)UD - SCHOTS SPEL IN NEDERLAND ONBEKEND
Victoria.
Veroordeling van Abo-kunstscliilder
schudt geweten in Australië wakker
urling-stenen maakt men alleen in Mauchline
Altijd ovenvers -
Altijd even lekker!
Er is nog wel enige rassenhaat
en leek kost de firma 10.—
per hamerslag
'it« Jaargang
Vrijdag 21 november 1958
Vijfde blad no. 29601
De firma Andrew Kay is, in
de letterlijke zin des woords,
enig in haar soort, want ner
gens op aarde heeft zij ook maar
een enkele concurrent.
Ongezond is de fabricage van cur-
ling-stenen blijkbaar niet. Althans, er
werken verscheidene arbeiders, die om
en nabij de zeventig jaren tellen. Toen
ik dit tegen een hunner zei, kreeg ik
in Schots-Engels te horen: „Dat is de
Schotse luchtgezond, mijnheer!"
Die stoere, ervaren arbeiders zijn
dag in dag uit bezig met de vervaar
diging van .speelgoed", van gladde,
glanzende stenen, die per vrachtauto,
trein, boot en vliegtuig hun weg zoe
ken naar de ijsbanen. Nergens anders
ter wereld kan men die vervaar
diging zien. Er is dus alle reden om
te spreken van een „uniek bedrijf!"
garandeert U de versheid
Kerkelijk Leven
NED. I1ERV. KERK
Beroepen door de Generale Synode v.
Singapore (vac. J. Veen) M. C. Baart,
zeemanspredikant te Rouen (Fr.).
GEREF. KERKEN
Beroepen te Gouda (vac. J. M. Vla
ming) W. Griffioen te NijkerK te On-
derdendam J. Nlemantsverdriet. kand. te
Barendrecht. Aangenomen naar Leeuwar
den-West (3de pred. pl.) P. Riemersma
(Nadruk verboden) te Bennekom.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Dordrecht R. Rijksen te
Vlaardingen.
Wanneer U al eens een reddings-
haak van de L.R.B. gebruikt om
Uw hoed uit het water te vissen,
leg hem dan tenminste weei op z'n
plaats!
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliu
Kleurlingen in burgermaatschappij
deze ruwe granietblokken worden de curling-stenen vervaardigd, een produkt waarvan Schotland
het monopolie bezit.
(Bijzondere medewerking)
[Robert, Charles en Tom Wyllie kregen bij hun geboorte een
aopolie in hun levensransel mede. Deze gave dankten zij aan het
it, dat zij „oudoom" mochten zeggen tegen Andrew Kay. Andrew
iy was namelijk de man, die ongeveer een eeuw geleden in het
en zeer zeker, doch ook thans nog rustige en tamelijk vergeten
hotse dorpje Mauchline een merkwaardig bedrijf begon, dat tot
de huidige dag nergens ter wereld mededingers heeft gekregen,
idrew Kay begon toen met de vervaardiging van curling-stenen.
Schotten gebruiken deze zware, platronde stenen bij de beoefe-
ng van hun geliefde wintersport „curling". Een Nederlandse naam
or dit spel kennen wij niet. Desnoods zou men het „Schots
kegelen" kunnen noemen.
(Van onze correspondent in Australië)
In West-Australië heeft de regering aan het parlement voorgesteld
alle „Abo's" inboorlingen burgerrecht te verlenen. Helaas heeft
het parlement het voorstel verworpen. Eén der voornaamste argu
menten was, dat bij verlening van burgerrecht de Abo ook sterke
drank mag kopen in café's. Thans is het in het algemeen aan blanken
verboden alcoholische dranken aan inlanders te verstrekken of te ver
kopen. Maar ook een inlander, die het Australische burgerrecht heeft
verkregen (dus onder „Europees" recht valt) mag dit niet doen.
en het land was sterker dan zijn Austra
lisch burgerschapsrecht. In het kamp
werden alcoholische dranken gebruikt.
Had Albert ze gegeven of hadden zijn
stamleden ze zonder zijn voorkennis stil- i
letjes van hem afgenomen?
gaan ervoor gezorgd zou worden, dat hij
dit zou moeten doen onder omstandig
heden die met zijn normale leefwijze
overeenkomen, m.a.w. in de openlucht
en in een streek, waar zijn stam'gewend
is rond te zwerven. Albert is nu in hoger
beroep gegaan. In afwachting daarvan
cshildert hij alweer in vnyhedd de prach
tige kleurlandschappen van het rode
hart van zijn geboorteland.
Het spel
tANNEER en hoe „curling" is
ontstaan, laat zich niet met
zekerheid vaststellen. Wel is
end, dat reeds kort na 1500 het
in Schotland in zwang was. Ver-
idelijk ontstond het in de vroege
Ideleeuwen, doch als de historie
vele andere sporten en spelen
lest ook de vroegste geschiedenis
curling zich in de nevelen van
verleden. In Zwitserland nam men
r het spel over. Nog later emigreer-
curling naar Canada. In dit jonge
1 vindt het tegenwoordig zeer veel
efenaren.
iver het spiegelgladde ijs glijden de
ite, gepolijste, van een handvat
rziene stenen in snelle vaart voort,
is een fascinerend spel. Is de baan
kelijk effen en glad, dan kunnen
spelers, de „werpers", er heel bij-
aere resultaten mee behalen,
'ie het spel ziet beoefenen, vraagt
af. of het oorspronkelijk niet een
ïlspel is geweest, dat op het ijs
d gespeeld. In Nederland is het
ekend. Misschien zou het aanbe-
ing verdienen, als men er hier te
!e aandacht aan ging besteden,
it ons volk een mooie wintersport
rr zou worden, en de Nederlandse
:ersport-entfaousiastelingen ook in
De besturen van de Stichting Noord
ingen, de Stichting Landaanwin-
belangen Noord Friesland en het
ikkelingsschap de kleibouwstreek
ïn in een telegram aan de minister-
aangedrongen op spoedige afsluiting
ipoldering van de Lauwerszee.
In de Amerikaanse steden Elgin
iols) en New Haven (Connecticut)
a binnenkort telefoons zonder kies-
in gebruik worden genomen. De
is bij deze toestellen vervangen
tien drukknoppen. Deze drukknop-
«ns lijken op kleine rekenmachines,
■oordeel van het nieuwe systeem is.
iet vragen van een nummer sneller
Een krijgsraad te Zlirich heeft giste-
!e Zwitserse luitenant Beril tot vier
gevangenisstraf veroordeeld wegens
age voor Tasecho-Slowakije. Beril zal
in ged:c r .rif,.-d en uit de leger-
wordi; i:\ .gen.
De 63-ja'-!ge Willy Sachs, bekend als
'ader" van de Sachs-motoren en de
do-vrijloopnaaf, is in zijn slaap-
r op het landgoed Rechenau bij
'Udorf in Duitsland dood aangetrof-
Wiiiy Sachs was de eigenaar van de
al- en Sachswerke in Schweinfurt.
eigen land althans een deel van hun
hart zouden kunnen ophalen!
Het werk
OP vele ijsbanen in vele landen
glijden in onze tijd curling-
stenen over de witte vlakte. Zij
hebben één ding gemeen: hun her
komst uit Mauchline! Want nergens
anders worden curling-stenen ge
maakt. De firma Andrew Kay zo
heet het bedrijf thans is de enige
curling-steen-famrikant op aarde. De
eigenaars en bedrijfsleiders zijn de
heren Wyllie. Tom is vrijwel de gehele
dag op het werk.. Vaak steekt hij zelf
de handen uit de mouwen en bedient
hij de slijpmachines. Robert en Char
les houden zich meer bezig met de
commerciële en administratieve zijden
van het bedrijf. Zwitserland. Nieuw-
Zeeland en Canada zijn de belangrijk
ste afnemers buiten Schotland. De
Schotten zelf zorgen voor een grote
binnenlandse vraag. Jaarlijks vervaar
digen de arbeiders ongeveer driedui
zend curling-stenen „rocks" zeggen
de Canadezen die per stuk ongeveer
achttien kilogram wegen.
In ruwe vorm weegt het blok, waar
uit één curling-steen wordt gemaakt
zowat vijfenveertig kilogram.. Zij wor
den met hamers en beitels bewerkt en
behouwen, totdat ze ongeveer de
grootte en de vorm van een curling-
steen hebben. Dit beitelen en hameren
is een moeilijk werkje, dat men eerst
na jaren oefening goed kan verrich
ten. „Iemand, die niet beschikt over
vakmanschap en ervaring, zeggen de
arbeiders in Mauchline, „kost de firma
een tientje per hamerslag!" Hieruit
blijkt wel, dat de ruwe steen niet zo
maar voor het oprapen ligt, doch
tamelijk kostbaar is. Heeft de curling-
steen zijn ruwe vorm verkregen, dan
geeft men hem de definitieve vorm,
zowel met de hand als met behulp van
slijp- en polijst machines. Het is een
gelukkige omstandigheid dat zich :n
de bedding van het nabij het werk
gelegen riviertie de Ayr een steensoort
bevindt, die bijzonder geschikt is voor
polijsten der curling-stenen.
Echt Schots
SCHOTS was de stichter van het
bedrijf Schots zyn ook alle
arbeiders op een na. een Ir En
echt Schotse graniet is het. die als
materiaal wordt gebruikt Op het erf
van het bedrijf liggen stapels ruwe
blokken „ailsite". Zij heten zo, omdat
zij gehouwen worden in een graniet
groeve op het eilandje Ailsa Craig, dat
als een taart oprijst uit de Clyde, waar
deze van rivier tot zee-arm wordt.
Vele generaties reeds werken vrijwel
uitsluitend leden van één geslacht
de familie Girvan als steenhouwers
op Ailsa Craig. Deze familie sloot
namelijk lang geleden een overeen
komst met de markiezen van Ailsa, de
eigenaars van het eilandje. Op grond
van dat contract hebben de Girvans
het alleenrecht om daar graniet te
houwen. Ook de Girvans hebben dus
een monopolie.
In Australië leven
75.000 inboorlingen
Dit is de wereldberoemde Abo-kunst-
schilder Albert Namatjira noodlottig ge
worden. Een jaar of zo geleden werd
hem het Australisch burgerrecht ver
leend (op eigen verzoek). Hij kocht een
huis, maar kon daarin niet aarden. Hy
trok daarom telkens weer naar de plaats,
waar zyn stamleden (Albert is hoofd
van zyn stam) vertoefden, in het bin
nenland.
Aan geld heeft hij geen gebrek. Zijn
schilderijen leveren hem een kapitaal
op. Nu voltrekt 23ich de tragedie. Zijn
stam leeft onder adat-recht, waarin de
cammunale gedachte haar stempel legt
op liet gedrag der leden. Men deelt alles
samen. Bezittingen hebben Abo's vrijwel
niet. Zij zijn een nomadenvolk. Het ge
meenschappelijke bezit komt daardoor
vooral tot uiting in het samen delen van
voedsel, eten en drinken. Albert, die on
der Europees recht bier en sterke drank
kan kopen kwam in moeilijkheden, toen
hij zijn stamleden ging bezoeken, en dat
deed hij dikwijls. De roep van de natuur
Innerlijke strijd
Niemand kan het met zekerheid zeg
gen,' maar wel is zeker, dat Albert, de
Abo. een hevige innerlijke strijd moet
hebben gestreden tegen Albert, de er
kende Australische burger. In het kamp,
waar hij vertoefde werd een vrouw ver
moord. Verschillende stamleden waren
dronken geweest. Albert had óók teveel
gedronken, zo zei hij als getuige voor de
rechtbank. Hij ging vrij-uit, maar de
rechter waarschuwde hem voor de toe
komst. Kort daarna was er sterke ver
denking, dat hij zijn stamleden toch
weer in de gelegenheid had gesteld ster
ke drank te drinken. Hij werd veroor
deeld tot een half jaar dwangarbeid.
Heel Australië kwam in opstand. Zelfs
de minister voor het noordelijk territo
rium, waar Albert „woont" (in de buurt
van Alice Springs in het hart van het
continent) was er mee begaan. Hij zei,
dat als Albert zijn straf moest onder-
Normale burgers
En dit is het eindprodukt, dat circa 18 kilogram weegt.
Er v-oncn 75.000 inboorlingen in
Australië. Velen van hen wonen in ste
den en dorpen. Zij zijn normale burgers,
wonen in huizen, soms ook in krotten
van plaatijzer. Ook onder de blanken
treft men die aan. Niemand scheldt op
de Abo vanwege zijn kleur, maar in in
dividuele gevallen ontstaan er wel eens
moeilijkheden en dan krijgt een Abo het
scheldwoord nigger" (neger) naar het
hoofd geworpen. Niet zodra echter wordt
een Abo openlijk onheus behandeld of
het regent ingezonden stukken in de
kranten om hem te verdedigen. Intrin
siek voelt de Australiër dat de Abo's
vroeger groot onrecht 'is aangedaan
doordat hem zijn grond is afgenomen In
het algemeen zou men niets liever willen
dan dit onrecht, zo mogelijk te herstel
len.
Soms gaat het medeleven zóver, dat
Abo-kinderen worden geadopteerd door
blanken. Ook de Nederlander B. Veen, in
Albury (Nieuw Zuid Wales), heeft er niet
tegenop gezien om in zijn gezin van drie
kinderen twee jonge Abo-kinderen („pic
caninnies" noemen we ze hier) te adop
teren. Helaas heeft ongeveer tezelfder
tijd een Nederlandse vrouw (wier naam
ik maar niet zal noemen) voor de tele
visie .heftig en in onaangename woorden
geprotesteerd tegen het feit, dat een
Abo-gezin in „haar straat" is komen
wonen. Zij heeft er de Nederlanders in
Australië geen plezier mee gedaan en
hun goede naam terzake „tolerantie" in
een zeker diskrediet gebracht.
Toen in diezelfde periode in een an
dere plaats een Abo-gezin werd verhin
derd zich in oen bepaalde straat te ves
tigen (doordat het huis onder hen werd
weggekocht) kwam het hele dorp in
..opstand" en bracht meer dan driedui
zend gulden bijeen om het gezin in do
gelegenheid te stellen een andere woning
te kopen.
Zwemmen verboden
Toch bestaat er nog wel enige rassen
haat ook onder de Australiërs. Sommige
gemeenteraden bijvoorbeeld verbieden
Abo's te zwemmen in het gemeentelijke
zwembad. Hoe zoudt U zich voelen als u
niet met uw vrienden mag zwemmen
omdat uw huid zo donker is? Dat begreep
een burgemeester van een andere plaats
heel goed, toen hij alle Abo's uit de
naastgelegen stad. waar him het zwem
men verboden was. uitnodigde om aan
wezig te zijn bij de officiële opening van
het zwembad in zijn dorp. Toen in
Darwin twee raadsleden de Abo's wilden
weren uit het gemeente-zwembad riep
de burgemeester uit: „Op elke vuile Abo
heb ik twee vuile blanken gezien!"
Op de scholen in Australië ziitten blank
en zwart naast elkaar In de maatschap
pij werken blanke en zwarte arbeiders
naast elkaar. Er zijn Abo's, die admini
stratieve functies vervullen.
Hun aantal is zeer gering, maar gelei
delijk zal hun ontwikkeling zich voort
zetten, totdat zy posten kunnen bezetten,
waarop zy op grond van hun opleiding
recht hebben. Dit hangt geheel van
henzelf af. Hun grootste handicap is.
dat zy de meestal te grote kloof tussen
hun „stenen tijdperk" en onze „eeuw
van het atoom" niet in één sprong kun
nen overbrugden Wie echter jonge Abo-
kinderen op de scholen gadeslaat, waar
zif leren en snelen met hun blanke ka
meraadjes behoeft geen schaamte te ge
voelen over de vryheid. die Australië hun
geeft om zich te ontplooien.
