„MEESTER-OP-DE -POP"
maakten Japan tot
ZATERDAG 27 DECEMBER
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 4
Elk wat wils voor kinderen en volwassenen
Oude tradities gaan schuil
onder moderne gewaden
WEER WONDELIJKER
DYNAMATION - DE NIEUWSTE
VORDERING FILMTECHNIEK
Japans verfijnde beschaving
en de grote liefde, welke de Ja
panse vrouw kinderen toedraagt,
worden weerspiegelt in de pop
pen, die de Japanse kunste
naars en handwerkslieden heb
ben vervaardigd. Soms is het,
of de ziel van Japan in som
mige van die poppen zün intrek
heeft genomen!
Voorbeelden van Japanse poppen
precisiewerk leveren en namen hoge
kunstzinnige normen in acht.. Aldus
werden die oudste speelgoedpoppen
tot kunstjuweeltjes, beter: primitieve
kunstjuweeltjes, want de verfijning,
die later veel Japanse poppenmakers
kenmerkte, bestond toen nog niet in
Japan.
Van die alleroudste Japanse poppen
zijn er maar weinige bewaard geble
ven. De meeste waren niet van erg
solide makelij. Zij gingen dus kapot of
versleten en werden dan weggewor
pen. Veel van wat er in musea en
paleizen belandde, werd in de loop
der eeuwen een prooi der vlammen,
omdat Japan steeds een land is ge
weest van grote branden. Toch zijn er
nog wel enige van die oudste poppen
behouden gebleven. Men kan ze in
sommige musea en particuliere huizen
vinden.
Beroemd zyn vooral de uit later
tijden daterende hina-ningyo of „kei
zerlijke poppen". Zij stellen voor de
keizer en de keizerin van Japan in de
plechtige staatsiegewaden. Echte pop-
penminnaars hebben deze poppen vaak
thuis opgesteld, omgeven door poppen,
die hofdames en hoge edelen voorstel
len. De „keizerlijke poppen" kwamen
omstreeks 850 in de mode. Na 1640 be
reikten zij hun hoogtepunt wat be
treft verfijnde nabootsing en afwer
king. Het is (zei eens een Japanner,
toen hij ons zijn hina-ningyo toonde)
alsof U de keizer en de keizerin door
een verkleinglas ziet! Hij had gelijk.
Nog heden ten dage zijn „keizerlijke
poppen" zeer in trek en worden zij
gretig gekocht door hoog en laag,
vooral tijdens het grote Poppenfeest
in begin maart van ieder jaar.
Na 1640 geraakten de poppen voor
godsdienstige oogmerken meer en
meer in gebruik. Twee genres wormen
toen geleidelijk aan terrein. Het waren
ten eerste de poppen voor de jeugd,
speelgoedpoppen en sierpoppen beide,
en ten tweede poppen, die spraken tot
het schoonheidsgevoel en de histori
sche zin der ouderen. Onder deze laat
ste poppen waren en zyn er, die be
halve een hoge kunstzinnige waarde
ook een hoge geldswaarde bezitten. Zy
getuigen van het „meesterschap-op-
de-de-pop" der handwerkslieden en
kunstenaars, die ze vervaardigen. On
der die poppenmakers vindt men kun
stenaars van naam zowel als eenvou
dige, naamloos gebleven dorpelingen.
Het materiaal waaruit ze vervaardigd
werden, is zeer uiteenlopend. Kostbaar
ivoor en goud zowel als leem en sim
pel hout dienden als grondstof. Dien
denen dienen, want nog steeds is
Japan een land, waar de poppenfabri-
cage bloeit.
De Japanse poppenmakers behoren
tot verschillende .scholen". Iedere
streek brengt zijn eigen type poppen
voort. Iedere poppenmaker kan echter
eigen visie en eigen vaardigheid vrije
lijk gebruiken, zodat een poppenken-
ner snel kan zien waar een pop werd
gemaakt, wanneer en door wie.
Feesten
IN de oudste tijden maakte men
alleen poppen voor godsdienstige
feesten en plechtigheden. Tegen
woordig viert men telken jare in
Japan nog een tweetal poppenfeesten,
die een vage echo zijn uit de oude tijd.
Stellig houden zij echter de populari
teit van de pop op peil. Het eerste
dier feesten viert men op 3 maart. Het
heet „Algemeen Feest der Poppen"
(Hinamatsurï). Dan is de pop het
middelpunt van het Japanse leven.
Twee maanden later (op 5 mei) vindt
het „Feest der Knapen" (Tango-no-
sekku) plaats. Het is een hoogtijdag
voor de historische poppen. Immers,
op die feestdag krijgen de Japanse
knapen poppen cadeau, die beroemde
krijgers en ridders voorstellen uit de
Japanse middeleeuwen. Japan is een
land, dat zijn vaderlandse geschiedenis
hoog in ere houdt. Iedere levende ge
neratie voelt zich hecht verbonden
met voorgaande geslachten. De roem,
de moed en de glorie van weleer zijn
levende werkelijkheid voor het Japan
se volk. De jeugd wordt in die idee
„Feest der Knapen" hoog in aanzien
opgevoed. Geen wonder dus, dat het
staat en dat iedere Japanse jongen
met verlangen uitziet naar de vijfde
mei, naar de dag, waarop hij een of
meer beroemde Japanners uit het ver
leden in popvorm zal ontvangen. En
de ouders stellen er een eer in om hun
zoons op die dag niet teleur te stellen.
De Japanners zijn geboren toneel
spelers en toneelminnaars. Geen won
der dus, dat zij ook poppen met be
weegbare hoofden en ledematen ma
ken, daar aldus de indruk van „echt
heid" versterkt kan worden. Boven
dien hebben zij zich op de vervaardi
ging van marionetten geworpen. Wij
geven U de verzekering, dat een „bun-
raku" (manionettenvoorstelling of
poppenkastvertoning) het Japanse pu
bliek zeer boeit en dat de marionetten
vertoners in Japan him vak tot in de
perfectie verstaan.
Wie in de Japanse poppenwereld
wat rondgekeken heeft, weet, dat die
wereld poppen van velerlei pluimage
bevat. En de geschiedenis der Japanse
poppen was, als die van het Japanse
volk, stellig bewogen. Toch zijn de
Japanners er ondanks alle verschei
denheid en bewogenheid in geslaagd
om de typisch-Japanse poppentradities
tot op de huidige dag hoog te houden,
zij het, dat zij thans zo nu en dan
schuil gaan onder moderne gewaden.
Anders gezegd, de Japanse poppen-
kunst paste zich ook in deze eeuw aan
bü gewijzigde omstandigheden doch
in wezen bleef hij zichzelf trouw.
(NIVANO Nadruk verboden)
(Bijzondere medewerking)
De Japanse vrouw is een liefdevolle en zorgzame moeder. Zij leeft
voor haar kinderen en zo nodig offert zij zich op voor haar kinderen.
Haar kroost en vooral haar zoons zijn haar trots. Dit is de eeuwen
door zo geweest en ook na de laatste oorlog, na de Amerikaanse
pogingen tot modernisering en democratisering van de Japanse
samenleving is de Japanse vrouw in de eerste plaats moeder geble-
ven. Zelfs een kort bezoek aan Japan leert de Europeaan, hoe hecht
de banden zijn tussen moeder en kind in dat verre land.
Niet alle Japanse vrouwen echter
zijn moeders. Sommigen trou
wen niet. Anderer huwelijk blijft
kinderloos. Soms adopteren zij dan
kinderen van andere vrouwen. In an
dere gevallen behelpen zij zich met
poppen. Het moederin&tinct leeft zó
sterk in haar. dat menige kinderloze
Japanse vrouw haar moederlijke zor
gen uitstrekt naar poppen. Een enkel
voorbeeld. Arima. een plaats in de
bergen boven Kobe, is gelegen in een
prachtige streek. Eens vertoefden wij
daar een paar dagen. Wij kwamen er
in contact met veel Japanners. Zo
ontmoetten wij ook een weduwe van
vijfendertig jaar. Haar man was jong
gestorven. Kinderen waren uit het
huwelijk niet geboren. Wat deed de
weduwe? Zij had zich een paar pop
pen aangeschaft, jongens natuurlijk.
En dag in dag uit speelde zij met diie
„jongens". Zij liet hen stoeien en ra
votten. Zij berispte en prees hen. Zij
at met hen. Kortom, zij deed of het
echte zoons van haar waren. De vrouw
ging zelfs zó ver, dat zij klein-for-
maat speelgoed voor haar poppen had
gekocht.
Wij vonden het geheel ietwat
vreemd. Dooh toen wij er over spra
ken met Japanners en onder hen
waren mannen en vrouwen, die de
wereld bereisd hadden vernamen
wij, dat het geval van die vrouw in
Arima helemaal geen opzichzelfstaand
Cal was. Integendeel, alom in Japan
at het voor, dat eenvoudige Ja
panse vrouwen zonder kinderen haar
moederschap overdragen op poppen.
Niemand in Japan vindt dat gek of
abnormaal. Inderdaad hadden wij
later gelegenheid om elders in Japan
enige malen een herhaling gade te
slaan van het „poppenspel", zoals wij
dat in Arima hadden gezien.
zo", antwoordde hij, „maar dat geldt
toch ook voor andere volken, voor
poppenmakers van andere nationali
teit. Toont U mij straks maar eens
een aantal Nederlandse poppen en
dan zal ik U zeggen, hoe de geest van
Nederland is!" Wij hebben hem mee
genomen naar Amsterdam en hem
daar Nederlandse poppen getoond. Hij
bekeek ze en gaf ons toen een aantal
bijzonderheden over het Nederlandse
volkskarakter en de Nederlandse ei
genaard, die volkomen juist waren.
En toch was het het eerste bezoek,
dat die Japanner aan Europa en ons
land bracht!
Poppenland
De poppenliefde der Japanse
vrouw gaf ons aanleiding om ons
iets meer te verdiepen in de Ja
panse poppenwereld. En naarmate
wij in die wereld doordrongen, ont
dekten wij veel merkwaardige en ook
veel mooie dingen. De Japanse kun
stenaars en handwerkslieden hebben
namelijk een eigen, echt-Japanse
„poppenmentaliteit" in het leven ge
roepen. De Japanse geschiedenis, de
Japanse zeden en gebruiken, de Ja
panse beroepen en klederdrachten,
de Japanse keizers en edelen, dat al
les vindt men terug in de Japanse
poppenwereld. Bovendien is het of de
kunstenaars, de .Meesters-op-de-Pop',
erin geslaagd zijn om een brokje van
de ziel van Japan in him poppen over
be planten. De gelaatsuitdrukking der
Japanse poppen, de wijze van staan
en zitten, de handgebaren... het is
alles typisch Japans. Heel veel Ja
panse poppen zijn op heterdaad be
trapte en vastgelegde brokjes Japans
leven!
Wij zeiden dit onlangs tegen een
Japanner op de dag van zijn aan
komst op Scniphol. „Natuurlijk is dat
mooie, kunstzinnige, sierlijke en kost
bare poppen kent. die hem bevolken,
weet. dat wij gelijk hadden en dat de
Japanner overdreven bescheiden was.
Trouwens, nadat er omstreeks 1860
een einde was gekomen aan de af
sluiting van Japan van de buitenwe
reld (die twee eeuwen ruim had ge
duurd, twee eeuwen waarin alleen de
Nederlanders op Deshima bij Naga
saki contact met de Japanners moch-
tij hebben) en Japan met volle zeilen
de grote wereld binnenstevende. von
den allengs het vakmanschap, de
vaardigheid, de goede smaak en de
kunstzinnigheid der Japanse poppen
makers alom op aarde erkenning.
Meer dan een Europese schrijver heeft
Japan gekenschetst als een „poppen-
paradijs". En de Japanners zijn trots
op deze kensohetsing, daar bij hen
de „poppenkunst" zeer hoog in aan
zien staat.
Oud handwerk
DE Japanse poppenkunst" is wel
haast even oud als de Japanse
beschaving. In den beginne wer
den de poppen uitsluitend vervaardigd
voor godsdienstige plechtigheden en
gewijde feesten. Zo was het ook bij
veel andere volken. Reeds in die oude
tijden spraken de poppen zozeer tot
de verbeelding der Japanners, dat zij
geleidelijk aan hun intrede deden in
de Japanse woningen ten pleziere van
ouderen en kinderen. De pop als
De poppenmeester temidden van zijn produkten.
Terwijl wij dus over poppen
spraken, waren wij het er spoe
dig over eens dat ieder land zijn
eigen .poppenmentaliteit' heeft. Doch
toen wij - volkomen terecht - zeiden,
dat Japan kan bogen op een rijker
„poppenbeschaving" dan vele andere
landen, gaf de Japanner zich niet
dan schoorvoetend gewonnen. De Ja-
ganners zijn namelijk zeer trots op
un land èn zij zijn uitstekende va
derlanders, maar jegens derden zijn
zij steeds bescheiden op dat punt. Wie
echter weet, hoe gevarieerd de Ja
panse poppenwereld is en de gezellige
speelgoed bleek een waar succes. Zo
groot was dit succes, zó hartelijk was
de ontvangst, die de poppen in het
Rijk der Jeugd ten deel viel, dat de
poppenmakers zich gingen aanpassen
bij de smaak en de wensen der kinde
ren. Een aantal hunner legden zich
speciaal toe op de vervaardiging van
speelgoedpoppen (voor de kleine Ja
panners) en sierpoppen voor de vol
wassen Japanners). Het werd een
lonend handwerk, die poppenmakerij.
Doch de handwerkslieden, die er hun
brood mede verdienden, maakten er
geen goedkoop beroep van. Zij bleven
De techniek staat voor niets!
Daar zij men zo langzamerhand
wel van doordrongen.
Steeds weer worden wij gecon
fronteerd met verbeteringen. Met
vervolmakingen van een scheer-
apparaat, van een stofzuiger, van
een grammofoonplaat, van een
televisietoestel, van een strijkijzer,
van wat eigenlijk niet? Altijd weer
beter, weer praktischer. Wat wij
als toppunten van het hedendaags
technisch kunnen hadden be
schouwd, blijkt slechts een fase te
zijn in de technische ontwikkeling.
Zo kwamen er opeens stereofo-
nische grammofoonplaten om te
bewijzen, dat de gewone platen
toch eigenlijk maar tot de kinder
spelletjes behoorden.
En nu dragen de filmmensen
weer „Dynamation" aan, dat alle
wondertaferelen, die we dusver
hebben kunnen zien, in de schaduw
moet gaan stellen.
Nu staan wij op filmgebied niet meer
zo snel met stomheid geslagen. De ont
wikkeling in de laatste halve eeuw is
zo dynamisch geweest, zo snel en zo
overrompelend, dat het zelfs voor een
leek te begrijpen is, dat wij nog lang
niet aan het einde zijn gekomen. Ver
moedelijk zal deze „Dynamation" zo
het enige levensvatbaarheid mocht be
zitten weer een stap zijn op weg
naar een verdere ontwikkeling.
Maar nu zijn wij dus aangeland op
halte „Dynamation". ontwikkeld en ge
plaatst door producer Charles Schneer.
Hij heeft er maar liefst met zijn tech
nische medewerkers zo'n vijf jaar aan
gewerkt. Hij wilde, dat het goed was
voor hij het in het publiek zou brengen.
En dit gaat nu gebeuren in de mega*
scope-kleurenfilm „The seventh voyage
of Sinbad".
Het nieuwe patent slaat op een
systeem van filmtrucage, dat het moge-
gelijk maakt om in kleurenfotografie
levende acteurs en actrices in één beeld
samen te brengen met bewegende fan
tasie-figuren en volledig de illusie te
scheppen, dat de scène in een keer werd
opgenomen en zich dus zo moet hebben
afgespeeld als ze thans op het doek
komt. In „The Seventh voyage of Sin-
bad", geïnspireerd op de stoute fantasie
der Oosterse verhalen, zullen wij dus
bijvoorbeeld Sinbad, de zeeman, in een
sabelgevecht gewikkeld zien met een
zeer actief geraamte. Elders ontmoeten
Sinbads mann.n een enorm éénogig
monster. Ook zien wij de verleidelijke
Kathryn (mevrouw Bing Crosby) Grant
voor onze ogen inkrimpen tot een vrou
welijk Klein Duimpje. Al deze dingen
waren tot dusver in kleurenfotografie
nauwelijks mogelijk, omdat het beeld on
scherp werd en in een hinderlijk grove
korrel uiteenviel.
In Schneers „Dynamation"-systeem
is dat probleem overwonnen. Het ver
eist tijdrovend laboratoriumwerk en het
is duur, maar Schneers maatschappij
Columbia Pictures wilde de avonturen
van Sinbad niet meer in een andere
teohniek verfilmen, toen men eenmaal
de Dynamation-proeven gezien had.
Ongeacht de illusie van gelijktijdig
heid, die op het doek gewekt wordt, is
het zo, dat de scènes bestaan uit op ver
schillende tijdstippen gemaakte opna
men, die later worden gecombineerd.
Een der voorwaarden voor een goed
resultaat is een camera, die volkomen
trillingvrij gemonteerd is en die op
absoluut constante snelheid loopt; men
gebruikt daarom veelal elektrische
stroom van batterijen inplaats van net-
stroom.
De filmrollen zelf worden met bij
zondere zorg behandeld. Temperatuur
verschillen zyn bijvoorbeeld uit den
boze, men kan de half opgebruikte film
rol niet een nacht in de camera laten
zitten, men moet een bepaalde scène
achter elkaar afmaken; voor „The
seventh voyage of Sinbad" (De zevende
reis van Sinbad) is wel eens achttien
uur achter elkaar doorgewerkt.
Afgezien van de amusant-griezelige
taferelen, die „De zevende reis" op het
doek belooft te brengen, is dit komende
werkstuk zeker interessant als eerste
proeve van de nieuwste vordering der
techniek „Dynamation".
Sinbad bevecht de cycloop (in Dynamation
