KONINGIN WEES PROF. BEEL
WEER ALS INFORMATEUR AAN
WEERBERICHT
G.P.V. verliest enige
zetel nog aan P.v.d.A.
Snelle wijze voor een formatie
ULBRICHT ZOU BOZE GEEST
VAN CRISIS - BERLIJN ZIJN
Opgericht 1 maart 1860
MAANDAG 16 MAART 1959
No. 29696
Directeur: J w Henny DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Witte Singel 1, Leiden - Giro no. 57055
Hoofdredacteur: J. Brouwer f7.50 per kwartaal; f2.55 per maand; f 0.59 per week Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie 21507
LEIDSCH
DAGBLAD
Zeer ruime formule
Voorbereiding opdracht aan een ander
(Van onze parlementaire redacteur)
Prof. dr. L. J. M. Beel, die in december zo snel de kabinetsformatie
heeft opgelost, is door H.M. de Koningin weer benoemd tot „informa
teur" met de opdracht rapport uit te brengen over de mogelijkheden
een kabinet te vormen dat zal mogen rekenen op een vruchtbare
samenwerking met de volksvertegenwoordiging. De formulering van
de opdracht laat prof. Beel de grootst mogelijke vrijheid. Het kabinet
mag, maar het behoeft niet te steunen op een meerderheid of het ver
trouwen te hebben van het parlement. Voorwaarde is alleen een
vruchtbare samenwerking.
Praktische methode
Als er zeven of meer theoretische
mogelijkheden zijn voor de vorming
van een kabinet, zou men zich kun
nen voorstellen dat voor iedere mo
gelijkheid achtereenvolgens een
formateur wordt benoemd. Van zo'n
formatiepoging moet telkens met de
vaststelling van de verantwoorde
lijkheid voor de mislukking, enige
tijd de afloop ivorden afgewacht.
Wanneer zulke formatiepogingen se
rieus ivorden ondernomen, gepaard
gaande met langdurige onderhande
lingen en fractievergaderingen over
de goedkeuring van een regerings
program enz., kost die methode heel
veel tijd.
Het is praktischer één persoon
rprof. Beelde kans op succes van
de diverse mogelijkheden te laten
onderzoeken, totdat hij in zijn rap
port aan de Koningin met zekerheid
een bepaalde oplossing kan advise
ren.
Op deze manier worden echter geen
verantwoordelijkheden voor mislukkin
gen openbaar vastgelegd. Men kan er
zeker van zijn dat de Koningin ook ad
viezen heeft gekregen prof. Oud te be
noemen als „formateur". Vooral de
PvdA had voor het oog van de kiezers
graag gewild dat zou zijn gebleken dat
de VVD wel heeft gewonnen, maar niets
positiefs tot stand zou hebben kunnen
brengen. Prof. Oud, zo werd in de kring
van de PvdA gezegd, zou zijn mislukking
zo handig kunnen inkleden dat duidelijk
zou blijken dat de schuld tenslotte
eigenlijk bij de KVP ligt, die niet met de
VVD in een kabinet wil samenwerken.
De kiezers hebben er recht op dat dit
officieel blijkt. f
In dit verband kan men er ook vrij
zeker van zijn, dat de WD prof. Romme
als kabinetsformateur heeft gewenst. De
WD heeft gekozen tegen de PvdA in
een kabinet. De VVD zou vervolgens
prof. Romme voor de keuze hebben wil
len stellen te kiezen voor samenwerking
met de WD of met de PvdA.
Oostelijke wind
De Bilt verwacht van heden- tot
morgenavond:
Over het algemeetn veel bewolking
maar droog weer. Zwakke tot matige
wind tussen oost en noordoost. Vrij
koud.
(Opgemaakt te 11.15 uur)
17 maart
Zoo op: 6.52 uur; onder: 18.46 uur.
Maan op: 1057 uur: onder: 1.58 uur.
Hoogwater te Katwijk te 8.07 en 20.37
uur. Laagwater te 3.30 en 15.59 uur.
Dit nummer bestaat uit 12 pagina's.
Prof. dr. L. J. M. BEEL
De beslissing over die keuze (of het
vermijden van een beslissing) blijkt niet
langs de weg van „informatie". Daarom
vereist die praktische methode, ter ver
heldering van de politieke verhoudingen,
wel publikatie waarom bepaalde vormen
van kabinetsformatie niet tot stand zijn
kunnen komen blijkens de ervaring van
de informateur. Het is in december vol
komen duister gebleven waarom ver
vroegde verkiezingen de enige uitweg
waren uit de kabinetscrisis en waarom
niet direct een „rechts" kabinet, al of
niet met steun van de VVD. kon worden
gevormd.
Samenwerking
Ook in december heeft prof. Beel als
informateur aan de Koningin rapport
moeten uitbrengen over de mogelijkhe
den van de vorming van een kabinet.
Daardoor is hij reeds goed georiënteerd
De vervroegde verkiezingen hebben het
aantal mogelijkheden alleen maar ver
kleind. Prof. Beel kan zijn onderzoek
naar de mogelijkheden van kabinetsfor
matie dus ineens praktisch aanpakken
De indruk bestaat dat prof. Beel
het meest serieus wil informeren
welk programma-basis er is voor sa
menwerking tussen KVP, AR en
CHU en hoe voor bepaalde punten
van een nader uit te werken rege-
rings-program medewerking kan
worden verkregen hetzij van de
PvdA, hetzij van de VVD. Daarover
zouden dan eventueel in de loop van
de week nadere besprekingen moe
ten worden gevoerd met mr. Burger
en prof. Oud Het op dat regerings
program gebaseerde kabinet noemt
men dan een program-kabinet Het
programma is dan de grondslag vooi
de vruchtbare samenwerking met de
volksvertegenwoordiging.
Informatie-opdracht
Het kabinet der Koningin
deelt mee:
,,Hare Majesteit de Ko
ningin heeft prof. mr. L. J. M.
Beel verzocht, als informateur
op te treden en haar rapport
uit te brengen over de moge
lijkheden om te komen tot de
formatie van een kabinet, dat
zal mogen rekenen op een
vruchtbare samenwerking met
de volksvertegenwoordiging.
In de kring van de PvdA heeft
men dit reeds genoemd het uitspelen
van de VVD tegen de PvdA en om
gekeerd. De PvdA verleent daaraan
geen medewerking.
Men verwacht niet dat prof. Beel zelf
weer minister-president wordt, maar al
leen alles voorbereidt voor een beslissen
de formatieopdracht aan een ander. Men
kan echter nooit zeker zeggen dat prof.
Beel geen minister-president wordt als
er een beroep op hem wordt gedaan in
het landsbelang.
De vertegenwoordiger van het Gere
formeerd Politiek Verbond, de heer Lo
ning heeft h^t langst met de Koningin
gesproken, ongeveer een uur.
Prof. Beel bestudeert
situatie en program
Woensdag bespreking
met fractieleiders
(Van onze parlementaire redacteur)
Het viel vanmorgen niet te verwach
ten, dat prof. Beel reeds voor woens
dag overleg zou plegen met politieke fi
guren. Hij bestudeert thans de politieke
situatie en werkt aan een globaal rege
ringsprogram als basis voor nadere be
sprekingen. Hij beschikt over een aan
tal rapporten, die zijn opgesteld over de
verschillende problemen waarmee ieder
kabinet in de komende tüd te maken zal
krijgen. De informateur zal daarbij ech
ter ook de problemen voegen waarom
trent tegenstellingen bestaan. Wanneer
hü een overzicht heeft van de politieke
situatie en de verschillende bestuurs-
problemen, zal prof. Beel waarschijnlijk
woensdag zijn besprekingen beginnen
met de fractieleiders. Zaterdag zou dit
overleg afgesloten kunnen zijn. Dan is
het de vraag, welke mogelijkheid van
kabinetsformatie uitzicht biedt op
succes.
Publiek hield zilveren
rijksdaalders vast
Op 15 oktober 1958 het tijdstip
waarop de oude zilveren rijksdaalders
buiten omloop werden gesteld was
naar schatting voor een bedrag van
f24.5 miljoen aan deze munten in om
loop. Gedurende de inwisselingsperiode
werd voor een waarde van f 19.5 miljoen
ingeleverd. Per saldo bevinden zich op
het ogenblik dus nog voor f 5 miljoen
zilveren rijksdaalders onder het publiek.
Van 16 maart tot en met 18 april a.s.
wordt opnieuw de gelegenheid tot het
inwisselen van oude zilveren rijksdaal
ders opengesteld.
OFFICIËLE CIJFERS TONEN AAN:
Het Gereformeerd Politiek Verbond
krijgt géén zetel in de Tweede Kamer.
Dit voor deze partij zo teleurstellende
bericht is het gevolg van het bekend
worden van de officiële resultaten van
de verkiezingen van donderdag j.l. Daar
uit blijkt, dat het GPV niet - zoals in de
officieuze uitslag naar voren was geko
men - een stemmencijfer had bereikt,
dat 41 hoger lag dan het cijfer van de
kiesdeler, maar er 24 beneden was ge
bleven. Dat betekende dus, dat er in het
parlement geen zetel beschikbaar was
voor de heer L. P. Laning uit Gronin
gen, die zaterdagmiddag reeds na de
andere fractieleiders door H. M. de Ko
ningin was ontvangen.
VREUGDE
Ongetwijfeld dus teleurstelling in de
GPV-kringen, maar daarentegen vreug
de bij de PvdA. Tengevolge van de bepa
lingen voor de verdeling van de restze
tels immers - met name die betreffende
de grootste gemiddelden - valt de open
gebleven zetel thans aan de Partij van
de Arbeid ten deel. Het grootste gemid
delde voor de Partij van de Arbeid lag
slechts 25 boven het grootste gemiddelde
voor de KVP (in beide gevallen bij toe
wijzing van een extra zetel). Vooral mej.
mr T. P. Lemaire te Amsterdam zal dit
bericht met grote instemming hebben
vernomen. Immers, hierdoor wordt het
haar mogelijk toch nog in de Tweede
Kamer terug te keren, waaruit zij vol
gens de officieuze cijfers verdwenen was.
Verrassing
Hoe kon een dergelijke verrassende
wijziging nu ontstaan?
Het ANP heeft donderdagavond laat
nog de uitslag van de verkiezingen ge
bracht. Deze uitslag berustte op van ge
meentehuizen ontvangen resultaten der
eerste tellingen. Uiteraard is het moge
lijk, dat er kleine verschillen optreden,
wanneer na herhaalde telling de offi
ciéél cijfers opgemaakt worden. Zulke
verschillen zijn ook ditmaal geconsta
teerd. Zij bleken het grootst in de groot
ste gemeenten. Zo blijken er in totaal
672 stemmen meer te zijn uitgebracht
dan de officieuze uitslag aangaf.
INVLOED
Gewoonlijk hebben die kleine verschil
len, waarvan de voor- en nadelen voor
welke partij ook elkaar gemeenlijk op
heffen, niet de minste invloed op de de
finitieve. dus officiële uitslag. Maar de
mogelijkheid van wijziging is nooit uit
gesloten. En zij hebben uiteraard de
meeste kans invloed uit te oefenen oij
partyen, waarvan het stemmencijfer
zich dicht rondom de kiesdeler beweegt
Een partij moet nu eenmaal minstens
d.; kiesdeler halen om voor zeteltoewij
zing in aanmerking te komen Leek het
dus aanvankelijk, volgens de officieuze
cijfers erop. dat het GPV net boven de
kiesdeler was gekomen, toen de officiële
cijfers ter tafel kwamen bleek, dat de
partij er net onder was gebleven. Dus
komt de heer Laning niet in de Tweede
Kamer.
Slot pag. 2
Opening Staten-Generaal
De opening van de nieuwe zitting van
de Staten-Generaal zal vrijdagmiddag
geschieden door de minister van Bin
nenlandse Zaken. Bezitsvorming en
PBO, mi Struyeken. De leden der
beide Kamers zün daartoe bijeengeroe
pen voor een ve ^nigide ve 'ring
welke te kwart voor één aanvangt in de
Ridderzaal.
Negen adviseurs van de Koningin
op de trappen van het Huis ten
Bosch, naar achteraf zou blijken
niet allen fractievoorzitters van de
nieuwe Tweede Kamer. Van links
naar rechts prof. mr. C. P. M.
Romme KVP), mr. J. A. W. Bur
ger (PvdA), prof. mr. P. J. Oud
(VVD), dr. J. A. H. J. S. Bruins
Slot (AR), dr. H. W. Tilanus
CHU), S. de Groot (CPN), ds. P.
Zandt (SGP), H. J. Lankhorst
(PSP) en L. T. Laning (GPV) aan
wiens partij in de voorlopige uit
slag ten onrechte een plaats in de
Kamer werd toegekend
Vlucht van Oostduitsers verhindert hem
aan eisen van vijfjarenplan te voldoen
De Berlijnse crisis zou in feite veroorzaakt zijn door de Oostduitse
communistische leider Walter Ulbricht en niet door Kroestsjef. die er
zelfs tegen gekant zou zijn geweest, aldus weet de New York Daily
News uit „welingelichte bron" te melden. Het Kremlin zou druk op
zijn satellieten hebben geoefend om grotere bijdragen aan het nieuwe
Russische vijfjarenplan te leveren maar Ulbricht zag geen kans om de
geëiste machines en chemicaliën in zijn land van weerbarstige slaven
te laten vervaardigen. Immers, de begaafdste Oostduitsers vluchten
met een gemiddelde van 400 man per dag naar het Westen en dit zal
naar Ulbrichts inzicht blijven zolang Kroestjsjef aan een vrij West-
Berlijn toestaat hen over de grens te lokken, aldus het blad.
Generaal Taylor over
Westelijke posities
Indien slechts troepen uit Oost-Duits-
land en andere Russische satellieten
een aanval op de westelijke posities in
Berlijn ontketenen, zouden de Ameri
kaanse en Geallieerde strijdkrachten
deze kunnen afslaan zonder tot een al
gemene kernoorlog over te gaan. Dit
verklaarde de Amerikaanse legerstaf
chef, generaal Maxwell Taylor, als aan
vulling op zijn voorgaande verklaringen
tegenover de Senaatssubcommissie voor
militaire paraatheid. Ook deze verkla
ring, die reeds van woensdag j.l. da
teert, maar pas zaterdag is gepubli
ceerd, was sterk door de censor be
werkt.
De generaal zei, dat als grote com
munistische strijdkrachten mét Russen
tegen de Westelijke posities in het ge
weer werden gebracht „wij het mis
schien niet direct in militaire zin zou
den kunnen winnen", maar hij wenste
geen ogenblik te stellen dat Berlijn niet
verdedigbaar is. Zijn overtuiging is, dat
er meer nadruk op beperkte of kleine
oorlogen moet vallen
Over het mogelijk gebruik van tac
tische kernwapens zei Taylor: „Dit zijn
zware wapens, die niet op korte afstand
van onze eigen troepen gebruikt kun
nen worden. Ze zijn zeer gevaarlijk voor
een bevriende bevolking en voor onszelf."
Zijns inziens zijn de Russen echter bij
zonder trefbaar in hun satellieten: een
conflict dat door toedoen van een satel
liet is begonnen, moet de Russen wel
erg gevaarlijk toeschijnen en daarom
geloof ik dat een vastberaden en sterke
reactie op een dreiging van de kant
der Oostduitsers hen tot een wijziging
van hun standpunt zal brengen, aldus
generaal Taylor.
Norstad vraagt meer
troepen voor Europa
Geallieerde militaire bevelhebbers in
Europa hebben meer troepen en moder
ne tanks gevraagd om het hoofd te kun
nen bieden in de crisis om Berlijn, aldus
verklaarde generaal Maxwell Taylor
voorts. Hij zei dat generaal Norstad, de
geallieerde opperbevelhebber in Europa,
en generaal Hodes, de bevelhebber van
de Amerikaanse troepen in Europa,
meer troepen wensen Generaal Taylor
noemde het aantal, dat verzocht werd.
maar dit werd door de censors geschrapt
voordat de mededelingen van Taylor
werden vrijgegeven.
Op vragen van de commissie ant
woordde Taylor dat de wensen betrek
king hadden op het huidige tijdstip en
dat deze over tien dagen of een maand
anders zouden kunnen luiden. Hij zei
te erkennen, dat zij het gevraagde aan
tal troepen nodig zouden hebben als
een ernstiee militaire situatie zou ont
staan.
Generaal Thomas White, de stafchef
van de Amerikaanse luchtmacht, heeft
volgens een zwaar gecensureerd verslag
van zijn mededelingen aan een Senaats
commissie verklaard, dat Europa niet
zou kunnen worden verdedigd met con
ventionele troepen. Hij zi:
De eerste Thor-projectielen die aan
Groot-Brittannië zullen worden gele
verd, worden beschouwd als „operatio
neel en gereed voor gebruik":
generaal White is er zeker van dat de
VS een voorsprong op de Sovjet-Unie
hebben-wat betreft de strategische troe
pen-
hU gelooft vast dat de Sovjet-Unie
het Amerikaanse strategische lucht-
commando zeer vreest; hij twijfelde er
niet aan dat Amerikaanse bommenwer
pers met succes Russische doelen zou
den kunnen aanvallen:
De VS hebben plannen om burger
vliegtuigen te gebruiken om het mili
tair vervoer op te voeren bij het over
brengen van versterkingen naar Europa
'n geval van nood;
de luchtmacht meent dat het „be
slissende stadium" van een atoomoorlog
In twee tot vier dagen voorbij zou zijn.
Generaal White was van mening, dat
in de huidige toestand met betrekkine
tot Berlijn verdere versterking van de
troepen in Europa piet werkelijk nood
zakelijk was Door de vervanging van
personeel is er altijd een „pijpleiding",
hetgeen betekent dat de troepen niet
op volle sterkte zijn en het zou zeker
niet verkeerd ziin deze leemte op te vul
len. Maar het zenden van nieuwe een
heden zou geen noemenswaardie invloed
hebben on de afloop van een incident in-
'akp RerMIn omdat het Zevende leger
tot de best opgeleide en horf uitgeruste
eenheden ter wereld behoort.
Macmillan ze! oenHrinaen op
topconferentie
In Washington wordt verwacht dat
de Britse premier. Maomillan. er deze
week bij president Eisenhower op aan
zal drlnven in te «temmen m»t rc.n fon-
confprenfie met de 9oriet-TTnie
aehf hef verloop van de komenUp hij-
eenkomc' van ministers van Buiten
landse 7tken. On d® bijeenkomst die
rri»dag in f-"nn Pavld in Marvland be
gint. zal Maemi"an. naar men ver-
waeht, ook aar.d-inren op instemming
met een Westelijk standpunt voor on-
ripelion'telingen over de Europese vei
ligheid
Tn dinlomntieke kringen In Washing
ton ziet men de biieenknmst a's het
hoogtenunt van het no^en nm tot een
gemeeneehannelitlre W»ftn|ü|{p notitiek
te komen teneinde rfp Russische uitda
ging inzake Berlijn tegemoet te treden.
Mr. J. A, Jonkman
VOOrritf^r po-cto Morp«r
Verschenen ls een K B. van 11 maart
j.lhoudende de benoeming van mr J.
A Jonkman tot voorztter van de Eer>ie
Kamer voor de zitting, welke zal aan
vangen op 20 maart 1959.