„Primitieve" Indianen bouwden met
stenen gereedschappen een kasteel
Marianne staat op drempel van een
toekomst vol economische problemen
tmwsT
99Montezuma Castleverdient
zijn vorstelijke naam echt
DE HAARDOLIE
met het hoogste rendement
Euromarkt ondermijnd door het
plan-Algerije van De Gaulle
in Leids VotksViuis was
pwsttiqe discussie
avond..évi leerzaam
Oegstgeebter dames
kïeqevi lesje +leziwg
over dieet leer... o,
deelnemers aau de
maandag d.s.opent
tentoonstelling van
«ftrs aewula naturae"
97 jaar. ng
Zaterdag 8 november 1958
Derde blad no. 2959G
Per auto door de Nieuive Wereld (XI)
voor oliehaarden
(Van onze Amerikaanse correspondent)
Het klinkt onwaarschijnlijk, maar in de Verenigde Staten kan men
gebouwen bezichtigen, die even oud zijn als de gotische kerken van
Utrecht, Amersfoort en Rhenen. En toch blijft van menselijk stand'
punt bezien de naam „Nieuwe Wereld" op Amerika van toe
passing. In Europa en Azië in de oude wereld dus leefden
namelijk 30.000 jaar geleden reeds mensen, doch Noord- en Zuid-
Amerika moesten het in die oude tijd nog zonder ons stellen. Eerst
een tienduizend jaar later begonnen de eerste immigranten in Amerika
aan te komen. Niet per schip, maar te voet. Dat was mogelijk, omdat
de zeespiegel een goede honderd meter lager was in die dagen. Zo
kon men zonder „natte schoenen" te krijgen van Siberië naar
Alaska wandelen.
i
IndianenAziaten
van Amerika
De Indianen, die Columbus in Ame-
1 rika aantrof, behoorden daarom niet
tot een mensenras, dat in dit wereld
deel was ontstaan. Zy waren Mon
goolse Aziaten, die, vooral na het
jaar 3000 voor Christus, in steeds
groter aantal uit Azië begonnen over
te lopen en af te zakken tot zelfs in
de onderste punt van Zuid-Amerika.
Men moet zich zulk een immigratie
natuurlijk heel langzaam voorstellen.
Zjj kan generaties in beslag nemen.
In Peru en Mexico hebben de India
nen een cultuur bereikt van indrukwek
kende schoonheid. Die cultuur straalde
uit naar Noord-Amerika en de Indianen
aldaar hebben van hun meer ontwik
kelde verwanten in het zuiden allerlei
overgenomen, onder anderen veel van
kennis van de landbouw.
Rijk waren die Indinanen in het
noorden niet. Zij moeten, vooral in
streken die thans Arizona. Utah en
New Mexico heten, dikwijls geleefd
hebben van schamel voedsel, jaar in,
jaar uit bedreigd door droogte en hon
gersnood. Maar ondanks die schamel
heid moet men hen een cultuurvolk
noemen. Dit zijn mensen geweest, met
een groot gevoel voor schoonheid en
tevens lieden, die met primitieve,
6tenen gereedschappen fantastische
woningen hebben gebouwd.
Sieraden moeten zij zeer op prijs heb
ben gesteld en dat zij waarlijk iets
moois wisten te waarderen, daarvan
getuigt wel het borstsieraad, dat men
by Montezuma's kasteel gevonden heeft
in het graf van een jonge vrouw. Het
is een rozige schelp in de vorm van een
vogel en deze vogel is versierd met een
mozaiek van turquoise stenen.
Fascinerend
Reeds lang had de naam „Het kasteel
van Montezuma" mij gefascineerd. Dik
wijls vallen dingen (en mensen) met
een mooie naam tegen. Maar het zeven
honderd jaar oude. Indiaanse „flatge
bouw", dat die mooie naam draagt,
heeft mij allerminst teleurgesteld.
Op de reis kris kras door Amerika,
ben ik thans aan de „kras", aan de
terugtocht, begonnen. Het viel niet mee
om de westkust te verlaten. Daar in
Zuid-Californië. is het eind september
bijzonder heerlijk. Het kristalheldere
zeewater is verfrissend, maar beslist
niet te koud om te zwemmen en kust
plaatsen zoals Laguna Beach en La
Jolla, met hun bloemen en palmen, zijn
eenvoudig om niet van weg te komen.
Maar het moest. En zo reed ik op een
mooie, maar ietwat droeve zondagmid
dag, het kustgebergte over en daarna
begon de afdaling naar een van de
heetste dalen van de wereld. Het was
vijf uur 's middags. Een benauwende
hitte sloeg mij tegen. Toen ik tenslotte
«topte in El Centro, het centrum van
de Imperial Valley, bleek het daar 106
(traden te zijn. De mensen daar vonden
het betrekkelyk koel. Het kan er wel
125 worden.
Die Imperial Valley (beneden de zee
spiegel gelegen) is een landbouwwon-
derland, dank zij de irrigatie met
water uit de Colorado en dank zy de
overvloed van zonneschun. Het is een
vlak land, een oude zeebedding, men
kan er de heerlijkste vruchten en
Het kasteel van Montezuma
groenten eten, maar het is er smoor-
heet.
Mooi en grillig
Vandaar, dat ik bly was, toen ik, in
de stad Phoenix (die even hard groeit
als het gewas in de Imperial Valley) af
kon slaan naar het noorden, waar weer
bergen opdoemen en waar de lucht
aanmerkelijk droger en pittiger beloofde
te worden. Daar, in dit romantisch,
kleurige bergland, lag ook het „Kasteel
van Montezuma".
De streek ten zuiden van Flagstaff,
in de staat Arizona, is naar mijn smaak
een van de allermooiste delen van
Amerika. De bergen daar zijn grillig
van vorm: kleurig, vaak rood. van
steen. Wind en water hebben dit land
schap verweerd en grillig gemaakt. Zulk
een verwering kan prachtig zijn, maar
ook wel eens beklemmend. Wanneer er kaarten. Op het stuk der buitenlandse
gen die Indianen daar niet in de eerste
plaats wonen om van het mooie uitzicht
te genieten over de vallei van de Bever
kreek. Zij bouwden dit „kasteel" uit
harde noodzaak. Er waren Indianen in
de buurt gekomen („barbaren" uit
het noorden waarschijnlijk), die krach
tige bogen hadden en lastig werden.
Maar hier, in dit fort, waar men de
ladders kon optrekken, was men veilig.
Althans voor geruime tijd.
Vesting-flatgebouw
Maar in de vijftiende eeuw heeft men
dit vesting-flatgebouw toch moeten
verlaten. Het stond leeg, toen de Span
jaarden hier kwamen in 1583 en het
stond nog altijd leeg, toen op het
eind van de vorige eeuw Amerikaanse
soldaten dit bouwwerk zagen en het de
naam „Montezuma Castle" gaven. Mon
tezuma. de vorst, die 3000 km ten zui
den van deze plaats woonde, zal hier
wel nooit zijn geweest.
Maar het bouwwerk verdient zijn
vorstelijke naam volkomen. Die India
nen hebben een knap stuk werk ver
richt.. Met stenen gereedschap hebben
zij zolderbalken gemaakt van plataan
hout. Zij hebben de natuursteen met
leem op elkaar gemetseld en de
kranig opgetrokken buitenwand met
leem bepleisterd. In de laatste tyd
heeft men het gebouw enigszins ver
sterkt, maar voor 90 procent is het
nog origineel-Indiaans. Het staat er
al 700 jaar en het kan nog wel 500
jaar mee.
zuinig geen roet meer warmte
Wanneer opheffing Raad voor
het rechtsherstel
De commissie van rapporteurs uit de
Eerste Kamer stelt in haar verslag over
het Ontwerp van Wet tot wijziging van
de begroting 1957 van het ministerie
van Justitie de vraag: hoeveel personen
zijn thans nog werkzaam by de afde
ling rechtspraak van de Raad van
Rechtsherstel en tegen welk tydstip kan
men de opheffing van deze Raad tege
moet zien?
Hoe groot is het aantal personen,
vraagt de commissie voorts, dat thans
nog werkzaam is bij het Nederlandse
Beheersinstituut, en welke maatregelen
denkt de bewindsman te nemen, ten
einde de reeds sedert geruime tyd voor
ziene opheffing van dit instituut te be
vorderen?
Rome en Athene protesteren
tegen
Montgomery's memoires
De Italiaanse ambassadeur in Enge
land heeft gisteren een bezoek gebracht
aan het Britse ministerie van Buiten
landse Zaken en de aandacht gevestigd
op passages in de zojuist langs gepu
bliceerde gedenkschriften van veld
maarschalk Montgomery, die door de
Italianen beledigend voor de Italiaanse
militairen worden geacht. In Britse
kringen is opgemerkt, dat Montgomery,
die kort geleden zyn functie van
plaatsvervangende opperbevelhebber van
de NAVO heeft neergelegd, thans een
particulier is. Men heeft in Londen de
indruk, dat de Britse regering geen
verantwoordelykheid op zich kan nemen
voor de meningen die Montgomery in
zyn gedenkschrift verkondigt.
Ook Griekenland heeft geprotesteerd
tegen de opmerkingen van veldmaar
schalk Montgomery over de gevechts
kracht van de Italiaanse troepen in de
tweede wereldoorlog.
In een gisteren gepubliceerde verkla
ring zegt de Griekse regering, dat het
Griekse leger in 1940/1941 moest vech
ten tegen de Italiaanse troepen en dat
het de strijdgeest van de Italianen, zo
wel in de verdediging als in de aanval
heeft gewaardeerd.
De 38-jarige voormalige Italiaanse
cavalerie-officier, thans voor radio en
televisie werkende journalist Aldo Binda
heeft de 71-jarige Britse veldmaar
schalk Montgomery gisteren tot een
duel uitgedaagd wegens de opmerkin
gen. die laatstgenoemde in zijn gedenk
schriften over de gevechtskwaliteit van
het Italiaanse leger in de tweede
wereldoorlog heeft gemaakt.
Binda heeft Montgomery telegrafisch
verzocht binnen 48 uur zyn opmerkin
gen „te bevestigen of te ontkennen", of
anders een duel met hem aan te gaan.
Binda meent ook, dat men, indien hij
geen antwoord ontvangt, „zal weten,
dat U dapperder bent met de pen dan
met het zwaard".
Hoe kan Frankrijk zelfmoord ontkomen?
(Van onze correspondent te Parijs)
Dat generaal Charles de Gaulle sinds en mèt de dramatische
meidagen een zeer hoog spel heeft gespeeld, waarvan hij de eerste
ronde schijnt te hebben gewonnen, geven alle eerlijke en objectieve
waarnemers onder zijn voor- en tegenstanders nu wel volmondig
zo niet steeds van ganser harte toe. In Algerije heeft hij de weg ge
baand voor het herstel der democratische vrijheden en in Frankrijk
werd zijn grondwet voor de Vijfde Republiek met een overweldigende
meerderheid van bijna 80 procent der uitgebrachte stemmen bij het
referendum van 28 september aanvaard. De „uitwisseling bij opbod"
van Franse en Algerijnse krijgsgevangenen lijkt er bovendien op te
wijzen, dat vredesonderhandelingen met de rebellen in zicht zijn ge
komen. Mocht de generaal er in slagen vóór de Kamerverkiezingen
van volgende maand in Algerije een staakt-het-vuren te bewerkstel
ligen, dan is zijn programma voor een zeker overwegend deel verwer
kelijkt. Politiek gesproken zal zijn persoonlijke positie van (toekomstig)
staatshoofd in Frankrijk, de overzeese gebieden en in de hele verdere
wereld dan voor ruime tijd vrijwel onaantastbaar zijn.
d~\ 1 il lids open co
Opbouw Algeriie zal 1 nerslanden
O J" lanrihni:
kapitalen vergen
De Gaulle heeft zich een uitzonder
lijk groot politiek strateeg en uitzonder-
lijl groot staatsman getoond. Niettemin
zal men er goed aan doen zyn politie
ke overwinning reeds nü iets nader op
de keper te onderzoeken. En dan blijkt
dat er zich in zyn spel toch nog steeds
enkele uiterst wisselvallige kaarten be
vinden.
In het bijzonder de economische
niets levends meer is overgebleven
zulk een landschap, voelt men er zich
soms verlaten en mistroostig „als op de
maan". Maar hier is het anders. Hier
vindt men overal in de ravynen en
wydere dalen nog riviertjes, planten en
bomen. Hier groeien platanen en den
nen, die prachtig afsteken tegen de
wanden van kleurig leem.
Die Indianen, die het kasteel van
Montezuma hebben opgetrokken, moeten
wel zeer voldaan zijn geweest over het
„bouwterrein", dat ze ontdekten. Er is
daar een mooi, groen dal, waar de
Bever-kreek door stroomt. Een ideaal
terrein voor landbouw. En vlak langs
dat riviertje ryst een hoge bergwand
byna loodrecht de lucht in In die wand
vonden de Indianen allerlei grotten,
vrij hoog, onder de beschuttende
bovenrand van de berg-muur. Die
plaats begonnen zy uit te buiten en uit
te bikken. Zy construeerden daar, van
metselwerk en balken, een kunstig com
plex van twintig kamer. Het geheel
bestaande uit vijf verdiepingen. Een
van de oudste flatgebouwen van Ame
rika, waar twaalf a vijftien gezinnen
konden wonen. Men bereikte dit gebouw
via ladders en ook om van de ene ver
dieping naar de andere te komen, moest
men ladders beklimmen. Natuurlijk gin-
staatkunde zal Frankrijk binnen enkele
i maanden vooral met twee ontzaglijk-
gewichtige problemen w orden gecon-
I fronteerd.
Op 1 januari aanstaande moet de
Europese eenheidsmarkt officieel in
functie komen. En ten aanzien van de
toekomst van Algerye heeft De Gaulle
in zijn jongste redevoering in Constan
tino een modernisatieplan ontvouwd,
dat minstens een periode van vijf jaren
omvat. De allesoverheersende vraag is
nu of die beide projecten met elkander
in harmonie zijn te brengen, zonder dat
Frankrijk zelf economisch tot. zelfmoord
behoeft te worden gebracht. Het beeld
lykt misschien wat kras, doch de drei
gende vooruitzichten kunnen, menen we
zonder overdrijving toch wel zo worden
omschreven.
Grote vrees
Voor de ingewijden - en zelfs voor het
geïnteresseerde grote publiek - was het
al lang geen geheim meer. dat Frank
rijk, zacht gezegd, nog niet zeer weibe
slagen op het gladde ijs van de Europe
se eenheidsmarkt zou kunnen verschij
nen. Er zyn zeker sectoren, waar men
Schelp, in de vorm van een vogel
Ingelegd met turquoise tienen.
de open concurrentie met de vyf part-
niet al te zeer vreest. Maar
de landbouw, de autoindustrie en de
textiel bijvoorbeeld zijn bedrijfstakken,
die zónder de protectie der tolmuren
onmiddellijk door het buitenland in hun
voortbestaan zullen worden bedreigd.
Nu zal de eenheidsmarkt uiteraard niet
van vandaag op morgen een feit wor
den, en zo wordt Frankrijk ook na 1 ja
nuari 1959 nog wel enige tyd toegeme
ten om zijn nationale klok met de Euro
pese gelijk te zetten. En bovendien zyn
er dan nog de nodige, of beter: beruch
te „ontsnappingsformules" waarmee het
uur der waarheid nog even kan worden
uitgesteld. Niettemin hebben de onder
handelingen over de vrijhandelszone al
wel heel duidelijk aangetoond, dat
Frankrijk zich nog (lang) niet gereed
gevoelt om alle consequenties van het
Europees contract - en contact - te
aanvaarden. Zal de Franse regering om
uitstel vragen? Men weet het niet. Doch
er behoeft niet aan getwyfeld te wor
den, dat de onzekere vooruitzichten nog
eens aanzienlijk óngunstiger zijn ge
worden door het Algerye-plan van ge
neraal De Gaulle.
De voorstellen, die De Gaulle het Al
gerijnse volk heeft gedaan, waren, op
zichzelf beschouwd, politiek niet alleen
gezond, doch zelfs onvermijdelyk.
Na al het geschreeuw der colons en
kolonels om een algehele Frans-Alge
rijnse integratie, was het hard nodig,
dat De Gaulle een aantal concrete
maatregelen in uitzicht stelde, om ten
minste de oprechtheid der activisten
en extremisten op de proef te kun
nen stellen. In dat opzicht is hij in
zijn opzet ook geslaagd. De vraag blijft
echter of Frankrijk in staat - en bereid!
- is De Gaulles beloften inderdaad ook
gestand te doen.
Twee hoofdstukken
Het Algerynse plan valt in twee gro
te hoofdstukken uiteen. Enerzijds zal
het sociale, politieke en culturele peil,
middels salarisverhogingen, algemeen
onderwys, benoemingen van Algerijnse
ambtenaren en woningbouw, binnen vyf
jaar aanmerkelyk worden verhoogd. En
anderzijds zal de modernisatie en de in
dustrialisatie binnen afzienbare tijd een
veel hogere vlucht moeten nemen.
Wanneer men daarby bovendien de
legeringskosten van het Franse leger in
Algerije telt, plus nog de bedragen, die
voor de ontwikkeling van andere Afri
kaanse gebiedsdelen worden vereist, dan
komt men, volgens berekeningen van
economische experts, gauw op een som
van een duizend miljards francs, die
Frankryk zich elk jaar gedurende min
stens tien jaren voor zijn overzeese ver
plichtingen zou moeten getroosten. In
dien men verder aanneemt dat die gi
gantische bedragen voor het overgrote
deel van staatswege zouden moeten wor
den gefourneerd - privékapitalen zou
den alleen voor sommige industrie-ob
jecten kunnen worden aangetrokken -
dan ligt de conclusie voor de hand, dat
een zeer ingrypende verlaging van het
Franse levenspeil het onvermydelijke
offer is, dat Algerye en de gemeenschap
met Afrika van Frankryk thans eisen.
Bereidheid
Zullen de Fransen, en zeker niet
slechts de arbeiders, die toch nog steeds
onder communistische invloed staan,
bereid zyn die offers te brengen? Men
kan voor het moment slechts zeggen,
dat nog maar zeer schaarse enkelingen
zich deze vraag ooit bewust hebben ge
steld. Er zal van regeringswege dan ook
een weloverwogen psychologische cam
pagne moeten worden gevoerd om het
Franse volk geleidelijk aan op deze har
de waarheden en vooruitzichten voor te
bereiden.
En indien deze bewustmaking onver
hoopt mislukken zou, dan zal slechts
door een hard, om niet te zeggen fas
cistisch regime, de nodige druk op het
volk kunnen worden uitgeoefend, ten
einde eventuele loon- en andere eisen
tijdelijk tot stilte te brengen. Men ziet
derhalve dat het fascistisch gevaar in
Frankrijk slechts voor het moment en
misschien maar tydelijk, bedwongen is.
Tegenspraak
Doch ook het Algerynse plan van De
Gaulle omvat nog verschillende elemen
ten, die met elkaar in tegenspraak ver
keren. Zonder het met zoveel woorden
te zeggen, scheen de generaal toch wel
uit te gaan van de veronderstelling, dat
Algerye, althans veel sterker dan de
overige Afrikaanse gebieden, met het
Franse moederland organisch verbon
den zou blyven. De Fransen, ten getale
van omstreeks een miljoen, blijven dus
als een talryke Europese minderheid in
Algerye gevestigd. En hun (hoge)
levensniveau zou voor de Algerynse be
volking daardoor ook een voortdurend
object van vergelyking moeten blyven.
Dientengevolge zouden de eisen voor
lotsverbetering van de kant der Alge
rijnen, óók hoger zyn (en worden) dan
in een land als Tunesië of Marokko, dat
geheel onafhankelyk werd verklaard.
Aan de andere kant is het echter
juist het lage salarispeil der Algerijnse
arbeiders, dat een gunstige factor vormt
voor de industrialisatie en, indirect,
voor het aantrekken van Franse en
buitenlandse beleggingskapitalen. De
politieke troef der sociale verheffing
van Algerije zal zich op den duur dus
steeds sterker als een nadelige factor
voor de economische ontwikkeling van
het land doen kennen.
Levensgevaarlijk
Zodra men even iets dieper graaft, of
slechts nauwlettender observeert, blykt
het veld der toekomst van Algerye, in
permanente relatie met Frankryk, dus
nog met tal van levensgevaarlyke voet
angels en klemmen bedekt te zijn. Nu
mag zeker worden erkend, dat het pro
bleem der onder- of onontwikkelde vol
keren onmogelyk uitsluitend in Frans
perspectief benaderd kón worden. Het
is een wereldprobleem. En het is daar
om misschien niet al te gewaagd te
hopen, dat de overige landen van
Klein-Europa zich veel sterker dan
thans bereid zullen verklaren aan de
ontwikkeling van Afrika daadwerkelyk
bij te dragen. Het is ongetwyfeld een
Europees belang van de allereerste orde.
Doch intussen staat Frankryk voor het
moment voor deze taak nog vrywel
alleen. In verhouding draagt Frankrijk
tienmaal meer by tot de verheffing der
„achterlyke gebieden" dan Amerika, om
van de andere landen maar niet eens
te spreken.
Deze problemen zullen dus onvermy-
delijk binnen afzienbare tyd aan de
orde, en speciaal de Europese orde,
moeten worden gesteld. Voor het ogen
blik ressorteren die vraagstukken echter
onder de exclusieve zorgen van de
Franse regering en van generaal De
Gaulle in het byzonder. En op grond
van deze huidige verhoudingen is het
zeker gerechtvaardigd vast te stellen,
dat het gewicht dier Franse zorgen en
problemen zo onmetelijk groot i-, *!at,
zonder een nieuwe «aakverdeling in
Europees of ruimer verband, de komen
de eenheidsmarkt er voortijdig onder
dreigt te bezwijken.
WASSENAAR
Vakantie artsen Afwezig 10, 11 en
12 november de artsen Paulides en De
Wit; 13, 14 en 15 november de artsen
De Haan en Jaarsma.
NEDÈRtANDER
IN EUROPA OF
EUROPEAAN 4
IN NEDERLAND
atv j r
3 oktober getocht
Weiden leeslavoud...
„KunsU^enoeqen"
qeejt vanavond uitvoe
ring in de Stadspaal..
Derde secretaris Canadese
Ambassade verongelukt
Op de Ryksweg Den HaagUtrecht,
ongeveer 300 m voor het verkeersplein
Oude Ryn, is gistermiddag om even
over half vier een auto-ongeluk ge
beurd, waarbij mej. L. SaintPierre,
de 28-jarige 3e secretaris van de Ca
nadese ambassade, om het leven is ge
komen.
De door mej. SaintPierre bestuurde
wagen die juist met 90 km snelheid een
auto van de PTT ingehaald had, is, waar-
schijnlyk door de sterke wind. in de
rechterwegberm geraakt en twee maal
over de kop geslagen. Mej. SaintPierre
werd daarby uit de wagen geslingerd.
Nog voordat de geneeskundige dienst ter
plaatse was, is zy, vermoedelyk aan een
schedelbasisfractuur, overleden. Er wa
ren geen andere personen bij het onge
val betrokken.
Mej. SaintPierre was sinds juni 1958
in Nederland en behandelde de culturele
zaken van de Canadese ambassade te
Den Haag.
