ZWART „JA" OP ZIJN HOOGST
MISSCHIEN - VOOR - EURAFRIKA
w
Niet het goede meisje
WAT BETEKENT FRANS-AFRIKAS KEUZE?
Enorm gebiedhonderden malen zo groot als het
onzeschaars bewoond en vrijwel onontwikkeld
Het oude, zwarte Afrika
gaat schuil achter
zonnebrillen
Ons kort verhaal
door Marie de Nervaud
(Van onze
Dakar, november. De aanplakbiljetten han
gen nog op alle witte muren der wolkenkrabbers
van de hoofdstad van Frans West-Afrika Dakar.
Een Franse vlag, geschraagd door twee witte
staat nog op de straten geschilderd, op deuren,
handen en een zwarte: „Oui a la France". Het
op wagens overal waar een vierkante meter vrij
was: „Oui.oui. oui". En in de straten van
deze witte stad op de groene kaap van Afrika
schijnt alles dit „ja" aan Frankrijk te bevestigen.
Europeanen en Afrikanen, blanke en zwarte Fran
sen, drinken samen hun „pastis" in het Café de
Paris op de kleurige stoeltjes onder het zonne
scherm, dat regelrecht van een hoofdstedelijke
boulevard afkomstig lijkt. Men leest „Paris-
reisred acteur)
Dakar". Niet alleen de jonge Afrikaanse advo
caat of arts, die tijdens zijn studentenjaren van de
blondines in het Quartier Latin Frankrijks radi
cale verdraagzaamheid heeft ondervonden, maar
ook de jonge, zwarte kantooremployé's, die
Afrika nog nooit uit zijn geweest, dragen de
nauwe broekspijpen van St.-Germain des Prés,
schudden elkaar in het voorbijgaan nonchalant
de hand, zeggen: „£a va?.9a va!" In de rege
ringskantoren, waar de air-conditioning zoemend
de vochtige hitte buitensluit, zetelt Afrika's jonge
„intelligentsia" en regelt de zaken van het land.
In het territoriale parlement hanteren de donkere
afgevaardigden met slimheid en zwier de discus-
sietrant van Frankrijks Assemblee Nationale, in
de stijl van de nu overleden Vierde Republiek.
Het oude, zwarte Afrika verschuilt zich achter zonne
brillen, no-iron overhemden, kreukvrije pantalons, achter
wolkenkrabbers, havenbedrijven, super-constellations, Franse
scholen en hospitalen. Het wordt gecamoufleerd door de
uitslag van het super-referendum van 28 september j.l.,
waarin Frans West-Afrika met een verpletterende meerder
heid „ja" zei tegen de nieuwe grondwet, tegen generaal De
Gaulle, tegen Frankrijk. Een victorie voor Frankrijk.voor
Europa? Niet zo haastig. Wat schreef ook weer Mariama
Ba, een Senegalees schoolmeisje? „Op een dag nam de school
bezit van mijn vrije en simpele leven. Men heeft mijn huis
blank geverfd, maar mijn hoofd blijft zwart, mijn bloed
onaantastbaar en zuiver, zoals de zon. Mijn bloed is heidens
gebleven in mijn geciviliseerde aderen, het blijft in opstand
en danst op de maat van de zwarte tam-tams". Dat geeft
te denken tussen al die „ouis" op de blinkend witte muren.
Op welke maat kloppen de zwarte harten achter de no-iron
overhemden? Tweehonderd stappen buiten Dakars moderne
centrum, de Place Protet, begint een ander Dakar, het
zwarte.
Afrikaanse families
in volle krotwijken
Dat zwarte Afrika neemt des
nachts trouwens al bezit van dat
schoongeveegde -plein zelf. Afri
kaanse families, uit de overvolle
krotwijken geperst, spreiden er
hun matten, keuvelen en giechelen
er in het donker met Afrika's ge
lijkmoedigheid, vallen er tenslotte
- mannen, vrouwen, kinderen, zui
gelingen door elkaar - in Afrika's
ongestoorde slaap. Zwart Dakar
heeft zijn markten waar het Euro
pese gezicht zich een bloedneus
stoot aan de stank van gedroogde
vis - met tien vliegen per vierkan
te centimeter - en een blauw oog
aan het geel, oranje, paars, rood,
blauw en rose van de „boubous",
de wijde jurkendie een gespierde,
donker-glanzende schouder vrijla
ten van de enorme moederlicha
men der Ouolof-vrouwen, breed,
maar statig rechtop onder de hal
ve kalebas met vis, vruchten en
groenten, met nonchalante élegan
tie op het hoofd gebalanceerd. Op
haar rug slaapt de baby, een klei
ne Mamadou of Binetastevig
vastgesjord in de omslagdoek, aan
de keerzijde lijkt een nieuwe Ma
madou op komst.
Dat zwarte Dakar zet zich voort in
de Medina (want Senegal hoort tot
de zwarte islam) in de „Bidonvilles",
de krotwijken van blik, hout en zak
ken, in de nieuwe „cité's", de eenvou
dige, moderne wijken, die, hoe snel
het Franse bestuur ook bouwt, de
zwellende stroom naar de stad nooit
Zwart-Afrika van morgen: geen „ja", geen
nee", slechts misschien
bij kunnen benen. En het is op de
muren van zwart Dakar, dat men
naast het „oui" een even slordig met
de kwast neergesmeten „non" vindt.
En nog een ander woord: „momsa-
rev". In Ouolof-taal betekent dat let
terlijk „het land hebben", het be
duidt in feite „onafhankelijkheid".
Dat „nee" heeft in het referendum
van 28 september een ontzagwekken
de nederlaag geleden in zeven van de
acht gebieden, die samen het enorme
territoir van Frans West-Afrika uit
maken. Alleen Guinea stemde haast
unaniem „nee". De andere zeven:
Mauritanië, Senegal, Niger, Haute-
Volta, Frans Soedan, Dahomey en
Ivoorkust kozen voor de nieuwe Franse
gemeenschap. Stemden „ja", zoals
Frans Equatoriaal Afrika „ja" stemde
en Frans Somaliland en Madagascar
en Algerije. Bijna het gehele Franse
imperium van gisteren schijnt voor
blijvende samenwerking met Frank
rijk, in feite voor Eurafrika van mor
gen te hebben gekozen. Men moet
daar niet zo min over denken.
Groter dan China.
De Franse gebieden in Afrika (Alge
rije en de Sahara incluis) beslaan een
oppervlakte van meer dan tien mil
joen vierkante kilometer, een gebied
groter dan China, groter dan Canada,
al wonen cr slechts 40 miljoen zielen.
Frans West- en Frans Equatoriaal
Afrika alleen al zijn even groot als de
Verenigde Staten, 222 maal zo groot
als Nederland, de afstand van Dakar
naar de oostgrens van Niger is gelijk
aan de afstand van Brest naar Mos
kou!
Anders dan onderontwikkeld kan
men dan dit reusachtig territoir moei
lijk noemen. In Nederland wonen 331
mensen op één vierkante kilometer,
Dakar, F rans-'Afrikaanse metropool: men heeft mijn huis
bkmk gasohUderd
Reis door woestijnen,
savannes
en regenwouden
Onze reisredacteur W. L.
Brugsma, vertoeft voor een
nieuwe en exclusieve grote
reportage twee maanden in
Afrika. Zijn reisroute: Dakar
(Senegal) - Conakry (Gui
nea) - Abidjan (Ivoorkust) -
Algiers. Het onderwerp van
zijn reportage: Frans-Afrika
vandaag, Eurafrika van mor
gen?
In een serie artikelen,
waarvan wij vandaag het
eerste aan de lezers van ons
blad presenteren, zal hij ant
woord gevenop de vele vra
gen, die de verrassende uit
slag van het referendum in
Frankrijks Afrikaanse gebie
den - tezamen een gebied
groter dan China! - heeft
doen rijzen. Was het referen
dum een vrije keuze? Geeft
het een duidelijk beeld van
Afrika's wensen en een vaste
richtlijn voor de toekomst?
Opent het nieuive perspectie
ven voor een gezonde en
vredelievende samenwerking
tussen Europa en Afrika? Zal
het althans gewapende con
flicten voorkomen? Wat be
tekent het eenzame „nee'
van Guinea, ivelke weg zal
Sékou Touré volgen?
In zijn reportage neemt
onze reisredacteur U mee
naar de woestijnen, savan
nes en tropische regenwou
den van het zwarte conti
nent. Zijn thuisreis voert
langs Algiers, ivaar hij, heet
van de naald, de verkiezin
gen op 30 november zal ver
slaan en een beschrijving zal
geven van het bittere gewa
pende conflict, dat voort
blijft duren en Frankrijks
zwaarste probleem vormt
een probleem dat tot op he
den ook generaal De Gaulle
niet heeft kunnen oplossen
en dat de spil blijft van
de moeilijkheden waarvoor
Frankrijk zich thuis en in
Afrika gesteld ziet.
maar mijn hoofd blijft zwart, mijn bloed is heidens gebleven en het blijft in opstand
en danst op de maat van de zwarte tam-tams.
kaïn nochtans geen enkele sprake van
zijn, dat Frankrijk alleen dit gebied
tot ontwikkeling zou kunnen bren
gen, één Franse administrateur be
stuurt gebieden zo groot als de Bene
lux! Maar goed, straks komt de Euro-
markt. Kan West-Europa niet in een
gezamenlijke krachtsinspanning deze
gebieden naar de twintigste eeuw stu
ren?
te houden van een avonturenfilm in
twee afleveringen, waarbij aan het
eind van het eerste deel de held bo
ven een diep ravijn met zijn kunst
gebit aan een touw blijft hangen on
der de mededeling „komende week het
vervolg", kan ik nu slechts zeggen, dat
het zozeer bejubelde referendum in
Frans-Afrika geenszins een duidelijke
uitspraak, een vaste richtlijn voor de
toekomst gaf. Het zwarte wereld
deel geeft op de eenvoudige vraag „ja
of nee" zijn geheimen niet prijs. Het
kent maar één werkelijk antwoord:
„misschienal stond dat woord
niet op de stembiljetten.
Open vraag.
FRANS-AFRIKA'
in Frans West-Afrika slechts 4! Van
zijn bevolking van 19 miljoen zijn
slechts 88.000 Europeanen. Van de
hete woestijnen in het noorden, de
savannes in het midden en de bosge
bieden aan de kusten zijn enorme
stukken onbruikbaar, vrijwel on
vruchtbaar en vooral bijna onbereik
baar. De onoverzienbare afstanden
remmen iedere ontwikkeling; maken
rendabele exploitatie van minerale
rijkdommen vaak onmogelijk.
Frankrijk is pas na de tweede we
reldoorlog begonnen deze lege ruimte
te ontwikkelen. De landbouw is nog
achterlijk, kan nauwelijks in de be
hoefte van deze gebieden voorzien. Er
zijn in Senegal, Guinea en vooral de
Ivoorkust gebieden, die een zekere
rijkdom aan export-produkten ople
veren: apenoten, koffie, cacao, bana
nen. De mijnbouw begint: bauxiet en
ijzer in Guinea (dat „nee" stemde),
fosfaat, wat diamant, wat goud. De
industrie staat in de kinderschoenen.
Er bestaan plannen voor dammen-
bouw, hydro-elektrische centrales. Er
Dat is een open vraag. Naast enor
me economische obstakels zijn nog
grotere politieke hindernissen te
overwinnen. Maar hoezo, zal men vra
gen. Afgezien van die vervelende me
neer Sékou Touré in Guinea, die on
dankbare lastpost, hebben deze Afri
kanen nu toch definitief gekozen, hun
politieke rijpheid getoond door te op
teren voor de voltooiing van hun in
terne autonomie, logische voltrek
king van het Franse liberalisatie-pro
ces dat na de mislukte assimilatie
pogingen vanaf De Gaulle's eerste
vernieuwing in Brazzaville (1943), via
de grondwet van 1946 en de recente
kaderwet tot de nieuwe grondwet
leidde? Hun positie is nu toch dui
delijk: volledige interne autonomie
als lid-staat van de nieuwe Franse
gemeenschap, waarin de Franse repu
bliek slechts een aantal bevoegdheden
als defensie, diplomatie, monetair be
leid, verbindingen enz. behoudt? Dat
referendum was toch een klare uit
spraak, een vrije keuze tussen „ja"
en ,nee", tussen vrijwillige binding en
directe onafhankelijkheid?
Ja, als het zó eenvoudig was, zoals
de heer Cornu-Gentille, Frankrijks
minister van overzeese gebiedsdelen
het trouwens graag doet voorkomen....
maar zo eenvoudig is het niet. Op
gevaar af mijn lezers in de spanning
A ''/GABON
ATLANTISCHE OCEAAN
OCCUfERSGEVENHCT QANIAL INlytWERS flflttl vfc»
Maar ik zeg je toch, dat zij 't ver
keerde meisje voor hem is, zei Susan
Dolmedge vol vuur. Ik ken mijn
eigen zoon toch wel! En hou op zo
naar mij te kijken, John! O ja, ik
wéét wel, dat je me altiid beschuldigd
hebt een moeder te zijn, die geen af
stand van haar kind kan doen. Maar
dat kan ik wél! Heb ik niet toegeven
in deze kwestie? Wis en waarachtig!
En zie nu eens zelf wat er van geko
men is!
Haar stem stierf weg, terwijl ze haar
elleboog op de ontb ij tafel zette en
met haar hand over het voorhoofd
streek.
Zo moet je 't niet opvatten,
meisje!
John's uitdrukking was een menge
ling van liefdevolle toegenegenheid en
mannelijke verwarring over vrouwen
tranen.
We moeten vertrouwen in Jack
hebben. Hoe kun je nu oordelen? Je
hebt dat meisje pas één keer gezien!
Ze leek mij wel aardig en ze zijn ken
nelijk gek op elkaar.
Gek op elkaar!
Haar nijd deed haar tranen groten
deels verdwijnen. Ze keek John met
vlammende ogen aan.
Dat is nu écht iets voor een man!
Ik geloof ook wel, dat Jack op het
ogenblik gek op haar is, maar hoe lang
zal dat duren? Wat haar betreft, ze is
een goede actrice en ze weet dat zulk
een goede partij als Jack haar niet
gauw voor de tweede keer in de schoot
zal vallen. Ze is zelf maar een dood
gewoon meisje uit het Westen
Ze barstte weer in tranen uit, daar
haar man plotseling erg ernstig keek.
Ach, ik bedoelde dat niet zo, dat
doodgewoneging ze met gebro
ken stem verder. Je weet dat ik
niet zo snobistisch ben, al zijn we
dan ook Bostonaren. Het verschil in
afkomst zou er heus niet toe doen,
alsals ze maar
Als ze maar het juiste meisje
was, ging John met ernstige stem
verder. Heb je soms óóit een meis
je, waarvoor Jack belangstelling koes
terde, het juiste meisje gevonden?
vroeg hij nadrukkelijk, waarop hij
naar de klok keek, de krant greep en
opstond.
Zo komen we geen stap verder.
Hij liep om de tafel heen om haar
een kus te geven.
Alles wat we kunnen doen, L af
wachten, liefste. Ik heb me de laatste
tijd afgevraagd, of Jack werkelijk wel
geknipt is voor de rechtenstudie. Mis
schien is dit wel zijn grote kans. Je
kunt nooit weten.
Susan zat rustig voor zich uit te
kijken, luisterende of de voordeur al
dichtgetrokken werd. Meestal accep
teerde ze John's redelijkheid, maar op
ogenblikken als deze was 't om dol
van te worden! Afwachten! Terwijl
hun enig kind zijn leven ruïneerde
door een belachelijk huwelijk!
De laatste twee zomers had Jack
zijn vakantie doorgebracht bij een
troep toneelspelers op de Cape. Dank
zij John's redelijkheid, dacht Susan
bitter geetemd. Als zij haar zin had
gekresen, had zij zijn dwaze toneel
aspiraties al direct onderdrukt. Maar
John had gezegd: Laat hij het
zelf uitvechten. Tegen de tijd, dat hij
van school komt, zal hij vast en ze
ker rechten gaan studeren. Nu, John
had géén gelijk gekregen! Jack wilde
niet eens het „college" aflopen. Hij
en Patsy wilden direct trouwen en
onmiddellijk daarna op Broadway be
ginnen.
Maar ik blijf niet rustig staan
kijken, hoe hij zelfmoord pleegt! Ter
wijl ze bezig was met het opruimen
van de ontbijttafel ,was ze hardop een
nijdige alleenspraak gaan houden.
Plotseling bleef ze staan en staarde
naar de borden en kopjes. Ik blijf
niet zonder meer toekijken en niets
doen, zed ze hardop en opstandig,
waarna ze naar boven holde.
Susan maakte een plannetje en het
'kon haar niets schelen, dat John
daartegen in opstand zou zijn geko
men, als hij 't geweten had. Vandaag
was er voor haar de enige kans om
Patsy alléén te treffen, vóórdat de ver
loving bekend gemaakt zou worden.
In ongeveer twee uur kon ze op de
Cape zijn. Jack zou naar Provincetown
gaan voor een of ander werkje aan
coulissen en Patsy had gezegd, dat ze
een nieuwe rol in moest studeren, zo
dat ze hem niet kon Vergezellen.
Jaok's trotse, jubelende stem klonk
in haar oren. toen ze de wagen uit
de garage reed: Je zult zien, Mams,
wat voor resolute vrouw ik krijg! Ge
loof me, met haar zal ik héél wat be
reiken
Susan borduurde echter niet voort
op deze woorden van Jack en ze
dacht ook niet na over hun afscheid
van onlangs. Patsy klein, tenger
en verlokkelijk met een gouden glans
op het haar van de lamp boven de
deur, en bruine ogen keek vol liefde
op naar John, die hoog boven haar
uitstak. Het was duidelijk, dat ze hele
maal vergeten hadden, dat zij en John
nog toekeken, dacht Susan met her
nieuwde ergernis. Jack had tenslotte
de ban. waarin zij verkeerden, verbro
ken, zijn arm door die van Patsy ge
stoken en vrolijk geroepen: We
kondigen het na de opvoering van
zaterdag aan. Woensdag komen we
graag eten en dan vertellen we jullie
er allies van.
Ondanks haar pogingen om rustig
te overdenken wat ze Patsy moest
zeggen, waren Susan's gedachten, toen
ze de parkeerplaats naasit „Het
kleine Theater" opreed, nóg chaoti
scher dan toen ze weggereden was.
Twee keer was ze bijna teruggekeerd,
maar iets had haar krampachtig doen
vasthouden aan het „nu of nooit".
De aanwijzingen opvolgend van een
vermoeid uitziende jongeman, die vol
verf vlekken zat, vond Susan Patsy op
een scihommelbank op een veranda,
die uibziöhit gaf op het water. Ze was
zó ingespannen bezig, dat ze Susan's
aanwezigheid pas gewaar werd,, toen
ze haar naam hoorde roepen.
De verbazing in haar blik maakte
echter direct plaats voor een defen
sieve voorzichtigheid. Ze legde haar
rot nee» en sprong op.
Mevrouw Dolmedge I Jack is hier
niet. Het spijt me erg!
Susan's nijdige gedachte „alsof ze
niet weet dat ik dat weet", deed haar
meteen van wal steken. Ik kwam
jóu opzoeken, Patsy!
Ze ging naast haar zitten en begon
meteen te argumenteren om hun ver
loving uit te stellen en om Jack zijn
laaltste jaar op het „college" te laten
afmaken.
Wij zouden je zo graag nog wat
beter leren kennen en jij kunt dan
óns beter leren kennen, besloot Susan
tenslotte.
Ze voelde zich opgelucht, nu ze het
er beter had afgebracht dan ze ver
wacht had.
Patsy, die zwijgend had geduisterd,
haar blik op het water gericht, draaide
zidh naar Susan toe en de oprecht
heid, ja zelfs sympathie in haar bruine
ogen, werkten ontnuchterend op Susan.
Ik begrijp hoe U zich voelt, zei
ze langzaam. Het is allemaal erg
plotseling voor U gekomen. Alhoewel
Jaok en ik elkaar pas vier weke ken
nen, schijnt het ons héél anders toe.
Het lijkt wel alsof we elkaar al eeuwen
kennen.
Het stralende geluk, dat zich op
haar gezichtje aftekende, maakte Su
san nog onzekerder dan ze al was,
maar Patsy's volgende woorden deden
alles veranderen in een triomfantelijk
succes voor ahar.
Er liggen ook nog „eeuwen" vóór
ons. Ik geloof, dat u wed gelijk hebt.
Het is beter om nog wat te wachten,
als U er zo over denkt, U betékend
zóveel voor Jack, dat het zijn geluk
maar zou overschaduwen.
Je bent een pracht-uieisjel dep
Susan enthousiast uit. Maar denk
er aan, je moet natuurlijk doen alsof
het helemaal je eigen besluit is. Jack
en zijn vader mogen nooit te weten
komen, dat ik hiier geweest ben!
Nee, dat kan niet! Patsy schudde
haar hoofd. Jack móét het weten.
Ik zou hem niet kunnen teleurstellen
zonder hem de werkelijke reden te
vertellen.
Maar Patsy, riep Susan uiifc,
met jouw talenten als actrice.
Voor Jack acteer ik niet.
Patsy stond gedecideerd op. Ik
ben bang mevrouw Dolmedge, dat U
niet van twee walletjes tegelijk kunt
eten. Ik geloof, dat U meent dat te
kunnen doen, omdat U in Uw leven
altijd zo beschermd bent geweest, zo
zeker van Uzelf. Wat U Uw man wilt
vertellen, is Uw eigen zaak, maar Jack
moet weben waarom ik de verloving
zou willen uitstellen.
Nog nooit had ze in haar leven
zülk een vernietigende zelf-openba-
ring gekend, als nu teweeg gebracht
door Patsy's woorden. Naast een groot
schaamtegevoel kreeg ze de diepe
overtuiging, dat wachten geen verschiil
zou maken. Voelende, dat ze voor een
afgrond stond, zag Susan dit plotse
ling in alle helderheid in en ae be
greep hoe van haar het geluk van alle
vier afhing.
Ik voel me beschaamd, zei ze ten
slotte Vergeef mij, Patsy. Ik meen
de, dat Je het verkeerde meisje voor
Jack zou zijn. Maar nu weet ik, dat je
het juiste bent! Ik zou jullie nu niet
graag zien wachben en John zou dat
trouwens ook niet gewild hebben
Ze kon niet verder spreken, maar
dat zou haar toch onmogelijk zijn
geweest, nu Patsy haar zo stevig om
armde..
