„IK HAD LEIDER KUNNEN ZIJN
VAN ONAFHANKELIJKE STAAT!"
MACHT
BURL IVES
REIS DOOR FRANS WEST-AFRIKA (IX)
Exclusief interview met Houphouet- Boigny
Liever scholen en opbouw dan
soldaatjes en diplomaatjes
Zwerver - zanger
avonturen acteur
WOORD
VAN
BEZINNING
via vele ervaringen
naar de fihntop
Zaterdag 10 Januari 1959
(Van onze reisredacteur)
Abidjan, Ivoorkust. „Ik had
de leider kunnen zijn van een
onafhankelijke Ivoorkust. Ik had
mij door ambassadeurs kunnen
laten vertegenwoordigen in de
hoofdsteden van de wereld. Ik
had mijn eigen leger voor mij
kunnen laten paraderen. Ik had
in het gezelschap kunnen verke
ren van Nehroe, Nasser en
N'Krumah, van Bourguiba en
Soekarno, als bevrijder van mijn
eigen land. Ik kan niet ontken
nen, dat die gedachte mijn men
selijke ijdelheid heeft gestreeld.
Maar ik heb geprobeerd eer
lijk over mijn verantwoordelijk
heid na te denken. Wat zou zo'n
onafhankelijkheid voor de Ivoor
kust betekend hebben met sol
daatjes en diplomaatjes spelen,
resoluties aannemen op con
gressen? Heeft mijn volk daar
behoefte aan? Nee, het heeft
behoefte aan scholen, aan econo
mische ontwikkeling, aan inves
teringen en grotere markten voor
zijn produkten. Het heeft be
hoefte aan een loyale vriend, die
het helpt zijn achterstand weg te
werken, het de twintigste eeuw
binnenleidt. Die vriend vinden
wij in Frankrijk, straks in West-
Europa. Daarom heb ik gekozen
voor de Franse gemeenschap,
daarom zal ik alles doen wat in
mijn vermogen ligt om die Euro-
pees-Afrikaanse samenwerking te
doen slagen".
werkelijke onafhankelijkheid te bete
kenen. Wy kunnen nog niet op eigen
benen staan. Zeker, wij willen vrije
mensen zijn, binnenlands zelfbestuur
hebben. Maar wij willen niet met
Frankrijk breken. Dat hebben wij
nooit gwild. De eisen, die wij twaalf
jaar geleden op het congres in Bama
ko formuleerden, zijn nu gerealiseerd".
Gelooft Houphouet, dat de Franse ge
meenschap, die in zijn huidige con
stitutionele vorm nog op velerlei ge-
pioenen opwerpen van Afrikaanse on
afhankelijkheid en eenheid. Zal die
gedachte uiteindelijk niet een onweer
staanbare aantrekkingskracht op de
Afrikanen hebben? Minister Houphouet
zei: „Dat is niet onmogelijk. Er is tus
sen de Ivoorkust en Ghana een soort
race gaande, er loopt zo u wilt een
weddenschap tussen dr. N'Krumah en
mij. Welk land zal over tien jaar het
verste zijn? Zal dr. N'Krumahs for
mule van totale onafhankelijkheid zijn
volk gelukkiger maken, dan mijn con
ceptie van samenwerking met Europa?
Ik geloof, dat ik de beste papieren
heb. Maar de nieuwe vorm van Frans-
Afrikaanse samenwerking is een expe
riment, dat nog nooit eerder is ver
toond. Veel hangt af van Frankrijks
houding. (Minister Houphouet maakte
er in dit gesprek, dat vóór de Franse
verkiezingen werd gehouden, geen ge
heim van, dat hij hoopte op een socia
listische overwinning, hoop die inmid
dels in rook is vervlogen). Wij hebben
loyaal op Frankrijk en Europa gewed.
Nu moet Europa ons niet in de steek
laten, want dit experiment biedt ook
Europa ongehoorde kansen. Niet alleen
op economisch gebied, maar ook op
politiek. Hier kan bewezen worden dat
vrijwillige loyale samenwerking tussen
blanke en gekleurde volken géén on
mogelijkheid is. Hier kan een levende
gemeenschap worden gevormd, een
nieuwe kern, die óók wel eens een on
weerstaanbare aantrekkingskracht op
andere onderontwikkelde gekleurde
landen zou kunnen hebben".
Toch twijfel
Felix Houphouet-Boigny
Wie is de Afrikaanse politicus, die
mij deze onverwachte dingen zei tij
dens een exclusief interview, dat ik
met hem had in Adibjan, de hete
hoofdstad van de Ivoorkust, die zojuist
verkozen heeft als autonome republiek
lid te worden van de nieuwe Franse
sr# ««enschap? Zijn naam: Felix Hou-
pa .^et-Boigny. Zijn functie: minister
van Staat in het kabinet De Gaulle.
Zijn vijanden noemen hem de Bao Dai
van Afrika, geringschattende implica
tie dat hy een ja-broer van het kolo
nialisme zou zijn. Maar Houphouets
politiek verleden logenstraft die aan
tijging. Deze kleine, 58-jarige Afri
kaan, arts en planter, heeft in de
strijd voor de vrijheid van zijn volk
evenveel persoonlijke risico's genomen
als Nehroe of Bourguiba. Het is aan
zijn hevige agitatie te danken, dat het
Franse koloniale regime in 1946 de
vaak schandalig misbruikte verplichte
arbeid heeft afgeschaft.
Wegversperringen
Alle Franse administrateurs herin
neren zich de tijd dat er in de Ivoor
kust wegvei'sperringen werden opge
richt, zelfs bruggen werden afgebro
ken, om Houphouet, tegen wie een
arrestatiebevel was uitgevaardigd, te
verhinderen zijn clandestiene politieke
tournees te houden. Het volk van de
Ivoorkust weet dat ook en draagt
Houphouet op handen. Zyn autoriteit
in de partij, de RDA, is onomstreden
in de Ivoorkust.
Houphouet-Boigny heeft zijn land
ook het bloedig gedeelte van de anti-
koloniale strijd bespaard door die
strijd vooral op het politieke plan in
Parijs uit te vechten en wel onder
dekking van de parlementaire immu
niteit. Hij was de man, die de Afri
kaanse afgevaardigden in een parle
mentair compagnonschap met de com
munisten onderbracht. Om hen van
de communisten los te wrikken moes
ten Franse regeringen concessies op
het koloniale plan doen.
Misschien is het waar dat hij,
zoals zyn vyanden zeggen, verrukt
is van het politieke spel in Parijs en
van de voorrechten die hy - nu hjj
respectabel is gewordn geniet.
Maar hy heeft nooit een politieke
kans voor zyn land ongebruikt voor
bij laten gaan. En waar het zeker
juist is, dat de Ivoorkust hem blin
delings in de totale onafhankelijk
heid gevolgd zou zyn, is zyn keuze
voor de beperkte zelfstandigheid
binnen de Franse gemeenschap een
oprechte.
Waarom die keuze
Waarom heeft hij die keuze gedaan?
Houphouet zei mij: „Wij willen een
politieke status, die overeenkomt met
onze werkelijkheid. Volledige poli
tieke onafhankelijkheid hoeft geen
bied de competenties aan de Franse
Republiek laat (defensie, buitenlandse
zaken, monetair beleid enz.) voor
langere tijd ongewijzigd zal blijven of
dat zij onder de druk der omstandig
heden voort zal evolueren, bijvoorbeeld
naar de lossere banden zoals het
Britse Gemenebest, die kent of naar
werkelijke federatie? De minister zei
mij: „Zeker zal de gemeenschap ver
der moeten evolueren. Ik persoonlijk
hoop, dat zij in de richting zal gaan
van een werkelijke staten-federatie.
Naarmate onze ontwikkeling voort
schrijdt zullen wij meer verantwoorde
lijkheden op ons kunnen nemen, totdat
wij tenslotte op het punt zullen ko
men, dat wij werkelijk als gelijken
onze zaken zullen kunnen behartigen".
Hetgeen, hetzij en passant gezegd, van
Frankrijk een half Atlantische, half
Afro-Aziatische mogendheid zou ma
ken, een belangwekkende maar voors-
hands niet waarschijnlijke gebeurtenis.
Onweerstaanbaar
De Ivoorkust heeft twee buurlanden,
Ghana en Guinea, die zich als kam-
Ziedaar in het kort de bespiegelin
gen van een man, die het niet aan
moed ontbreekt. Aan zijn oprechtheid
hoeft men niet te twijfelen. Waarom
knaagt er aan de grandioze droom, die
hij oproept, toch twijfel? Is het Euro
pees defaitisme, dat men meer geloof
hecht aan de boze woorden van Sekou
Touré dan aan de verstandige gedach
ten van Houphouet-Boigny? Is het
beduchtheid dat Europa nóch de mid
delen noch de offervaardigheid bezit
om de Afrikaanse gebieden, die voor
samenwerking hebben gekozen tot een
materieel niveau op te trekken, waarop
zij de roep van de zwarte solidariteit
niet meer zullen kunnen horen? Die
overwegingen spelen mee. Maar het
duidelijkst spreekt de twijfel zelf uit
Houphouets beleid op het Afrikaanse
plan. Waarom verwerpt hij de in ieder
opzicht noodzakelijke vorming van een
federatie tussen de zeven Frans West-
afrikaanse gebieden die „ja" gestemd
hebben?
De man, die Europese steun voor
Afrika vraagt, weigert een deel van
de rijkdom van de Ivoorkust aan de
zeven arme gebieden af te staan. De
man die zonder voorbehoud „ja"
stemde, weet dat er onder de andere
Afrikaanse leiders een meerderheid
is die aan zijn „ja" een minder ab
solute, een tydelijker betekenis toe
kent; weet ook dat hy in zo'n fede
ratie al snel in een minderheid
positie zou raken. Daarom zoekt hij
reeds nu heil in een directe binding
met Frankryk. Dat is geen hoopvol
begin. Want wanneer de rest van
West-Afrika naar een vijandige hou
ding afglydt, zal de loyaliteit van de
Ivoorkust voor ons niet veel meer
dan een sentimentele waarde heb
ben.
BEPERKTHEID is een ken
merk van alles wat wij
mensen weten en onderne
men. Ons kunnen en kennen
hebben grenzen.
Of moet gezegd worden: tot
nu toe zijn wij beperkt geweest
in onze mogelijkheden. Thans
hebben wij, mensen, in onze
geschiedenis een periode be
reikt, waarin vele barrières
technisch en wetenschappelijk
volledig overwonnen kunnen
worden.
Onze raketten dringen de
wereldruimte binnen. Ook op de
aarde worden gebieden openge
legd met middelen die vroeger
tot het rijk van de fabelen be
hoorden. Landbouw en tech
niek groeien samen tot een
grote weldadige macht voor de
wereld. De medische weten
schap en de talloze medische
hulpmiddelen geven ongekende
resultaten.
Steeds verder reikt onze
macht. In de ruimte, materieel-
technisch, ook verstandelijk en
geestelijk. Onze wereld laat zich
eenvoudig niet meer denken
zonder al deze enorme krachten
en mogelijkheden. Vooral in de
ene eeuw, die aohtetr ons ligt
zijn we als wereld machtiger
geworden dan ooit.
Bij deze lofzang op de voor
uitgang van onze wereld rijzen
meteen ook vragen.
Is onze macht alleen maar
groei naar verbetering, mis
schien zelfs de weg naar vol
ledige overwinning van alle
grenzen en beperktheden?
Neemt met de macht ook het
risico toe? Hebben alle uitvin
dingen in de wereld niet steeds
een heilbrengende en een ver
derfelijke zijde gehad? En
hebben wij in onze verbluffend
vindingrijke eeuw ook niet een
gruwelijke gevarenzone be
reikt?
Betekent macht voor ons
mensen niet meteen overheer
sing. begeerte de eerste te zijn,
de ander vóór te blijven, zelf de
grootste macht en de meest
geperfectioneerde hulpmiddelen
te bezitten? Macht sluit naar
onze ervaringen in de geschie
denis, ook van de jongste tijd,
een brok kwaad in zich! Macht
en onrecht, macht en oorlog,
macht en zelfhandhaving.
Komen wij eens zover dat de
zuivere macht overblijft. Zullen
de goede krachten, die naast
en met alle vreselijke kwade
machten in de wereld en in ons
eigen leven heersen, uiteinde
lijk winnen? Of is de groei
naar technische, wetenschappe
lijke macht een kans voor boze
machten om ons te vernietigen?
Macht in vele vormen, maar
in ieder geval menselijke macht
wordt in de bijbel steeds ver
onder de macht van God ge
steld.
Hoe sterk volken en landen
mogen zijn. God regeert.
Hoe gruwelijk verderfelijke
krachten van oorlog en haat de
wereld havenen, God blijft
machtig om vrede en herstel te
geven.
Hoe wanhopig mensen ook
worden onder de dreigende risi
co's van de wereld en hoe wan
hopig zij worden vanwege hun
persoonlijke schuld en on
macht, God belooft uitkomst
en vergeving.
Zo getuigt de bijbel.
De macht van God is volgens
het Evangelie op aarde geves
tigd en gegarandeerd door
Jezus Christus. Zijn strijd tegen
de kwade machten is funda
menteel geweest. Zelfs de dood
is voor Hem gezwicht. Daarom
zijn er geen grenzen aan Jezus'
macht. Hij heeft niet voor zich
zelf of voor een bepaald volk
of een kleine groep gestreden.
Hij is Heer over alle volken en
Zijn macht wil alle mensen
volledige veiligheid geven. Jezus
regeert, zo getuigt de bijbel,
niet slechts over de hemel of
uitsluitend over de aarde. Zijn
Rijk heeft geen grenzen in tijd
of ruimte. Hem is gegeven alle
macht.
Dr. P. L. SCHOONHEIM
Predikant Bijzonder Kerke-
werk Hervormde Gemeente.
geen soldaten o[ diplomaten maar een vrienddie ons
de twintigste eetm binnenleidt
Dat „The bridge on the river
Kwai" ook bij het zestiende film
referendum van „Film Daily"
het dagblad van de Amerikaanse
filmindustrie de hoogste waar
dering verwierf zal wel niemand
verbazen. Deze bijzonder knappe
en boeiende film is in het afgelo
pen jaar bijna met goud behan
gen, zodat het predicaat „De
film van het jaar" zonder enige
twijfel verdiend is. Even logisch
is het, dat Alec Guinness door
zijn subliem spel in deze film be
hoorde tot de vijf grootste acteurs
in 1958, in de ogen van de sa
mensteller van „Film Daily" dan
altijd. De andere waren Spencer
Tracy (The last hurrah), Burl
Ives (Cat on a hot tin roof),
Marlon Brando (Sayonara) en
Charles Laughton (Witness for
the prosecution).
Als vijf grootste actrices kwamen uit
de Film Daily-bus: Elisabeth Taylor
(Cat on a hot tin roof), Maria Schell
(Gervaise), Kim Stanley (The God
dess), Leslie Caron (Gigi) en Ingrid
Bergman (Indiscreet).
Tussen al die klinkende filmnamen
treffen we ditmaal dus Burl Ives aan,
een acteur, die de jaren, dat hij met
recht de rol van „jeune premier" kon
spelen, al enige tijd achter zich heeft.
Om precies te zijn op 14 juni van dit
jaar viert hij zijn vijftigste verjaardag.
Een acteur, die het in de harde
showwereld niet cadeau heeft gekre
gen. Via vele tegenslagen en teleur
stellingen is hij naar de top geklau
terd, waar hij o.a. met deze onder
scheiding naar waarde gehonoreerd
werd.
Eersr dominee
Burl Ives werd in Hunt City in Il
linois geboren. Gedurende korte tijd
was hij zeer ernstig van plan om te
trachten dominee te worden. Maar hij
heeft dit plan maar laten varen. Het
avontuur lokte hem sterker. Met een
paar stuivers op zak en vergezeld van
zijn onafscheidelijke banjo vertrok hij
van huis. Al liftend trok hij van stad
tot stad. liedjes zingend om in zijn
onderhoud te voorzien. Het behoeft
geen betoog, dat het in die dagen geen
vette pot was voor de jonge Burl. Het
kon hem echter weinig schelen, hij ge
noot van het reizen en de vreemde ge
zichten, die hij steeds weer ontmoette.
Soms, wanneer hij moe was van het
reizen en trekken, stopte hij in de
buurt van een radiostation voor korte
of langere tijd en werkte dan wel eens
in een radioprogramma mee.
Maar eenzijdig was hy niet, want de
toen nog atletische Jongeman heeft
zich ook een tydje in het leven kun
nen houden van beroepsvoetbal. In een
andere periode sloot hy zioh aan by
een -u
Maar aan al die verschillende avon
turen moest toch eens een einde ko
men. Het kwam, toen hy New York
had bereikt, waar hy zang begon te
studeren. Maar zo'n studie moet be
taald worden en het enige, wat Burl
hy de rol van squire Hardcastle in
„She stoops to conquer", waarin ook
Celeste Holm en Brian Aherne optra
den.
Militaire dienst
Gedurende de oorlog was hy in
dienst, in die tyd speelde hij anderhalf
jaar lang in „This is the army".
Daarna werd hy op medische gronden
uit de dienst ontslagen. Hy keerde te
rug naar zyn eigen radioshow. Hier
in had hij de gelegenheid zich te be-
yveren de Amerikanen op hun muzi
kale erfenis te wyzen. De belangstel
ling voor hun eigen muziek is by zyn
landgenoten wel groeiende, maar vol-
ZcKfiiqsfi'Mdie Sens Ives saat het nog veel te lang-
zaam.
Toen hij optrad in „Sing out sweet
land" van het Theatre Guild, werd hy
algemeen als een topacteur en een uit
stekend zanger genoemd. Hy had de
aandacht getrokken. Zijn doel was be
reikt, Hollywood, ging zich voor hem
te bieden haa. was zyn zang. Na heel
wat teleurstellingen, de een nog harder
aankomend dan de andere, gelukte het
hem een engagement in een kleine
nachtclub in Greenwich Village te
krygen. Het was zyn eerste zeer wan
kele schrede op het uitermate glibbe-
rige pad naar succes in de showwereld
Maar dit springplankje was voor de
ondernemende Burl Ives voldoende
Wat later immers kon hy een rol 11
twee Broadway musicals veroveren
„I married an angel" en „The bov-
from Syracuse". Daarna een rol in een
drama, „Heavenly express". Van deze
byrollen naar een hoofdrol: de titel
rol in „The man, who came to din
ner" «o ia de winter van 1949 speelde
interesseren. Hy speelde in „Smoky"
zyn eerste film en oogstte daarna
succes in „East of Eden". „Cato™a
ri« h ro^" bracht hem dus onder
de beste vyf acteurs van het afgelo-
VaaJ; tenminste volgens het oor
deelkundige dagblad ..Film Daily".
Dezer dagen is Burl Ives weer in de
Mm n -SC th*aters te 7i?n in de
«lm Desire under the elms", in ons
land uitgebracht onder de titel ,G
hïi ïe&*ren" ,n deze film naar
het bekende toneelstuk van Euven»
maar de r°' Va»
ï£n H.!? .°®P Epraim Cabot, die
zyn derde veel jongere vrouw verliefd
ziet worden op qjn glgen zoon.
