Fa.J. M.Gerding
Verbazing in Bonn en Berlijn over
uitstapje van minister Schaffer
WEERBERICHT
Gesprekken over de hereniging
met Oostduitse generaal Miiller
een beruchte figuur in Berlijn
Senembah tegen Bank Indonesia
„Vleugje vertrouwen" l>ij einde
van debat over vrijhandelszone
97ste jaargang
ZATERDAG 15 NOVEMBER 1958
No. 29598
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f.7.50 per kwartaal; f.2.55 per maand; f.0.59 per week
Witte Singel 1, Leiden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie 21507
Het woord aftredenis al gevallen
(Van onze correspondent in Bonn)
In het Oostberlijnse communistische blad Berliner Zeitung heeft de
ex-opperbevelhebber van het Oostduitse leger en ex-Hitlergeneraal
Vincenz Müller gisteren bekend gemaakt, dat hij in juni 1955 en
oktober 1956 twee gesprekken heeft gevoerd met de Westduitse toen
malige minister van Financiën Schaffer, thans minister van Justitie in
het derde kabinet-Adenauer. Schaffer heeft dat niet ontkend, maar er
gisteravond de nadruk op gelegd, dat hij destijds in Oost-Berlijn was
om te spreken met de Russische ambassadeur bij de Oostduitse rege
ring. Inmiddels toont men zich zowel in Bonn als in West-Berlijn
bijzonder verbaasd over deze onthulling en is het woord „aftreden"
reeds gevallen.
De ergenis over Schaffers optre
den spruit ook voort uit het feit, dat
hij woensdag j.l. gezwegen heeft
over zijn gesprek met Müller, maar
wel sprak over een onderhoud met
een Sovjetrussische diplomaat en
voorts dat hij zweeg, toen men van
Oostduitse zijde zijn collega Lem
mer, de Westduitse minister voor
al-Duitse zaken, beschuldigde. Ten
slotte neemt men Schaffer zijn zwij
gen kwalijk, omdat hij te Bonn zo
lang mogelijk zijn uitstapjes naar
Oost-Berlijn heeft verzweken. Hoe
wel men gisteren te Bonn van rege
ringszijde Schaffers zijsprongen niet
volkomen dekte, krijgt men toch de
indruk, dat Adenauer - als het om
Schaffers ministerpost zal gaan -
zich achter de Beierse bewindsman
zal plaatsen.
Ontkennen baatte nu
niet langer meer
Reeds enige weken lang was er in
Oost-Berlijn op gezinspeeld, dat een
lid van de Westduitse regering enige
tijd geleden had gesproken niet een
vooraanstaande communistische per
soonlijkheid. Daarbij zou deze de West
duitsers hebben voorgesteld een con
federatie tussen Oost- en West-Duits
land tot stand te brengen. In Bonn
heeft men dit wekenlang ontkend. Nog
op 22 oktober jl. werd officieel mee
gedeeld, dat geen minister van de rege-
ring-Adenauer contact had gehad met
Oostduitse vertegenwoordigers Maar
generaal Mtillers publikatie in de Ber
liner Zeitung heeft deze zaak thans
aan het rollen gebracht op een wijze,
waarbij Westduitse tegenspraak niet
meer kon helpen. Deze generaal Mul
ler is overigens een beruchte figuur in
Berlijn; hij was in 1955 en 1956 opper
bevelhebber van de Oostduitse „Volks
armee", maar werd in december 1957
ontslagen. Als minister Schaffer is hij
afkomstig uit Beieren. Hij zit voor de
communistische mantelpartij N.D.P. in
het Oostduitse parlement, de Volkskam-
mer.
De Benelux als voorbeeld
Müller beweert in de Berliner Zei
tung van gisteren, dat Sch&ffer opzet
telijk naar Oost-Berlijn was gekomen
omvmet hem in zijn woning te spreken
en daarbij gezegd had, dat de tijd rijp
was voor hereniging van Duitsland in
de zin van neutralisering en gematigde
bewapening, voor een hereniging op
basis van een confederatie. Schüff er zou
daarbij gesproken hebben over de
Benelux als voorbeeld van samenwer
king tussen staten op een soort federale
grondslag. Nederland en België, aldus
deze weergave van Schaffers gesprek,
bekommeren zich politiek niet, econo
misch zeer intensief met elkaar. Schaf
fer zou inzake de Duitse hereniging met
iedereen willen praten, ook dus met de
communistische machthebbers in Oost-
Berlijn. Voorts zou Schüffer met Mül
ler gesproken hebben over een uittre
den uit de westelijke en oostelijke blok
ken van resp. West- en Oost-Duitsland
en een bewapening zonder atoomwa
pens. Volgens Müller zou de Westduit
se minister „de oude" (met wie
Adenauer bedoeld werd) over deze ge
sprekken hebben geïnformeerd.
Schaffer verklaarde gisteravond, dat
hij met Müller heeft gesproken ter
wijl hij in de Berlynse woning van de
exgeneraal wachtte op de Russische
ambassadeur, i'.'e evenwel niet kwam.
Hij ontkent met een Oostduitse rege-
ringsvertègenwoordiger te hebben ge
praat. Müller zou het initiatief hebben
genomen inzake het gesprek met Schaf
fer, waarbij een Beierse zakenman als
boodschapper dienst had gedaan.
De minister zweeg.
Hoe het ook zij, Schaffer heeft lange
tijd gesproken met de hoogst verdachte
ex-generaal Müller, en dat neemt men
hem te Bonn en in het bijzonder te
West-Berlijn zeer kwalijk, zowel in
kringen van de oppositie als van de
C.D.U. Schaffer zelf is lid van de
Beierse C.S.U., gelijk de minister van
Defensie Strauss. Adenauer heeft overi
gens reeds te kennen gegeven Schaf
fer niet te willen laten vallen als minis
ter van Justitie, omdat een dergelijk
aftreden een gevolg zou zijn van een
indiscretie van de Oostduitse partijlei
der Ulbricht en de ex-Hitler-generaal
Müller.
Plaatselijk mist
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Tijdens het weekeinde blijft ons land
overwegend onder invloed van het hoge-
drukgebied De kans op vorming van
mist "neemt evenwel toe en in verband
daarmee zullen de overdagtemperaturen
wat lager worden, vooral in het binnen
land. (Opgemaakt te 10 uur).
16 NOVEMBER
Zon op: 8.00 uur; onder: 16.49 uur.
Maan op: 12.35 uur; onder: 22.26 uur.
Hoogwater te Katwyk te 6.33 en
18.54 uur.
Laagwater te 2.14 en 14.34 uur.
(17/11 hoogwater te 7.24 en 19.48 uur,
laagwater te 2.58 en 15.23 uur).
Dit nummer bestaat uit 16 pagina's
en een BftvoegseL
Bij de neus genomen?
Inmiddels is door deze kwestie een
uitgebreid debat ontstaan. De Westber-
lynse burgemeester Brandt verklaarde
gisteravond, dat Schaffer de Westduitse
bevolking bij de neus heeft genomen.
Hij distantieerde zich scherp van deze
stappen van de minister. Maar in „Die
Welt", het om zijn mening inzake ieder
overleg over de hereniging bekende
blad, wordt Schaffer gesteund.
De historicus Sethe schreef hierin
hedenmorgen, dat iedereen Schaffers
stappen in feite kan billijken: wat iede
re koopman is geoorloofd, n.l. praten
met de Oostduitser, is zeker ook een
Westduits minister toegestaan. Schaf
fer kan volgens Die Welt een baanbre
ker zijn.
Kennelijk mag men hieruit conclude
ren, dat zekere Westduitse kringen met
Oostduitse regeringsleiders wel willen
praten over de Duitse eenheid en wel
onder de voorwaarde, dat het commu
nisme en de zogenaamde socialistische
maatregelen in Oost-Duitsland bij her
eniging niet terzijde zullen mogen wor
den gezet. Dat deze zienswijze met de
naam van een Westduits regeringslid
wordt verbonden, is bijzonder teleur
stellend. Op straffe van geruchten over
een Duits streven naar afzijdigheid (zo
niet neutraliteit) als er maar hereni
ging komt, mag men thans van Bonn
verwachten, dat Adenauer c.s. zich zul
len distantiëren van deze zienswyze, die
onverbrekelijk verbonden is aan ieder
gesprek van een Westduitse minister
met Oostduitse gezagsdragers. Hier
schuilt namelijk een gevaar, dat men in
het bijzonder in deze dagen te West-
Berlijn heel duidelijk ziet. Dat in be
paalde kringen mannen als Schaffer,
Gerstenmaier, Lemmer, Kaiser en der
gelijke worden afgeschilderd als oppo
nenten van Adenauers politiek met be
trekking tot de Duitse eenheid, is een al
even veeg teken.
Advertentie
lBREESTR.I73*TEL.23337l
Indonesië beschuldigd van verduistering
Mr. Asser: „Wij zijn uit onze bedrijven
geschopt zoals de Joden door de Nazi's"
Mr. J. T. Asser uit Amsterdam heeft gisteren de Bank Indonesia
in Medan ervan beschuldigd opzettelijke verduistering te hebben
gepleegd, toen zij 3476 pakken tabak, die eigendom waren van de
Senembahmij. verkocht. De opbrengst daarvan is niet aan de
Senembahmij. ten goede gekomen.
Mr. Asser hield zijn pleidooi een
kort geding, dat de Senembahmij. voor
de president van de Amsterdamsche
Rechtbank aanhangig heeft gemaakt
tegen de Bank Indonesia, te Amster
dam. Deze bank houdt 6262 pakken ta
bak van de Senembahmij. in Amster
dam als onderpand onder zich en
weigert deze aan de eigenaars ter be
schikking te stellen. In september j.l.
heeft de Senembahmij. deze partij ta
bak aan Denemarken verkocht, gebruik
makende van wat pleiter noemde de
ongekend hoge prijs die op het ogenblik
voor Sumatratabak betaald wordt.
Met het kort geding hoopt de eisen
de partij te bereiken, dat de Neder
landse rechter de Bank Indonesia op
straffe van een dwangsom er toe zal
nopen de aan Denemarken verkochte
partij tabak, die in Amsterdam is op
geslagen, ter beschikking van de
Senembahmij. te stellen.
Voor een goed begrip van de moeilijk
heden diene men te weten dat de
Senembahmij. in Indonesië niet over
voldoende liquide middelen beschikte
om de jaarlijkse tabaksoogsten zelf te
financieren. Daarom nam de maat
schappij van de Bank Indonesia aldaar
roepiah-kredieten op, waarvoor de bank
de jaarlijkse tabaksoogst als onderpand
verkreeg. Volgens mr. Asser had de
Senembahmij. een schuld aan opgeno
men kredieten, groot 38 miljoen roepiah
aan de bank. De opbrengst van de thans
in Indonesië verkochte partij tabak be
draagt echter 51 miljoen roepiah, die
niet ten gunste van de Senembah zijn
gekomen. De maatschappij stelt zich
dus thans op het standpunt, dat de kre
dietschuld ruim vereffend is en acht
zich dus gerechtigd over de veel grotere
partij in Amsterdam (eveneens afkom
stig van de oogst uit 1957 en aanvanke
lijk eveneens een onderdeel van het
totale onderpand) te beschikken.
„De Bank Indonesia heeft geen an
dere functie dan die van pandhouder
en kredietgever", zo zei mr. Asser,
„maar inplaats daarvan treedt zij op
als spreekbuis van de Indonesische
overheid".
Uitvoerig schetste pleiter de gang
van zaken in Indonesië in de afgelo
pen jaren. Hij gaf details van de ge
dwongen beheersoverdracht van de
Senembahbezittingen op 14 december
1957 en zei o.a.: „de beheerders schij
nen de rubber van de ondernemingen
locaal te verkopen en het geld te in
nen, zonder dat de Senembah in Am
sterdam daarover mededelingen berei
ken en zonder dat de opbrengst van
de rubber aan haar wordt verant
woord. Men spreekt in Indonesië van
de correcte wijze waarop^ belbedrijf j
wordt voortgezet» maat i
Indonesiërs kwamen te laat
De enorme belangstelling voor
het kort geding Senembah Bank
Indonesia, deed de president, mr.
U. W. H. Stheeman, besluiten de
partijen aan te horen in een gro
tere zaal. Deze zaal was tot uit-
puilens toe gevuld, toen het geding
een aanvang nam.
De president gaf de bode daar
om opdracht niemand meer toe te
laten, mede omdat hij tijdens de
behandeling van het gedmg niet
gestoord wenste te worden. Een
nog sluiks naar binnen wippende
advocaat, deed de bode een standje
oplopen van de president.
Toen na een kwartier twee con
sulaire ambtenaren van de Indo
nesische vertegenwoordiging van de
Republiek Indonesië in ons land,
(de heren K. Soerjadi en mr. R.
Aboe Hasan) zich bij de bode meld
den, kregen zij te horen, dat deze
opdracht had niemand meer bin
nen te laten: „De zaal is propvol
en de president wenst niet gestoord
te worden". Ondanks het bekend
maken van hun functie en het
aanbieden van hun verontschuldi
gingen voor hun late komst omdat
zy niet dan na grote moeite in de
binnenstad een parkeerplaats voor
hun auto konden vinden, vermoch
ten beide vertegenwoordigers van
de republiek de bode niet te pas
seren. Voor de middagzitting wa
ren zij tijdig aanwezig.
uitsluitend ten voordele van Indone
sië. De Senembah in Amsterdam hoort
nooit iets, ziet nooit een cent en krijgt
geen afrekeningen".
Pleiter stelde zich teweer tegen het
standpunt dat de Bank Indonesia in
neemt. Die zegt dat de onder beheerstel-
ling van Nederlandse ondernemingen
in Indonesië geschiedt is krachtens wet
telijke maatregelen van Indonesië, die
niet beoordeeld mogen worden door een
Nederlandse rechter. „Maar de rechter
behoeft geen uitspraak te doen over de
grondwettelijkheid van die maatrege
len", aldus pleiter, „hy moet zich slechts
uitspreken over de vraag of de gevol
gen van die maatregelen in strijd zijn
met de Nederlandse openbare orde".
„Hij haalde een uitspraak uit Enge
land aan in een soortgelyke situatie:
„deze vorm van verweer mag niet tot
legalisatie van nationaal onrecht
leiden".
Slot au pag. 2
Franse minister Couve de Murville bleek
bereid tot een zakelijke discussie
Nog vele etappes vóór de
vervaldatum 1 januari
(Van onze correspondent in Parijs)
Het vleugje vertrouwen, dat in het
Chateau de la Muette te Parijs heerste
en waarvan wij gisteren al melding
maakten, kon bij het scheiden van de
Euromarkt door de zeventi endelegaties
der Organisatie voor Europese economi
sche samenwerking (OEES) over het al
gemeen wel bevestigd worden. Dat de
vrijhandelszone volgens Engelse wensen
en inzichten zal worden opgericht, is
geenszins zeker en de kans dat zulks nog
voor 1 januari gebeuren zal, is wel hele
maal uitgesloten.
Minister Jacques Soustelle heeft na
een zitting van de Franse regering gis
teren zelfs onomwonden verklaard, dat
Frankrijk de Engelse voorstellen niet
kan aanvaarden. Wel zag Frankrijk, al
dus Soustelle, de noodzaak in de onder
handelingen voort te zetten tot een com
promis zou zijn gevonden.
Niettemin zijn er enige hoopgevende
symptomen op te noemen. Het gemeen
schappelijke memorandum der zes van
Klein Europa is bestand gebleken tegen
de debatten, die in het groter verband
der zeventien landen nu twee dagen in
Parijs hebben plaats gevonden. Frank
rijk heeft geen pogingen meer gedaan
nieuwe obstakels op te werpen en met
de minister van Buitenlandse Zaken,
Couve de Murville, die nu persoonlijk de
Vraag deskundig advies
aan de juwelier-horloger
Vice-president Gomez uit
Argeqtijnse regeringspartij
Alejandro Gomez, de vice-president
van Argentinië ,is geschrapt als lid van
de radicale (regerings-)partii na zijn
weigering de namen te noemen van hen,
die betrokken waren bij het komplot
tegen president Arturo Frondizi. De
party, en ook de senaat, eist zijn aftre
den als vice-president en senaatsvoor
zitter. Gomez weigert dit te doen. Het
congres is bijeengeroepen om de zaak
te bespreken. Gomez heeft verklaard dit
toe te juichen. Hij heeft opzienbarende
onthullingen beloofd maar ontkent iets
met het komplot te maken te hebben
gehad.
Er dreigt een kabinetscrisis. Men
verwacht, dat minstens zes ministers en
staatssecretarissen zullen aftreden.
Gomez moest gisteravond uit zijn
kantoor in het Congresgebouw vluchten
toen een 150-tal aanhangers van Fron
dizi binnendrongen en zijn aftreden
eisten.
besprekingen leidde, heeft men een in
kleiner en in ruimer verband zeer zake
lijke en politiek niet onbevredigende dis
cussie kunnen voeren. By de discussie
werden zelfs veel meer punten van over
eenkomst tussen de zes en de elf aange
troffen, dan aanvankelijk werd ver
wacht! En minister Maudling heeft van
zijn kant vrij duidelijk laten weten, dat
Engeland er niet naar streeft dat het
Klein Europa van de zes zal worden op
gelost in een Groot Europa der zeventien.
Na afloop van de conferentie hebben
wij gisteravond minister Luns nog enkele
vragen kunnen stellen. Aan de omstan
digheid, dat minister Couve de Murville
voor Frankrijk nu persoonlijk naar voren
is getreden, mocht, ook volgens onze mi
nister van Buitenlandse Zaken, ongetwij
feld politieke betekenis worden gehecht.
De Franse regering heeft ingezien, dat
het uur der beslissing nadert. En een
gunstig teken zou men het eveneens kun
nen noemen, dat noch in de conferen
tie-zaal noch bij de verschillende per
soonlijke ontmoetingen, die minister
Luns met zijn ambtgenoten heeft gehad,
over de mogelijkheid of noodzaak
van een treffen der Europese Grote Drie
(Macmillan, De Gaulle en Adenauer) is
gerept.
Overigens liggen er nog verschillende
etappes vóór de vervaldatum van 1 janu
ari in het directe verschiet, want 19
november, 3 december en vermoedelijk
nog eens omstreeks 10 december zullen
de ministers van Buitenlandse Zaken of
van Economische Zaken in Parys of in
Brussel opnieuw vergaderen.
Koningin bezocht twee
bejaardentehuizen in Baarn
Koningin Juliana heeft gistermiddag
te Baam een bezoek gebracht aan het
protestants-christelijke bejaardencen
trum „Bavo" en aan het bejaardentehuis
„Patria" van de vrijzinnig protestantse
stichting tot huisvesting van bejaarden,
gerepatrieerden en ontheemden Tegen
drie uur kwam de Koningin aan bij de
„Bavo", waar zij in de conversatiezaal
met het bestuur de thee gebruikte. Hier
na werd een rondgang gemaakt door
het gebouw, dat thans 190 bewoners
herbergt van wie 140 bejaarden en vijf
tig oorlogsslachtoffers. Na een uurtje
vertrok de landsvrouwe weer om recht
streeks te rijden naar het tehuis „Pa
tria", waar de Koningin in de ont
vangstkamer aan het bestuur werd voor
gesteld. In een der aangrenzende ka
mers onderhield zij zich met de bejaar
den. Omstreeks vijf uur verliet de vor
stin het tehuis.
„WINST" VAN DE WEG
Het is zeer wel mogelijk de rentabili
teit van een nieuwe, aan te leggen weg
te berekenen, waardoor naast de ver-
keersnoodzaak ook de economische
noodzaak kan worden aangetoond.
Dit bewees de Delftse hoogleraar prof.
ir. T. H. van Wisselingh tijdens een le
zing voor het Ned. Verkeersinstituut
aan de hand van zijn in 1948 opgestelde
theorie en thans voorhanden zijnde
praktijkcyfers.
Deze Delftse hoogleraar beschouwt
een nieuwe weg als een investering,
waarvan de afschrijvingscomponenten
te berekenen zijn. Deze kunnen dan in
de jaarlijkse kosten worden verwerkt te
genover eveneens te berekenen jaarlijk
se voordelen voor de weggebruikers.
Tot die voordelen behoren geringere
afstanden, tijdsbesparing, verlaging van
rijkosten, ontsluiten van gebieden en
snellere verbindingen tussen gebieden.
Volgens berekeningen die veel voorzich
tiger zijn, dan recente Engelse, Ameri
kaanse en Franse cijfers, komt prof
Wisselingh tot de conclusie, dat de
„winstmarge" van een economisch ver
antwoorde weg tussen de 10 en 20 per
cent van het geïnvesteerde kapitaal
moet liggen.
Zo hebben onze voorouders een
misdadiger in het schandblok zien
staan. Gisteren werd de geschiede
nis nog eens herhaald in Amster
dam bij een Piet-Heinviering. Op de
Herenmarkt werd een kastelein in
het blok geslagen, en er werd een
gretig gebruik gemaakt van de ge
legenheid om hem met overrijp [ruit
het leven no£ eens extra zuur te
maken. Enfin, voor een geslaagd
feestje moet je per slot van reke-
nings iets overhebbenl
Immigratiemogelijkheden in
V.S. voor gerepatrieerden
Nieuwe emigration ogelykheden voor
gerepatrieerden uit Indonesië naar de
Verenigde Staten van Noord-Amerika,
maken het mogelijk dat, zo deelt de re
geringscommissaris voor de emigratie
mede, dat aanmelding bij alle erkende
aanmeldingskantoren voor emigratie
open staat.
Voor een immigratievisum onder de
nieuwe wet bomen 3136 Nederlanders
met hun gezinnen in aanmerking. Bij
een gemiddelde gezinsomvang van 3 a 4
personen zullen dus bijna 10.000 gerepa
trieerden een visum kunnen krijgen. De
aanstaande emigranten moeten in het
bezit zyn van een Nederlands paspoort.
Zjj dienen in Indonesië verblijf te heb
ben gehouden en naar Nederland te zijn
gekomen tussen 1 januari 1949 en 2
september 1958. Op laatstgenoemde da
tum dienen de emigranten in Nederland
te zyn gevestigd.
Zoals bij iedere vorm van emigratie
naar de Verenigde Staten moet aldaar
ook voor hen die onder dit nieuwe pro
gramma uitkomen, een borgstelling zyn
afgegeven.
Grote organisaties in Amerika zoals
de Wereldraad van Kerken de Katho
lieke Vluchtelingenhulp, de zusterorga
nisatie van de Gereformeerde Kerk in
Nederland en anderen hebben zich.
evenals in het verleden, wederom bereid
verklaard hun medewerking te verlenen
by het verkrygen van de nodige borg
stellingen.
Advertentie
KANTOORMACHINES
KANTOORMEUBELEN
BREESTRAAT 11
TELEF. 25876
Djoeanda: geen militaire
machtsovername
De Indonesische minister-president
Djoeanda heeft de bevolking de ver
zekering gegeven, dat er in Indonesië
geen sprake zal zijn van overname van
de macht door militaire leiders. Hjj
verklaarde deze overtuiging te baseren
op het wederzijds begrip, dat tussen
de burgerlijke en militaire leiders in
Indonesië bestaat.
Djoeanda legde deze verklaring af
tydens een plechtigheid ter gelegen
heid van de formele overdracht van
het toezicht op de Nederlandse be-
drijven door de militaire autoriteiten
aan hiervoor door de regering aange
wezen instanties.
De jongste gebeurtenissen in enige Azia
tische landen, waar militairen het be
stuur hadden overgenomen, waren vol
gens de premier een uitvloeisel van het
ontbreken van het wederzydse begrip,
zoals dat in Indonesië tussen regering
en militaire leiders bestaat.
De overdrachtsby eenkomst werd by-
gewoond door de chef-staf van het
leger, luitenant-generaal A. H. Nasoe-
tion. Deze laatste heeft kortgeleden een
pleidooi gehouden voor het openstellen
van het lidmaatschap van het Parle
ment en van de nog in te stellen Na
tionale Planraad voor Militairen. Hy
betoogde by die gelegenheid, dat in het
Kabinet en ook in de Nationale Raad
reeds militairen zitting hebben.
Premier Djoeanda zeide volkomen te
kunnen instemmen met het voorstel van
Nasoetion, dat het burger Ujk bestuur ook
voor militairen moet worden openge
steld. „De regering mag niet alleen door
burgers worden gemonopoliseerd.' aldus
de premier, die tenslotte opmerkte, dat
wyziging van de kieswet een der voor
naamste kwesties is, die op het ogen
blik aan de orde zyn.