en lid van het dage lijks bestuur van het Centraal Sociaal Wprkvpv»*-<tvprhT w (Foto Cas Oorthuys) De jubileumviering Wie van het bovenstaande heeft kennis genomen, zal tot de erkenning komen, dat er alleszins aanleiding be staat om dit 75-jarig bestaan feestelijk te herdenken, zij het ook dat de jubileumviering zich grotendeels in interne kring zal afspelen. Woensdag middag a.s. recepieert de directie in het fabriekscomplex in de Oosterkerk- straat. waarna op 23 mei het gehele personeel een jubileumreis onderneemt naar Monschau (Eifel). Op 29 mei wordt het verkoperskorps uitgenodigd in Leiden en Alphen, waarna de feestelijkheden op 30 mei worden besloten met een grandioze feestavond voor het personeel in de dwrehoorrael

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1959 | | pagina 11