NIEUWE FUNCTIE DER GEVANGENIS:
Resocialisering van
psychisch gestoorden
Voor terugkeer in het vrije leven
lLïr?enSonff PW '«^VlSM^ÏÏSln'S
sïSÉÉbj,
M'
o!
Onze béste vrieitdesal
ZATERDAG 4 APRIL
PAGINA 4
Gevangenen zetten, drukken
snijden, naaien en tuinieren
Gelezen op de wand van een i
werkJbarak der gevangenen:
Tegen zieleleed, dat ons over-
komt door ongeluk of door eigen i
schuld, vermag het verstand niets, a
de rede weinig, de tijid veel, drukke
werkzaamheid alles! J
En verder nog: f
Het is naoht in zijn geest.
Wanneer zal het dag worden? f
(Van een bijzondere medewerker)
Wat vind je er van? - vroeg de fotograaf,
toen we uit de gevangenis stapten. We haalden
onze schouders op. Het maakt altijd indruk wan
neer je er met de neus op wordt geduwd. Ze zijn
er dan toch maar, al die gevangenen. Op vele
plaatsen in Nederland. Over de hele wereld.
Soms glijdt je oog langs de batterijen verlichte
raampjes. Architectonisch een dankbaar gegeven
voor ritmische bouw, maar in werkelijkheid een
sein uit het duister: denk erom, ze zijn er dan toch
ljjk leven. De gemeenschapsgevangenis
zonder selectie was ook fout. Cel èn
maar! Hoogstens een flits van nieuwsgierigheid gemeenschap, een combinatie van beide
schiet door je gedachten. Hoe zou het er in de systemen dus, dat moet het beter doen.
cellen uitzien?.Geen sociale bewogenheid.
Pure nieuwsgierigheid, een beetje angst en mis- Humanisering
schien wel sensatielust. Maar ze zijn er dan toch „Onder handhaving van het karakter
maar. Als je, zoals wij, in een paar uur tijds door van de straf of de maato<*el wordt de
tenuitvoerlegging mede dienstbaar ge-
nagenoeg alle traliehekken van de gevangenis maakt aan de voorbereiding van de te-
tenuitvoerlegging om te komen tot re
socialisering. Dit laatste stelt als voor-
We hadden geen contact met de ge
vangenen. We zagen hen in hun gele
overalls de vloeren schoonmaken. Be-
waarders, gevangenen, een verpleegster, wellicht?'t^beste"^?'^6 eeïSe-men
bent gegaan, kost het je moeite je in te denken, rugkeer der gedetineerden in het maat-
dat die hekken er zijn om het ene deel van het schappelijk ^ven." Zo luidt art. 26 van
de nieuwe beginselenwet van 1951, het
volk tegen het andere te beschermen. axioma van het huidige gevangeniswe
zen. En nu is het dus: 's nachts in de
de gevangene af naar een veel primitie- cei> overdag werken, enkele avonden re-
ver niveau en hü komt dus nog meer creatie in de zaal of elders binnen de waarde, dat de gedetineerde in gemeen-
onaangetast terug in het maatschappe- gevangenismuren. Humanisering van de schap leeft.
Het nieuwe gevangenisstelsel, zoals
dat in Groningen wordt toegepast, is in
de eerste plaats gericht op arbeid in
gemeenschap. Zinvolle arbeid. Ronddo
lend van traliehek naar traliehek, waar
van elk apart voor ons geopend en ach-
Het nieuwe celtype, zoals dat bij de verbouwingen overal zal worden
uitgevoerd.
Het- begin
V1S "tTrfks en rechts liepen ÏK
de stalen luchtgangen langs de wanden sterrebos Od 15 maart 1884 werf ?en
zienbare rii celdeuren £et kader van de in 1851 de wet Se"
Een helenglbeurtennismet tototoestel- ianteMing^aamn dat'wij "S* r™els
zaUeld Ov°riééns ma« onder het werk 1S aan«ewezen v°or de opneming van
S ™kfSm psychisch gestoorde gedetineerden.
„Zuster, gaat i daarboven ook even °aarlQaaf'ain onderM-
oDzii voor de foto'" Het peziehtweid bracht een noodasiel voor ter beschik-
van de cameraman was plotseling hele- Ja^l de Snelden. Het
maal ontruimd en verstijfd in muurpar- l JÏL81)? g®s d
tiien boeen en stalen hekwerk van de strafexecutie volgens de nieuwe
tyen, bogen en stalen hekwerk. inzichten. De verbouwing die daartoe
noodzakelijk werd, is in volle gang.
Nieuwe cellen ,OCA
Vroeger, voor 1850, moesten de ge-
Langs de cellen Hier en daar stond vangenen hun straf in gemeenschap uit
een deur open. Een „geruststellende" 6 H
aanblik. Niet de sensatie van vier kale zitten zonder enige selectie of diffe-
wanden, een stinkende matras en een rentiatie, zodat er van een bepaalde
kruik water.
Wél de sensatie van een tamelijk com- «cnchthe.d in de tcnu.tvoerleggmg geen
fortabel kamertje met een keurig op- sprake was. Morele infectie was een van
klapbed, een tafel met stoel, fadio, en de grootste bezwaren van deze wijze van
verder veel plaatjes van mooie meisjes 3
langs de wanden. De wereld lacht de strafexecutie. In 1851 werd het uit de
bewoner toe. VS overgewaaide systeem der cellulaire
De nieuwe cellen, waarvan de eerste gevangenisstraf voor het eerst in Ne-
juist gereed zijn gekomen, worden nog
mooier, en dan straks zonder ton. Er herland in praktijk gebracht. Gromngen
komen nette toiletten. kreeg ook een cellengevangenis.
En dan plotseling, in de rij van cel- _T
deuren: de kerk. Een open kerk. Het inbouw aan de Hereweg, dat de
oude gemeenschapsgevangenis aan de
Vromer had ie de bekende hokjeskerk. Zoutetraat (het Spinhuis) moest ver-
Zelfs diar konden de gevangenen elkaar vangen, kwam gereed tussen 1882 en
niet zien. Nu is er echt een stemmings- jg83 Kort daarop weiden 50 van de 278
volle kerk, die overal zou kunnen staan. cellen in gebruik genomen. In 1886 werd
Voor een gordijn de kansel voor de pro- bepaald, dat de eerste vijf jaar van de
testantse dienst. Achter het gordijn een gevangenisstraf cellulair moesten wor-
altaar, met een wandschildering, ge- ^en doorgebracht, de overige in ge
maakt door een gedetmeerde. meenschap, meestal in de gevangenis te
Inderdaad zal het er toch op neer- Leeuwarden,
komen, dat we de lezer gaan vertellen
hoe men bezig is de gevangenis „mooier" Strikte afzQtlderina
te maken, maar dan in de zin van het
wegnemen van allerlei dingen, die ons Kenmerkend voor het cellulaire stel-
nu tegenstaan, omdat zij niet stroken sel was de celkap, een soort lapje dat
met de nieuwste inzichten. de gevangenen voor de ogen moesten
dragen wanneer zij buiten hun cel kwa-
We zagen één van de drie ouder- men, bijvoorbeeld bij het luchten in ge-
wetse luchtplaatsen. Het is net een noemde luchtplaatsen, om vooral ano-
mem te blijven, zelfs tegenover het per-
dierenkooi. Ze zijn al lang buiten ge- goneel. De bedoeling was: voortdurend
bruik. Twee heeft men afgebroken, strikte afzondering ter voorkoming van
-,k morele besmetting. Men hoopte, dat de
Hier kan men geen mens in laten, gedetineerde, i„6 eenzaamheid kleine
zonder als vrij'e mens zichzelf geweld werkzaamheden verrichtende, tot inkeer
aan te doen; dus afgezien van de zou tornen.
kwestie hoe men belieft te denken Het cellenstelsel is fout, zegt men nu.
over het geschonden mens zijn van Het is een miskenning van de sociale
van ernstige delinquenten. natuur van de mens. Op den duur zakt
koppels). Dan is er de Huisdienst voor
het reinigen van het gebouw, hulpsto
kers, keukenhulpen. Er is een vrij grote
tuin binnen de ringmuur, waar de gede
tineerden tuinarbeid verrichten en
groenten kweken voor hun eigen keu
ken.
Voor de kinderen
De vrije tijdsbesteding is ook een be-
De ouderwetse luchtplaatsen zien er uit als dierenkooien.
ET agenten kan 't goed of
kwaad kersen-eten zijn.
Ieder, die met leden van
de Heilige Hermandad in con
tact kwam, kan dit beamen..
Allen, zoals we reilen en zei
len, hadden met hen te maken:
zij 't om een wispelturig achter
lichtje, een stuur zonder bel,
een afgesleten remblokje. een
vergeten uitgestoken arm.
Laten we hopen om niet nóg
erger zaken
NU zijn agenten óók mensen.
De een reageert dus héél
anders dan de ander.
Daarom is uitkijken met hen
altijd geblazen.
De één kan iets door de vin
gers zien, de ander beslist niet.
Als mij een bekeuring dreigt,
is 't psychologisch zaak héél be
leefd, héél onderdanig te zijn.
Daar valt soms iets mee te
bereiken.
Onmiddellijk je fout toegeven
helpt ook in een enkel geval.
Nooit zeggen: „Schiet op,
agent" als tergend langzaam
het opschrijfboekje tevoorschijn
gehaald wordt.
Dat is natuurlijk volkomen
mis.
Nooit ook vragen: „Hè toe,
agent, kunt U 't niet voor deze
éne keer door de vingers zien?"
Dat mag een agent niet en
daarom is deze vraag zinloos.
Het van hemzèlf laten uit
gaan is veel beter, het streelt 't
eergevoel.
Hij is altijd graag bereid iets
door de vingers te zien, maar.,
laat dat aan hèm over.
Integendeel: ze kijken U prij
zend aan, als U geen seconde te
vroeg de nieuwe spurt inzet,
wanneer 't verkeerslicht van
rood naar groen springt, als U
zich netjes in de rij opstelt, als
U keurig wacht vóór de knip-
perbollen, als U tijdig richting
aangeeft.
Dat zijn dingen, die we moe
ten léren, maar leren en dóen is
twee en daarom maken we nog
wel eens fouten.
En 't is goed. dat er mannen
zijn, die er ons op wijzen: hij
die onze feilen toont, is immers
onze béste vriend?
Al kóst die vriendschap dan
ook een boete, die we ook
dat leer je wel! „graag" be
talen
NZE béste vrienden.
Hulpvaardig kunnen ze
óók zijn.
Was daar in Zwolle niet een
verkeersagent, die vriendelijk
een handje hielp, toen een
dienstmeisje héél ongelukkig
haar emmer liet vallen en am
kolen over de straat rolaenV
Druk was 't niet; hij had er
dus bést even tijd voor.
En bovendien: een agen1"
heeft er toch voor te zorgen, da:,
de straten schoon zijn?
Vandaar die ferme greep naar
de bezemsteel: in een ommezien
was alles aan kant!
Hadden alle vrouwen maar
zo'n huishoudelijke hulp!
Wat zóu de boel er netjes uit
zien
FANTASIO.
OOIT ook zeggen: „Hé,
agent, dat heb ik niet ge
weten", als uw achter
lichtje het begeven heeft.
Dat helpt niks: U moet ogen
in uw achterhoofd hebben, al
thans U behóórt te weten, dat
't achterlichtje niet brandt.
Niet met 't smoesje komen:
„Ach, zoeven brandde het nog",
als uw voorlicht „nét" niet aan
is. Dat zijn allemaal uitvluch
ten, die goed getrainde agenten
al lang kennen.
U kunt 't zo gek niet verzin
nen, of ze weten ervan: daar
voor zijn 't „agenten".
Het beste is je aan de wetten
te houden U behóórt ze im
mers te kennen! en 't verder
aan de al of niet goedgunstig
heid van de heren over te laten,
of ze U è.1 of niet „op de bon
slingeren".
ALLE gekheid op 'n stokje:
agenten zijn de kwaaiste
niet!
Als U zich aan de regels
houdt hóe moeilijk 't ook is.
want er zyn vele, véle regels
heeft U nooit last van ze.
De hal, waar de drie cellenvleugels bijeenkomen. Met ziet hier ook
de twee boven elkaar liggende cellengangeru
ter ons gesloten werd, zagen we dat de langrijke factor in het nieuwe bestel. In
„ellen van de benedenverdieping vol da "11e avonduren wordt nogal wat aan
stonden met letterkasten, kleine persen huIsvI«t gedaan. Licht houtwerk, to
en andere typografische middelen. Een P«tJes' theemutsen, lampekappen Vele
mannen maken dingen voor hun kinde-
complete handzetterü en drukkenj. rm Ze sturen het speelgoed op pf geyen
Gevangenen stonden druk overleggend het mee aan hun vrouwen, tydens de
voorover gebogen boven een opmaak- bezoekuren. Het materiaal moeten ze
raam. Anderen plaatsten letters in een kopen van hun loon.
zethaak. Misschien was er wel een bij Men stimuleert de studie door schrif-
die binnenkort in de vrijheid de zethaak telijke cursussen.
zal hanteren. Maar het kon evengoed „Ik ben geslaagd, meneer!" riep een
zijn, dat we daar iemand gezien hebben man in de keuken opgewonden tot de
die hier zijn hele leven niet meer van- voorbijkomende directeur. „Dat is mooi
daan komt. kerel", zei hij. De keukenhulp gaat
In de drukkerij wordt werk gemaakt straks TOren Lad h« een koks
voor rijk en particulieren, onder meer examen afgelegd.
voor het Koninklijk Meteorologisch In- Enkele kerd" P<* Jaa' wordt in de re-
stituut. De gevangenen worden door creatiezaal een film gedraaid. Gezel
eigen personeel opgeleid, vaklui die schappen komen uitvoeringen geven van
daarnaast instructie moeten geven. We muziek en toneel, onder andere op hoog-
zagen ook een boekbinderij, een kleer- tijdagen. De gedetineerden doen zelf ook
makerij (vooral veel werk voor het leger wel eens wat op dit gebied. Tenslotte:
en de rijksbedrijven), een zeilmakerij en sport op de grote luchtplaats. Binnen-
zadelmakerij (paardetuigen, leren tassen, sport in de winter. Een select groepje
gevangenen mag van tijd tot tijd voet
ballen op een veldje buiten de gevan
genismuur.
Vier psychiaters
Ter voorbereiding en uitvoering van
het nieuwe behandelingsplan is na de
oorlog een aantal deskundigen aan de
gevangenis verbonden. Zoals gezegd is
het Groninger gesticht speciaal aange
wezen voor het opnemen van psychisch
gestoorden delinquenten. Met het oog
daarop kwamen er vier psychiaters en
één psycholoog.
De psychiatrische behandeling is ge
richt op individuele psychotherapie, hoe
wel binnenkort ook zal worden overge
gaan tot de toepassing van groepsthera
pie. Er zijn verder vier sociale verzor
gers, die in nauw contact staan met de
reclassering.
Een gestichtsgeneesheer, acht verple
gers en één verpleegster houden de ge
zondheid van de gevangenisbevolking op
peil. Dan zijn er drie geestelijke verzor
gers, namelijk een dominee, een pater en
een geestelijk raadsman van het Huma
nistisch Verbond. De werkzaamheden
worden gecoördineerd door de directeur,
de heer H. van Arkel.
Natuurlijk beschikt een gevangenis als
deze over een grote groep geüniformeerd
bewakingspersoneel. Tegenwoordig heeft
de bewaker naast zijn bewakingstaak
ook een rol te spelen in de resocialise
ring van de gedetineerden.
Ingrijpend
In het oorspronkelijk voor cellulaire
opsluiting bestemde gebouw is na 1945
reeds een aantal verbouwingen uitge
voerd, bedoeld om de behandeling in de
combinatie cel en gemeenschap moge
lijk te maken. Zo werden enige arbeids-
barakken geplaatst en één recreatieba
rak. Op het ogenblik zijn ingrijpende
verbouwingen aan de gang met het oog
cp de veranderde structuur van de ge
vangenisbevolking. In de zuidelijke vUu-
gel hebben wij gezien, dat de st n
loopgangen geheel verdwijnen en dat <..e
vleugels nu normaal in verdiepingen
(vier, inclusief de „kelder"-verdieping)
zullen worden verdeeld. Elke verdieping
wordt dus een min of meer zelfstandige
eenheid, met een eigen verblijfruir- e
voor de mannen wanneer zij buiten e
cellen zijn, met een eigen eetr
igen toiletten, enz. Het zelfstandi-,
rakter van de verdiepingen maakt se
lectie en differentiatie mogelijk van
groepen gedetineerden die op elkaar zijn
ingesteld en bij elkaar passen. Men kan
de gevangenen nu positief gaan leiden.
Als je, al ronddolende, de traliehek
ken zou kunnen vergeten, zou je nu en
'an wel eens moeite hebben je in een
vangenis te voelen. Maar buiten ver-
eft zich de hoge muur, helemaal in
iet rond. Op de hoeken staan gewapen
de wachtposten en dikke schijnwerpers
gericht naar alle kanten.
